De afwikkeling van personenschade Is alles anders overmorgen?

Transcriptie

1 De afwikkeling van personenschade Is alles anders overmorgen? Ton Hartlief Apeldoorn 18 maart 2016

2 Grote Roerganger vindt het mooi geweest

3 Het is te ingewikkeld geworden allemaal omkeringsregels, proportionele aansprakelijkheid, verlies van een kans Lawyers paradise hoogtepunt voor letselschadeadvocaten en belangenbehartigers

4 Hoe ziet zijn ideale wereld eruit? geen aansprakelijkheidsrecht meer, maar No Fault-systemen medische ongevallen; vgl. Belgisch Fonds beroepsziekten; directe verzekering verkeersongevallen; verkeersverzekering technologie brengt vooruitgang; zelfrijdende auto s verhoging van de verkeersveiligheid; minder ongelukken factor mens geminimaliseerd laat deze ontwikkeling aansprakelijkheidsrecht onberoerd? specifiek regime? inderdaad afscheid van (deel) aansprakelijkheidsrecht? verbeterde schadeafwikkeling; herstelgerichte dienstverlening straks geen belangenbehartigers meer in ieder geval minder juristen

5 Alles anders, maar wat nu dan? beste wat slachtoffers kan overkomen aansprakelijkheidsrecht voortdurend in ontwikkeling uitdijing; HR NJ 2010, 465 Hangmat verfijning; HR RvdW 2016, 222 Hangmat 2 omkeringsregel, proportionele aansprakelijkheid, kansverlies multifunctioneel systeem; méér dan vergoeding beleidsmakers zetten geld op prikkelwerking (Claimcultuur) andere behoeften getroffenen beweging aan het front van de schadeafwikkeling Think Rehab! herstel in brede zin; fysiek, praktisch, emotioneel, sociaal wat heeft slachtoffer nu nodig? herstelgerichte dienstverlening; paradigmashift!

6 Zo n feest is het nu ook weer niet selectie aan de poort gelijke behandeling!? verkeer: art. 6:162 BW of art. 185 WVW? medische sfeer: foutaansprakelijkheid basale voorwaarden problematisch arbeid: art. 7:658 of 7:611 (1) of 7:611 (2) beroepsziekte is geen arbeidsongeval particuliere sfeer: osvo is de regel sport en spel: verhoogde drempel, osvo regel rampen: aansprakelijkheidsrecht geeft niet thuis

7 Heeft Theo begin van gelijk? zitten No Fault-systemen eraan te komen? medische ongevallen? K II , 31765, nr. 52 (Schippers) ieder draagt zijn eigen schade, tenzij aansprakelijkheidsrecht sociaal vangnet beroepsziekten? SER 2012: inzetten op directe verzekeringen K II , 25883, nr. 262 (Asscher) speciale instantie beslist; bestuursrecht (PwC)

8 Heeft Theo begin van gelijk? moderne heilige koe is rijdende ipad benzinemonster Betriebsgefahr én de mens art. 25 MRW, 31 WVW en 185 WVW 1994 visiedocument Onderweg naar morgen vraagzijde: van autobezit naar autogebruik zelfrijdende auto s: van bestuurder naar inzittende van bestuurdersaansprakelijkheid naar risicoaansprakelijkheid van producent en autobezitter? verkeersverzekering

9 What s new? risicoaansprakelijkheid of verkeersverzekering? kritiek op het aansprakelijkheidsrecht vergoedingsperspectief art. 6:162 en zijn drempels; inclusief art. 6:101 art. 185 WVW; art. 6:101 deel verkeersschade blijft zonder vergoeding eenzijdige ongevallen stelsel belastend en kostbaar

10 Ene stelsel is andere niet risicoaansprakelijkheid met beperkt eigen schuldverweer ongemotoriseerden: AV betrokken motorrijtuig botsingen motorrijtuigen onderling? kruislingse aansprakelijkheid verkeersverzekering (VV) automobilist sluit VV af; geen aansprakelijkheid meer personenschade van ongemotoriseerden, eigen inzittenden en bestuurder gedekt botsingen motorrijtuigen onderling? verzekeraar eigen motorrijtuig aangesproken

11 Maakt het veel uit? voor ongemotoriseerden? risicoaansprakelijkheid: AV betrokken motorrijtuig verkeersverzekering: VV betrokken motorrijtuig voor inzittenden? risicoaansprakelijkheid: binnen beschermingsbereik? anders slechts art. 6:162 jegens veroorzaker verkeersverzekering: VV eigen motorrijtuig voor de bestuurder? risicoaansprakelijkheid: geen vergoeding, tenzij iemand anders aansprakelijk is verkeersverzekering: wel vergoeding voordelen VV in geval van eigen fout en eenzijdig ongeval VV gooit hoge ogen vanuit vergoedingsoogpunt

12 Er is méér dan vergoeding harmoniemodel!? eigen verzekeraar afspraken te maken bijv. over schadeafwikkeling spelregels in polis preventie bonus/malus mogelijk bij verkeersverzekering? prikkels te geven door eigen verzekeraar? verkeersverzekering duurder dan verzekering risicoaansprakelijkheid gevaar van onverzekerd rijden forse premieverhoging voor gemotoriseerde tweewielers

13 Geen woorden maar daden! Studiegroep kan in 1978 niet kiezen Notitie Verkeersaansprakelijkheid K II , 21528, nrs. 1-2 Hoge Raad trekt (deel van) dossier aan zich art. 185 WVW; ongemotoriseerden; Betriebsgefahr 100%-regel en 50%-regel ook voor regresnemers? geen subrogatie in zieligheid HR NJ 2016, 26 Achmea/Menzis

14 Blijft politiek toekijken? Wetsvoorstel Sorgdrager %-regel ten laste bezitter betrokken motorrijtuig ongemotoriseerden ongeacht leeftijd (art. 8:1203) inzittenden eigen voertuig (art. 8:1204) de bestuurder kiest zelf maar tenzij bestuurder/werknemer (art. 7:658a) aangepast voorstel Korthals strandt in 1999 Minister Peijs in 2004; als Wetsvoorstel Sorgdrager al geen haalbare kaart is

15 Wie vormt dan het recht? Hoge Raad aan slag met deel van het dossier werkgerelateerde verkeersongevallen HR NJ 2009, 330 en 331 Maasman en Kooiker reële risico s maar beperkte betekenis art. 7:658 verzekeringsplicht ex art. 7:611 van gemotoriseerden naar ongemotoriseerden? woon/werk-verkeer?; wat is werkverkeer? uitbreiding naar gewone arbeidsongevallen? Ktr. Rotterdam NJF 2008, 432 Kassamanager Hof Den Bosch JAR 2010, 195 Rooyse Wissel halt! ; grenzen rechtsvormende taak HR NJ 2011, 597 TNT en 598 Rooyse Wissel

16 Tussenbalans VV (buiten AR) niet echt in beeld geweest; enkel voorstel 100%-regel (binnen AR) waarom in 1997 geen VV; verplichte SVI? ingrijpende wijziging WAM regresnemers zouden niet kunnen meeprofiteren ontbreken draagvlak op het Binnenhof rechtsvorming in Kazernestraat specifieke categorieën verkeersslachtoffers profiteren ongemotoriseerden (art. 185 WVW) werknemers (art. 7:611) deelterrein AR minder gecompliceerd geworden!?

17 Nieuwe impuls door techniek? zelfrijdende auto s op weg naar stadium 5 hoge verwachtingen op diverse fronten verkeersveiligheid; factor mens uitgeschakeld doorstroming, gelijkmatiger snelheden, milieu werkelijk geen last meer van de mens!? geen menselijke interventies meer? moet niet iemand toezichthouden? zo slecht is de mens nog niet (nu nog) beter in staat tot complexe afwegingen? doos of blok beton?

18 Wat als het onverhoopt misgaat? kijken we dan toch naar gedrag bestuurder? zelfrijdende auto in welk stadium? verkeersaansprakelijkheid (art. 6:162; 185 WVW)? of richten we vizier op producent en autobezitter in verband met falende systemen? productenaansprakelijkheid (art. 6:185)? bezittersaansprakelijkheid (art. 6:173)? regering Rutte wacht met belangstelling af K II , , nr. 214 nu geen aanpassing aansprakelijkheidsrecht

19 Wat levert huidig recht dan op? bij ongemotoriseerde slachtoffers? art. 185 WVW komt in beeld twijfel over toepasselijkheid? twijfel over 100%- en 50%-regel? rechtvaardigt disfunctionerend systeem beroep op overmacht? gedrag ongemotoriseerde eerder overmacht bij zelfrijdende auto?

20 En bij gemotoriseerde slachtoffers? bestuurder op gedrag aanspreken ex art. 6:162 BW? voertuig niet in gang moeten zetten? extreme omstandigheden niet ingegrepen waar dat moest én kon producent aanspreken ex art. 6:185 BW? welk veiligheidsniveau te verwachten? productie-, informatie- en ontwerpgebreken ideaal spoor voor getroffenen? bezitter aanspreken ex art. 6:173 BW? gebrekkige zaak?; welke veiligheidseisen te stellen? art. 6:173 lid 2; kanalisatie naar producent!? complicaties

21 Sleutelen aan het recht? art. 6:173 lid 2 schrappen? geen kanalisatie meer naar producent binnen art. 6:173 royalere regeling wanneer betrokken zaak een motorrijtuig is? lijkt dat niet op Wetsvoorstel Sorgdrager? art. 8:1203 betrokkenheid voldoende risicoaansprakelijkheid

22 Of toch Verkeersverzekering? vragen en discussies ontweken althans voor primaire slachtoffers nog wel regresacties? vergoeding, ook voor bestuurder, los van aansprakelijkheid Onderweg naar morgen klantgerichte en vlotte schadeafwikkeling ook schade bestuurder vergoed

23 Studie brengt oude discussiepunten in beeld betaalbaarheid regresrechtendiscussie financiële belangen preventie afschaffing van aansprakelijkheid? waar komen prikkels dan vandaan? overstap is meer dan verbetering positie slachtoffers eigen belangen in geding; ook van verzekeraars

24 Wat gaan we meemaken? dat alles bij het oude blijft? dat we gaan sleutelen aan het AR? geen gewone verkeersaansprakelijkheid meer risicoaansprakelijkheid bezitter beter dan productenaansprakelijkheid dat verkeersverzekering wordt ingevoerd? fundamentele stap dichterbij dan ooit vergoeding directe slachtoffers zonder debat eventueel afspraken over schadeafwikkeling

25 Van oud naar nieuw beste wat slachtoffers kan overkomen herstellen in oude toestand HR NJ 2009, 387 Rijnstate/Reuvers in de praktijk brengen wij twee lijnen in beeld trekken wissel op de toekomst verleden als ankerpunt we noemen het concrete begroting virtuele werkelijkheid handjeklap; rekenrente zak met geld daarmee verdwijnt slachtoffer uit het zicht

26 Van oud naar nieuw? juist inzetten op herstel in brede zin wat heeft het slachtoffer nu nodig? van regie (ontzorgen) tot coaching (eigen vermogen) is het méér dan een hype? wie zit het zitten? dan toch niet alleen bij verkeersongevallen?

27 Moeten we niet doorpakken? echt loskomen van terugkeer in oude toestand? richten op terugkeer in de samenleving benutten aanpassingsvermogen zelfontplooiing in nieuwe toestand faciliteren en financieren nieuw leven wat nu? in plaats van wat anders? groeiende aandacht en steun in doctrine gemakkelijk gezegd, maar hoe doen we dat? kader van klassieke schade vergoeden ontbreekt redelijkheid beslissend? consequenties voor lump sum/periodiek betalen?

28 Vloeken in de kerk? vergoeding zwaar getroffen zeer jong kind verlies arbeidsvermogen? hoe bepalen we dat en wat heeft het voor zin? moedige rechters GEA Nederlandse Antillen NJ 1973, 314 Rb. Zwolle VR 1995, 203 waarborgen verzorging en verpleging op niveau zelfontplooiing in de nieuwe situatie art. 6:97 geeft veel ruimte bij schadebegroting HR NJ 2006, 606 Wrongful life restoration maar met ander perspectief

29 Ik zie het best voor me, maar hoe zit het met de hoofdrolspelers? zijn verzekeraars hiervoor te porren? bang voor te hoge verwachtingen bij slachtoffers? verlies grip op omvang van vergoedingen? omlaag brengen schadelast? en zien belangenbehartigers dit zitten? eigen belang bij denken in klassieke schadetermen!?

30 Afstand nemen letsel maatschappelijk gegeven dat toevallig uitpakt? risico van de menselijke feilbaarheid? binnen aansprakelijkheidsrecht willekeurig optreden thuis, sport, verkeer, arbeid medische fouten geweldsmisdrijven, rampen en incidenten verschillende regimes en niet iedereen komt binnen we hebben toch allemaal personenschade?

31 Deze bezorgdheid is niet nieuw Bloembergen zag het al in 1965 gelijk opgaande ontwikkelingen op- en uitbouw sociale welvaartsstaat uitbouw aansprakelijkheidsrecht complexiteit, technische ontwikkelingen (sic!) afschaffing van het ongevallenrecht! uitbouw sociale zekerheid systeemkritiek hoge kosten behoud niet nodig voor preventie; bijrol ongelijke behandeling

32 De toekomst in 1965 aansprakelijkheidsrecht anno 2016 fier overeind letselschade is big business sociale zekerheid kalft juist af! versobering: uitkeringsniveau omlaag beperking instroom uitkeringsvoorwaarden aangescherpt afschaffing ongevallenrecht staat niet op agenda ondanks willekeur ondanks kosten van het systeem aandacht voor verbetering afwikkelingsproces afstand tot sociale zekerheid steeds groter

33 Op weg naar Theo s ideale wereld? schade vergoeden nieuwe stijl invloed op belangenbehartiging technologische vooruitgang zet druk op samenleving én op het aansprakelijkheidsrecht zelfrijdende auto s als testcase speciaal regime binnen aansprakelijkheidsrecht? Verkeersverzekering? focus niet op enkel deelterrein ongevallenrecht totaalbeeld! voorkom willekeur en ongelijke behandeling kan dat allemaal zonder juristen, Theo?

34 Is alles anders overmorgen?