SVA Congres maart Rotterdam

Transcriptie

1 Aansprakelijkheidsaspecten van Platooning SVA Congres maart Rotterdam Kiliaan van Wees

2 Wat en waarom platooning? Een aantal voertuigen dat elektronisch gekoppeld is en waarbij het leidend voertuig handmatig wordt bestuurd en één of meer voertuigen automatisch het leidende voertuig volgen Potentiële voordelen Brandstofbesparing (geharmoniseerde snelheden; kortere volgtijden) Veiligheid (menselijke fouten zoveel mogelijk vermijden) Besparing chauffeurskosten (niet langer nodig in volgtruck of langer achter elkaar inzetbaar)

3

4 Wat is platooning? Diverse varianten met verschillende kenmerken Mate van automatisering (enkel snelheid en volgafstand of ook sturen/koershouden) Gehanteerde volgafstanden Bedrijfs- of merkgebondenheid De wijze waarop een peloton tot stand komt (gecoördineerd of ad hoc) Maximaal aantal voertuigen Kenmerken sterk bepalend voor eventuele aansprakelijkheidsimplicaties

5 Platooning in deze presentatie Het leidende voertuig wordt handmatig bestuurd De volgvoertuigen in een peloton volgen automatisch het leidend voertuig (optrekken/afremmen en sturen/koershouden gebeurt automatisch) Voertuigen vormen gezamenlijk een coöperatief systeem (datacommunicatie tussen voertuigen over en weer) Voertuigen kunnen zich continu bij het peloton voegen of deze verlaten. Een bestuurder van een volgvoertuig hoeft zich tijdens het pelotonrijden niet actief te bemoeien met de rijtaak (moet wel beschikbaar zijn om op afroep de besturing over te nemen)

6 Platooning en aansprakelijkheid Klassieke model Elk voertuig heeft een bestuurder van vlees en bloed en deze bestuurder is verantwoordelijk voor de veilige uitvoering van de rijtaak Platooning = breuk met klassieke model Relevante besluitvorming en (de mogelijkheid tot) het verrichten van uitvoeringshandelingen met betrekking tot de rijtaak niet langer bij één persoon de traditionele bestuurder maar bij verschillende personen en technische systemen

7 Platooning en aansprakelijkheid Wie is aansprakelijk als er onverhoopt iets mis gaat? Leidt toepassing van het bestaande aansprakelijkheidsrecht tot bepaalde knelpunten, bijvoorbeeld omdat schadeverhaal wordt bemoeilijkt?

8 Platooning en verkeersaansprakelijkheid Ongeval tussen motorrijtuig en voetganger of fietser Art. 185 WVW (kwalitatieve aansprakelijkheid eigenaar/houder motorrijtuig) Ongeval tussen motorrijtuigen Art. 6:162 BW (algemene regeling OD) Art. 6:173 BW (risico-aansprakelijkheid voor gebrekkige zaken)

9 Verkeersaansprakelijkheid en de WAM is voor afwikkeling van verkeersschade van groot praktisch belang belangrijkste kenmerken moet dekking bieden voor aansprakelijkheid van iedere bezitter/houder/bestuurder/inzittende van het verzekerde voertuig directe aanspraak op de WAM-verzekeraar zeer beperkt aantal uitsluitingsgronden jegens schadelijder (aansprakelijkheid dief, schade aan zaken die door motorrijtuig worden vervoerd, schade aan bestuurder zelf, wedstrijden) Mogelijke aanspraak op het Waarborgfonds toepassing van slachtoffervriendelijke gedragsregels (bijvoorbeeld Schaderegeling schuldloze derde)

10 Art. 185 WVW Eigenaar/houder motorrijtuig aansprakelijk, tenzij sprake is van overmacht Aan een beroep op overmacht worden strenge eisen gesteld Gebrek in het motorrijtuig levert geen overmacht op (HR 16 april 1942) Bovendien Fietser/voetganger < 14 -> overmacht/eigen schuld slechts indien opzet of daaraan grenzende roekeloosheid van slachtoffer (100% regel) Fietser/voetganger > 14 -> overmacht indien rechtens geen enkel verwijt (vergaande anticipatieplicht) ; max. 50 % eigen schuld (50% regel)

11 Art. 185 WVW en platooning Vermoedelijk van weinig praktisch belang (toepassing op snelwegen) Gezien de beperkte strekking van het overmachtverweer kan de ruimte voor platoon-gerelateerde disculpatiegronden zeer gering worden geacht

12 Ongeval tussen gemotoriseerden Bijzondere aansprakelijkheidsregime van art. 185 WVW niet van toepassing Grondslagen voor aansprakelijkheid Art. 6:162 BW (de algemene regeling inzake onrechtmatige daad) Art. 6:173 BW (risiso-aansprakelijkheid voor gebrekkige zaken)

13 Art. 6:162 BW Is schuldaansprakelijkheid (onzorgvuldig handelen of nalaten vereist) Hoge eisen aan kennis en kunde bestuurder -> perfecte bestuurder veelal de norm Aanknopingspunten voor aansprakelijkheid bij platooning Verkeersfout bestuurder leidend voertuig Niet ingrijpen bestuurder volgvoertuig terwijl dit wel kon en moest Gebruik platoon-systeem onder kenbaar gevaarlijke omstandigheden Gebrekkig onderhoud Automobilist in beginsel niet aansprakelijk indien ook een (zeer) zorgvuldig bestuurder het ongeval niet had kunnen of hoeven voorkomen.

14 Art. 6:173 BW(gebrekkige zaken) Aansprakelijkheid voor gebrekkige zaken (rust op bezitter) Gebrekkige zaak: zaak die, zo zij niet voldoet aan de eisen die men daaraan in de gegeven omstandigheden mag stellen en daardoor, een bijzonder gevaar oplevert Open norm die gelijkenis vertoont met gebrekkigheidscriterium productaansprakelijkheid Art. 6:173 lid 2 -> in geval van letselschade en zaakschade in de privésfeer geen aansprakelijkheid van bezitter als (tevens) sprake is van een productgebrek i.d.z.v. art. 6:186 BW! (moment van ontstaan dus bepalend) Vanuit slachtofferperspectief art. 6:173 lid 2 een weinig gelukkige bepaling

15 Aansprakelijkheid producent Primair beheerst door afd BW (art. 6:185 e.v.) Deze regeling is gebaseerd op een Europese richtlijn (85/374/EEG) Producent is aansprakelijk indien zaakschade wordt veroorzaakt door een gebrek in zijn product Beperkt aantal verweren (o.a. state of the art verweer) Zaaksschade buiten de privésfeer (zoals schade aan vrachtwagens) en regresvorderingen vallen buiten de regeling (maar in kader art. 6:162 BW wordt wel aangesloten bij gebrekscriterium van art. 6:186 BW)

16 Gebrekkig product (Art. 6:186 BW) Een product is gebrekkig, indien het niet de veiligheid biedt die men daarvan mag verwachten, alle omstandigheden in aanmerking genomen en in het bijzonder de presentatie van het product het redelijkerwijs te verwachten gebruik van het product het tijdstip waarop het product in het verkeer werd gebracht

17 Het gebrekscriterium: wat is veilig (genoeg)? Makkelijke gevallen: productiegebreken (uitglijders in het productieproces zoals montage van een defecte sensor) Moeilijke(re) gevallen: inherente veiligheidsrisico s die niet eenvoudig zijn op te heffen (ontwerp- en presentatiegebreken) Nooit geheel uit te sluiten softwarebugs Externe bedreigingen zoals hacken Voorzienbaar onvoorzichtig gedrag van gebruikers en andere verkeersdeelnemers

18 Casus Drie vrachtwagens vormen een peloton Leidend voertuig moet plotseling hard remmen Er ontstaat een kettingbotsing tussen de trucks Achterste vrachtwagen komt door botsing schuin op de weg te staan In aangrenzende rijstrook rijdende automobilist A rijdt op deze vrachtwagen in Chauffeur B van deze vrachtwagen raakt gewond

19 Perspectief automobilist A Wie kan hij aanspreken? Dat wordt gecompliceerd als precieze oorzaak niet gemakkelijk kan worden vastgesteld (verg. huidige situatie kettingbotsing). A wordt wel geholpen door de Schaderegeling schuldloze derde -> A niet ook nog eens slachtoffer van wie-van-de-drie-probleem. Hij hoeft slechts één WAMverzekeraar aan te spreken. Volgvoertuig wellicht aanhanger i.d.z.v. art. 1 WAM? In dat geval volstaat aanspreken WAM-verzekeraar leidend voertuig.

20 Perspectief chauffeur B Wie kan hij aanspreken? Dat wordt ingewikkeld als oorzaak niet gemakkelijk vast te stellen is. Als oorzaak onduidelijk is kan geen beroep worden gedaan op Schaderegeling schuldloze derde (oorzaak kan immers ook in eigen voertuig zijn gelegen) Werknemer-chauffeur heeft het relatief makkelijk. Werkgever moet zorgdragen voor behoorlijke verzekering voor schade als gevolg van werkgerelateerde ongevallen (rechtspraak HR op basis van art. 7:611 BW).

21 Perspectief chauffeur B Als oorzaak gelegen in technisch gebrek leidend voertuig -> beroep op art. 6:173 BW (aansprakelijkheid bezitter gebrekkige zaak). Bewijslast gebrek op chauffeur B. Maar bij samenloop met productgebrek exclusieve kanalisatie naar producent (art. 6:173 lid 2). Bewijslast ontstaansmoment gebrek in beginsel op chauffeur B. Als oorzaak gelegen in technisch gebrek eigen voertuig -> mogelijke vordering op producent (art. 6:185 BW e.v.). Bewijslast gebrek op chauffeur B.

22 Perspectief vervoerder (schade aan voertuig en lading) Als oorzaak gelegen in technisch gebrek leidend voertuig -> beroep op art. 6:173 BW (aansprakelijkheid bezitter gebrekkige zaak) of art. 6:162 BW (producent) Geen exclusieve kanalisatie naar producent! Ladingschade valt niet onder verplichte WAM-dekking Beperkingen en limiteringen voortvloeiend uit het vervoerrecht? Als oorzaak gelegen in technisch gebrek eigen voertuig -> mogelijk vordering op de verkoper (transactieschade)

23 Potentiële knelpunten en oplossingen? Tentatief: onduidelijkheid over uiteindelijke technische en organisatorische kenmerken en verkeersrechtelijke inbedding. Open normen aansprakelijkheidsrecht enerzijds weinig houvast Anderzijds nodige flexibiliteit om in te spelen op technologische ontwikkelingen

24 Potentiële knelpunten en oplossingen? Technische complexiteit en het coöperatieve karakter van platooning kan tot lastige bewijskwesties en toerekeningsvragen leiden Niet alleen problematisch voor de schadelijder hij wordt mogelijk opgezadeld met een moeizame zoektocht naar een verhaalspunt voor zijn schade - maar kan ook tot een onwenselijke toename van (juridische) afwikkelingskosten leiden aan de zijde van verzekeraars

25 Hoe (potentiële) problemen te voorkomen? Hantering stelplicht en bewijslast door de rechter EDR (Black box) Verruiming aansprakelijkheid bezitter/bedrijfsmatig gebruiker voertuig (i.i.g. door opheffing exclusieve aansprakelijkheid naar producent) Directe schadeverzekering (Verkeersverzekering) Aansprakelijkheidsvraag niet relevant voor uitkering aan schadelijder Allocatie van kosten ( veroorzaker betaalt ) kan via regres plaatsvinden Verb. van Verzekeraars onderzoekt deze optie i.v.m. technologische ontwikkelingen

26 Stelling Ga naar; sva2016.presenterswall.nl Als een vrachtwagen door computersoftware wordt bestuurd, dan dient de bezitter/bedrijfsmatig gebruiker steeds aansprakelijk te zijn voor enig gebrekkig functioneren dat tot een ongeval leidt

27 Dank voor uw aandacht