Nieuw energielandschap
|
|
- Lander Claessens
- 8 jaren geleden
- Aantal bezoeken:
Transcriptie
1 ruimtelijke ontwikkeling, infrastructuur en milieu Nieuw energielandschap Gemeentelijke grondposities Buiten de Randstad structureel te veel aangekocht Veluwerandmeren Onderling vertrouwen op nulpunt Overijsselse Vecht Misbruik de waterdoelen en maak er iets moois van
2 Ruimtelijk bekeken DE CRISIS TE LIJF (5)GRONDBELEID IN REGIONAAL PERSPECTIEF Structureel overschot in veel regio s Voor ruim ha door gemeenten aangekochte bouwgrond bestaat nagenoeg geen eigen ruimtevraag, zo blijkt uit een onderzoek van DHV en Kadaster. Voor heel Nederland zijn de gemeentelijke grondreserves afgezet tegen de ruimtevraag voor wonen en werken tot Het overschot komt neer op 1,1 miljard euro. Vooral buiten de Randstad en met name in Noord-Friesland, Noord-Overijssel en Overig Groningen, is er een structureel overschot aan bouwgrond. Regionale afstemming van bouwplannen is een oplossing om dat overschot bij gemeenten weg te werken. Toch zal dat niet voldoende zijn. Gemeentelijke grondbedrijven verkeren in zwaar weer. Er is de afgelopen twintig jaar veel grond aangekocht. Door de economische crisis en de stilgevallen woningmarkt drukken deze voorraden nu zwaar op de balans. De grote grondreserves zijn in de media breed uitgemeten, met die van Apeldoorn als bekend voorbeeld. De verliezen liegen er niet om: ramingen lopen uiteen van 2,9(1) tot 3,2(2) miljard euro voor alle Nederlandse gemeenten. De vastgoedcrisis heeft de problemen bij de grondbedrijven zichtbaar gemaakt en ook versterkt. De woningmarkt zit op slot, er is een overschot aan bedrijventerreinen en ook op de kantorenmarkt groeit de leegstand nog steeds. De verwachting is dat de woningmarkt op termijn weer op gang zal komen: het aantal huishoudens groeit immers nog tot 2025(3). Cruciaal is hoe de vraag zich verhoudt tot het Figuur 1 Berekening van het overschot aan grondposities. aanbod in de zin van ingenomen grondposities. De vraag naar woningen is namelijk niet gelijk over het land verdeeld: met name in de Randstad en in gemeenten met een bovenregionale functie vindt de komende vijftien jaar nog stevige groei plaats. Daar waar de vraaguitval structureel blijkt te zijn, zal de grond door fasering en uitval van plannen steeds langer op de gemeentelijke balansen staan. Nu de tijd dat gemeenten onbeperkt bouwplannen konden ontwikkelen voorbij is, klinkt de roep om regionale afstemming steeds luider. Van provincies wordt verwacht dat zij de rol van woningmarktregisseur op zich zullen nemen. Het is echter de vraag of dit (overal) een oplossing is voor de overtollige gemeentelijke grondposities. In dit artikel beschrijven de onderzoekers van DHV en Kadaster de globale omvang en aard van het gemeentelijk grondoverschot. Door ingenomen grondposities te vergelijken met behoefteramingen, ontstaat een duidelijk beeld van de gemeenten die problemen hebben of zullen krijgen. Dat regionalisering belangrijk is, staat buiten kijf. Maar dat regionalisering niet alle problemen op kan lossen, blijkt door in te zoomen op enkele regio s. Overschot De afgelopen 20 jaar hebben gemeenten ruim ha grond aangekocht. Een gebied ter grootte van de Noordoostpolder. Ruim een derde van deze grond is nog steeds in het bezit van de gemeenten: ha. Tot 2025 is landelijk circa ha nodig voor het bouwen van woningen en voor de realisatie van bedrijventerreinen. Gesaldeerd voor heel Nederland betekent het dat hectare te veel is 8
3 aan bouwgrond Figuur 2. Regio s met overschot aan grondposities aangekocht door de gemeenten (ca. 20%). Er doet zich echter ook een verdelingsprobleem voor: het is goed mogelijk dat niet overal waar het grondbezit is, ook behoefte is aan ruimte voor woningen of bedrijventerreinen. Waar bijvoorbeeld 40 procent van de toekomstige ruimtevraag zich in de Randstad voordoet, bevindt 80 procent van de gemeentelijke grondvoorraden zich juist buiten de Randstad. Dit zorgt ervoor dat de overschotten in de praktijk veel groter zijn dan het landelijke saldo laat zien. Daarom is het belangrijk om de vraag/aanbod situatie op lokale en regionale schaal te bekijken. De helft van alle gekochte gemeentegrond is tot 2025 niet nodig voor woningen en bedrijventerreinen Samenwerking Het probleem met salderen op landelijk niveau is dat de vraag naar grond (totaal ha tot 2025) zich niet binnen die gemeenten hoeft te bevinden waar wél al grondposities zijn (totaal ha) ingenomen. Bij een vergelijking van het grondbezit met de potentiële vraag per individuele gemeente, blijkt dat het overschot totaal een stuk groter is: er is ruim hectare grond in bezit van gemeenten waar geen eigen ruimtebehoefte tegenover lijkt te staan (zie figuur 1). Deze grond vertegenwoordigt een aanschafwaarde van 1,1 miljard(4). Theoretisch gezien zouden overschotten op regionaal niveau zijn terug te brengen als het overschot aan grondbezit van de ene gemeente wordt ingezet om te voorzien in de behoefte bij een andere gemeente binnen de regio.(5) Het totale overschot binnen de COROPgebieden(6) neemt af tot ha als de regionale overschotten en tekorten van gemeenten tegen elkaar zouden worden weggestreept. Uitgaande van de regionale grondprijs, die hier is betaald voor onbebouwde grond, blijkt zo door regionale samenwerking het overschot maximaal met 325 miljoen(7) te kunnen worden teruggebracht. Dit biedt echter lang niet altijd en overal een oplossing. Ten eerste omdat in meerdere regio s simpelweg alle gemeenten te veel grond in bezit hebben. Ten tweede omdat door het invullen van de woningbehoefte van één gemeente door een andere gemeente wordt verondersteld dat mensen flexibel in hun woonplaatskeuze zijn. Gemiddeld verhuist echter circa 60 procent van alle verhuisde personen binnen de eigen gemeente. èè 9
4 Ruimtelijk bekeken locaties plaatsvinden en er niet enkel naar locaties binnen de eigen gemeentegrenzen wordt gekeken. De regio die op basis van deze analyse het meeste baat heeft bij regionale samenwerking is de regio Eindhoven (Zuidoost-Noord-Brabant). Hier kan 325 ha meer in gebruik worden genomen dan wanneer er door gemeenten alleen voor de lokale markt wordt ontwikkeld. Eindhoven heeft een tekort aan grondposities, Best en Nuenen kunnen daar met hun overschotten aan tegemoetkomen (zie figuur 3). Ook de Achterhoek is een voorbeeld van een regio waar door regionale samenwerking aanzienlijke besparingen kunnen worden gedaan. Door uitruil is het in theorie mogelijk de overtollige grondposities met 93 procent terug te dringen. Hierbij is het belangrijk dat vanuit het gezamenlijk belang discussies plaatsvinden en keuzes worden gemaakt.(9) Figuur 3. Overschotten en tekorten per gemeente in regio Eindhoven Groen: tekor t aan grondposities. Geel: overschot aan grondposities. Verschillen Zoals in figuur 2 is te zien, zijn er grote verschillen in vraag en aanbod tussen de regio s. De regio s met de grootste overschotten zijn Noord-Friesland, Noord-Overijssel, en Overig Groningen, waar regionaal meer dan 800 ha meer grond is aangekocht dan daar benodigd is. Duidelijk te zien is dat de grondbalans in de Randstad het meest positief is: hier zijn op regionaal niveau nauwelijks overschotten. In vijftien regio s is volgens onze berekeningen een substantieel voordeel te behalen met regionale samenwerking. Dat betekent echter niet dat het probleem hiermee is opgelost: slechts in vijf van deze vijftien regio s(8) is dit in Met name zwakkere regio s zullen met overschotten blijven zitten theorie mogelijk. De overige tien regio s blijven met overtollige grondposities zitten. Ook in regio s waar het tekort niet terug gedrongen kan worden - ofwel omdat op gemeentelijk niveau geen behoefte meer is aan grondposities (zoals in Alkmaar en omgeving en Noord-Drenthe), ofwel omdat er nauwelijks sprake is van overtollige grondposities (met name in de Randstad) is regionale samenwerking van belang. Afstemming kan ervoor zorgen dat ontwikkelingen op de daarvoor beste Daar staat een regio als Alkmaar tegenover. Regionale samenwerking biedt hier geen soelaas om het grondoverschot te verkleinen, omdat alle zes gemeenten in dit gebied meer grond hebben aangekocht dan er de komende jaren nodig is (zie figuur 4). Grip op grond Uit de analyse blijkt dat bijna de helft van alle grond die de gemeenten momenteel in bezit hebben niet nodig is voor woningen en bedrijventerreinen tot Het werkelijke probleem van gemeenten kan nog veel groter zijn, wanneer er vergaande afspraken zijn gemaakt over ontwikkelingen op gronden van derden. Gemeenten waarvoor dit geldt, hebben een groter probleem met hun eigen grondposities. Met de slechte economische vooruitzichten is het evident dat ingrijpen noodzakelijk is. Meerdere gemeenten hebben al maatregelen genomen, bijvoorbeeld door het treffen van voorzieningen en door afboekingen op gemeentelijke grondbalansen. Een volledig overzicht ontbreekt nog, maar het lijkt er niet op dat deze gifbeker reeds overal is leeggedronken. Met regionale afstemming kan een deel van het probleem in sommige regio s worden verminderd. Toch blijkt regionale samenwerking rondom grondzaken vaak lastig. De regio bestaat immers niet als algemene bestuurslaag. Kortom, samenwerken op grondbeleid is geen gegarandeerd succes. Met name zwakkere regio s zullen met overschotten blijven zitten. Het is voor gemeenten, provincies en het rijk van belang om goed grip te krijgen op de opgave en niet te wachten tot de wal het schip keert. é Ramona van Marwijk, Michiel Pellenbarg (Kadaster) Arjan Bakkeren, Theo Ram (Royal HaskoningDHV) 10
5 Noten en bronnen 1. Deloitte (2011). Financiële effecten crisis bij gemeentelijke grondbedrijven Update Onderzoek op basis van 145 gemeentelijke jaarrekeningen (35% van de gemeenten). 2. Het Vakberaad Gemeentefinanciën bekeek de jaarrekeningen van alle gemeenten over DEF/1/13/514.html De grondprijzen zijn niet geïndexeerd, omdat we ervan uitgaan dat het renteverlies wordt gecompenseerd door pacht. 5. De wens om regionaal af te stemmen is expliciet door meerdere provincies en gemeenten geuit 6. Een COROP-gebied is een regionaal gebied binnen Nederland, er zijn er in totaal 40 in Nederland. Deze indeling wordt sinds 1971 gebruikt voor analytische doeleinden. 7. CBS Statline Bevolking en bevolkingsontwikkeling. 8. Zuidoost-Noord-Brabant, Flevoland, Groot-Rijnmond, Oost-Zuid-Holland, Zuidwest-gelderland, Groot-Amsterdam, Kop van Noord-Holland, Arnhem/Nijmegen, Achterhoek, Agglomeratie s-gravenhage, Twente, West-Noord- Brabant, Veluwe, Zuidoost-Zuid-Holland en Noordoost-Noord-Brabant. 9. zie ook: Petit, V. en H.J. Bierling (2012). Notitie van opbrengsten. Expertsessie Regionale Samenwerking & Ruimtelijke economie. Nicis Institute, Den Haag. Steeds meer gemeenten kiezen voor vrije kaveluitg ifte, mede om sneller van hun grond af te komen. Beeld Marcel Bayer Figuur 4. Overschotten per gemeente in regio Alkmaar Teveel grond in alle gemeenten! VERANTWOORDING De inventarisatie van de gemeentelijke grondposities is gedaan aan de hand van de gegevens van het Kadaster. Per gemeente zijn alle grondaankopen van de afgelopen 20 jaar gesommeerd en is geanalyseerd welke hiervan nog in bezit zijn. Ook is het bedrag bekend waarvoor deze gronden aangekocht zijn. De raming van de ruimtebehoefte voor ruimtelijke plannen is opgebouwd uit een raming van de woningbehoefte en een raming van de behoefte aan bedrijventerreinen. Het benodigde areaal aan woningen is gebaseerd op de bevolkingsprognose PEARL2011. Via kentallen over kavelgrootte (Neprom/Rigo) en verhouding eengezins/meergezins (CBS) is berekend wat globaal de behoefte aan grond voor nieuwbouw op uitleglocaties is. We gaan er hierbij van uit dat er per saldo geen verdichting of verdunning plaatsvindt in de bestaande voorraad. Het benodigde areaal aan bedrijventerreinen is berekend door het huidige ruimtegebruik van bedrijventerreinen (IBIS) per hoofd van de potentiële beroepsbevolking (CBS) te projecteren op de toekomstige arbeidsvoorraad (Pearl). Aangenomen is dat per saldo de netto participatiegraad, het aandeel van de beroepsbevolking dat werkt op een bedrijventerrein en het gemiddelde ruimtebeslag per medewerker niet wijzigt. 11
Krimp in Woerden? Gemeenteraad Woerden 11 april 2013. Frits Oevering. Kennis & Economisch Onderzoek
Krimp in Woerden? Gemeenteraad Woerden 11 april 2013 Frits Oevering Prangende vragen? Krimp in Woerden? Vergrijzing en krimp Verhuispatroon Krimp in Woerden? Disclaimers diverse databronnen (ABF, CBS,
Nadere informatieEindexamen aardrijkskunde havo 2002-II
Politiek en Ruimte bron 10 Aandeel van de lidstaten in de handel van de Europese Unie in procenten, 1998 30 % 25 20 22 25 Legenda: invoer uitvoer 15 10 8 8 15 15 10 11 9 9 15 12 5 0 6 5 2 2 1 0 België
Nadere informatieWe kunnen de vergrijzing betalen. Dick Scherjon, bestuursadviseur
We kunnen de vergrijzing betalen Dick Scherjon, bestuursadviseur Duurzaamheidsscore Oost-Groningen Zeeuws-Vlaanderen Groot-Rijnmond Zuidoost-Drenthe Zuid-Limburg Delfzijl en omgeving Overig Groningen Midden-Limburg
Nadere informatieGrensoverschrijdende stedelijke netwerken. Gerard Marlet Abdella Oumer Roderik Ponds Clemens van Woerkens Sittard - 14 april 2014
Grensoverschrijdende stedelijke netwerken Gerard Marlet Abdella Oumer Roderik Ponds Clemens van Woerkens Sittard - 14 april 2014 Grensregio s Ontwikkeling aantal inwoners tussen 2005 en 2010 als percentage
Nadere informatieDe ruimtelijke structuur van de clusters van nationaal belang. Otto Raspe en Martijn van den Berge
De ruimtelijke structuur van de clusters van nationaal belang Otto Raspe en Martijn van den Berge Samenvatting Het ministerie van Economische Zaken werkt aan de herijking van zijn economische stimuleringsprogramma
Nadere informatieEconomie van de Woningmarkt: universele en regionale marktmechanismen
Economie van de Woningmarkt: universele en regionale marktmechanismen Steunpunt Wonen Vlaanderen: Universiteiten Leuven, Hasselt, Antwerpen en Delft 17 mei 2016 Dr. Paul de Vries Woningmarkteconoom Kennis
Nadere informatieVerhuizingen en huishoudensveranderingen in Nederland: verschillen tussen COROP-regio s
Verhuizingen en huishoudensveranderingen in Nederland: verschillen tussen COROP-regio s Peter Ekamper 1) en Mila van Huis 2) In 2002 hing ruim de helft van het aantal verhuizingen samen met een huishoudensverandering.
Nadere informatieperspectief Delft en Westland Utrecht Agglomeratie Haarlem
Agglomeratie s-gravenhage Groot-Amsterdam Flevoland Regio s Zaanstreek in economisch Arnh Delft en Westland Utrecht Agglomeratie Haarlem Noord-Overijssel perspectief Kop van 2013 Noord-Holland Veluwe Groot-Rijnmond
Nadere informatieRapport Huizenprijsontwikkelingen regio's in Nederland
Rapport Huizenprijsontwikkelingen regio's in Nederland Prijsindex Bestaande Koopwoningen naar COROP-gebieden en 25 grootste gemeenten CBS Den Haag Henri Faasdreef 312 2492 JP Den Haag Postbus 24500 2490
Nadere informatieHet midden- en kleinbedrijf naar regio
Het midden- en kleinbedrijf naar regio 11 0 Gusta van Gessel-Dabekaussen Publicatiedatum CBS-website: 30 juni Den Haag/Heerlen Verklaring van tekens. = gegevens ontbreken * = voorlopig cijfer ** = nader
Nadere informatieRegionale arbeidsmarktprognose
Provincie Zeeland Afdeling Economie Regionale arbeidsmarktprognose 2011-2012 Inleiding Begin juni 2011 verscheen de rapportage UWV WERKbedrijf Arbeidsmarktprognose 2011-2012 Met een doorkijk naar 2016".
Nadere informatieRegionale behoefteraming Brainport Industries Campus Eindhoven
Regionale behoefteraming Brainport Industries Campus Eindhoven 23 juni 2015 Managementsamenvatting Status: Managementsamenvatting Datum: 23 juni 2015 Een product van: Bureau Stedelijke Planning bv Silodam
Nadere informatieGrote gemeenten goed voor driekwart van bevolkingsgroei tot 2025
Persbericht PB13 062 1 oktober 2013 9:30 uur Grote gemeenten goed voor driekwart van bevolkingsgroei tot 2025 Tussen 2012 en 2025 groeit de bevolking van Nederland met rond 650 duizend tot 17,4 miljoen
Nadere informatieCentraal Bureau voor de Statistiek. Persbericht. In 2025 fors meer huishoudens in de Randstad
Centraal Bureau voor de Statistiek Persbericht PB08-049 8 juli 2008 9.30 uur In 2025 fors meer huishoudens in de Randstad Sterkste groei aan noordoostzijde Randstad Ook meer huishoudens in Noord-Brabant
Nadere informatieHuurbeleid en. verhuurderheffing
Huurbeleid en verhuurderheffing Huurbeleid en verhuurderheffing Uitgevoerd in opdracht van Ministerie van BZK / DG WBI ir. C. Poulus, dr. Ir. B. Marchal Februari 2013 r2013-0011cp 11212-WON ABF Research
Nadere informatieRegionale bedrijvendynamiek
M201224 Regionale bedrijvendynamiek Oprichtingen en opheffingen van bedrijven in de Nederlandse regio s in de periode 1988-2010 A. Bruins J.A.C. Vollebregt Zoetermeer, juli 2012 Regionale bedrijvendynamiek
Nadere informatieLeegstand van kantoren, 1991-2013
Leegstand van kantoren, 1991-2013 Conclusie In Nederland is een overaanbod van kantoorvloeroppervlakte. Gemiddeld 16% van het kantoorvloeroppervlakte staat leeg in 2013. Dit percentage neemt nog steeds
Nadere informatieHerstructurering een fiasco
Herstructurering een fiasco Bouwstenen voor een nieuw bedrijventerreinenbeleid Milieudefensie: een wereld te winnen Herstructurering een fiasco Bouwstenen voor een nieuw bedrijventerreinenbeleid Colofon
Nadere informatieRekentool bijstandsbudgetten 2015
Rekentool bijstandsbudgetten 2015 Handleiding Deze handleiding bevat een beknopte toelichting op het gebruik van de rekentool. Een nadere toelichting op de werking van het verdeelmodel vindt u in het document
Nadere informatieAan de Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Postbus EA DEN HAAG. Datum 20 april 2018 Rapportage plancapaciteit
Aan de Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Postbus 20018 2500 EA DEN HAAG Ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties Turfmarkt 147 Den Haag Postbus 20011 2500 EA Den Haag www.rijksoverheid.nl
Nadere informatieEconomisch presteren van het regionale bedrijfsleven in 2010
De Regio Top 40 Economisch presteren van het regionale bedrijfsleven in 2010 And the winner is In onze editie van vorig jaar kondigden we het al aan. De Regio Top 40 van 2010 zou in het teken staan van
Nadere informatieWoningmarktontwikkelingen landelijk en regionaal
Woningmarktontwikkelingen landelijk en regionaal Bouw en woonweken in Drenthe Platform Wonen Assen Paul de Vries Senior Woningmarkteconoom Rabobank Kennis en Economisch onderzoek 11 juni 2015 Agenda Actuele
Nadere informatieHeffing en. investeringsaftrek
Heffing en investeringsaftrek Heffing en investeringsaftrek Uitgevoerd in opdracht van ir. C. Poulus Mei 2013 r2013-0027cp 13174-WON ABF Research Verwersdijk 8 2611 NH Delft 015-27 99 300 Copyright ABF
Nadere informatieStagnatie zet door op startersmarkt Randstad trekt extra startende ondernemers
Starters ING Economisch Bureau Stagnatie zet door op startersmarkt Randstad trekt extra startende ondernemers In het eerste kwartaal van 2012 zijn er circa 39.000 mensen een onderneming gestart, ruim 4%
Nadere informatieHypotheekschuld in Nederland:
Hypotheekschuld in Nederland: Loan to value / loan to income Ruimteconferentie, 21 mei 2013 Marcel van Wijk Vastgoed en Woningmarkt ac.vanwijk@cbs.nl Agenda Recente ontwikkelingen Onderzoeksopzet Hypotheekschuld
Nadere informatieCijfers rond structurele bevolkingsdaling in chronologisch perspectief
Cijfers rond structurele bevolkingsdaling in chronologisch perspectief Mei 2013 Als gevolg van de omvangrijke publiciteit rond het rapport Structurele bevolkingsdaling, Een urgente nieuwe invalshoek voor
Nadere informatieGrond voor betaalbaar wonen
Grond voor betaalbaar wonen George de Kam Honorair hoogleraar Volkshuisvesting en grondmarkt Rijksuniversiteit Groningen g.r.w.de.kamrug.nl Presentatie op symposium Betaalbaarheid van het wonen 12 november
Nadere informatieDe woning(beleggings)markt in beeld
Februari 2013 Onderzoek De woning(beleggings)markt in beeld Woningproductie zakt terug naar historisch dieptepunt van 35.000 woningen per jaar Woningnood keert terug, statistisch tekort loopt op van 2%
Nadere informatieAanbod bedrijventerreinen
Staat van 2014 Aanbod bedrijventerreinen Wat is de index van het uitgeefbare oppervlak (2002 = 100)? Ten opzichte van 2002 is er nog 57% uitgeefbaar terrein over Vergelijking in de tijd (Index uitgeefbaar
Nadere informatieWerken. Historie en beleid
H 5.3 Resultaten per thema De groei van het areaal bedrijventerrein is in de komende periode lager dan in de afgelopen periode en herstructurering wordt steeds belangrijker. Verdere verdienstelijking van
Nadere informatieTROUW!SCHOOLPRESTATIES!2011
Stan van Alphen Jaap Dronkers TROUWSCHOOLPRESTATIES2011 Eenminimumstandaardinhetonderwijs Inhetonderwijswordenminimumeisenaandeprestatiesvanleerlingengesteldendieworden middels tests en examens gemeten.
Nadere informatieProvincies, natuurlijk doen! Aanvulling BBL-oud-grond
Provincies, natuurlijk doen! Aanvulling BBL-oud-grond Aanvullend advies aan het Interprovinciaal Overleg over de verdelingsvraagstukken samenhangend met de BBL-oud-grond Juni 2013 Inhoud 1 Inleiding 2
Nadere informatieKansen voor regionale
ING Economisch Bureau November 2011 Kansen voor regionale woningbouw Themavisie projectontwikkeling woningbouw Colofon Auteur ING Economisch Bureau Maurice van Sante 020 576 85 47 Redactie ING Business
Nadere informatieMarktonderzoek bedrijventerreinen gemeente Dalfsen. Bestuurlijke eindrapportage 28 februari 2014
Marktonderzoek bedrijventerreinen gemeente Dalfsen Bestuurlijke eindrapportage 28 februari 2014 Inleiding BMC heeft in opdracht van de gemeente Dalfsen een marktonderzoek uitgevoerd naar de lokale behoefte
Nadere informatieVraag 6 Hoe groot is de vloeroppervlakte van de bedrijfsruimte die u denkt nodig te hebben voor uw uitbreiding- of verplaatsingsplannen?
Conclusie Tot 2020 wordt een behoefte naar bedrijventerrein in de gemeente Zijpe geraamd van circa 5 hectare. Dit is ook de oppervlakte die in de planningsopgave in de provinciale structuurvisie is opgenomen.
Nadere informatieGraag meer windenergie, maar liever niet in de buurt
Graag meer windenergie, maar liever niet in de buurt 4 september 2014 Er is veel draagvlak voor windenergie in het algemeen onder de Nederlandse bevolking. Voor de aanleg van windturbines op betrekkelijk
Nadere informatieOnderzoek naar nieuwbouwgrondtransacties. Ontwikkeling volumes en prijzen in de periode 1993 tot en met 2013
Onderzoek naar nieuwbouwgrondtransacties Ontwikkeling volumes en prijzen in de periode 1993 tot en met 2013 Onderzoek naar nieuwbouwgrondtransacties Ontwikkeling volumes en prijzen in de periode 1993 tot
Nadere informatieOntwikkeling leerlingaantallen
Ontwikkeling leerlingaantallen Elk jaar wordt op 1 oktober het leerlingaantal van elke basisschool geregistreerd door de Dienst Uitvoering Onderwijs (). Op basis van deze leerlingtelling wordt de bekostiging
Nadere informatieDE WOX 4E KWARTAAL 2007
DE WOX 4E KWARTAAL 2007 Regio Den Haag en Rotterdam blijven achter bij landelijke prijsontwikkeling Delft, 29 januari In het afgelopen kwartaal is de gemiddelde woningprijs met 4,3% gestegen ten opzichte
Nadere informatieLeegstand van winkels,
Indicator 12 juni 2015 U bekijkt op dit moment een archiefversie van deze indicator. De actuele indicatorversie met recentere gegevens kunt u via deze link [1] bekijken. In Nederland is een overaanbod
Nadere informatieWim Derks Kenniscentrum voor Bevolkingsdaling en Beleid, Universiteit Maastricht en Etil
Bevolkingsontwikkeling: Lichte groei, stabilisatie of lichte daling? Worden we daar beter of slechter van? Wim Derks Kenniscentrum voor Bevolkingsdaling en Beleid, Universiteit Maastricht en Etil www.bevolkingsdaling.nl
Nadere informatieLeegstand van winkels,
Leegstand van winkels, 2004-2013 Conclusie In Nederland is een overaanbod van winkels in de detailhandel. Gemiddeld staat 8% van het winkelvloeroppervlakte leeg in 2013. Dit percentage stijgt sinds 2008.
Nadere informatieCijfers rond structurele bevolkingsdaling in chronologisch perspectief
Cijfers rond structurele bevolkingsdaling in chronologisch perspectief April 2012 Derks, Hovens, Klinkers) is het onderwerp bevolkingsdaling op de agenda gekomen. Er zijn inmiddels veel publicaties verschenen
Nadere informatieWerkconferentie Vastgoedmarkt Midden-Nederland. 21 juni 2012
Werkconferentie Vastgoedmarkt Midden-Nederland 21 juni 2012 Luc Dietz dagvoorzitter Michaël Kortbeek Voorzitter KvK Midden-Nederland Het probleem Kantorenmarkt: leegstand, fors aanbod Bedrijventerreinen:
Nadere informatieHoge groei ten noordoosten van de Randstad in 2017
januari Hoge groei ten noordoosten van de Randstad in Themabericht RaboResearch Nederland economie.rabobank.com Rogier Aalders Senior onderzoeker -9 Samenvatting Amsterdam en Utrecht en hun omgeving hebben
Nadere informatieBijlage: Technische invulling Stabiliteit en Groeipact verdrukt onbedoeld publieke investeringen
Bijlage: Technische invulling Stabiliteit en Groeipact verdrukt onbedoeld publieke investeringen In deze bijlage wordt uiteengezet waarom en op welke wijze de huidige methodiek uit het Stabiliteit en Groei
Nadere informatieBedrijven en bevolking in beweging
M201110 Bedrijven en bevolking in beweging Regionale bedrijvendynamiek en -migratie in relatie tot verstedelijking, periode 1988-2009 drs. R. Braaksma drs. W.V.M. van Rijt-Veltman Zoetermeer, 20 juni 2011
Nadere informatieBIJLAGE A KENGETALLEN In deze bijlage geven we in overzichtelijke tabellen de kengetallen weer die gebruikt zijn ter bepaling van de effecten van het kantoren- en bedrijventerreinenprogramma voor de regio
Nadere informatieAanvulling BBL-oud-grond Provincies, natuurlijk doen! Onder embargo. 2
1. Inleiding Voor de verdeling van de middelen uit de hoofdlijnennotitie van het ministerie van EZ ( 200 miljoen) is advies gevraagd aan onze commissie (Commissie Jansen-2). Dit advies is uitgebracht in
Nadere informatieToepassing treden 1 en 2 ladder duurzame verstedelijking voor Oosterdalfsen
Australiëlaan 5 3526 AB Utrecht T: 030 693 60 00 KvK nr. 31042832 E: info@atrive.nl I: www.atrive.nl Toepassing treden 1 en 2 ladder duurzame verstedelijking voor Oosterdalfsen drs. Fokke de Jong drs.
Nadere informatieInformatiebijeenkomst gemeenteraden. 25 januari 2011, Twello Gerard Sizoo
Informatiebijeenkomst gemeenteraden 25 januari 2011, Twello Gerard Sizoo Waarom aandacht voor demografie? Demografische prognoses naar beneden bijgesteld Actualisering regionaal woningbouwprogramma Vergrijzing
Nadere informatieActoren op de agrarische grondmarkt
Actoren op de agrarische grondmarkt Maart 2016 Huib Silvis en Martien Voskuilen, m.m.v. Paul Peter Kuiper (Kadaster) Nederland heeft nog ruim 2 miljoen hectare landbouwgrond. Ongeveer 85% is van natuurlijke
Nadere informatieVerhuurderheffing en huurmaatregelen in krimpregio s. Doorwerking op financiën van corporaties van enkele varianten
Verhuurderheffing en huurmaatregelen in krimpregio s Doorwerking op financiën van corporaties van enkele varianten Verhuurderheffing en huurmaatregelen in krimpregio s Doorwerking op financiën van corporaties
Nadere informatieOpvallend in deze figuur is het grote aantal bedrijven met een vergunning voor exact 340 stuks melkvee (200 melkkoeien en 140 stuks jongvee).
Ontwikkeling melkveebedrijven in Utrecht, Gelderland en Brabant Analyse van mogelijke groei van melkveebedrijven op basis van gegevens van CBS en provincies Het CBS inventariseert jaarlijks de feitelijk
Nadere informatieLeegstand van kantoren,
Indicator 23 september 2016 U bekijkt op dit moment een archiefversie van deze indicator. De actuele indicatorversie met recentere gegevens kunt u via deze link [1] bekijken. In Nederland is een overaanbod
Nadere informatieSP-voorstel fiscale behandeling eigen woning
CPB Notitie Datum : 27 augustus 2004 Aan : de SP, de heer E. Irrgang SP-voorstel fiscale behandeling eigen woning 1 Inleiding De SP-fractie heeft het CPB gevraagd de budgettaire en koopkrachteffecten te
Nadere informatieRegionale arbeidsmarktprognose
Provincie Zeeland Afdeling Economie Regionale arbeidsmarktprognose 2012-2013 Inleiding Begin juni 2012 verscheen de rapportage UWV Arbeidsmarktprognose 2012-2013 Met een doorkijk naar 2017". Hierin worden
Nadere informatieMaatschappelijke Kosten- en Baten Analyse: energie uit wind en zon
Maatschappelijke Kosten- en Baten Analyse: energie uit wind en zon Maatschappelijke Kosten- en Baten Analyse: energie uit wind en zon. Inleiding Het veenkoloniaal gebied in Drenthe is door het Rijk aangewezen
Nadere informatieMigratie en pendel Twente. Special bij de Twente Index 2015
Migratie en pendel Twente Special bij de Twente Index 2015 Inhoudsopgave Theorieën over wonen, verhuizen 3 Kenmerken Twente: Urbanisatiegraad en aantal inwoners 4 Bevolkingsgroei grensregio s, een vergelijking
Nadere informatieDe dip duurt niet eeuwig
De dip duurt niet eeuwig Remko Nods (Elsevier) redactie.emedia@reedbusiness.nl De dip duurt niet eeuwig De Nederlandse bouw is in crisis door bezuinigingen van overheden en de problemen op de woningmarkt.
Nadere informatie17.000.000 m². 15 m². OfficeRank. Kansrijk - Kansloos. Schatting structureel overschot 2015. Ruimte/werknemer - 2015. Aantal kantoorwerknemers
In dit onderzoek analyseren we de levensvatbaarheid van de kantoren in Nederland op basis van een verdeling per gebouwen van kansrijk via kansarm naar kansloos. Ons eerdere onderzoek gaf, vanuit de vraag
Nadere informatieACTUALISATIE UITGIFTETEMPO BEDRIJVENTERREINEN Stec Groep aan gemeente Apeldoorn (concept)
ACTUALISATIE UITGIFTETEMPO BEDRIJVENTERREINEN Stec Groep aan gemeente Apeldoorn (concept) Stec Groep B.V. Peije Bruil en Guido van der Molen Juni 2012 INHOUDSOPGAVE 1. INLEIDING 1 2. CONCLUSIES EN ADVIEZEN
Nadere informatieWoON-themarapport. Woningbouwplanningen van kwantiteit naar kwaliteit
Woningbouwplanningen van kwantiteit naar kwaliteit Middelburg, december 2013 Colofon SCOOP 2013 Samenstelling Dick van der Wouw Nadet Somers SCOOP Zeeuws instituut voor sociale en culturele ontwikkeling
Nadere informatieMidden-Nederland REGIONALE MARKTONTWIKKELINGEN KANTORENMARKT. Marktstructuur. Vraag. Aanbod
REGIONALE MARKTONTWIKKELINGEN KANTORENMARKT Midden-Nederland Marktstructuur Voorraad kantoorruimte in Midden-Nederland (*1. m²) 42.674 95 6.46 Overig Nederland In de regio Midden-Nederland ligt circa 14%
Nadere informatieWoningtransacties per kwartaal Nederland
Woningtransacties op niveau 2008, koopsom slechts 10% onder topjaar De Nederlandse woningmarkt draait op volle toeren. In de eerste negen maanden van 2015 zijn door het Kadaster 125.859 woningtransacties
Nadere informatieWoningvoorraad en woningbehoefte in Nederland
Wonen in Hilversum Woningvoorraad en woningbehoefte in Nederland De Nederlandse woningmarkt staat momenteel in het middelpunt van de belangstelling. Deze aandacht heeft vooral betrekking op de ordening
Nadere informatieAan de Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten- Generaal Postbus EA DEN HAAG
> Retouradres Postbus 20011 2500 EA Den Haag Aan de Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten- Generaal Postbus 20018 2500 EA DEN HAAG Turfmarkt 147 Postbus 20011 2500 EA Den Haag Uw kenmerk 6 mei 2019
Nadere informatieOost-Nederland REGIONALE MARKTONTWIKKELINGEN KANTORENMARKT. Marktstructuur. Vraag. Aanbod
REGIONALE MARKTONTWIKKELINGEN KANTORENMARKT Oost-Nederland Marktstructuur Voorraad kantoorruimte in Oost-Nederland (*1. m²) 43.8 4.136 2.481 Overig Nederland In de oostelijke provincies is ruim 13% van
Nadere informatieBehoefteraming bedrijventerreinen Zuid-Holland. Stec Groep Hub Ploem Bestuurlijk overleg Midden-Holland 2 oktober 2017
Behoefteraming bedrijventerreinen Zuid-Holland Stec Groep Hub Ploem Bestuurlijk overleg Midden-Holland 2 oktober 2017 Uitgifte blijft achter, aanbod blijft stijgen 1200 1000 800 600 400 200 0 2012 2013
Nadere informatieDe ladder en duurzame verstedelijking in Brabant
De ladder en duurzame verstedelijking in Brabant 'Toepassing Ladder voor duurzame verstedelijking: lessen uit de praktijk' Marion Greidanus, provincie Noord-Brabant De Brabantse aanpak provinciale verordening
Nadere informatieTOEPASSING TREDE 1 EN 2 LADDER DUURZAME VERSTEDELIJKING V00R PLAN MULDERSWEG
TOEPASSING TREDE 1 EN 2 LADDER DUURZAME VERSTEDELIJKING V00R PLAN MULDERSWEG 12 januari 2016 drs. Fokke de Jong Australiëlaan 5, 3526 AB Utrecht 030 693 60 00 info@atrive.nl www.atrive.nl KvK: 31042832
Nadere informatieZuid-Nederland REGIONALE MARKTONTWIKKELINGEN KANTORENMARKT. Marktstructuur. Vraag. Aanbod
REGIONALE MARKTONTWIKKELINGEN KANTORENMARKT Zuid-Nederland Marktstructuur Voorraad kantoorruimte in Zuid-Nederland (*1. m²) 42.2 2.15 5.518 Overig Nederland Het totale oppervlak aan kantoormeters in en
Nadere informatieToepassing Basisregistraties. Een kijkje in de keuken van het Kadaster Amersfoort, 7 november 2013
Toepassing Basisregistraties Een kijkje in de keuken van het Kadaster Amersfoort, 7 november 2013 De taken van het Kadaster 2 Informatiefundament Basisregistratie Kadaster Eigendom & ligging Transactiegegevens:
Nadere informatieVerstedelijking Zuidelijke Randstad. Bouw en vastgoedthemabijeenkomst 2016
Verstedelijking Zuidelijke Randstad Bouw en vastgoedthemabijeenkomst 2016 Leiden Rotterdam Inhoud Stedelijke vraag Ruimtelijke kansen Woningbouwplanning Druk op woningmarkt Regionale afstemming Samenwerking
Nadere informatieBOVENREGIONAAL BEDRIJVENTERREIN HOEKSCHE WAARD. Notitie over het door Buck Consultants uitgevoerde onderzoek naar nut en noodzaak
BOVENREGIONAAL BEDRIJVENTERREIN HOEKSCHE WAARD Notitie over het door Buck Consultants uitgevoerde onderzoek naar nut en noodzaak Juni 2006 Han Olden STOGO onderzoek + advies Niasstraat 1 3531 WR Utrecht
Nadere informatieLeegstand van winkels,
Indicator 8 september 2016 U bekijkt op dit moment een archiefversie van deze indicator. De actuele indicatorversie met recentere gegevens kunt u via deze link [1] bekijken. In Nederland is een overaanbod
Nadere informatieOversluitingen brengen hypotheekmarkt nieuw record Renegotiated mortgages involve new record for mortgage market
Oversluitingen brengen hypotheekmarkt nieuw record Renegotiated mortgages involve new record for mortgage market W.T. Vissers In 1999 werden 717 duizend nieuwe hypotheken ingeschreven met een totaalbedrag
Nadere informatieReacties op bevolkingsdaling
Reacties op bevolkingsdaling Wim Derks Kenniscentrum voor Bevolkingsdaling en Beleid, Universiteit Maastricht en Etil www.bevolkingsdaling.nl w.derks@beoz.unimaas.nl 1 Inhoud 1996-2006 Structurele bevolkingsdaling
Nadere informatieEconomische ontwikkeling in regio's met concentratie topsectoren,
Economische ontwikkeling in regio's met concentratie topsectoren, 2012-2014 Indicator 7 september 2016 U bekijkt op dit moment een archiefversie van deze indicator. De actuele indicatorversie met recentere
Nadere informatieAan de Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Postbus EA DEN HAAG
> Retouradres Postbus 20011 2500 EA Den Haag Aan de Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Postbus 20018 2500 EA DEN HAAG Ministerie van Turfmarkt 147 Den Haag Postbus 20011 2500 EA Den Haag
Nadere informatieVastgoedrapport Groningen Assen 2011
Vastgoedrapport Groningen Assen 2011 Managementsamenvatting 2011 Het Vastgoedrapport Groningen-Assen 2011 stelt zich ten doel om een belangrijke informatiebron te zijn voor de hele regionale vastgoedsector.
Nadere informatieLadder voor Duurzame Verstedelijking: zonder Ladder geen nieuwbouw
Ladder voor Duurzame Verstedelijking: zonder Ladder geen nieuwbouw Presentatie aan raadsleden MRE, 24 juni 2015 Ladder laatste rijksbelang RO, overgenomen door provincie PBL: evaluatie Ladder Monitoring
Nadere informatieOverzichtsrapport SER Gelderland
Overzichtsrapport SER Gelderland Bevolking en participatie In opdracht van SER Gelderland September 2008 Drs. J.D. Gardenier L.T. Schudde CAB Martinikerkhof 30 9712 JH Groningen 050-3115113 cab@cabgroningen.nl
Nadere informatieVerhuurderheffing en huurmaatregelen in krimpregio s. Doorwerking op financiën van corporaties van enkele varianten
Verhuurderheffing en huurmaatregelen in krimpregio s Doorwerking op financiën van corporaties van enkele varianten Verhuurderheffing en huurmaatregelen in krimpregio s Het auteursrecht voor de inhoud
Nadere informatieLeegstand van bedrijfsruimten in Noord-Holland
Leegstand van bedrijfsruimten in Noord-Holland Inhoud Blz. 1 Inleiding 1 2 Leegstand bedrijfsruimten 3 3 Typering leegstand 6 Bijlage 1 Contactpersonen 9 Uitgevoerd in opdracht van: Provincie Noord-Holland
Nadere informatieBelegging bouwgrond op (Blauwe Polder) te Amsterdam (prijs op aanvraag)
Belegging bouwgrond op (Blauwe Polder) te Amsterdam (prijs op aanvraag) Aanbiedende partij: Beleggingspanden.nl Email: info@beleggingspanden.nl Telefoon: 030-225 31 12 Website: www.beleggingspanden.nl
Nadere informatieRegiobericht 1.0 Noord
Economie, innovatie, werk en inkomen 1 Kenmerken van het landsdeel Het landsdeel Noord bestaat uit de provincies Groningen, Friesland en Drenthe. De provincies werken samen in het Samenwerkingsverband
Nadere informatieBevolkings- en woningbehoefteprognose Noord-Brabant actualisering 2011
Bevolkings- en woningbehoefteprognose Noord-Brabant actualisering 2011 ontwikkelingen van de (West-)Brabantse bevolking trends - prognoses - beleidseffecten --- Congres Regio West-Brabant 23 maart 2012
Nadere informatiewww.kantorenmonitor.nl
kantorenmonitor regio Amsterdam 2005 Door Kantorenmonitor B.V. wordt jaarlijks aan de hand van een veldopname de ontwikkeling van de kantorenmarkt in de regio Amsterdam geregistreerd (Amsterdam, Amstelland,
Nadere informatiePas je huizen aan of breng je mensen in beweging? Kees Konings, DomaVita Vastgoedadvies
Transformatie bestaande woningvoorraad Pas je huizen aan of breng je mensen in beweging? Kees Konings, DomaVita Vastgoedadvies Kansen en uitdagingen voor West-Brabant Thema s/ Agenda: 1. Steden en (kleine)
Nadere informatieTrendbreuk? Netto kwantitatieve opgave 2023. Wonen 1.800 7.100. Bedrijventerreinen 18 (+30) ha 156 ha. (gemeentelijk + privaat) 248.000-323.
Maastricht Maastricht 120.000 inwoners, stabilisatie Centrum van de regio (600.000-550.000) Universiteit Meer dan 20 miljoen bezoekers waarvan 2/3 uit Nederland, winkelen belangrijkste bezoekmotief Compacte
Nadere informatieAmbitieniveau. Geldstromen
Ambitieniveau Onderwijs kost veel geld, maar levert een vermogen op. Eenmaal in de 40 à 50 jaar krijgt een school de kans om haar huisvesting te vernieuwen, een kans om huisvesting bij de tijd te brengen
Nadere informatieEINDRAPPORT WONEN Regiovisie Groningen-Assen
EINDRAPPORT WONEN Regiovisie Groningen-Assen Werkgroep Wonen: Roel Buursma Huub Hanssen Anton Oskamp (ABF) Esther van Rijssel Roeland van der Schaaf Kees Verschoor Martin van Wijck Luc de Wit-Ybema maart
Nadere informatie4. Werkloosheid in historisch perspectief
4. Werkloosheid in historisch perspectief Werkloosheid is het verschil tussen het aanbod van arbeid en de vraag naar arbeid. Het arbeidsaanbod in Noord-Nederland hangt samen met de mate waarin de inwoners
Nadere informatieKanttekeningen bij de Begroting 2015. Paragraaf 4 Financiering
Kanttekeningen bij de Begroting 2015 Paragraaf 4 Financiering Inhoud 1 Inleiding... 3 2 Financieringsbehoefte = Schuldgroei... 4 3 Oorzaak van Schuldgroei : Investeringen en Exploitatietekort... 5 4 Hoe
Nadere informatieInfrastructuurmonitor MIRT 2015
Infrastructuurmonitor MIRT 215 Infrastructuurmonitor Het auteursrecht voor de inhoud berust geheel bij de Stichting Economisch Instituut voor de Bouw. Overnemen van de inhoud (of delen daarvan) is uitsluitend
Nadere informatie1 Inleiding. Verslag. HaskoningDHV Nederland B.V. Transport & Planning
Verslag In kader van: Ruimtelijke Visie Grootschalige Duurzame Energie Gemeente Heumen Datum: 30 november 2018 HaskoningDHV Nederland B.V. Transport & Planning Ons kenmerk: BG2639N004D01 Onderwerp: Verslag
Nadere informatieDynamiek in de steden, stilte aan de randen van het land
Dynamiek in de steden, stilte aan de randen van het land Eigen huis verliest gouden glans De regionale huizenmarkten tot 2025 Visie op de Nederlandse huizenmarkt 2015-2025 ING Economisch Bureau ING April
Nadere informatieMKB Regionaal Bekeken
M201214 MKB Regionaal Bekeken Economische specialisatie van het MKB H.S. van der Kroon Zoetermeer, 8 oktober 2012 MKB draagt substantieel bij aan economische specialisaties van regio's Economische specialisatie
Nadere informatieVariant voor verdeling toegestane tekort tussen Rijk en lokale overheid Op verzoek van het Ministerie van Financiën
CPB Notitie 10 oktober 2012 Variant voor verdeling toegestane tekort tussen Rijk en lokale Op verzoek van het Ministerie van Financiën Aan: Overleg Ministerie van Financien en lokale overheden Centraal
Nadere informatie