Bedrijfseconomie 3 Finance

Transcriptie

1 Bedrijfseconomie 3 Finance Versie 1.1, DECBE3 Stenden Hogeschool Rengerslaan 8 Postbus CG Leeuwarden tel: Stenden Hogeschool

2 BE 3 Finance Versie 1.1: Studiejaar BOUWSTEENCOORDINATOR: Sicco Jacobs Kamer: 2.60 Tel: Sicco.jacobs@stenden.com

3 Voorwoord Welkom bij deze bouwsteen Bedrijfseconomie 3: Finance! Professionals dienen in hun beroepsuitoefening beslissingen te nemen die zijn gebaseerd op degelijke analyses van de situatie. Deze analyses kunnen zijn gedaan door anderen, maar we verwachten van je dat je ook zelf over analytisch inzicht beschikt. Daartoe dien je ten eerste op verantwoorde wijze gebruik te maken van beschikbare informatie, in het geval van deze bouwsteen, van beschikbare financiële informatie. In deze bouwsteen leer je welke vermogensbronnen een onderneming ter beschikking staan om de benodigde investeringen te kunnen doen. Je bestudeert hiervoor zelfstandig de hoofdstukken uit het boek en maakt diverse opdrachten. En natuurlijk wordt je ondersteund: in deze bouwsteen heb je iedere week een hoorcollege van een uur waarin de hoofdstukken van het boek worden behandeld en toegelicht, en twee werkcolleges van een uur waarin je begeleid wordt. Uiteraard kom je voorbereid naar zowel de hoor- als de werkcolleges! Daar verstaan we onder dat je de theorie hebt bestudeerd, de opgaven hebt gemaakt en een niet programmeerbare rekenmachine meeneemt naar zowel de hoor- als de werkcolleges. Deze bouwsteen is samengesteld voor een brede groep economische opleidingen van Stenden hogeschool. We wensen jullie veel succes bij het bestuderen van en oefenen met het aangeboden materiaal! Herman Wassens Leeuwarden, Stenden hogeschool,

4 1 INLEIDING BOUWSTEENRATIONALE BOUWSTEENDOELSTELLINGEN INSTAPNIVEAU EN VOORKENNIS TOETSING EN BEOORDELING BEOORDELINGSOVERZICHT AANWEZIGHEIDSPLICHT BOUWSTEENHERKANSING PROGRAMMA INLEIDING PROGRAMMAOVERZICHT WEKELIJKS PROGRAMMA Week A: Financiële overzichten en ondernemingsplan Week B: Voorraadbeheer en debiteurenbeheer Week C: Liquiditeitsbeheer Week D: Eigen Vermogen Week E: Vreemd Vermogen en liquiditeitskengetallen Week F: Rentabiliteit, solvabiliteit en opties Week G: Beleggingskengetallen, investeringsprojecten en cash flow Week H: Gemiddelde Boekhoudkundige Rentabiliteit, Netto Contante Waarde en Interne Rentabiliteit STRUCTUUR & ORGANISATIE BIJLAGE Stenden hogeschool,

5 1 Inleiding Iedereen kent het wel: een probleem, of zoals wij het liever noemen een uitdaging, gedurende het uitoefenen van je functie. Wees er vast op voorbereid dat je als HBOafgestudeerde vaak voor niet-routine matige beslissingen zult komen te staan: Hoe zit het met de financiële situatie van de afdeling productie? Hoe zit het met de winstmarge op dienst X? Zal deze investering renderen? Zo ja, waar halen we het benodigde geld vandaan? Etc. Deze en andere financieel getinte vragen komen aan de orde bij het vak Bedrijfseconomie, sterker nog, je hebt al kennis gemaakt met een aantal van deze problemen. De laatste vraag is er één die centraal staat in deze bouwsteen! Om adequaat op dit soort vragen antwoord te kunnen geven moet er iets meer gebeuren dan even goed in het geheugen graven, of er even wat op naslaan. De kans is groot dat je op basis van de beschikbare informatie zult moeten gaan rekenen en de uitkomsten van je berekeningen zult moeten interpreteren! Beide stappen zijn erg belangrijk: alleen goede conclusies kunnen trekken op basis van verkeerde uitkomsten van je berekeningen kan net zo fataal zijn voor je onderneming als verkeerde conclusies trekken uit juist materiaal! In deze bouwsteen leer je hoe je op een methodische wijze de juiste conclusies op basis van de juiste berekeningen kunt trekken. Gedurende 8 weken wordt je door een aantal financiële overzichten geleid. Zo leer je een balans, resultatenrekening (winst- en verliesrekening) en kasstroomoverzicht op te stellen en te analyseren aan de hand van het boek Basisboek Bedrijfseconomie van P. de Boer, M.P. Brouwers en W. Koetzier. In deze 3 e BE-bouwsteen ligt het accent voornamelijk op analyse van de financiële gezondheid van het bedrijf: zijn we winstgevend (rentabiliteit)? Werken we efficiënt (werkkapitaalbeheer)? Kunnen we aan onze verplichtingen voldoen (liquiditeit en solvabiliteit)? Als we geld nodig hebben, welke bronnen kunnen we dan aanboren? (Eigen of Vreemd Vermogen). Dit vormt een basis voor bouwsteen BE 4, waarin je leert hoe een onderneming een deel van deze informatie publiceert. Stenden hogeschool,

6 1.1 Bouwsteenrationale De relatie met andere bouwstenen en met professionele situaties kan als volgt worden weergegeven: O m g e v i n g Leveranciers Boekhouding Man. Acc. Aandeelhouders Andere documenten Finance Gegevens Vastlegging Analyse Rapportage Fiscus Klanten Wet Buren Concurrentie De inhoud van deze Bouwsteen bevat onder andere de samenstelling van de activa van een onderneming, de manier waarop deze activa zijn gefinancierd, de relatie tussen activa en vermogensbronnen, de beoordeling van de financiële gezondheid van een bedrijf voor interne doeleinden, de juridische status van een onderneming, werkkapitaalmanagement en de financiële aantrekkelijkheid van investeringsmogelijkheden. Deze onderwerpen zijn relevant voor je studie omdat toekomstige HBO afgestudeerden er kennis van en inzicht in moeten hebben om te kunnen communiceren met financieel experts en adviseurs om goed onderbouwde beslissingen te kunnen nemen, dan wel voorstellen daartoe aan leidinggevenden te kunnen doen. Het verband met de hierboven beschreven professionele situatie is gemakkelijk te leggen: om te beslissen of te adviseren om wel of niet in een project te investeren moet je verstand hebben van financieel management om je beslissing te kunnen onderbouwen. Stenden hogeschool,

7 De onderwerpen in deze bouwsteen zijn aan elkaar gerelateerd omdat ze alle voorkomen op of gerelateerd zijn aan de balans van de onderneming: Debit Balans van.per Credit Activa Vermogen (financiering van activa) Vaste Vlottende Liquide Eigen Vermogen Vreemd Vermogen op lange termijn Vreemd Vermogen op korte termijn De kennis en vaardigheden die je gedurende deze Bouwsteen zult opdoen, komen in het bijzonder van pas tijdens de Bouwsteen Financial Accounting die je later tijdens je opleiding zult doen. 1.2 Bouwsteendoelstellingen In deze bouwsteen doe je kennis en vaardigheden op het gebied van de financiering van ondernemingen op. Aan het einde van het programma ben je in staat om de financiële situatie van een bedrijf te beoordelen en aanbevelingen te doen om de financiering te verbeteren. Bouwsteendoelstellingen: Bedrijfseconomie 3 Na afronding van deze bouwsteen ben je in staat om: Aan te geven welke soorten activa zich op de debetzijde van de balans bevinden. Uit te leggen met welke soorten vermogen deze activa zijn gefinancierd en het beste gefinancierd kunnen worden. Uit omzet- en kostengegevens een winst- en verliesrekening op te stellen. Uit informatie over geldstromen een kasstroomoverzicht op te stellen De drie hiervoor genoemde financiële overzichten te analyseren om tot een oordeel over de financiële situatie van een onderneming te komen. Activa zoals voorraden, debiteuren en liquide middelen op een financieel verantwoorde wijze te beheren. De kengetallen die voor analyse nodig zijn te berekenen en te interpreteren. Verbanden te leggen tussen de financiële overzichten onderling en in samenhang met de kengetallen. De diverse vermogensvormen met hun kenmerkende eigenschappen te benoemen en hieruit in een gegeven situatie een verantwoorde keuze te maken. Op basaal niveau aan te geven of en waarom een voorgenomen investering op financiële gronden levensvatbaar zal zijn of niet. Use Excel in an efficient way to reach the objectives mentioned above Stenden hogeschool,

8 1.3 Instapniveau en voorkennis Om deze Bouwsteen met succes te kunnen afronden is het noodzakelijk dat je de bouwstenen BE 1 en BE 2 hebt gevolgd. Verdere voorkennis wordt niet van je verwacht. 2 Toetsing en beoordeling 2.1 Beoordelingsoverzicht Om te kunnen beoordelen of je de doelstellingen van deze bouwsteen hebt behaald wordt je aan het einde van de 8 weekse periode getoetst. In tabel 2.1 zie je een overzicht van de betreffende toetsmethode, punten, deadlines en EC s. Tabel 2.1 Overzicht van toetsen, punten en deadlines Toetsmethode Maximaal Norm % Norm in EC Deadline Herkansing aantal te punten behalen punten Korte antwoordtoets Week 9 Regulier De toets bestaat uit 25 korte antwoordvragen, waarvoor 0 of 4 punten per vraag worden toegekend. 2.2 Aanwezigheidsplicht Voor het kunnen behalen van de bouwsteen BE 3 is aanwezigheid bij de bijeenkomsten niet verplicht. Maar: als je in je vooropleiding geen Bedrijfseconomie hebt gehad of hebt ervaren dat deze onderwerpen niet je sterkste kant zijn is het vrijwel onmogelijk een goede score te halen zonder aanwezig te zijn. Daar dient nog aan toegevoegd te worden dat alleen voorbereid aanwezig zijn zin heeft. Er bij zitten om te kijken wat je kunt opsteken is zinloos!! 2.3 Bouwsteenherkansing Voor studenten die onvoldoende scoren op de toets gelden de normale herkansingsregelingen. Zie de studiegids van je opleiding voor aanvullende regelgeving hieromtrent. Stenden hogeschool,

9 3 Programma 3.1 Inleiding Het analyseren van de financiële situatie is binnen elke onderneming belangrijk, sterker nog, binnen elke onderneming van enige omvang dagelijks werk! Als HBO afgestudeerde loop je een grote kans daar ook mee te maken te krijgen. Daarop wordt je onder andere in deze bouwsteen voorbereid door middel van een hoorcollege van een uur waarin de verschillende hoofdstukken behandeld en toegelicht worden en twee uren werkcolleges. Binnen deze uren volgen we het volgende programma: 3.2 Programmaoverzicht Zoals je in onderstaand overzicht ziet, heb je iedere week een hoorcollege met een bepaald onderwerp en twee aparte werkcolleges waarin je de kennis die je in het hoorcollege hebt opgedaan toepast.. In het uitgebreide programma staat welke hoofdstukken je ter voorbereiding dient te bestuderen en welke opdrachten je moet maken. Stenden hogeschool,

10 Tabel 3.1 programmaoverzicht MC = Meerkeuzevragen OA= Open Aanloopvragen V = Vraagstukken Week Werkcollege Hoorcollege Van te voren te bestuderen Voor te bereiden opgaven/te bespreken onderwerpen materiaal 1 1 Hoofdstuk 3 en 4 Financiële overzichten en ondernemingsplan 1 Hoofdstuk 3 en 4 MC en Hoofdstuk 3 en 4 OA 3.1., V3.2. OA Hoofdstuk 6.1 and 6.2 Voorraadbeheer en debiteurenbeheer 1 Hoofdstuk 4 V Hoofdstuk 6 MC , V 6.1. en V Hoofdstuk 6.3 Liquiditeitsbeheer 1 Hoofdstuk 6 V 6.8., V6.9., V Hoofdstuk 6 V Hoofdstuk 7 Eigen Vermogen 1 Hoofdstuk 7 MC en V Hoofdstuk 7 V7.7. and V Hoofdstuk 8, 9.1. en Vreemd Vermogen en liquiditeitskengetallen. 1 Hoofdstuk 8 MC V 8.2. en V Hoofdstuk 9 MC en V Hoofdstuk 9.2., 9.3., and Rentabiliteit, solvabiliteit en opties Hoofdstuk 9 V 9.4., V 9.8. en V Hoofdstuk 10 MC ; V 10.1 en V Hoofdstuk 10.4., 5.1. en 5.3. Beleggingskengetallen; Investeringsprojecten en cash flows 1 Hoofdstuk 10 V en V Hoofdstuk 5 MC ; V Hoofdstuk 5.2., 5.4. en 5.5. Gemiddelde Boekhoudkundige Rentabiliteit, Netto Contante Waarde en Interne Rentabiliteit. 1 Hoofdstuk 5 MC and V Hoofdstuk 5 V5.6. and V5.13. Stenden hogeschool,

11 3.3 Wekelijks programma Week A: Financiële overzichten en ondernemingsplan Werkvorm: Duur: hoorcollege Voorbereiden: Hoorcollege + werkcolleges 1 uur + 2 uur Balans, activa en passiva, resultatenrekening, verschil tussen kosten en uitgaven en tussen opbrengsten en ontvangsten, ondernemingsplan, liquiditeitsbegroting. Bestuderen: Noordhoff. Hoofdstuk 3 en 4 Maken: Noordhoff. Hoofdstuk 3, M.C. opgaven 1 tot en met 10, open aanloopvraag 3.1. en vraagstuk 3.2. Hoofdstuk 4, M.C.opgaven 1 tot en met 8 en open aanloopvraag Week B: Voorraadbeheer en debiteurenbeheer Werkvorm: Duur: hoorcollege Voorbereiden: Hoorcollege + werkcolleges 1 uur + 2 uur Kosten minimalisatie voorraadbeheer, levertijd, veiligheidsvoorraad, betalingsvoorwaarden debiteuren, werkelijke krediettermijn, kosten leverancierskrediet. Bestuderen: Noordhoff. Hoofdstuk 6.1 en 6.2 Maken: Noordhoff. Hoofdstuk 4, vraagstuk 4.5. Hoofdstuk 6, M.C.opgaven 1 tot en met 11 en vraagstukken 6.1 en 6.3 Stenden hogeschool,

12 3.3.3 Week C: Liquiditeitsbeheer Werkvorm: Duur: hoorcollege Voorbereiden: Hoorcollege + werkcolleges 1 uur + 2 uur Planning geldstromen, nogmaals het verschil tussen kosten en uitgaven en tussen opbrengsten en ontvangsten, lay out liquiditeitsbegroting, mogelijke oplossingen voor liquiditeitsproblemen Bestuderen: Noordhoff. Hoofdstuk 6.3 Maken: Noordhoff. Hoofdstuk 6 vraagstukken 6.8., 6.9., en Week D: Eigen Vermogen Werkvorm: Duur: hoorcollege Voorbereiden: Hoorcollege + werkcolleges 1 uur + 2 uur Rechtspersoonlijkheid, ondernemingsvormen, EV bij de verschillende ondernemingsvormen, aandelenkapitaal, reserves, dividend, waarden van een aandeel, soorten reserves, emissie, claims Bestuderen: Noordhoff. Hoofdstuk 7 Maken: Noordhoff. Hoofdstuk 7, M.C. opgaven 1 tot en met 8, vraagstukken 7.2., 7.7. en 7.8. Stenden hogeschool,

13 3.3.5 Week E: Vreemd Vermogen en liquiditeitskengetallen Werkvorm: Duur: hoorcollege Voorbereiden: Hoorcollege + werkcolleges 1 uur + 2 uur VV, indelingen VV, voorzieningen, (soorten) obligaties, converteerbare obligaties, conversieprijs, conversiewaarde, liquiditeitskengetallen Bestuderen: Noordhoff. Hoofdstuk 8, 9.1. en 9.4. Maken: Noordhoff. Hoofdstuk 8, M.C. opgaven 1 tot en met 12, vraagstukken 8.2. en 8.9. Hoofdstuk 9, M.C.opgaven 1 tot en met 11 en vraagstuk Week F: Rentabiliteit, solvabiliteit en opties Werkvorm: Duur: hoorcollege Voorbereiden: Hoorcollege + werkcolleges 1 uur + 2 uur Rentabiliteitskengetallen, het financiële hefboomeffect, het Dupontchart, solvabiliteitskengetallen, callopties, putopties. Bestuderen: Noordhoff. Hoofdstuk 9.2., 9.3., en 10.2 Maken: Noordhoff. Hoofdstuk 9, vraagstukken 9.4., 9.8., en Hoofdstuk 10, M.C.opgaven 1 tot en met 8, vraagstukken en Stenden hogeschool,

14 3.3.7 Week G: Beleggingskengetallen, investeringsprojecten en cash flow Werkvorm: Duur: hoorcollege Voorbereiden: Hoorcollege + werkcolleges 1 uur + 2 uur Dividendgerichte kengetallen, koersgerichte kengetallen, soorten investeringen, tijdsvoorkeur, bepaling cash flow. Bestuderen: Noordhoff. Hoofdstuk 10.4., 5.1. en 5.3. Maken: Noordhoff. Hoofdstuk 10, M.C. vraagstukken en Hoofdstuk 5, M.C.opgaven 1 tot en met 4, vraagstuk Week H: Gemiddelde Boekhoudkundige Rentabiliteit, Netto Contante Waarde en Interne Rentabiliteit Werkvorm: Duur: hoorcollege Voorbereiden: Hoorcollege + werkcolleges 1 uur + 2 uur Rentabiliteit, gemiddelde boekhoudkundige rentabiliteit, enkelvoudige en samengestelde interest, eindwaarde, contante waarde, netto contante waarde, interne rentabiliteit, terugverdienperiode. Bestuderen: Noordhoff. Hoofdstuk 5.2., 5.4. en 5.5. Maken: Noordhoff. Hoofdstuk 5, M.C. opgaven 5 tot en met 10, vraagstuk 5.5., 5.6. en 5.13 Stenden hogeschool,

15 Structuur & organisatie Het onderstaande schema geeft een overzicht van alle studentcontacturen (SCU) in deze bouwsteen. Je dient hierbij zelf je studietijd en afspraken te plannen voor het maken van de opdrachten. Het geeft tevens een overzicht van het aantal zelfstudie-uren en het totaal aan studentbelastingsuren (SBU). Let wel: dit is een indicatie, het kan natuurlijk zo zijn dat je aan een onderdeel meer of minder tijd kwijt bent dan hieronder aangegeven. Bouwsteen Bedrijfseconomie 3: Periode 2.2: Student Contacturen en Student Belastinguren Werkvorm Aantal groepen Week 1 Week 2 Week 3 Week 4 Week 5 Week 6 Week 7 Week 8 Week 9 Totaal SCU SBU SCU SBU SCU SBU SCU SBU SCU SBU SCU SBU SCU SBU SCU SBU SCU SBU SCU SBU Hoorcollege Werkcolleges Toets Tabel 4.1: Studentcontacturen per week Stenden hogeschool,

16 5 Bijlage Literatuur Verplichte literatuur: De Boer, P., Brouwers, M.P. en Koetzier, W. (2007). Basisboek Bedrijfseconomie Groningen: Wolters-Noordhoff. Stenden hogeschool,