Systeemevaluatie NOS-incident Wat zijn leerpunten voor de toekomst voor het (bestuurlijk) optreden bij een acute terreurdreiging?

Transcriptie

1 Conceptversie24april2015 Systeemevaluatie NOS-incident Wat zijn leerpunten voor de toekomst voor het (bestuurlijk) optreden bij een acute terreurdreiging? Astrid Scholtens Ira Helsloot Judith Vlagsma

2 CrisislabisdeonderzoeksgroepdiehetonderzoekvandeleeropdrachtBesturenvan VeiligheidvandeRadboudUniversiteitNijmegenondersteunt.DedoelstellingvanCriD sislabisdeontwikkelingenverspreidingvankennisophetdomeinvancrisisbeheerd singenveiligheidszorg.voorcrisislabiseenkernactiviteithetverrichtenvanempid rischgefundeerdonderzoekophetveiligheidsdomeinomdatmomenteelfeitenvaak ontbrekenbijbeleidsvormingendiscussiesophetterreinvanhetbesturenvanveiligd heid. 26mei2015 Crisislab Dashorsterweg1 3927CNRenswoude 2

3 Inhoudsopgave Managementsamenvatting Aanleiding Onderzoeksvraagenaanpak Eenkortfeitenoverzicht Debevindingen:leidingencoördinatie Desamengesteldecrisisorganisatie Decrisisdriehoekalstopvandesamengesteldecrisisorganisatie Alarmeringsamengesteldecrisisorganisatie Heteffect:debesluitvormingindecrisisdriehoek Ondersteuningvandebesluitvormingindecrisisdriehoek Coördinatievandeoperatien Debevindingen:crisiscommunicatie Heteffect:deduiding Ondersteuningvandeduiding Debevindingen:informatiemanagement Telefonischeinformatiedeling Verschillendeinformatiesystemen LCMShetjuisteinformatiesysteemvoordesamengestelde 31 crisisorganisatie? 6.4 InformatievoorzieningrichtingOM Hetgeheeloverziend 33 Bijlagerespondenten 38 3

4 Managementsamenvatting Hetincidentop29januari2015waarbijTarikZ.eenpogingdeedhetachtuurjournaal tegijzelenendreigdemetexplosieveneldersinhetlandkanbeschouwdwordenals eengeneralerepetitievooreentoekomstigeterroristischedreiging.evaluatieervan moetdegoedepuntenbehoudenenverbeterpuntenaanhetlichtbrengen. Metdekennisvanachteraf dathetomeeneenmansactieging kangesteldworden dathetresultaatvanhetoverheidsoptredengrossomodogoedwas.datwatmoest gebeurengebeurdeinessentieook:eensnelleovermeesteringvantarikz.hetafzetd tenvandeplaatsincidentfunctionarissendiesomsnogeerderdandeformelealarmed ringopkwamendezoekingeninhetnosdgebouwdieervoorzorgdendatdedreiging opmediaparkdefinitiefontkrachtkonwordendelandelijkeonderzoekennaardeachd tergrondvantarikz.eneensneleerstepersmomentvandeburgemeester. Metdekennisvantoen datermogelijknogeenlandelijkedreigingspeelde kanged steldwordendatdeenigecrucialetopbeslissingnamelijkhetwelofnietlandelijkopd schalenopbasisvandeinschattingofhetomeeneenmansactiegingofnietrelatieflaat enimplicietaandeordekwam.eendeelvandeoorzaakdaarvanisdatuitdetwee voorzienecrisisstructureneenonvoorzienemaarachterafgezienwelvoordehand liggendesamengesteldecrisisorganisatieontstond.hierdoorwasmetnamedeonderd steuningvandeburgemeestervoorhetnemenvandetopbeslissingendusdeonderd steuningvoorzijnverantwoordelijkhedenm.b.t.deopenbareveiligheidbeperkt.ook deondersteuningvoorhetduidenvandecrisiswasbeperkt.eenanderdeelvande oorzaakwasdathetgehanteerdesysteemvancrisisbeheersingmeeruitgaatvan afged stemdheid danvan daadkracht waardoorfunctionarissennietgetraindwordenom snelbeslissingentenemeninsituatiesvanonzekerheidzondereerstinbrederverband teoverleggen. Wijbevelendanookaanomtotéénrealistischesimpelecrisisstructuurtekomenbij terroristischedreigingendieaansluitbijdeautomatismenvandedeelnemers:dedried hoekdsgbostructuuraangevuldmetdeoperationeelleidereencommunicatieadviseur enbestuurlijkadviseurterondersteuningvandeburgemeester.eenkernopgavevoor topbeslissersenondersteunersindiestructuurisdanominallehectiekmet(te)veel operationeleinformatieenerzijdsenmetnogveelonzekerhedenanderzijdsdecruciale topbeslissingenexpliciettebenoemenensneltenemen.eenessentieelonderdeelvan desysteemafsprakenisdandatdaadkrachtvoorafgestemdheidgaatindeacutefase vaneencrisis. 4

5 1 Aanleiding Op29januari2015dringtnetvoorachtuur savondseen19djarigemanhetnosd gebouwophetmediaparkinhilversumbinnen.onderbedreigingvaneenvuurwapen dwingthijeenbeveiligeromhembinnentelatenomdathijnamenseenhackerscollecd tiefzendtijdwiltijdenshetachtuurjournaal.terwijleendeelvanhetgebouwwordt ontruimdbrengtdebeveiligerhemnaareennietingebruikzijndestudiowaarzo wordthemverteldietslaterhetjournaalzalbeginnen.kortdaarnaom20.08uur wordtdemandoordepolitieovermeesterd. Hetgebouwwordtnaeendoorzoekingdoorderechercheopmogelijkeexplosievenom ongeveer22.15uurweervrijgegeven.indeloopvandeavondwordtduidelijkdathet vuurwapennietechtwasendatdemandieeerderviaeenbriefkenbaarmaaktedater eldersinhetlandexplosievenliggenalleenheeftgehandeld. Om22.38uurgevendeburgemeestervanHilversumdehoofdofficiervanjustitieende basisteamchefvanpolitieeenpersconferentie. Hetkortdurendeincidentliepmeteensisserafwatheteenmooiegelegenheidmaakt omervooreentoekomstigeterroristischedreigingvanteleren.devoorzittervande veiligheidsregiogooienvechtstreek(tevensburgemeestervanhilversum)heeftnad mensdeveiligheidsregioeninafstemmingmethetopenbaarministerie(om)daarom Crisislabverzochtdegebeurtenissenvandieavondmultidisciplinairteevalueren.De focusligtopdevraagwatergeleerdkanwordenvoordeprocessen leidingencoördid natie informatiemanagement en crisiscommunicatie. 5

6 2 Onderzoeksvraag en aanpak Indithoofdstukformulerenwedeonderzoeksvraagenschetsenwedeaanpak. InNederlandbestaantweecrisisbeheersingssystemendiebeogenoma)operationele actiestecoördinerenenb)topbesluitvormingdoorhetbevoegdgezagteondersteunen. Deregionalecrisisstructuurbijrampen(fysiekeveiligheid)isbedoeldomonderbeD stuurlijkeleidingvandeburgemeestertoteenafgestemdeinzettekomen.destructuur bestaatindekernuitdriemultidisciplinaireafstemmingsteamswaaraanvertegend woordigersvanbrandweerpolitiegeneeskundigehulpverleningengemeente(n)aan deelnemen(ziefiguur1): eengemeentelijkofregionaalbeleidsteam(gbtofrbt) eenregionaaloperationeelteam(rot)en eencommandoplaatsincident(copi). AlarmeringvandestructuurverlooptinfasesviadeGecoördineerdeRegionaleInciD dentenprocedure(grip).destructuurwordtdaaromookwelaangeduidalsdegripd structuur.deregionalecrisisstructuurissinds2010wettelijkverankerd. DeSGBONdriehoekstructuurbijhandhavingvandeopenbareordeisenerzijdsbeD doeldomdeburgemeesterteondersteunenbijopenbareordeverstoringenenanderd zijdsbedoeldomhetomteondersteunenbijstrafrechtelijkehandhaving.destructuur bestaatindekernuit: hetcrisisoverlegtussenburgemeesteromendepolitiedatdoorgaansde(ged zags)driehoekwordtgenoemd eenstafgrootschaligenbijzonderoptreden(sgbo)vandepolitie. BijeenincidentwaarsprakeisvanzowelopenbareordeverstoringenenstrafrechtelijD kehandhavingheeftdepolitieeenadviserenderolrichtingzoweldeburgemeesterals hetom.desgboddriehoekstructuurisvooraleenmonodisciplinairestructuuren wordtvooralbeschreveninlandelijkebeleidsdocumenten. Beidecrisisstructurenzijnvastgelegdinplannenenwordenregelmatigbeoefend. 6

7 7 GBT (GRIP3) Figuur1:Detweevoorbereidecrisisstructurendiewordengehanteerdbijrampen(links)en openbareordeverstoringen(rechts).degestippeldeactorenzijnvooraluitvoeringsonderded len. EenpotentieelprobleemontstaatbijincidentenwaarbijnoodzakelijkerwijsbeidecriD sisstructurenwordengeactiveerdomdaterzoweleen(dominante)openbareorde componentalseenfysiekeveiligheidscomponentis.dithebbenwebijvoorbeeldgezien bijincidenteninhoekvanhollandalphenaandenrijnenharen.deevaluatiesdaard vanbenoemdenhoeverschillenddestructurensamenwerktenindepraktijk.hoewelin alleevaluatiesnadrukkelijkgewezenwordtopdeobjectievespanningtussenhetbed langvandeburgemeesterenhetopenbaarministerie(watoverigensnietperdefinitie synoniemisaaneenfrictieindeuitvoering)wordtindieevaluatiesnietduidelijkhoe beidestructurenzichindetoekomsthetbestetotelkaarkunnenverhouden.erwordt slechtsgestelddatderegionalecrisisstructuurrekeningdienttehoudenmetderolen inbrengvanhetopenbaarministerie. Terillustratie:AlphenaandenRijn DeIOOVconcludeertbijvoorbeeldinhaarevaluatieoverhetschietincidentinAlphenaan denrijn: Bijeenincidentwaarinhetopsporingsbelangzonadrukkelijkaanwezigisalsin AlphenaandenRijnhetOpenbaarMinisteriebinnendecrisisbeheersingsorganisatieeen prominenterol[speelt].opzichzelfisditnietuniek.ookbijandereincidentenzoalsbijd voorbeeldhetincidentopkoninginnedaginapeldoorn(2009)enderampmetturkishaird lines(2009)speeldehetopsporingsbelangeenrol.( )Hetisnietteminvanbelangdatde VeiligheidsregioHollandsMiddenmaarookdeandereveiligheidsregio szichbewustzijnen blijvenvanderolvanhetopenbaarministeriebinnendecrisisbeheersingsorganisatiedaar SGBO politie ROT (GRIP2) COPI (GRIP1) actiecentra (brandweerpolitie GHORbevolkingszorg) DriehoekDSGBODstructuurvoor handhavingopenbareorde bgm bgm OM Regionalecrisisstructuur voorfysiekeveiligheid veldeenheden veldeenheden

8 waarhetopsporingsbelangbijeenincidenteenrolspeelt. DevoordehandliggendeaanbeD velingaanalleveiligheidsregio sluidtdaarom: BetrekhetOpenbaarMinisterienadrukkelijD kerbijdecrisisbeheersingsorganisatie. 1 Objectieveinstitutionelespanning Deverschillendebelangendieverschillendebestuursorganenbinnenhetopenbaarbestuur tijdenseencrisis(kunnen)hebbenwordtwelaangeduidmetdeterm schurendeketens.de termwerdinnederlandgeïntroduceerddoorhetcotindeevaluatieextremeregen1998; schurendeketensbinnenhetopenbaarbestuurengeeftaandatditdoorgaanstotspanningen kanleidentussendebestuursorganen.evaluatiesvanincidentenhebbendezeinstitutionele spanningalmeerderekerenbenoemdinhetbijzonderalshetgaatomdietussenhetlokaal openbaarbestuur(algemeneketen)enhetom(justitiëleketen). 2 Methetvankrachtworden vandewetveiligheidsregio sin2010heeftmendezespanningwillenminimaliserendoorde hoofdofficiervanjustitiestandaarddeeluittelatenmakenvanhetregionaalbeleidsteam. Ditheeftlandelijkbijgedragenaaneenstructurele(re)samenwerkingtussenhetOMende veiligheidsregio s.datallesneemtnietwegdathetlokaalbestuurenhetomnogsteedshand delenenookmoetenblijvenhandelenvanuitheteigenbelang.erzaldanookaltijdsprake zijnvaneen objectieve institutionelespanningdienietperdefinitienegatiefgeduidmoet worden. 3 DeVeiligheidsregioGooi&Vechtstreekdieuitgaatvaneengoedesamenwerkingmet hetopenbaarministerietijdensincidentenmeteendominanteopenbareordecompod nentwilopbasisvanhetnosdincidentkijkenofzijeenwerkbarecrisisorganisatieheeft voorbereidwaarindebelangenvanopenbaarbestuurenopenbaarministeriegewaard borgdworden.decentraleonderzoeksvraagvandezeevaluatieluidtdaarom: HoehebbenbeidecrisisstructureninonderlingesamenhangtijdenshetincidentgeB functioneerdenwelkelessenvallendaaruitvoordetoekomsttetrekken? Meerinhetbijzonder: HoewerdendeburgemeesterenhetOM(alsbestuursorganen)ondersteundbijhet nemenvanspoedeisendetopbeslissingenenhettijdigduidenvandegebeurtenisb sennaardesamenleving? WatbetekenendebevindingenvoororganisatievandecrisisbeheersingbijtoeB komstigeacutedreigingen? 1IOOV(2011).Schietincidentin DeRidderhof AlphenaandenRijn.MinisterievanVeiligheidenJustitie. 2ZiebijvoorbeeldHevigeregenval(1998)overdespanningtussenwaterschapenlokaalopenbaarbestuur MKZBcrisis(2001)overdespanningtussenopenbaarbestuurenhetministerievanLNVofXBpartyinHaren (2012)overdespanningtussenOpenbaarMinisterieenhetlokaalbestuur. 3WetenschappelijkwerdhieraleerderovergeschrevenziebijvoorbeeldU.RosenthalP. thartanda. Kouzmin(1991) Thebureaupoliticsofcrisismanagement in:publicadministration69(2)pp.211d233 ofb.d.jacobs(1996) ABureauDPoliticalModelofLocalNetworksandPublicPrivatePartnerships:ResD ponsestocrisisandchange in:journalofcontingenciesandcrisismanagement4(3)pp.133d147. 8

9 Topbeslissingenversusstrategischebeslissingen Wesprekenhiernadrukkelijkvantopbeslissingen beslissingendiedoordeeindverantd woordelijkengenomen(moeten)worden inplaatsvanhetveelgebruikte strategischebed slissingen.deredenhiervoorisdatgeeneenduidigeomschrijvingbestaatvaneen strategid schebeslissing.doorgaanswordtermeebedoeldeenbeslissingophoofdlijnendievooral nietteoperationeelmagzijnenooknietovercrucialedetailsmaggaan.depraktijklaatechd terziendatook detop somseenbesluitoverdedetailsofdeoperatienmoetnemenenook neemt.hetkunstmatigeonderscheidtussenstrategischebeslissingen(vanhetbestuur)en operationelebeslissingen(vandeoperatienzoalshetcopirotensgbo)isereentjediein de(landelijke)planvormingwordtgehanteerd(endaarmeeookzowordtbeoefend)maar nietovereenkomtmetdewerkwijzeindepraktijk. Voordebeeldvormingalvasteendoorkijkje Indedooronsonderzochtperiode(datwilzeggentotenmetdepersconferentiedieom 22.38uurstartte)wasdeenigegevraagdetopbeslissinghetbesluitomdesituatieophet momentdatvoorheteerstesprakevanwasexplosieveninhetlandwelofnietinteschatten alseeneenmansactie.eenbesluitdatvanzelfsprekendbinneneenpaarminutengenomen hadmoetworden.deconsequentievanditbesluitisimmerszeergroot:alswordtingeschat dathetwel/nietomeenlandelijkedreiginggaatdanzalditwel/niettotlandelijkeopschaling moetleidenvannietalleendepolitiemaarookhetwel/nietacuutinformerenvandenederd landsesamenlevingmetbijvoorbeelddewaarschuwingombijvoorbeeldallepubliekslocad tiestevermijden. Hetincidenthadooklandelijkbetekenis.MiljoenenNederlandershebbendegebeurteD nissenimmersopdetelevisiekunnenvolgen(zieookhoofdstuk3).dezeevaluatiericht zichechteralleenopderegionale/lokaleinspanningen.datbetekentdatwenietkijken naardewijzewaarophetnationaleniveaugeacteerdheeftandersdanweindienaande ordedeinteractietussenrijkenregiomeenemenvoorzoverdeinputvoorregionale besluiten. Verderrichtdezeevaluatiezichopdeeersteavondvanhetincidenttotenmetde persconferentievan22.38uur. Belangrijkuitgangspuntinonzesysteemevaluatiesisdatgebeurtenissendiehebben plaatsgevondennietgeanalyseerdwordenaandehandvanafwijkingenvandepland vormingmaaraandehandvanwetenschappelijkeenervaringsinzichteninhetfunctiod nerenvancrisissystemenenmensenincrisissituaties.hetgaaterimmersindeeerste plaatsomdatfunctionarissendiemoetenfunctionerenineensysteemdaarookoptid maalinkunnenfunctioneren.dezeinsteeksluitoverigensookmooiaanbijdeopzet vaneenlerenderapportageomdatniethetindividumaarhetsysteemobjectvanond derzoekis.ooksluitditaanbijhetfeitdatopbasisvanéénincidentnooittoteenverd beterplangekomenkanwordendaarvoorzijnookervaringenoverhetfunctioneren vanhetsysteemuitandereincidentennoodzakelijk. Eenanderbelangrijkuitgangspuntvandewijzewaaropwijonzeevaluatiesuitvoeren isdatwijhetfunctionerenvanhetsysteemrelaterenaanhetbehaalderesultaat.met 9

10 resultaatbedoelenwijnormaliterdemaatregelendiegenomenzijnomdegevolgenvan hetincidenttebeperkenendiebedoeldzijnomburgerszoadequaatmogelijkteheld pen.het(monodisciplinaire)politieoptredeninhetnosdgebouwmaaktgeziende vraagstellinggeenonderdeeluitvandezeevaluatie. Cruciaalisdatditeen lerenderapportage is.ditonderscheidtzichfundamenteelvan een verantwoordingsrapportage indevolgendeelementen: ineenlerende(openbare)rapportagewordtalleenoverhetsysteemgerappord teerddusnietoverfunctionerenvanindividuen.daarbijmoetwelbedachtworden dateenaantalsleutelfunctionarissen(zoalsbijvoorbeelddeburgemeesterdeoped rationeelleiderendeacdpolitie)deeluitmaaktvanhetsysteem.debeoordeling overindividueelfunctionerenwordteventueelalleenaandebetreffendepersoon (mondeling)gerapporteerd. ineenlerenderapportagewordttoekomstgerichtgerapporteerdinplaatsvaneen gedetailleerdfeitelijkverslag. eenlerenderapportagegeeftdemogelijkheidombegrijpelijkdefensiefgedragbij eenevaluatietevoorkomen. eenlerenderapportagevergteenbesprekingvandeonderbouwendefeitenineen veiligeomgeving voordebetrokkenhoofdrolspelers. Procesaanpak Wehebbenonsvoordezeevaluatiegebaseerdop: demonodisciplinairefeitenrelazenvanbrandweerpolitieghorengemeentedie zijnopgestelddoorevaluatorenvandeorganisatiezelf.zijhebbenonderandere gebruikgemaaktvanhetkladblokgmsvandemeldkamer. eenuitdraaivanhetlandelijkecrisismanagementsysteem(lcms). individueleinterviewsmetbetrokkenenziedebijlagevooreenoverzicht. tweesessiesmetenkeleledenvanhetrotenhetsgbo. berichtgevingindemedia. Wijhaddennietdebeschikkingoveralarmeringsschema szodatweonsvoordealard meringslechtshebbenmoetenbaserenopdeinterviewsenlogboekendieeenenkeling heeftbijgehouden. DeevaluatieisbedoeldvoorbetrokkenenindeveiligheidsregioGooienVechtstreek hetomendepolitie.dathoudtonderandereindatenigebasiskennisover(deorganid satievan)decrisisbeheersingverondersteldwordt. 10

11 3 Een kort feitenoverzicht Indithoofdstukpresenterenwestaccatoeenaantalvoordezeevaluatierelevantefeitenzodatwe daarbijonzebevindingeneenvoudignaarkunnenteruggrijpen. EenkwartiervoordeuitzendingvanhetAchtuurjournaaldringteenmanhetgebouw vandenosbinnenophetmediaparkinhilversum.demanheefteenwapenbijzich meteengeluidsdempererop.hijdwingtdebeveiligervandenosermeeomhemnaar destudiovanhetnosjournaaltebrengen. Demanwordtdoordebeveiligernaareennietingebruikzijndestudiogeleidomzoals zijnintentieisliveinhetachtuurjournaaltekomen.demanoverhandigteenbriefaan eennosdmedewerker. Inhoudvandebrief(eerstealinea): Wanneeruditleestraakdannietinpaniek.Ganietschreeuwenenwaarschuwuwcollega s ookniet.doealsofernietsaandehandis.ikbenzwaarbewapend.alsugewoonnetjes meewerktdanzalunietsoverkomen.besefdatiknietinmijneentjeben.erzijnnogvijf plus98hackersdieklaarzijnvooreencyberaanval.bovendienzijnerinditlandachtzware explosievengeplaatstdieradioactiefmateriaalbevatten.alsumijnnietnaarstudio8overd brengtomeenuitzendingovertenemendanzijnwijgenoodzaakttotactieovertegaan.dat wiltunietopuwgewetenhebbentoch?( ) Om19.53uurkomteeneerstetelefonischemeldingbinnenbijdemeldkamerwaarin eennosdmedewerkermetspoedomdepolitievraagt.hijmeldtdatereengijzelingin hetgebouwvandenosgaandeisendateengewapendemanzendtijdwil. Om20.02uurbrengtdebasisteamchefvandepolitiewaardegemeenteHilversum ondervaltdeburgemeestertelefonischopdehoogtevanhetincident.deburgemeester besluitomnaarhetmediaparkterijdenommeteigenogentezienwaterzichafspeelt. Om20.05uurbesluitdemeldkameropteschalennaarGRIP1(COPI).Ditbesluitwordt genomenomdathetincident mogelijkeenbehoorlijkeimpactheeftenomdaterbehoefte zalzijnaaneenhoofdigeleidingopdelocatievanhetincident.ookwordtom20.05uur hetsgbogealarmeerd. Om20.09uurwordtdeverdachteonderleidingvandeOvDDpolitieovermeesterd. WanneerdeverdachtegeboeidnaarbuitenkomtsteltNOSDverslaggeverMartijnBink deverdachtenogeenpaarvragen.hijvraagtofhijdooreenorganisatieisgestuurden ofhijterroristischemotievenheeft.deverdachteantwoordtvanniet.ookgeeftdeverd dachtevolgensbinkaandathijnietdeintentieheeftmensenteverwondenoftedoden. 11

12 12 Deverdachtezegtdathijnamenseenhackerscollectiefwerkt. 4 WanneerBinkkortna negenuurtelefonischverslagdoetvanwaterzichindestudioheeftafgespeeldmeldt hijditook.verdergeeftbinkdanaandathij stelligdeindrukhaddathijalleenwas. InverschillendetelefonischecontactentussendepolitieburgemeesterenhetOpenD baarministerie(om)wordtafgesprokendatdedriepartijenvooroverlegelkaarzullen treffenophetraadhuis. 5 Om20.25uurschaaltdeleiderCOPInaoverlegmetdeoperationeelleideropnaar GRIP2(ROT).Hierdooris deomgevingweggezetenkanhetcopizichvolledigfocussen ophetmediapark. DeburgemeesterisietsvoorhalfnegenophetMediaParkaanwezigommetmedewerD kersvandenostespreken.ookstaathijdeschrijvendepersenradio1tewoord.omd daternoggeencamera saanwezigzijnbeperktdeweergavevanzijneerstepersmod mentzichvooraltotvermeldingineenaantalliveblogs.vervolgensrijdthijdoornaar hetraadhuisinhilversum. Liveblogthepostonline Update20.25NBurgemeesterPieterBroertjes(PvdA)vanHilversumbevestigtdonderdagD avonddateriemandinhetgebouwvanhetjournaaleistdathijzendtijdkrijgt.ofdezeperd soongewapendiskondeburgemeesternognietzeggen. LiveblogRTL 20:25uurNManeistzendtijd BurgemeesterPieterBroertjesvanHilversumbevestigtdateriemandinhetgebouwvanhet Journaaleistdathijzendtijdkrijgt.Ofdezepersoongewapendiskondeburgemeesternog nietzeggen. HetpersoneelwordtuithetgebouwaanhetJournaalpleingehaald.Hetlijktervolgens Broertjesopdatdatveiligverloopt.DeburgemeesterisonderwegnaarhetJournaalplein. Eersteberichtopmediaredactie.net Kortvoordeuitzendingvanhetjournaalvan20:00kwameengewapendemanderedactieD vloervanhetnosdjournaalopgelopen.hijeistezendtijdaldusburgemeesterbroertjesvan degemeentehilversum. Demanwerdnaareenstudiogedirigeerddieopdatmomentnietingebruikwas.HetgeD 4http:// verslaggeverdaanddedblikdmijndogendzagendzeddatdhetdmisdwas 5DeexactemomentenwaaropditisgebeurdvaltopbasisvanhetonsbeschikbaremateriaalnietteachD terhalen.inhetlogboekverslagvandegbtdadviseurcrisisbeheersingstaatdathijom20.26uurcontact heeftmethetomendepolitieendatwordtafgesprokendatiedereennaarhetraadhuisgaat.uitdeinterd viewsblijktdatditindeonderlingecontactendiealeerderhebbenplaatsgevondenalisafgesproken.wel isduidelijkdatditparallelmaaronafhankelijkliepaandegripdopschaling.

13 bouwwerdontruimdenzo n70d80nosdmedewerkersverzameldenzichbuiten. Vanaf20:00zondNPO Evengeduldi.v.momstandighedeniseropditmomentgeenjourD naalmogelijk uit.evenlaterwasooknpo2uitdelucht.inmiddelszijnbeidezendersweer ingebruik. VolgensverschillendebronnenenhetRTLDjournaaldatzichtegenoverhetgebouwvande NOSbevindtisdemaninmiddelsovermeesterd. Meerinformatievolgt. OndertussenonderbreekthetRTLDnieuwshaarreguliereprogrammeringendoetverD slagvanwaterzichheeftafgespeeldinhetmediapark.zesteltonderanderedat er wordtgezochtophetmediaparkhoeweldepolitieuitgaatvaneeneenmansactienaar mogelijkehandlangers. Vanafongeveer20.40uurverschijnteropTwittereenfotovandeverdachtewaaropte zienisdathijzichophoudtindebetreffendenosdstudio. 6 DebriefdieookmeteeninhetEngelswordtvertaaldverschijntom20.53uuropinD ternet 7.DeinhoudvandebriefwordtietslaterwanneererdoordeNOSweerwordt uitgezondenookineenextrauitzendingvandenospubliekelijkbekendgemaakt. Om21.00uursluitalslaatstedeOvDDpolitieaanbijhetCOPIwaarnaeeneersteCOPID overlegplaatsvindt.inditeersteoverlegbrengtdeovddpolitiedeoverigeledenopde hoogtevanwatereerderisvoorgevallenenhetpolitieoptreden;hijisdegenediede AMOKDprocedurestartteensamenmetcollega sdeverdachteovermeesterde.ook wordthetafgezettegebiedbesprokendatdeelsookdoordebrandweerisgebeurd. Vlakna21.00uurzendtdeNOSweeruitviadestudioinDenHaag. 8 Debeeldenvan watzichindestudioinhilversumafspeeldewordengetoond:eenijsberendeverdachd tedieevenlaterdoordepolitiewordtovermeesterd.hetincidentheeftdaarmeeook eenlandelijkeimpactomdatmiljoenennederlandersdit(kunnen)zien.martijnbink doetzoalsgezegdtelefonischverslagvanwaterzichindestudioheeftafgespeelden maaktmeldingvandebrief. Om21.15uurvindteeneersteROTDoverleginNaardenplaats.Erwordtvooralaan beeldvorminggedaan.ookwordteenadviesgeformuleerdvoordecrisisdriehoek: bed reideenpersstatementvoorendenknaovereenpersconferentie. HetactiecentrumcrisiscommunicatievanhetROTconstateertdathetnietmogelijkis eenpersnummerbeschikbaartestellen.decrisisorganisatieisdaardoorvoordepers moeilijkbereikbaarwattotonvredeleidtbijdejournalisten. 6https:// 7http:// gebouw/ 8http://nos.nl/artikel/ DnosDredactieDontruimdDwegensDbinnendringer.html 13

14 Ondertussenherkennenbekendenvandeverdachtedeman.Vanafongeveer21.30uur circuleertzijnnaamoptwitter:hetzougaanomtarikz. Om21.34uurvindtheteersteoverlegvandecrisisdriehoekplaats. 9 Beslotenwordt nietopteschalentotgrip3omdatdeverdachtealisovermeesterd.netalsinhetrot houdtmenzichvooralbezigmetdebeeldvorming.erwordtafgesprokendatdeburd gemeesterdehoofdofficiervanjustitieendeteamchefvanpolitieiedereenpersstated mentgeven.destatementswordennaafstemmingoverdeinhoudafzonderlijkdoorde drieactorenvandecrisisdriehoekvoorbereid. Om21.40uurvindteentweedeCOPIDoverlegplaats.DeOvDDpolitiebrengtdedeelneD merswederomopdehoogtevandesituatieinhetnosdgebouwenhetpolitieoptreden. HetgevaarophetMediaParkbleeknietmeteengewekentezijnomdatermogelijk sprakewasvanverdachtepakketjesinhetnosdgebouw.deovddpolitiegeeftaandat depolitiedaaromhetgebouwheeftonderzochtmaarnietsheeftaangetroffen.ditbed tekentdatdedreigingophetmediaparkisgewekenendatdenosdmedewerkersweer kunnenterugkerennaarhetgebouw.omongeveer22.15uurwordthetgebouwvrijged geven. Opbasisvanonderandereeenbeoordelingvandebriefdooreengedragsdeskundige vandepolitiedeeersteverhorenvandeverdachteendeeersteresultatenvande doorzoekingeninonderanderedewoningvanzijnmoederinpijnackerwaarhijwoond achtigiswordtomongeveerietsvoortienuurnaafstemmingmetdeeenheidsleiding MiddenDNederlanddoordeSGBOinsamenspraakmethetHoofdOperatiënLandelijke Eenheidgeconcludeerddathetwaarschijnlijkomeeneenmansactiegaat.Ongeveeréén uur snachtsachtdesgbodatdefinitiefbevestigd. Kortvoordebeoogdepersstatementsdievolgensafspraakom22.30uurzoudenstarD tenwordtdoordesgbouitsluitselgegevenoverdeidentiteitvandeverdachteenhet vuurwapen:hetgaatinderdaadomtarikz.enhetblijktomeenneppistooltegaan. Alleendeidentiteitvandeverdachtebereiktdeledenvandecrisisdriehoeknogvoor depersstatements. Om22.38uurvindendepersstatementsplaatsvindt.Deperswordtnaafloopvande statementsindegelegenheidgesteldvragentestellenzodaterfeitelijksprakewasvan eenpersconferentie.deburgemeesterwordtnaafloopvandepersconferentiegeïnterd viewddoornieuwsuurenjinek. 9Aanwezigbijditoverlegwaren:deburgemeestergebiedsofficiervanJustitieenthemaTerrorismeeen beleidsmedewerkervanhetomhetsectorhoofdenbasisteamchefvandepolitiedeambtenaaropenbare OrdeenVeiligheideneenvoorlichter.Om21.55uurschuiftookdehoofdofficiervanjustitieaanom22.01 uurschuiftdeplaatsvervangendhoofdofficiervanjustitieaan. 14

15 Persconferentie(inRaadhuis) Aangekondigd:22.30uur Start:22.38uur(welallivevanaf22.30uur) Decommunicatieadviseurintroduceertdedrieherenengeeftaan: zezullenuvoorzienvan eenaantalstatements. Burgemeester:Damesenherenwelkom.Demeestenvanuzullengetuigengeweestzijnvan deschokkendebeeldendieopdetelevisietezienzijngeweest.nadateenmanevenvoor achtuurprobeerdemetsucceshetnosgebouwtebenaderenenbinnentetreden.datheeft eenenormeimpactopdemensendieerwerkenjournalistenindeeersteplaats.ikbener geweestophetmediaparkenhebmetenkelengesproken.gelukkigzijnwebespaardgebled venvaneenernstigincidentnamelijkeengijzeling.hilversumwasvoorbereidsindsparijs opditsoortincidenten.jeweetnooitwanneerdatgebeurtmaarhetfeitdatwevoorbereid warenblijktweluithetenormsnelleoptredenvandepolitiediesnelterplaatsewas.enhet mediateamvandepolitieheeftuitmuntendwerkverricht.gelukkighebben[ze]demeded werkerssnelinveiligheidkunnenbrengen.ubegrijptdatwenogmiddeninhetonderzoek zittenmaarvanwegedevelevragenvanuitdepershebbenwegemeendalvasteenperscond ferentietegeven.maarhetonderzoekduurtnogvoortdatzalookblijkenuitdeantwoorden vanhetomendepolitie.wijbegrijpendatuheelveelvragenheeftdiehebbenwijook. VooralsnogzijnweblijdathetgoedisafgelopenendatdeNOSweerkanuitzendenendater geennadereslachtofferszijngevallen.hetisevenwennennatuurlijksindsparijsdatookde persnumetenigvoortduringzelfookinhetmiddelpuntvandebelangstellingstaatendat blijktnuookweeropnieuwnuinhilversumditincidentheeftplaatsgevonden.ikgeefnu graaghetwoordaanhetomhoofdofficierbac. HOvJ:JadamesenherennamenshetOMendepolitiekanikuhetvolgendemeedelen.Zoals uallenheeftkunnenzienvanavondheeftdooradequaatoptredenvanzowelpolitiemeded werkersalsnosdmedewerkerseenverdachteaangehouden.hetbetrefteen19djarigeman uitpijnackerdievooralsnogverdachtwordtvanwederrechtelijkevrijheidsberovingbedreid gingenwapenbezit.deverdachteverblijftopditmomentophetpolitiebureauinhilversum enuzultbegrijpendathijopditmomentookverhoordwordt.erisdoorpolitieenomeen grootschaligopsporingsonderzoekgestartomzospoedigmogelijkhelderheidtebrengenin datgenewathiervanavondisgebeurd.uzultookbegrijpendatdatopsporingsonderzoek nogheelversisendatbetekentdatwijwaarschijnlijknetalsuheelveelvragenhebben.en wijhopendoordatopsporingsonderzoekdevragendekomendetijdbeantwoordzullen worden.ikdanku. Teamchefpolitie: dusikkanstellendatdesnelleenadequateaanhoudingvooralvoortd komtuitduidelijkafsprakendiezijngemaaktmethetmediaparkenhetmediateamendaard doorkondendepolitiemedewerkersbinnenheelkortetijdaanwezigzijnensneltotaanhoud dingvandezemanovergaan. 15

16 Vragen Journalist:KuntuvertellenwatvoormaatregelenugenomenhadsindsParijs( ) Burgemeester:...meersurveillancevandepolitieiniedergevalenverhoogdeaandachtdoor hetmediateam. Journalist:Warenerookmeerdereagentenbeschikbaar? Burgemeester:jazeker.Hetmediateamvandepolitieisdaarhelemaalvooropgericht. Journalist:Inhoeverrehebbendiebestaandeafsprakenvanavondeendoorslaggevenderol gespeeldindeaanhouding? Burgemeester:NouhetfeitdatdepolitiezosnelterplaatsewasenadequaatheeftopgetreD denooksamenmetdebeveiligingvandenosoverigensdiedaarookzeerveelwaardering voorverdientwanthetwaskoelbloedigwatiegedaanheeftenhetfeitdatdatgebeurdis betekentdatwevoorbereidwaren.hoenoupreciesdiemanhetnosdgebouwisbinnenged komendatwetenwenognietdatisvoornaderonderzoek.demanwordtopditmoment verhoorddusdatzullenwenognadermoetenbekijken. Journalist:heeftdebeveiligingookdepolitiegebeld? Burgemeester:datweetiknietdatsoortvragenzijntegedetailleerd. Burgemeester: adequaterebeveiligingvasttestellendatditnietmeerkangebeuren hoe wedeveiligheidkunnenvergrotenwanthetisvangrootbelangdatjournalistenveilighun werkkunnendoeninnederland beveiligingwasnietadequaatandershadditnietkunnen gebeuren. HOvJ:HetismijbekenddaterveelgeruchtenderondedoenindemediaoverdeperD soon wijkunnennunietsbevestigenbehalvewatiknethebgezegd oppersonaliadaarga iknietopin 16

17 17 4 Bevindingen: leiding en coördinatie Indezeendevolgendetweehoofdstukkengevenweonzebevindingenoverhetoptredenvande crisisorganisatiedietijdenshetnosbincidentheeftgefunctioneerd.wedoenditlangsdelijnvande drieprocessen leidingencoördinatie (dithoofdstuk) crisiscommunicatie (hoofdstuk5)en inb formatiemanagement (hoofdstuk6). 4.1 Desamengesteldecrisisorganisatie Wezoomengeziendeonderzoeksvraageerstinopdecrisisorganisatie. DeregionalecrisisstructuurendeSGBODdriehoekstructuurzijnzoalsgezegdbedoeld oma)operationeleactiestecoördinerenenb)topbesluitvormingdoorhetbevoegd gezagteondersteunen.ofandersgeformuleerdbeidestructurenbeogenhetproces leidingencoördinatie teondersteunen. Eeneerstebevindingisdattijdenshetincidentuitbeidevoorbereidestructureneen voordiesituatiespecifiekecrisisorganisatieisontstaan.weduidendezecrisisorganisad tieaanalsde samengesteldecrisisorganisatie. DesamengesteldecrisisorganisatiezagertijdenshetNOSDincidentalsvolgtuit: Figuur2:Schematischeweergavevandesamengesteldecrisisorganisatiedietijdenshet NOSDincidentisontstaan.Gestippeldelijnenduidenopzwakkeverbindingen. ROT (GRIP2) COPI (GRIP1) OvDP actiecentrum communicatie brw PolitieDeenhedenter plaatse SGBO politie bgm OM GHOR gemeente

18 EentweedebevindingisdatzichtbaarwasdatdeelnemersindesamengesteldecrisisD organisatietochvooralhandeldenofprobeerdentehandelenalsofzeonderdeeluitd maaktenvandehenbekende(alsin beoefende )structuur.dithadvanzelfsprekend consequentiesvoordewerkwijzeenmeerinhetbijzondervoorhetgebruikvande formele informatielijnen.inhetvervolgwerkenwedatvooreenaantalvoorbeelden meerconcreetuit.voordebeeldvormingillustrerenwedathieralvast:zekerinhet beginwashetvoorverschillenderespondentennietduidelijkofdetopvandesamend gesteldecrisisorganisatienugevormdwerddooreengemeentelijkbeleidsteam(gbt conformderegionalecrisisstructuur)ofdooreenoverlegvanburgemeesteromen politie(conformdesgboddriehoekstructuur).voordegbtdadviseursvandeburged meesterbijvoorbeelddienormaliterdeelnemenaaneengbtengewendzijnomhet helegbtteondersteunenwashetonduidelijkofzenuookhetomendepolitiemoesd tenondersteunenofalleendeburgemeester. Datdedeelnemershandeldeninlijnmetdehunbekendestructuurmagnietverrassen. Uit(wetenschappelijk)onderzoekblijktdatmensenincrisisomstandighedenaltijd terugvallenop bekende werkwijzen.zekerincrisissituatiesdiemaarzeldenvoorkod menenwaarmeedusonvoldoendeervaringopgedaankanwordenishetdaaromvan belangzominmogelijkvariatieteintroduceren.eenvertalinghiervanbetekentdat zoveelmogelijkaangeslotenzalmoetenwordenbijéénvanbeidebekendestructuren endezedusleidendtelatenzijn.inhoofdstuk7doenweinlijnmetdezeessentiële bevindinguitonderzoekeenvoorstelvooreenstructuurvooracuteterroristischedreid gingofeenanderebedreigingvanderechtsordeofdeopenbareorde. 10 Datindezecasusbleekdatbeidecrisisstructurenhuneigenganggingenenonderling nietofnauwelijkscommuniceerdenisdanookgeenverwijtaandebetrokkenenmaar eenonvermijdelijkheiddiepastbijbevindingenuitveel(internationaal)onderzoek.de vanzelfsprekendheidvooreigenlijkiedereendatdesgboddriehoekstructuurleidend wasbetekendeinultimodathet(advies)werkdatderegionalecrisisorganisatieverd richttezelfsnietdedriehoekbereikteomdatindehectiekdebeperktecommunicatied tijdwerd opgebruikt doordecommunicatietussendedriehoekendesgbo. Illustratie:Langselkaarwerken AlsillustratievanhetlangselkaarwerkenvanhardwerkendemensenindetweeverschilD lendecrisisstructuren:bijdestartvanhetincidentontstondhetgeruchtdaterinbelgiëeen soortgelijkeactiegaandewas.doortweeorganisatieonderdelenwerdhetgeruchtontkracht: Deoperationeelleider(alsvoorzitterROT)diealvoordeeerstebijeenkomstvanhet ROTomongeveerkwartvoornegenopeigeninitiatiefdaarvoorhetlandelijkeonderD steuningsteambrandweer(otb)inzetteomdoorditteamhet(sociale)mediabeeldte latenanalyseren:geenrapportageinde(sociale)mediabetekendedatditgeruchtind derdaadslechtseengeruchtwas.voorditincidentwasditverdervangeenbetekenis 10DituitgangspuntvormtookdebasisvoorderapportageNodigopoverbodig?datonderanderedoorde VeiligheidsregioGooienVechtstreekisopgesteldomdebevolkingszorgrealistischervormtegeven. 18

19 omdatdeuitkomstvanhetotbdeburgemeesterendusdecrisisdriehoeknooitheeft bereikt. DeSGBOdatditvanzelfsprekendookuitzochtendepolitiedaaroverindedriehoekinD formeerde.zijdeeldenditverdernietmethetomdeburgemeesterofzijnondersteud ning.deburgemeesterenzijnondersteuningwarenzobleeklaterüberhauptnietvan ditgeruchtopdehoogte. ProblematiekvanrelatieGRIPenSGBOnietuniek DedooronsgeschetstesituatieisnietuniekvoorhetNOSDincident.DeSGBOisdestandaard internecrisisorganisatievandepolitie.bij normale fysiekerampenencrisisisdesgbodan ookhetactiecentrumpolitieinderegionalegripdcrisisorganisatie(zieookfiguur1).inhet gevalergeenomvangrijkeopenbareordeverstoringenen/ofverstoringenvanderechtsorde zijnfunctioneertdesgbodoorgaansookalszodanig.naarmatedepolitiëleaspectentijdens eencrisisdominanterzijnzoalsbijvoorbeeldhetgevalwasbijderelleninhoekvanholland endexdpartyinharenwordtdesgbodstructuurmeerleidend.erfunctionerendantwee crisisstructurendieweliswaaraansluitingproberentevindenmaardiefeitelijkhuneigen ganggaan.inhetgevalvanharenwerddoordecommissiecohengestelddatderegionale GRIPDcrisisorganisatiebelemmerendwerktezodatbeteralleenmeteenSGBOgewerkthad kunnenworden. 4.2 Decrisisdriehoekalstopvandesamengesteldecrisisorganisatie Doordebetrokkenenwerdmetgrotevanzelfsprekendheidbeslotentothetformeren vaneendriehoekalstopvandecrisisorganisatie.hetisgoeddezevanzelfsprekendheid ietspreciezertebeschouwen. Determ driehoek wordtinartikel13vandepolitiewetaangeduidalshetoverleg waarindeburgemeesterendeofficiervanjustitie regelmatig( )overdetaakuitvoed ringvandepolitieenoverhetbeleidtenaanzienvandetaakuitvoering spreken.indit overlegwaaraanookdepolitieals lijdendvoorwerp deelneemtworden afspraken gemaaktoverlokaleprioriteitenencriminaliteitsbestrijding.de(lokale)driehoekis daarmeeeenregulieroverlegdatwilzeggeninsituatiesdatgeensprakeisvaneen (acute)crisis. Eenwettelijkeregelingdieaanstuurtopeendriehoektijdenscrisissituatiesd.w.z.een overlegincrisissituatiestussenomburgemeestermetpolitiealsdominanteadviseur bestaatniet.tochiseendergelijkoverlegwellandelijkgebruikelijkinsituatiesvaneen bedreigingvandeopenbareordeomdaterdansprakeisvantweebevoegdegezagen metelkeeneigenbelangdieéénuitvoeringsorganisatiedelennamelijkdepolitie:het OMisverantwoordelijk(enbevoegd)voorhethandhavenvanderechtsordedeburD gemeesterisverantwoordelijk(enbevoegd)voorhethandhavenvandeopenbareord de. VoorhetonderscheidduidenwededriehoekdietijdenscrisissituatieswordtgeforD meerdaanalsde crisisdriehoek. 19

20 Crisisdriehoekeninderegionaleplanvorming (Ook)inhetIncidentenplanMediaParkHilversum(versie2012)isbinnendeveiligheidsregio eenbovenwettelijkeafspraakgemaaktoverhetformerenvaneencrisisdriehoekindespecid fiekesituatievaneen terreurdreiging.inhetincidentenplanstaat: AlsdeRegionaleinlichD tingendiensten/ofdecrimineleinlichtingeneenheidinlichtingenkrijgtwaaruiteenterreurd dreigingblijktzalditgemeldwordenaandekorpsleiding.dekorpsleidingroeptdedriehoek (burgemeesterenhoofdofficiervanjustitie)bijelkaar.dedriehoekbepaaltdegripd structuurendeverdereinzetvandehulpdiensten. HetNOSDincidentheeftlatenziendatditlaatste(hetbepalenvandeGRIPDstructuurdoorde crisisdriehoek)geenrealistischeafspraakis.allangvoordeeerstevergaderingvandecrid sisdriehoekwaseropgeschaaldnaargrip2omdatanderehulpverleningspartnersookbij deterreurdreigingbetrokken(kunnen/zullen)wordenvanwegedebedreigingvandefysied keveiligheid. 112Ndriehoek InhetdocumentDeeersteverkenning;voorstelvoordoorontwikkelingvansturingsBoverlegB enafstemmingsstructuurinmiddennederlandblijktdatindeeenheidmiddennederland (waardegemeentehilversumondervalt)sprakeisvaneencrisisdriehoek.dezewordtaand geduidalsde 112Ddriehoek : teallentijdenkanerbijincidentensprakezijnvanhetingelasd tenvaneenlokaledriehoekopgemeenteniveaudezogenoemde112ddriehoek. HetdocuD mentisindecember2012vastgesteldindevoormaligregionaalcollegesvanderegio sdiete samenmiddennederlandvormen. 11 BijnavraagbleekdatbuitenhetOMvrijwelgeenvanderespondentenbekendismetdeze 112Ddriehoek. 12 DoorhetwerkenineencrisisdriehoekzaldeondersteuningvandeandereverantD woordelijkheidvandeburgemeesternamelijkdievoordefysiekeveiligheidendeduid dingbuitenbeeldkunnenraken.deondersteuningvandezespecifiekeverantwoorded lijkheidisimmersgeorganiseerdviaderegionalegripdcrisisstructuur:hetgbtbestaat uitverschillendestrategischeadviseursenbeschiktvoordeadviseringoverdeadviesd enuitvoeringslijnrotdcopi(zieookfiguur1).inhetgbtkanhetomookvertegend woordigdzijn Inhetverkennendedocumentwordtdesuggestiegewektdatde112Ddriehoekvolgtuitartikel13PoliD tiewet2012endaarmeeeenwettelijkegrondslagheeft.zoalshierbovenalaangegevenisdatfeitelijkniet juistomdatdeartikel13alleenhetregulieroverlegvoorschrijft.uithetverkennendedocumentwordtniet duidelijkofdeze112ddriehoekookbedoeldisvoorbedreigingenvandeopenbareordemeteenfysieke veiligheidscomponent.erwordtnietingegaanhoedecrisisdriehoekzichverhoudttotdegripdstructuur enopwelkewijzedeondersteuningvandeburgemeestervoordefysiekeveiligheiddanisgeregeld. 12 Devraagisviade gesteldaan:deburgemeesterhetsectorhoofdvanpolitiedeteamchefpolitie operationeelleiderhethoofdveiligheidsbureauendebtdadviseurcbvandegemeentehilversum.alleen deadviseurcbhadweleensgehoordvaneen112ddriehoek. 13VolgenshetvigerendeRegionaalCrisisplan(2011)maakthetOMgeenstandaarddeeluitvanhetGBT. 20

21 Intermezzo Webenadrukkendatdezeondersteuningnaopschalingzalplaatsvinden:hetduurtimmers evenvoordatderegionalegripdstructuurisopgeschaald.tochkanhetvoorkomendatvoor oftijdensdeopschalingaleenspoedeisendbesluitgenomenmoetworden.destructuuris hierdannietopingericht(zieookparagraaf4.4). ZoalshierbovenalbetoogdishetgeheelvoorspelbaardattijdenseenincidentdedoD minantedreiging(sociaaloffysiek)zalbepalenofdecrisisdriehoekhettoporgaanvoor besluitvormingwordtofhetgbt.beidestructurentegelijkertijdgaatnietwerkenéén zalaltijddominantworden. DecrisisdriehoektijdenshetNOSDincidentwasvooraleenlokaledriehoekmeteenenD kelbtdelement.zowerddeverslagleggingvandecrisisdriehoekinhetlcms(zieparad graaf6.2)opgenomenenwasertotaandepersconferentietweemaalkorttelefonisch contacttussenburgemeesterendeoperationeelleiderinhetrot. 4.3 Alarmeringvandesamengesteldecrisisorganisatie NetalsdemeestemenseninNederlandwistenookdemeestedeelnemersaandesaD mengesteldecrisisorganisatiealmeteendaterietsspeeldeomdathetnosdjournaal voorheteerstinruimzestigjaar opzwart ging.demeestedeelnemerswarendaard dooralvoordatzijformeelgealarmeerdwerdenopdehoogteendaarmeegewaard schuwd.onmiddellijkwerdenonderlingecontactengelegdenwerdenafsprakenged maaktomnaardeverschillendelocatiestegaan.deopkomstisdanookgrossomodo goedverlopen:bijnaiedereendieaanwezigmoestzijnwasuiteindelijkookaanwezig. Datneemtnietwegdatineenaantalgevallendealarmeringwatachterbleef.Zowerd defunctievanhoofdtaakorganisatiecrisiscommunicatie(htodcc)bijvoorbeeldlaat ingevuldomdatdedienstdoendehtodernietwerdbereikt.decommunicatieadviseur vandeburgemeesterervoeropenigmomentteweinigondersteuningomhetpersmod menttekunnenvoorbereiden/organiseren.omdatonduidelijkwasofdezeondersteud ningdoordeveiligheidsregiozouwordengeleverdheeftzezelfhaareigenondersteud ninggeregeld. Bedachtmoetwordendatiederincidenttijdensdealarmeringenopkomsthaperingen kentwaardooraltijdeenaantalmensennietwordtbereiktomwelkeredendanook. Enigematevanimprovisatieenflexibiliteitzaldaaromaltijdnoodzakelijkzijnom gad tendichttelopen.menkanenmagernietvanuitgaandatfunctionarissen alsvanzelfd sprekend terplaatsekomenookalsuggereerthetwerkenmet(hard)pikettendatwel. Daarmeeisdeconclusiedatdealarmeringenvooraldeflexibeleopschalingmeteigen initiatiefgoedisverlopen. 21

22 4.4 Heteffect:besluitvormingindecrisisdriehoek Zoalsgezegdrelaterenwehetoptredenvandesamengesteldecrisisorganisatie(ook) aanhetbehaalderesultaat:demaatregelendiegenomenzijnomdegevolgenvanhet incidenttebeperkenendiebedoeldzijnomburgerszoadequaatmogelijktehelpen. VoorhetNOSDincidentbetekentdatomdathetfeitelijkepolitieoptredengeenonderD deeluitmaaktvandezeevaluatieendeopvangvandenosdmedewerkersvooraldoor denos/mediaparkzelfplaatsvondmeerprecies: detopbesluitvormingindecrisisdriehoek deduidingdoorhetboegbeeld(inhoofdstuk5gaanwehiernaderopin). Onsreferentiekadervoortopbesluitvorming HardenormenvoordetijdwaarbinneneenspoedeisendebeslissingengenomenwordtbeD staannietmaarhetis(wetenschappelijk)duidelijkdatalsspoedeisendebeslissingenniet binnenminutengenomenkunnenwordenerfeitelijksprakeisvandecentralisatievanbed sluitvormingomdathet veld nietlangerkanwachten. Besluitvormingoverdeoperationelemaatregelen(zoalshetpolitieoptredenendeopD vangvanhetnosdpersoneel)heeftindecrisisdriehoekindedooronsbekekenperiode datwilzeggentotenmetdepersconferentienietplaatsgevonden.tegendetijddatde driehoekaanwezigwaswarendemaatregelenimmersalgenomen. 14 Überhauptheefterindezeperiodegeenexplicieteafgestemdebesluitvorminginde crisisdriehoekplaatsgevondenbehalvedanhetbesluit ofmisschienbeter:deafd spraak omdriepersstatementstegeven. Implicietiserechterweldegelijkeenbelangrijkbesluitgenomennamelijkdathetom eenlokaleeenmansactieging.erwasimmersmogelijksprakevaneenlandelijkedreid gingdietotnationaleopschalinghadkunnenleiden.alvrijweldirectnadearrestatie vantarikz.beslootdeacdpolitieinhetsgbonaafstemmingmetdeeenheidsleiding MiddenDNederlanddatniettoteenlandelijkealarmeringwerdovergegaanwatook laterwerdbevestigdineeneerstegesprektussenhemeneenpiketfunctionarisophet landelijkniveauvandepolitieeningesprekkenmetenkeleledenvandeeenheidsleid dingdieverdernietindedriehoekaanwezigwaren.deafwezigheidvaneenlandelijke opschalingonmiddellijknadeaanhoudingwasdaarmeealeenbesluitopoperationeel niveau.dedeelnemersaandecrisisdriehoekhieldentoenzijomhalftieneeneerste driehoeksoverleghadden(ditisanderhalfuurnadestartvanhetincident)demoged lijkheidvaneenlandelijkedreigingnogopenmaarhebbenhierovernooitexpliciet besloten. 14Ineenoverlegnadepersconferentieheefterwelbesluitvormingplaatsgevondenoverbijvoorbeeldhet instandhoudenvandeafzettingenendetijdsduurervan. 22

23 WatopvaltindegesprekkenisdatiedereenookrespondentenbuitendecrisisdrieD hoekervanuitgingdathetomeenlokaleeenmansactieging. 15 Datermogelijknog sprakewasvaneenlandelijkedreigingspeeldeindebelevingeigenlijkmeteenalniet meer.demeesterespondentenhaddenopbasisvandearrestatievandeverdachteen deeerstemediabeeldenenmediaberichtgevingdieooklietendoorschemerendathet omeeneenmansactieging(ziehoofdstuk2)aldannietaangevuldmetgeverifieerde informatieoverbijvoorbeelddeidentiteitvandejongenenhetontbrekenvan pakketd jes inhetnosdgebouwvoorzichzelfgeconcludeerddathetgeenserieuzedreigingwas. Daternogachtexplosiesinhetlandzoudenkunnenplaatsvindenverdweendaarom naardeachtergrondzelfsbijdeenkelendievandemediaverslagleggingwarenverstod ken. DefeitelijkebevestigingdoordeSGBOvandezeimplicieteaannamekwam pas oméén uur snachts. Deconclusieisdathetbesluitomwel/nietdelandelijkedreigingserieustenemeneiD genlijkeenacuuttopbesluitvandeburgemeesteralsverantwoordelijkevoordeopend bareveiligheidhadmoetenzijn.ophetmomentdatbinnendeorganisatieduidelijk wasdatermogelijknogachtexplosiesinhetlandaanwezigwarenhadopbasisvande danbeschikbarefeitendoordeburgemeesterexplicietbeslotenmoetenwordenofmen opdatmomentdedreigingserieusnamofniet.alsdesituatiealsserieuswerdinged schathadimmersonmiddellijklandelijkmoetenwordenopgeschaaldinclusiefhet waarschuwenvandenederlandsebevolking.ondersteuners(vanpolitieenrot)moed tenvoordergelijkeacutetopbeslissingenhuntopbeslisserstelefonischbinnenminuten instellingbrengen.webenadrukkendatditindehuidigesituatiegeenverwijtisaan individuelefunctionarissenomdatdestructurenernietopzijningerichtomeenacuut besluittenemen;integendeeldehuidigestructurenwerkenjuistbelemmerendomdat besluitvormingaltijdopbasisvanafstemming/overlegdientplaatstevinden.ook wordenbeslissersenhunondersteunersnietvooropgeleidenbeoefendvoor daadd krachtige besluitvormingzondereenbreedafstemmingsoverleg. Ookintweedeinstantiehadhettopbesluitsnellergenomenkunnenworden.Datwil zeggendatophetmomentdatdeinhoudvandebriefdeburgemeesterc.q.zijnonderd steunersbereiktehijalsnogbinnenenkeleminutenexpliciethetbetreffendetopbesluit hadmoetennemenc.q.daartoegeadviseerdhadmoetenworden.voordetoekomstis hetdaarmeevanbelangdatdetopbesluitvormersenhunondersteunerszichdaarvan bewustzijnenernaarhandelen.wieveelruimteneemtvooreen beeldvormingsfase zetzichzelfbuitenspel.ookditisweergeenverwijtaandebetreffendefunctionarissen omdatdeorganisatiehiervoornietistoegerustenzijhiernietvoorwordenopgeleiden beoefend. 15Wezeggenhiermeenietdatergeenaandachtwasvoormogelijkeanderescenario s.inhetrotbijvoord beeldbesprakmenverschillendescenario sdieooklandelijkeffectzoudenkunnenhebbenmaarmedeop basisvandeinbrengvandepolitiegingmenervanuitdathetomeeneenmansactiegingendoorhenzelf aangeduidals meestreëlescenario.tijdensdeeersterotdbijeenkomstwerddaaromafgesprokenomhet incident zokleintehoudenalshetis (zieooktabbladrotinlcms). 23

24 Ookindezecasusblijktdatwanneertopbeslissingennietsnelwordengenomenzewel inhetveld wordengenomen.piketfunctionarissenvandepolitiehebbennubesloten omnietlandelijkopteschalenopbasisvaneenterechteinschattingdattarikz.alleen handelde.hoewelhetjuisteisbeslotenismendaarmeebuitenhetmandaatgegaandat menhad.dusofoperationelefunctionarissenkrijgenhetmandaatomoverlandelijd ke/bestuurlijkeopschalingtebesluitenhetgeennauwelijksvoorstelbaarisofdetopbed slissersmoetenzelf(instaatgesteldwordenom)sneloverlandelijke/bestuurlijkeopd schaling(te)besluiten. Ondankshetbelangvantopbesluitenisdaarmeehetparadoxaledatdezegenomen moetenwordenzonderafstemmingsoverlegenopbasisvanbeperkteinformatiein directcontacttusseneenoperationeeldeskundigeenhetbevoegdgezag.ditisnogd maalsnietdewijzewaaropdehuidigecrisisorganisatieisingerichtc.q.wordtbeoed fend. Leidinggevenincrisisomstandigheden Eenkernvanleidinggevenincrisisomstandighedenisdatalseenmaatregelnoodzakelijkis erookactiefopgestuurdmoetworden:opdrachtenmoetengerichtwordenuitgegevenende uitvoeringmoetvervolgensgemonitordworden.indehectiekvaneencrisisverdampenond gerichteopdrachtenwaarvandeuitvoeringnietwordtgecontroleerd.daaromkunneninzijn algemeenheiderookmaarenkeleopdrachtengegevenworden.ditisookinevaluatiesvan andereincidentenzichtbaar.professionalsterplaatsevoerendaaromindeeersteurenhun werkzaamhedenvoorhetovergrotedeelzelfstandiguitzondersturingvanbovenaf.dit werddoordecommissieoostingnadevuurwerkrampinenschedevoorheteerstaangeduid als operationelezelfredzaamheid.metbesluitenmoetdaaromspaarzaamwordenomged gaanenzemoetenbewustwordengecommuniceerdengemonitord.indezecasuswasdeze noodzaakookzichtbaartoenhetgingomhetinstellenvaneenpersnummer.iedereen(inde crisisdriehoekmaarookinhetrotenbinnendecrisiscommunicatiedorganisatie)vonddit noodzakelijkmaarniemandheefterfeitelijkopgestuurdzodathetuiteindelijknietisged beurd. 4.5 Ondersteuningvandebesluitvormingindecrisisdriehoek HetOMvondzichzelfonvoldoendeondersteunddoordeeigenSGBODlijn:hetduurdein hunbelevingtelangvoordatzijgeverifieerdeinformatiekregenaangereikt.inhoofdd stuk6informatiemanagementwordtditnaderuitgewerkt. Deburgemeesterwerdbeperktondersteundindedriehoekalshetgingomanderedan politionelezakenzoals(bestuurlijkeafwegingvan)zijnspecifiekeverantwoordelijkd heidvoordeopenbareordeendefysiekeveiligheidencrisiscommunicatie(voordit laatsteziehoofdstuk5).hetrotdatdaarconformdewerkwijzevandegripd structuureenbeoogderolinzoumoetenhebbenhadfeitelijkgeenrolvanbetekenis omdatzijdeburgemeesternietzinvolheeftkunnenadviseren.enerzijdskwamditomd datergeenserieuscontactwastussenhetrotbijmondevandeoperationeelleider 24

25 endeburgemeester.anderzijdshadhetrotindezecasusookinhoudelijkweinigtot geentoegevoegdewaardeopdeinformatieenadviezendiehetsgboalopleverdeof hetgbtzelfalbedachthad.behoudenshetadviesvan21.40uur houdeenpersconfed rentieopkortetermijn zijndoorhetrotgeenadviezenvoordeburgemeesd ter/crisisdriehoekgeformuleerd Coördinatievandeoperatien Terafsluitingvanhethoofdstuk leidingencoördinatie gaanwenogkortinophet coördinerenvandeoperationeleacties.indegripdstructuurisdatbelegdbijhetrot enhetcopiindesgboddriehoekstructuurbijdesgbo. HetCOPI(feitelijkzonderpolitievertegenwoordigerdienamelijkvooralindeSGBOD structuurfunctioneerde)hadgeziendeaardvanhetincidentindatopzichterelatief weinigtedoenmaarkonbijvoorbeeldnogweldepolitiesnelondersteunenbijhetafd zettenvanhetterrein. HetROThaddaarwaarhetomdeafstemmingvandeverschillendekolommen (brandweerpolitieghorbevolkingszorg)ginggeenbetekenisomdaterfeitelijkgeen sprakewasvaneenmultidisciplinairoptreden.afstemmingwasdaarmeedanookobd jectiefgeziennietaandeorde. EenbijveelrespondentengehoordeuitspraakwasdatbijeengroterterroristischinciD dentmetbijvoorbeeldeenexplosiemetslachtoffershetroteenmeerwaardezouhebd bengehadindeafstemmingomdatdanbrandweerengeneeskundigehulpverlening welactiefzijn.ookbijdatsoortincidentendoetechterde gewone hulpverlening ged woon zijnwerk.daarisindepraktijkvandeeerstehectischeurennauwelijkscoördid natievoornodigvanafdeafstandwaarhetrotzichbevindtmaareerdervertrouwen opdeoperationelezelfredzaamheidvandeveldeenheden.voorhetrotblijftdan vooraleenfaciliterenderolovermetbetrekkingtotlogistiekezaken. HetSGBOheeftdepolitieactiesgerichtopdeopsporinggecoördineerd.Ditvaltverder buitendefocusvandezeevaluatie. 16ZiebijvoorbeeldLCMS. 25