Eindtermen voor de NCB v3.0 Examens IPMA D en IPMA C theorie

Transcriptie

1 Eindtermen voor de NB v3.0 Examens IPMA D en IPMA theorie Legenda: Nr. Nr. competentie volgens IB3 Term Benaming competentie volgens IB3 D Eindtermen voor het IPMA-D examen Eindtermen voor het IPMA- theorie examen 1-3 / 4-6 Niveau waarop competentie kan worden uitgevraagd Geen eindterm voor het IPMA-D examen Extra toelichting Toelichting eindterm of verwijzing naar relevante literatuur Taxonomie: Kennis (niveau 1-3) Toepassen (niveau 4-6 ) Werkwoorden Zelfstandige naamwoorden Werkwoorden Zelfstandige naamwoorden Herkennen Termen Toepassen Situaties Benoemen Feiten Opstellen Toepassingen Vergelijken Processen Implementeren Principes Beschrijven Relaties Berekenen riteria Definiëren Standaarden Beoordelen Regels Verklaren Regels Analyseren Methoden Reproduceren riteria Oplossen onclusies Toelichten Methoden Ontwerpen IPMA ertificering Nederland 2014 Eindtermen voor de NB v3.0 Examens IPMA D en IPMA theorie Pagina 1 van 14

2 1 Technische elementen 1.01 Projectmanagementsucces Projectsucces Succes en Faalcriteria Succesfactoren Projectmanagementsucces Op weg naar projectsucces/van Aken haos Rapport/Standish Group 1.02 Belanghebbenden Analyseren belanghebbenden Inventarisatie belanghebbenden, in kaart brengen onderlinge relaties, inventarisatie belang en invloed, inschatten relaties tov project. Stakeholdermanagementstrategie Betrekken, positioneren, informeren belanghebbenden ommunicatieplan Management van verwachting 1.03 Eisen en doelen Doel van het project, projecteisen, projectdoelen Doel van het project = organisatiedoel, het waarom van het project, beoogde effect; projectdoel = binnen de condities opleveren van het resultaat. Projectbeoordeling/beslissing Projectaanpak Fit for use, fit for purpose Waardenmanagement Business case - Business case (indeling en kenmerken) - Nulmeting, deltameting - Scenarioplanning - Relatie tot projectlevenscyclus, postprojectbeoordeling - Business case in relatie tot haalbaarheidsstudie - Business case opdrachtgever en leverancier 1.04 Kansen en risico s Risicoanalyse en risicomanagement Risicomanagementstrategie Kwalitatieve en kwantitatieve risicoanalysetechnieken Kwalitatief: decompositie, visgraatdiagram, oorzaak-gevolg diagram, risico/kansprofiel, kans-effectmatrix - Monte arlo - Gevoeligheidsanalyse en scenarioplanning - Sterkte-zwakte-, kansen- en bedreigingsanalyse (SWOT) IPMA ertificering Nederland 2014 Eindtermen voor de NB v3.0 Pagina 2 van 14

3 Verwachte geldwaarde Toegepast in een beslissings- (of kans)boom Risico- en kansmaatregelen Risicomaatregelen zijn bijv. uitsluiten, beperken, delen, verzekeren/overdragen, calamiteitenplan, accepteren. Kansmaatregelen zijn bijv. verzilveren, vergroten, delen, overnemen, afwijzen. Resterend risico Terugvalplan (roll back plan) Onderscheid tussen risico s en issues Onderscheid tussen risico s en onzekerheid in schattingen Risico/kanshorizon Risico/kanseigenaar Risico/kansaversie en risico/kanstolerantie Onderscheid tussen interne en externe risico s en kansen Onderscheid tussen project en zakelijke risico s en kansen Risico- en kanscategorieën Bijvoorbeeld strategische, economische, juridische risico s en kansen Risico- en kansenlogboek 1.05 Kwaliteit Kwaliteit Juran s Quality Handbook/Juran : conformance & non-conformancekosten Kwaliteitsmanagement Kwaliteitsborging,-verbetering,-beheersing,-planning Kwaliteitsmanagementsysteem Incl. relatie project- en bedrijfskwaliteitsmanagementsystemen Proces- en productkwaliteit Kwaliteitsverwachtingen en acceptatiecriteria Functionele en technische eisen Programma van eisen, specificaties Kwaliteits(management)plan/-strategie 7 basis-kwaliteitsinstrumenten Run chart, histogram, visgraatdiagram, pareto-analyse, control chart, scatterdiagram, stroomdiagram. Kwaliteitslogboek Kwaliteitsbeoordeling, audit en evaluatie Verschil tussen beoordeling (op de inhoud), evaluatie (op het proces) en audit (op het proces, officieel). Normen, voorschriften en standaards Totstandkoming van een norm en de rol van het NEN 1.06 Projectorganisatie Principe opdrachtgever/opdrachtnemer Principe scheiding van techniek en management Projectorganisatie, projectmanagementteam, projectmanagementstructuur Enkelvoudige opdrachtgever- stuurgroep/ wel of geen projectborging / wel of geen afzonderlijke teamleiders Projectorganogram IPMA ertificering Nederland 2014 Eindtermen voor de NB v3.0 Pagina 3 van 14

4 Rollen en rolbeschrijvingen Opdrachtgever, gebruiker, leverancier, projectmanager, teammanager, projectsupport, projectborging, configuratiemanager Besluitvorming- en rapportagestructuren Verantwoordelijkhedenmatrix (RAI-model) Overlegstructuren en linking-pin principe 1.07 Teamwerk Succesvolle teams Samenstelling, kenmerken / Team versus groep / omgaan met teams op meerdere locaties Teamsamenstelling Teamrollen (Belbin) Management teams/belbin Oorzaken, symptomen en voorkomen van groepsblindheid Teambuilding Fasen teamvorming (model van Tuckman) Forming, storming, norming, performing. Incl. interventies om naar de volgende fase te gaan /effecten van het oplossen van problemen op de teamvorming Fasen teamvorming in relatie tot situationeel leidinggeven (volgens Tuckman) 1.08 Probleemoplossing Stappen in probleemoplossen Oorzaakidentificatietechnieken Oorzaak-gevolgdiagram, systeembenadering Oplossingidentificatietechnieken Brainstorming, expert mening, lateraal denken, denkhoeden Oplossingbeoordelingstechnieken waardeanalyse, scenarioplanning Besluitvormingstechnieken Meerderheid, compromis, consensus, delegatie 1.09 Projectstructuren Werkdecompositiestructuur-methodiek (WBS) en werkpakketten Volgens PMBoK Projectstructuurcodering Koppeling met OBS/ BS Productgericht plannen en werkpakketten Volgens PRINE Scope en op te leveren resultaten Scope en afbakening Incl. interfaces met andere projecten of systemen Tussenresultaten en eindresultaten Scopecreep onfiguratiemanagement - onfiguratiemanagement en onfiguratie-items IPMA ertificering Nederland 2014 Eindtermen voor de NB v3.0 Pagina 4 van 14

5 - onfiguratie-item records en configuratiemanagementdatabase (MDB) - onfiguratiemanagementplan - Baselines 1.11 Tijd en projectfasering Faseringsmodellen Lineair, versie-, ontwikkel-, parallelle, deelprojectfasering Faseovergang en faseplan Samenhang mijlpalen, fasen en beslispunten Product- versus projectlevenscyclus Incl. de positie van de haalbaarheidsstudie in de productlevenscyclus ritical path method: Activity on node (Precedence schema) - Gebruikmaken van andere dan alleen Eind-Start Kunnen toepassen in een kritieke pad analyse van: alap, moet starten op, voor of na relaties. - Totale speling - Vrije speling Onzekerheidsanalyse in tijdsplanning Volgens PERT inclusief statistische analyse Mogelijkheden Inkorten tijdsplanning Balkenschema (Gantt hart) Timeboxing 1.12 Mensen en middelen apaciteitsmanagement apaciteitsplan Bruto-netto (beschikbare) capaciteit Theory of constraints in relatie tot capaciteitsvraagstukken over De Zwakste Schakel/Goldratt; ritical hain project Leveling (spreiden, opdelen, verschuiven) Schattingsmethoden capaciteit Ervaringsgetallen, kengetallen, expert-methode, decompositie, functiepuntanalyse 1.13 Kosten en financiën Kostendecompositie Onderscheid tussen schatten, ramen en begroten Begroten, budgetteren en bewaken O.a. functies van begroten, budgetteren en bewaken Relatie tussen invloed en besteding in de tijd Een budget is een taakstellende (en goedgekeurde) begroting. Budgetbewaking en kostenbeheersing Reserves Post onvoorzien, managementreserve, calamiteitenbudget, wijzigingsbudget Kostenbewust ontwerpen Minimaliseren van de productlevenscycluskosten IPMA ertificering Nederland 2014 Eindtermen voor de NB v3.0 Pagina 5 van 14

6 Kostensoorten, kostendragers Projectadministratie en procuratie Financiële beheersing en liquiditeitsplanning 1.14 Inkoop en contracten "Make or buy" beslissing Inkoopstrategie en contracteringsplan - Wijzen van aanbesteding - RFI, RFP, RFQ - Longlist, shortlist - Selectie- en gunningcriteria Handelen in precontractuele fase Intentieovereenkomsten en voorovereenkomsten Europese aanbesteding Uitgangspunten, voor wie bestemd, sectoren, drempelbedragen, mogelijke aanbestedingsprocedures, selectie- en gunningcriteria, sancties op niet naleving Relatie project en inkoopafdeling Samenwerkingsverbanden onsortium, VOF, back-to-back overeenkomst ontracten - Gebruikelijke contractartikelen - Algemene voorwaarden - Inspanning- en resultaatverplichtingen - Bankgaranties en letter of credits - ontractmanagement - Algemene contractvormen Brochureplan, turn key, vaste prijs, incentive contract, regiecontract, uren x tarief, uren x tarief met max., raamcontract 1.15 Wijzigingen Wijzigingen en projectissue Wijzigingsprocedure en issuelogboek Wijzigingsautoriteit en wijzigingsbudget Prioriteit en urgentie MoSoW-principe Relatie wijzigingsbeheer en configuratiemanagement 1.16 Beheersing en rapportage Beheerscirkel (Plan-Do-heck-Act) Beheers- en rapportageniveaus Afstemming beheers- en rapportagecycli Management 'by Objectives' SMART afspraken maken Management 'by Exception' Toleranties en escalaties IPMA ertificering Nederland 2014 Eindtermen voor de NB v3.0 Pagina 6 van 14

7 Beheersinstrumenten en beheersmechanismen Verschillende rapportages in het project Voortgangsrapport, fase-eindrapport, afwijkingsrapport, projecteindrapport, leerpuntenrapport Earned Value Analyse BWP, AWP, BWS, PI, SPI, V, SV, BA, EA, ET Slipcharts 1.17 Informatie en documentatie Informatie versus gegevens. Informatie, gegevens, data Informatiebeheer. O.a. I/O-matrix, incl. vrijgaveniveaus, versiebeheer Dossierstructuur Management- en specialistendossiers Informatiebeheer in relatie tot configuratiemanagement 1.18 ommunicatie riteria goede communicatie Effectief, efficiënt, aanvaardbaar ommunicatiemodel Zender, kanaal, ontvanger, boodschap ommunicatiekanalen Mondeling, schriftelijk, elektronisch, audiovisueel Verbale- en non-verbale communicatie Ook bij presentaties Axioma's Watzlawick De pragmatische aspecten van de menselijke communicatie/watzlawick ommunicatieniveaus Von Thun : inhoudelijk, relationeel, expressief, appellerend Miscommunicatie O.a. selectieve perceptie en ruis Gespreksvaardigheden - Actief luisteren Hm, samenvatten, parafraseren en doorvragen; rapport maken - De juiste vragen stellen Open, gesloten, suggestieve en retorische vragen - Feedback geven en ontvangen Vergaderen - Effectief vergaderen Succes- en faalfactoren en interventies tijdens vergaderingen - Voorbereiding, eigenlijke vergadering en opvolging - Agenda en agendapunten Indeling en volgorde agendapunten - Fasering in wisselende agendapunten Beeldvormende, commentariërende, besluitvormende en planningsfase - Vergaderrollen Voorzitter, secretaris of notulist, deelnemer Presenteren - Aandachtspunten van goede visuele ondersteuning presentatie - Effectiviteit presentatie Spreekschema, verbaal en non-verbaal gedrag, aansluiten bij doelgroep Schriftelijk communiceren Schrijfwijzer/Renkema - Effectief schriftelijk communiceren O.a stijldimensies - Ontwerp en structuur documenten IPMA ertificering Nederland 2014 Eindtermen voor de NB v3.0 Pagina 7 van 14

8 1.19 Projectstart Projectontwikkelingsfase Van idee tot start project Projectvoorbereidingsfase Van projectaanvraag (ook wel projectmandaat) tot start project Projectaanvraag, projectopdracht en projectbeslissing Projectaanvraag (ook wel projectvoorstel, projectopdracht, projectcontract) leidt tot projectbeslissing en dat is de start van het project Definitiefase De (eerste) planvormingsfase van het project PSU Workshop en Kick-off Project(management)plan/projectdefinitiedocumenten/Plan van Op basis hiervan wordt het project uitgevoerd Aanpak 1.20 Afsluiting Opschonen, afsluiten en overdragen projectdossier Afbouwen van het project en projectteam, vrijgave Identificeren vervolgacties (aanbevelingen vervolgacties) Verklaring van acceptatie (gebruikers en beheeracceptatie) Oplevering (overdracht, protocol van oplevering) Revisiedocumenten, inbedrijfstelling Projectverantwoording (projecteindrapport) incl. planning post-projectbeoordeling Evalueren van het project (leerpuntenrapport) Decharge Voortijdige projecteinde/afsluiting 2 Gedragselementen 2.01 Leiderschap Verschillen en overeenkomsten tussen leiderschap en Leiderschap, de extra dimensie, S. Talsma management Leiderschapsstijlen (Hersey & Blanchard) Management of Organizational Behaviour/Hersey Soorten van macht (Hersey&Blanchard). Management of Organizational Behaviour/Hersey Zeven Eigenschappen van Effectief Leiderschap De zeven eigenschappen van effectief leiderschap/ovey ontingentietheorie van Fiedler Verschillende situaties verschillende leiders: resultaatgerichtheid en relatiegerichtheid 2.02 Betrokkenheid en Motivatie Motivatoren van een individu Kennis, ervaring en houding, betrokkenheid, omstandigheden, intrinsieke motivatie reëren balans omgevingsfactoren en eigen motivatoren / De creatiespiraal / Marinus Knoope creatiespiraal Motivatiemodellen - Piramide van Maslow Primaire, Veiligheid, Sociaal, Waardering, Zelfactualisatie - Motivatie- en hygiënefactoren van Herzberg IPMA ertificering Nederland 2014 Eindtermen voor de NB v3.0 Pagina 8 van 14

9 Omgaan met weerstanden oachend leiderschap GROW (goal, reality, options, wrap-up) 2.03 Zelfbeheersing Persoonlijkheid in relatie tot het werk Big V Vormen van intelligentie Emotioneel (Goleman), Rationeel Mentale modellen 2.04 Assertiviteit Balans rolopvattingen en rolverwachtingen Effectief invloed uitoefenen De vijf aspecten van de wil Politieke en sociale sensitiviteit De zeven eigenschappen van effectief leiderschap/ovey The act of will/assagioli 2.05 Ontspanning Spanning versus stress Balans tussen belasting en belastbaarheid Inzichten in symptomen & veroorzakers van stress Stressmanagement Ontspanningstechnieken, reduceren fysieke, emotionele en rationele spanning Interventietechnieken voor het reduceren van stress Vitaliseren/oppeppen, teambuildingsactiviteiten, escaleren en de-escaleren. Balans werk, familie, ontspanning 2.06 Openheid ulturele aspecten reëren van een open bedrijfscultuur Aspecten, kenmerken en beleid t.a.v. openheid Houding en beleid t.a.v. issues, informatie & documentatie, toegankelijkheid en transparantie 2.07 reativiteit Fasen in het creatieve proces zie ook 1.08 Voorwaarden om te komen tot creativiteit in het project reatief Leiderschap/Povel Divergente en convergente technieken reativiteit: Hoe? Zo!/Byttebier 2.08 Resultaatgerichtheid Kenmerken om te komen tot een goed presterende organisatie Good to Great/ollins 2.09 Efficiëntie Principes en voorwaarden continue verbetering (Kaizen) Kaizen: The Key To Japan's ompetitive Success/Masaaki Imai IPMA ertificering Nederland 2014 Eindtermen voor de NB v3.0 Pagina 9 van 14

10 Technieken voor efficiëntie (Kaizen) Teamwerk, persoonlijke discipline, hoge moraal, kwaliteitskringen, continue aandacht voor verbetering Basistechnieken voor persoonlijke efficiëntie Gebruik je hersens/brandhof Organisatie eigen werk / Timemanagement Kernkwadranten Bezieling en kwaliteit in organisaties, Daniel D. Ofman 2.10 Overleg en advies Rol van PM als adviseur Feilloos adviseren/block Opbouwen van argumenten The uses of argument/toulmin Methoden en technieken adviesvaardigheden (Nathans) Adviseren als tweede beroep/nathans 2.11 Onderhandeling Onderhandelingsstrategie (Win-Win/Win-Lose) Fasen in onderhandeling Voorbereiding, aanloop, opening, verkenning, uitvoering en afsluiting. Effectief onderhandelen Uitkomstverwachting, streefpunt, weerstandspunt, breekpunt, achterban BAZO: Beste Alternatief Zonder Overeenkomst Harvard-methode Excellent Onderhandelen/Fischer e.a 2.12 onflicten en crises Soorten conflicten, conflictbronnen, conflictpartijen onflicthanteringen en organisatieontwikkeling/mastenbroek Fasen in een conflict Nul-, rationele, emotionele en strijdfase: kenmerken, oplossingsstrategie onflictdereguleringsmechanismen onflictderegulering in de verschillende conflictfasen Waarde van conflicten in projecten PM in verschillende rollen in conflicten Stijlen conflicthantering (volgens Thomas & Kilman) Gewenste stijl van leidinggeven en competenties bij managen crisis risisplan, inhoud en samenstelling Risicoanalyse en scenarioplanning ('worst case scenario') 2.13 Betrouwbaarheid Opbouwen betrouwbaarheid in een netwerk van betrokken partijen Beheerscyclus/ Scenarioplanning/ Systematische en gedisciplineerde manier van werken/ Wat doe je als je afspraken niet kunt nakomen Aspecten van betrouwbaarheid onsistentie/ Transparantie/ Voorspelbaarheid 2.14 Respect en inlevingsvermogen Basiswaarden waardering & respect De logica van het gevoel/ornelis Dimensies van nationale culturen Allemaal andersdenkenden/hofstede Overbruggen van tegenstellingen IPMA ertificering Nederland 2014 Eindtermen voor de NB v3.0 Pagina 10 van 14

11 2.15 Ethiek Soorten ethiek Beginselen-, gevolgen- en deugdenethiek Persoonlijke ethiek versus bedrijfsethiek. Wat te doen bij niet ethisch gedrag van anderen. Mensenrechten Gedragscodes voor professionals De gedragscode van IPMA Nederland 3 ontext 3.01 Projectoriëntatie Werkvormen: Improviseren, routinematig en planmatig Voorwaarden en kenmerken van een project. Redenen om een project uit te voeren. Projectmanagement o.a. duivelsdriehoek Projectmanagementstandaarden PMBOK, PRINE2, Projectmatig reëren en Project Matig Werken (Zoals beschreven in: "Wegwijzer voor methoden bij projectmanagement") Overeenkomsten en verschillen werken in project- en staande organisatie 3.02 Programmaoriëntatie Wanneer kies je voor een programma Verschillen tussen projecten en programma's Programmaorganisatie: rollen en de bijbehorende TVB Programmaopdrachtgever, sponsor, sponsorgroep, programmamanager, verandermanagers, programmabureau, programmastuurgroep, programmaborging Multiorganisatieprogramma's Bijvoorbeeld: Publiek-Private-Samenwerking, onsortium, etc. Programmalevenscyclus Programmafasen en plateauovergangen Kerndocumenten van een programma Visiedocument en blauwdruk, programmaplan, Business case Batenmanagement en transitiemanagement Doelenidentificatie Doelenboom, doelen-inspanningen-netwerk Management van verandering - Principe van verandering Resolving Social onflicts: And, Field Theory in Social Science/Kurt Lewin - Leiderschap bij verandering Leiderschap bij verandering/kotter - Aspecten van verandering Ondernemen binnen de onderneming/weggeman e.a - Aanpak van verandering in verschillende organisaties Kleurenleer van De aluwé 3.03 Portfolio-oriëntatie Verschil tussen programma-, portfolio- en (multi)iprojectmanagement Portfolioproces IPMA ertificering Nederland 2014 Eindtermen voor de NB v3.0 Pagina 11 van 14

12 Prestatie-indicatoren en Balance Scorecard Prioritering van programma's en projecten Multicriteria-analyse, THEFD-criteria, Bubble chart, Sturen op samenhang, T.van der Tak, Gert Wijnen De portfolio-organisatie Portfolio stuurgroep, Portfolio Support Office, portfoliomanager 3.04 Project-, programma- en portfolio-implementatie Stappen bij invoeren PPP-organisatie Voor- en nadelen/ stappen / weerstanden Effect op organisatie bij PPP-implementatie Model van Weggeman, Meesterlijk organiseren, Rudy Kor,Gert Wijnen,Mathieu Weggeman Verschillen managementstijl lijnmanagers en projectmanagers Basisprocessen PPP-organisatie in een klantomgeving en in een leveranciersomgeving ISO Guidelines to quality in projectmanagement Volwassenheidsniveau's PPP-organisaties Benchmarking 3.05 Staande organisatie Platte versus hiërarchische organisatie Lijn-staforganisatie Samenhang verantwoordelijkheid en bevoegdheid Depth en Span of control Samenhang project- en staande organisatie Matrix-, coördinatie- en autonome structuur Mintzberg: 7 configuraties, 6 coördinatiemechanismen, 7 krachten Functiescheiding Waardeketentheorie van Porter Porter over concurrentie/porter Disciplines van de Lerende Organisatie De vijfde discipline/senge 3.06 Primair proces Bedrijfsvoering in profit en non-profit organisaties Business Process Redesign Raakvlakken project/programma en bedrijfsvoering Strategisch/tactisch/operationeel 3.07 Systemen, producten & technologie INK en EFQM-managementmodel Introductie: filosofie, inhoud en toepassing van het management model/ink Levenscyclus van een product en van een project Boston Matrix: Star, ash ow, Question Mark, Dog Systeemontwikkeling en de relatie tot projectmanagement Voorbeeld: Six Sigma/Lean, Agile Systeemtheorie Project als systeem versus eindresultaat als systeem/ Opstellen flowschema / Relatie tot de omgeving, black box, input/output, invoer en uitvoercontrole / Integratie Ketenmanagement IPMA ertificering Nederland 2014 Eindtermen voor de NB v3.0 Pagina 12 van 14

13 3.08 Personeelsmanagement Rol project-, lijn- en HR-manager in HRM van projectdeelnemers In verwerving, aansturing en beëindiging / verantwoordelijkheden afhankelijk samenhang tussen project- en staandeorganisatie Functionerings- en beoordelingsgesprekken Doelstelling, kenmerken, verschillen; Persoonlijk opleidingsplan (POP), POPgesprekken ompetentiemanagement in projecten Training, coaching, leren op het werk; single- en double loop leren 3.09 Gezondheid, beveiliging, veiligheid en milieu ARBO wetgeving Risico-inventarisatie, veiligheidsplan, zorgplicht WABO wetgeving AMVB, Omgevingsvergunning (WABO), Milieuvergunning, MER (milieu effect rapportage), milieudelicten (Wettelijke) verantwoordelijkheid van de projectmanager Wetgeving op het gebied van databeveiliging, privacy, etc. MVO: Maatschappelijk Verantwoord Ondernemen 3.10 Financiën Financiële administratie - Kostenindelingen Vaste en variabele kosten/ directe en indirecte kosten - Kostenplaatsmethode - Principes boekhouding Grootboekrekening, journaalposten, dagboeken Projectadministratie - Afstemming project- en bedrijfsadministratie Extracomptabele projectadministratie / rollen project- en bedrijfsadministratie Financiële verslaglegging (financiële jaarstukken) Handboek Jaarrekening/Kluwer - Balans - Waardering van projecten Onderhanden werk - (Netto) werkkapitaal - Winst-en Verliesrekening - EBIT en EBITDA - Operationele uitgaven (OPE) en Kapitaaluitgaven (APE) - Investeringen en afschrijving - Kasstroom mbt investeringen - Transitoria Investeringscalculaties - Reële optie Analyse - NW-berekening Verdisconteringfactor, verdisconteringvoet, IRR, sunk costs - Return on Investment Netto winst gedeeld door de investering. - Terugverdientijd IPMA ertificering Nederland 2014 Eindtermen voor de NB v3.0 Pagina 13 van 14

14 - Break Even Point Financiering - Risicodragende financieringsmogelijkheden Aandelen, obligaties/ Interne en externe / entrale, decentrale en hybride - Niet-risicodragende financieringsmogelijkheden Leningen, kredieten/ hypotheek, facturering, cessie, verpanding/ operationele en financiële lease Kengetallen Financiële Kengetallen/Walsh - Solvabiliteit Debt ratio, solvabiliteitsverhouding, richtlijnen - Rentabiliteit - Liquiditeit - Omloopsnelheid 3.11 Juridische aspecten Bronnen van het recht Verschil tussen recht, wetten, gewoonterecht, jurisprudentie Rechtsgebieden Privaat-, Publiekrecht Dwingend, regelend en aanvullend recht Soorten overeenkomsten Formele en vormvrije overeenkomsten. Totstandkoming van overeenkomst Tekortkoming in de nakoming overeenkomst Wanprestatie en overmacht Onrechtmatige daad Risicoaansprakelijkheid, causaal verband, Octrooi en merkenrecht Intellectueel eigendom, auteursrecht, patent, licenties Verantwoordelijkheid van de projectmanager in de rechtshandhaving IPMA ertificering Nederland 2014 Eindtermen voor de NB v3.0 Pagina 14 van 14