Zelfrijdende auto s en aansprakelijkheid. Kiliaan van Wees

Transcriptie

1 Zelfrijdende auto s en aansprakelijkheid 15 e PIV-Jaarconferentie 27 maart Apeldoorn Ontwikkelingen in de benadering van letselschade: concreet, abstract of toch anders? Kiliaan van Wees

2

3

4 Voertuigautomatisering nu en in de toekomst Bestaande systemen: ESP, Adaptive Cruise Control, Lane Keeping Assistance, Parking Assist, Traffic Jam Assist, Emergency Assist Testvoertuigen als de Google-auto, elektronisch gekoppelde trucks op de A28 en platooning met personenautos op A10 Veelal een evolutionaire ontwikkeling van toenemende automatisering voorzien Automatisering van deeltaken Automatisch rijden onder bepaalde omstandigheden Automatisch rijden onder alle condities

5 SAE 1 SAE 2 SAE 3 SAE 4 SAE 5 Driver Assistance Partial Automation Conditional Automation High Automation Full Automation Automatisering van longitudinale of laterale rijtaak (bijv. Adaptive Cruise Control) Automatisering van longitudinale en laterale rijtaak onder bepaalde omstandigheden (bijv. Traffic Jam Assist). Permanent toezicht door bestuurder vereist. Systeem herkent systeemgrenzen -> niet langer van de bestuurder verlangd dat hij continu de verkeerssituatie in de gaten houdt om zo nodig direct in te grijpen. Systeem in staat met situaties om te gaan waarbij de bestuurder niet adequaat reageert op een verzoek om de rijtaak weer over te nemen.(conditional Automation + Emergency Assist) Systeem kan onder alle denkbare weg-of verkeerscondities adequaat functioneren. Bestuurder feitelijk niet meer nodig

6 No Driver Partial Conditional High Full Automation Assistance Automation Automation Automation Automation Bestuurder wordt geacht het systeem Geen noodzaak tot monitoren meer te monitoren Zondig direct corrigerend ingrijpen (< 2 seconden) Hernemen besturing op afroep (3, 5 of 10 sec.??) Fail Safe als bestuurder niet reageert Geen rol voor bestuurder

7 Hooggespannen verwachtingen Terugbrengen aantal en zwaarte van verkeersongevallen Verbeterde doorstroming Verbeterd rijcomfort Tijd voor secundaire taken (andere dingen doen) Aansprakelijkheid als show stopper?

8 Mens vs. techniek Techniek kan sommige dingen veel beter Kan sneller reageren Raakt niet vermoeid, geïrriteerd of afgeleid Heeft geen last van zelfoverschatting Kan meer zien dan de bestuurder (bijv. dode hoek)

9 Mens vs. techniek Techniek minder goed in omgaan met complexe verkeersomgeving en bijzondere omstandigheden Niet altijd even voorspelbare gedragingen van andere weggebruikers (waaronder ook fietsers en voetgangers) Uiteenlopende weersomstandigheden (laagstaande zon, sneeuw, mist, zware regenval) Variëteit aan wegcondities (wegwerkzaamheden, slecht wegdek en gebrekkige belijning) Bijzonderheden als een gebarende agent

10 Deskundigen daarom sceptisch over snelle introductie van de (geheel) zelfrijdende auto Would you buy a self-driving car that couldn t drive itself in 99 percent of the country? Or that knew nearly nothing about parking, couldn t be taken out in snow or heavy rain, and would drive straight over a gaping pothole? If your answer is yes, then check out the Google Self-Driving Car, model year (MIT Technology Review)

11

12 Toekomst? Meest realistisch op korte en middellange termijn zijn systemen: Die de bestuurder assisteren (bestuurder in the loop) Die zelfstandig ingrijpen in noodsituaties (redden wat er te redden valt) Die slecht onder bepaalde condities op de automatische piloot kunnen rijden (platooning op de snelweg) People Movers (kleine, lichte voertuigen, lage snelheden, geografisch beperkt)

13 Voertuigautomatisering en aansprakelijkheid Wie is aansprakelijk als er onverhoopt iets mis gaat? Verschuiving van aansprakelijkheid naar autofabrikanten en systeemproducenten? Aansprakelijkheid een ongewenste belemmering voor introductie? Volstaat het bestaande aansprakelijkheidsrecht?

14 Aansprakelijkheid automobilist Aanrijding met voetganger of fietser art. 185 WVW (eigenaar/houder motorrijtuig) Aanrijding andere gemotoriseerde art. 6:162 BW (bestuurder) art. 6:173 BW (bezitter) Verplichte WAM-dekking: aansprakelijkheid van iedere bezitter, houder en bestuurder van het verzekerde motorrijtuig, alsmede van degenen die daarmede worden vervoerd

15 Art. 185 WVW Eigenaar/houder aansprakelijk, tenzij overmacht Slachtofferbescherming speelt een prominente rol -> restrictieve interpretatie van overmacht Gebrek in het motorrijtuig levert geen overmacht op (HR 16 april 1942) Bovendien Fietser/voetganger < 14 -> overmacht slechts indien opzet of daaraan grenzende roekeloosheid van slachtoffer Fietser/voetganger > 14 -> rechtens geen enkel verwijt (vergaande anticipatieplicht)

16 Bestuurder (art. 6:162 BW) Hoge eisen aan kennis en kunde bestuurder mogelijk aanscherpende werking technische ondersteuning? Terzijde: technische mogelijkheden tot monitoren verkeersgedrag door verzekeraars ( pay as you drive ) Op basis van art. 6:162 BW automobilist in beginsel niet aansprakelijk voor plotselinge, onvoorziene omstandigheden waarmee hij in redelijkheid geen rekening hoefde te houden: Nodeloze noodstop door systeem Incidenten tijdens de geautomatiseerde fase (SAE-level 3 en 4)?

17 Bezitter (6:173 BW) Aansprakelijkheid voor gebrekkige zaken Gebrekkig is een zaak die -kort gezegd- niet voldoet aan de eisen die men daaraan mag stellen en daardoor een bijzonder gevaar oplevert (vergelijkbare maatstaf als bij de vaststelling van de gebrekkigheid van een product) Art. 6:173 lid 2 -> geen aansprakelijkheid van bezitter als (tevens) sprake is van een productgebrek! Exclusieve kanalisatie van aansprakelijkheid naar producent is vanuit slachtofferperspectief weinig gelukkig

18 Aansprakelijkheid producent Primair beheerst door afd BW (art. 6:185 e.v.) Deze regeling is gebaseerd op een Europese richtlijn (85/374/EEG) Ruime definitie van producent Producent is aansprakelijk indien schade wordt veroorzaakt door een gebrek in zijn product Aansprakelijkheid op basis van afd kan niet worden uitgesloten of beperkt Beperkt aantal verweren (o.a. ontwikkelingsrisicoverweer)

19 Gebrekkig product (Art. 6:186 BW) Een product is gebrekkig, indien het niet de veiligheid biedt die men daarvan mag verwachten, alle omstandigheden in aanmerking genomen en in het bijzonder de presentatie van het product het redelijkerwijs te verwachten gebruik van het product het tijdstip waarop het product in het verkeer werd gebracht

20 (Fictief) voorbeeld Een zelfrijdende auto is in staat door middel van sensoren voertuigen, andere objecten en mensen te detecteren en bij een dreigende botsing automatisch in te grijpen om een ongeval te voorkomen of in ieder geval de gevolgen ervan te beperken. Het systeem is echter (onder omstandigheden) niet goed in staat een kind van een opwaaiend stuk papier te onderscheiden. In het eerste geval zal het maken van een noodstop zonder meer wenselijk zijn, in het tweede doorgaans niet.

21 Wat is veilig (genoeg)? Het argument dat een systeem in zijn algemeenheid ongelukken helpt voorkomen zal weinig gewicht in de schaal leggen (kon het redelijkerwijs nog veiliger?) Ethische dillema s: risico s voor derden Lage acceptatie van technische risico s -> ernstige bijwerkingen lijken niet snel toelaatbaar Rekening houden met alledaagse bestuurder die niet steeds de gewenste voorzichtigheid in acht neemt (automobilisten zijn geen piloten) In hoeverre dient systeem te kunnen anticiperen op fouten van anderen?

22

23 Communicatie tussen voertuigen en/of de infrastructuur (Coöperatieve systemen) Technische verknoping van voertuigen (en mogelijk de infrastructuur) Kan tot aanvullende toerekenings- en bewijsvragen leiden Juist bij complexe technische risico s zoals hier aan de orde geldt dat het onaanvaardbaar is het toevallige slachtoffer op te zadelen met de moeizame zoektocht naar een verhaalspunt voor zijn schade, waarbij hij het risico loopt met lege handen te blijven staan

24 Aansprakelijkheid een belemmering? Het aansprakelijkheidsrecht biedt partijen veelal weinig concreet houvast ten aanzien van nieuwe technologische concepten Open normen bieden het aansprakelijkheidsrecht ook de nodige flexibiliteit om in te spelen op technologische ontwikkelingen Verschuiving van aansprakelijkheid naar producenten niet per definitie problematisch Van het aansprakelijkheidsrecht kan ook een prikkel uitgaan om behoedzame stapjes te nemen!

25 Hoe (potentiële) problemen te voorkomen? Uitgebreid testen (inclusief gebruikersgedrag) Opstellen specifieke prestatienormen en veiligheidseisen Hantering stelplicht en bewijslast door de rechter EDR (Black box) Verruiming aansprakelijkheid automobilist Verkeersverzekering (verg. Draaiboek Kettingbotsingen)

26 Dank voor uw aandacht