Uitgave Gemeente Den Haag DSO / Programmamanagement, Strategie en Onderzoek Juli 2013

Transcriptie

1 Monitor Aansluiting Onderwijs Arbeidsmarkt Startmeting 2012

2 COLOFON Uitgave Gemeente Den Haag DSO / Programmamanagement, Strategie en Onderzoek Juli 2013 Druk Gemeente Den Haag Intern Dienstencentrum Inlichtingen OCW/OSP Henk van Andel ( / henk.vanandel@denhaag.nl) DSO/PSO Carla Rothuizen ( / carla.rothuizen@denhaag.nl) SZW/Beleidsonderzoek Olivier van der Vet ( / olivier.vandervet@denhaag.nl) De Gemeente Den Haag aanvaardt geen enkele aansprakelijkheid inzake het gebruik van en toepassing van de gepresenteerde gegevens. Afwijkingen in absolute aantallen en % kunnen veroorzaakt worden door afrondingen. Bij gebruik van cijfers is bronvermelding verplicht. 2

3 INHOUDSOPGAVE Samenvatting... 5 Inleiding Speerpunt 1: Leren en werken in de techniek aantrekkelijker maken Banen in de techniek Vacatures Aantal leerlingen in de technische sector Aansluiting onderwijs op de techniek sector Imago techniek sector Aantal re-integratietrajecten in de techniek Speerpunt 2: Personeelstekorten in de zorg aanpakken Aantal banen in de zorg Vacatures in de zorg Aantal leerlingen dat zorgvakken volgt Aansluiting aanbod op de verwachte vraag Re-integratie in de zorg Speerpunt 3: Personeelstekorten in het onderwijs aanpakken Aantal banen in het onderwijs Vacatures in het onderwijs Aantal afgestudeerden HBO leraaropleidingen Aansluiting aanbod op de verwachte vraag Speerpunt 4: Kansrijke clusters Vrede & Recht en Veiligheid versterken via onderwijs Banen in Vrede & Recht en Veiligheid Aantal HBO / WO studenten in Vrede & Recht Aantal HBO / WO studenten in Veiligheid Speerpunt 5: Ondernemerschap stimuleren via onderwijs Aantal startende ondernemingen Aantal ondernemers dat stopt Aantal studenten dat ondernemerschap leert Speerpunt 6: Jongeren helpen met een goede loopbaanstart Niet werkende werkzoekende jongeren Aantal stageplaatsen en leerbanen Leerwerkplekken Uitval eerstejaars Tevredenheid over studievoorlichting

4 I Bijlage 1 Afkortingen II Bijlage 2 Onderzoeksopzet III Bijlage 3 Toelichting onderwijssectoren IV Bijlage 4 Toelichting op de gehanteerde begrippen bij de regiometer V Bijlage 5 Standaard bedrijfsindeling VI Bijlage 6 Omschrijving van beroepsniveaus VII Bijlage 7 drijven in clusters Vrede & Recht en Veiligheid

5 SAMENVATTING Op 28 juni 2012 is de actieagenda Geslaagd in het vak, onderwijs en arbeidsmarkt verbinden door 46 partners ondertekend. In de actieagenda staan 29 acties die partijen in de regio Haaglanden in de periode samen ondernemen om het onderwijs en de arbeidsmarkt sterker met elkaar te verbinden. Dit is van vitaal belang voor de aanbodkant én aan de vraagkant, dus zowel voor de toekomstige beroepsbevolking als voor de economische sectoren die vakkrachten nodig hebben. Om de voortgang te kunnen volgen is aan de onderzoeksafdelingen van de gemeente Den Haag gevraagd om een monitor te ontwikkelen. In dit rapport worden de resultaten van de startmeting weergegeven. Hierin wordt de situatie van 2012 en voorgaande jaren beschreven. In de komende jaren zal het onderzoek herhaald worden. De actieagenda kent zes speerpunten: 1. Leren en werken in de techniek aantrekkelijker maken 2. Personeelstekorten in de zorg aanpakken 3. Personeelstekorten in het onderwijs aanpakken 4. Kansrijke clusters Vrede & Recht en Veiligheid versterken via onderwijs 5. Ondernemerschap stimuleren via onderwijs 6. Jongeren helpen met een goede loopbaanstart Voor deze 6 speerpunten zijn indicatoren benoemd om de ontwikkelingen in de tijd te volgen. Daarbij nemen de werkgelegenheid, het aantal studenten, het aantal stage- en leerwerkplaatsen en het imago een belangrijke plaats in. Afgesproken is dat er voor de monitor geen nieuwe gegevens worden verzameld maar dat alleen gebruik gemaakt wordt van bestaande bronnen. Speerpunt 1: Leren en werken in de techniek aantrekkelijker maken Doel is dat bedrijven en instellingen over voldoende personeelsaanbod in de technische beroepen kunnen beschikken en dat jongeren en volwassenen breed kennis kunnen maken met de techniek. Het aantal banen bij bedrijven in de sector techniek loopt door de economische crisis sinds 2008 terug. Ongeveer de helft van de technici werkt in de sector techniek; de andere helft werkt in andere sectoren zoals de zorg en de overheid. Het aantal vacatures in sectoren Techniek en Industrie laat een wisselend beeld zien maar in het algemeen kent 2012 meer vacatures in de Techniek dan In de regio is het aantal 3 e en 4 e jaars VMBO-leerlingen dat Techniek onderwijs volgt, iets teruggelopen. Het aantal MBO-leerlingen in de sector Techniek is ten opzichte van 2007 gedaald met 612. Ook het aandeel is gedaald. Dit duidt op een verschuiving van interesses. Bij meisjes is de daling verhoudingsgewijs groter dan bij jongens. Het aantal HBO-leerlingen in de sector Techniek is daarentegen ten opzichte van 2007 met 372 toegenomen. Het aandeel is ook licht toegenomen. Dit duidt op een toegenomen belangstelling. Ook het aantal WO-studenten is flink opgelopen. Verhoudingsgewijs is de groei bij vrouwen groter dan bij mannen. 5

6 Het imago van de sector Techniek is o.a. af te leiden uit de instroom van eerstejaars (vooral het aandeel vrouwen) en het oordeel van afgestudeerden over hun opleiding. Jongeren uit Haaglanden die hun BBL, BOL of VMBO opleiding in de richting Techniek hebben afgerond, zijn in het algemeen niet erg tevreden over de voorlichting over studiemogelijkheden. Als we kijken naar het oordeel van afgestudeerden in de sector Techniek over de mogelijkheden om te starten op de arbeidsmarkt, dan is er een groot verschil naar opleidingsniveau. De meerderheid van de HBO ers (60%) vindt dat de studie bijdraagt aan het vinden van een baan, terwijl maar 18% van de VMBO ers dat vindt. BBL ers en BOL ers nemen een middenpositie in. Dezelfde uitkomst vinden we als het gaat om het oordeel over de bijdrage van de studie aan het verder ontwikkelen van kennis en vaardigheden. Maar de verschillen per richting zijn hier kleiner en in het algemeen oordeelt men er positiever over. Re-integratietrajecten zijn bedoeld om mensen met een bijstandsuitkering uit te laten stromen naar werk. De gemeente Den Haag biedt verschillende soorten trajecten aan, onder andere in de techniek. Het aantal deelnemers in de sector techniek is tussen 2010 en 2011 gedaald met 193 personen. Speerpunt 2: Personeelstekorten in de zorg aanpakken Het streven is om een voldoende kwantitatief en kwalitatief personeelsaanbod in de sector zorg en welzijn te krijgen, waarbij Den Haag het accent legt op ouderenzorg. De regio Haaglanden heeft in 2012 bijna banen in de zorg. Dit aantal is goed voor een kleine 14% van alle werkgelegenheid in de regio. Het aantal banen in de zorg heeft zich sinds 2007 positief ontwikkeld. In de regio Haaglanden groeide het aantal banen in de zorg met 8%, terwijl het totaal aantal banen in dezelfde periode met 1% kromp. In directe zin is de sector zorg niet of nauwelijks gevoelig voor (schommelingen in) de conjunctuur. Indirect speelt de conjunctuur wel een rol. Tot nog toe ziet het er naar uit dat de druk vanuit de economie op de algemene arbeidsvraag de komende jaren beperkter blijft dan eerder voorzien. Dat komt omdat de economische groei die van de arbeidsproductiviteit waarschijnlijk niet of nauwelijks overstijgt. De bezuinigingsmaatregelen van het Rijk zullen wel van grote invloed zijn. In 2012 is het aantal vacatures in de zorg in de regio gedaald tot onder de 150. Door een andere meet- en registratiemethode van het aantal vacatures kunnen we niet verder terugkijken dan april Naar verhouding komt de grootste krimp voor bij de vacatures voor beroepen op wetenschappelijk niveau. In de regio is het aantal 3 e en 4 e jaars VMBO-leerlingen dat Zorg en Welzijn onderwijs volgt, flink teruggelopen. Ook het aandeel daalt. De belangstelling neemt dus af. Het aantal MBO-leerlingen in de sector Zorg en Welzijn is ten opzichte van 2007 gedaald met 364. Ook het aandeel is licht gedaald. Bij meisjes is de daling verhoudingsgewijs kleiner dan bij jongens (resp. 4% en 10% minder). Het aantal HBO-leerlingen in de sector Gezondheidszorg is ten opzichte van 2007 met 343 toegenomen. Het aandeel is ook iets toegenomen. Dit kan duiden op een toegenomen belangstelling voor gezondheidszorg op HBO niveau. 6

7 In de Zorgsector zal de (vervangings)vraag de komende jaren toenemen. Het aanbod blijft daarbij achter. Het aantal afgestudeerden zal de komende jaren zelfs dalen, waardoor het tekort per saldo naar verwachting verder zal oplopen. Het aantal deelnemers aan een re-integratietraject in de zorg is in Den Haag tussen 2010 en 2011 met 63 personen gestegen. Het gaat daarbij onder andere om training in de thuiszorg en trainingen als zorgassistenten. 85 procent van de deelnemers aan deze trajecten is vrouw. Speerpunt 3: Personeelstekorten in het onderwijs aanpakken Het tekort aan onderwijzend personeel knelt vooral in het voortgezet onderwijs. Het streven is dat het voortgezet onderwijs in de Haagse regio voldoende onderwijsgevend personeel heeft, zowel kwantitatief als kwalitatief. De regio heeft in 2012 bijna banen in het onderwijs. Dit aantal is goed voor een kleine 7% van alle werkgelegenheid in de regio. De meeste banen zijn in 2012 te vinden in het basisonderwijs (ca ). Dit wordt gevolgd door het aantal banen in het voortgezet onderwijs (ca ) en het hoger en universitair onderwijs (ca ). Kijken we specifiek naar het aantal banen in het voortgezet onderwijs, dan zien we dat het aantal fte onderwijsgevend personeel sinds 2008 licht terugloopt. Het gaat dan alleen om het aantal mannelijke docenten, want het aantal vrouwelijke docenten is juist toegenomen. Het aantal vacatures in het onderwijs is in 2012 gedaald ten opzichte 2011 en komt per maand nauwelijks boven de 20 uit. Naar verhouding komt de grootste krimp voor bij de vacatures voor beroepen op wetenschappelijk niveau. De gemeenten Den Haag, Rijswijk en Leidschendam-Voorburg willen meer mensen via een opleiding toeleiden naar werk in de onderwijssector. In het schooljaar 2010/2011 hebben 271 studenten in Den Haag hun diploma gehaald voor een lerarenopleiding op HBO niveau. De meesten daarvan zijn opgeleid tot leraar lichamelijke opvoeding voor het voortgezet onderwijs en voor het basisonderwijs. De (vervangings)vraag in de onderwijssector zal de komende jaren nog iets verder toenemen. Het aanbod blijft daarbij ver achter. Het aantal afgestudeerden zal de komende jaren zelfs dalen, waardoor het tekort per saldo naar verwachting verder zal oplopen. Er is vooral een tekort op HBO/wo niveau. Speerpunt 4: Kansrijke clusters Vrede, Recht & Veiligheid versterken via onderwijs Vrede & Recht en Veiligheid zijn twee kansrijke sectoren in de Haagse economie. Vooral het cluster Veiligheid biedt veel economische potentie. Bij het cluster Vrede & Recht gaat het in eerste instantie om hoog gekwalificeerd werk, maar in de spin-off creëert het ook laag gekwalificeerd werk. In 2012 omvat het cluster Vrede & Recht zo n 40 vestigingen in Den Haag en Rijswijk met in totaal bijna banen. Het aantal banen is sinds 2007 naar schatting met 6% toegenomen. Het cluster Veiligheid is niet duidelijk te herkennen in de standaard bedrijfsindeling. Het gaat in dit cluster vooral om intentionele (on)veiligheid zoals criminaliteit en 7

8 terrorisme. Beveiliging (van personen en gebouwen) en preventie zijn belangrijke onderdelen binnen dit cluster. In 2012 telt het cluster Veiligheid in de regio zo n 265 vestigingen met ca banen. Sinds 2007 is dit cluster met ca. 11% gegroeid. Het is moeilijk te voorspellen hoeveel mensen in de nabije toekomst een baan zullen vinden in het cluster Vrede & Recht en het cluster Veiligheid omdat veel opleidingen wel raakvlakken hebben met deze clusters maar er niet direct voor opleiden. Speerpunt 5: Ondernemerschap stimuleren via onderwijs Het streven is dat meer jongeren tijdens hun schoolloopbaan in aanraking komen met ondernemerschap als optie voor een loopbaan en dat meer jongeren voor zelfstandig ondernemerschap kiezen. Het aantal starters in Den Haag is de afgelopen jaren toegenomen. Als percentage van alle bij de Kamer van Koophandel ingeschreven bedrijven, schommelt het aantal starters al jaren rond de 10%. De grootste groep starters is tussen de 25 en 35 jaar oud. Een tweede indicator van ondernemerschap is het aantal ZZP ers. In de regio zijn per 1 januari 2012 bijna ZZP ers actief. Zij staan voor 49% van alle vestigingen in de regio en ca. 7% van alle banen. In Den Haag stijgt het aantal ZZP ers nog altijd. Sinds 2007 is het aantal toegenomen met 43%. In de regio is echter sprake van een lichte daling. Een derde indicator is het aantal ondernemers dat stopt. Uit het werkgelegenheidsregister kunnen we afleiden dat het aantal ondernemingen dat jaarlijks verdween, toenam tot In de loop van 2011 zijn minder vestigingen verdwenen uit Haaglanden dan in 2010 maar het zijn er toch nog Deze zijn niet allemaal gestopt of opgeheven. Zij kunnen ook verhuisd zijn naar een gebied buiten het Stadsgewest Haaglanden. De Haagse Hogeschool heeft een lectoraat ingesteld om het onderwijs in ondernemerschap breed toegankelijk te maken voor alle opleidingen. Inmiddels participeren studenten van bijna 40 opleidingen in de Minors. In 2010 zijn 85 studenten gestart met één van de drie Minors Ondernemen & Innoveren en hebben 82 studenten hebben de Minors afgerond. De andere Haagse onderwijsinstellingen kunnen geen exacte cijfers op dit vlak aanleveren. Het ROC Mondriaan verzorgt een aantal studierichtingen in het kader van ondernemerschap. Op 1 oktober 2011 stonden ruim 1100 leerlingen hiervoor ingeschreven. Speerpunt 6: Jongeren helpen met een goede loopbaanstart Het streven is dat jongeren een beter onderbouwde keuze maken voor studie en loopbaan; de tekortsectoren (techniek, zorg en onderwijs) en ondernemerschap nadrukkelijk aandacht krijgen in de loopbaanoriëntatie voor jongeren en dat jongeren goed zicht hebben op (regionale) arbeidsmarktperspectieven. In 2012 zoeken gemiddeld jongeren per maand een baan. Voor Den Haag is er sprake van een dalende trend sinds Voor heel Haaglanden is de trend van het aantal werkzoekende jongeren stijgend. 8

9 De stijging sinds januari 2011 zien we voor vrijwel alle opleidingsniveaus van jongeren. De grootste relatieve stijging van het aantal werkzoekenden zien we bij de hoogste opleidingsniveaus. Voldoende stage- en leerwerkplekken zijn ook belangrijk voor een goede loopbaanstart. De opleidingen signaleren vooral een tekort aan stageplaatsen in de branches: Bloemen en tuincentra, Groene ruimte, Dierverzorging en Plantenteelt. Daarnaast van zijn er in de branche Bakkerij, Economische administratief, Groothandel en Non-food, Reizen, Welzijn, Veiligheid en Schoonheidsspecialist over het algemeen wel voldoende stageplekken met uitzondering van enkele opleidingen. Studenten van het ROC Mondriaan die de BOL volgen, zijn verdeeld over de vraag of ze voldoende hulp vanuit school krijgen bij het vinden van een stageplek. Ze neigen naar een positief oordeel, maar zijn aanzienlijk kritischer dan het landelijk gemiddelde. Een meerderheid oordeelt positief over de moeite die het kost om een stageplaats te vinden. Ook op dit punt zijn studenten van het ROC Mondriaan iets kritischer dan landelijk het geval is. Positief zijn de studenten over wat ze leren op de stageplaats, maar weer iets minder dan het landelijk gemiddelde. Het aantal personen dat aan een leerwerkplek deelneemt, is tussen 2010 en 2011 gestegen. Bij jongeren tot 27 jaar nam het aantal deelnemers aan reintegratietrajecten met 44 procent toe. Als jongeren goed geïnformeerd en bewust een opleidingskeuze maken, zullen zij niet snel stoppen met hun studie en overstappen op een andere studie. Bij de Haagse Hogeschool stopt 41% van alle instromers binnen een jaar met hun studie. Bij INHolland is dat 20%. Van de overige HBO-instellingen in Den Haag zijn geen gegevens bekend. 9

10 10

11 INLEIDING De actieagenda Geslaagd in het vak, onderwijs en arbeidsmarkt verbinden is op 28 juni 2012 door 46 partners ondertekend. De gemeente Den Haag zorgt voor monitoring en evalueert de actieagenda. Om de voortgang met betrekking tot de zes speerpunten te kunnen volgen is aan de onderzoeksafdelingen van de gemeente Den Haag gevraagd om een monitor te ontwikkelen. In dit rapport worden de eerste resultaten weergegeven. Ieder hoofdstuk behandelt een speerpunt. Daarin wordt eerst aangegeven welke concrete doelen worden nagestreefd. Vervolgens worden de indicatoren besproken. De eerste monitor is aangeboden in 2012 en beschrijft de situatie in 2012 en voorgaande jaren. In 2013, 2015 en 2017 zullen vervolg monitoren worden aangeboden. De indicatoren die in deze monitor worden gevolgd, zijn zogenaamde outcome indicatoren. Ze hebben betrekking op de gewenste outcome en zeggen iets over de maatschappelijke situatie die moet veranderen in een bepaalde richting. Meestal hebben ze een kwantitatief karakter. In bijlage 2 is het oorspronkelijke onderzoeksvoorstel opgenomen. Daarin zijn de uitgangspunten voor de monitor beschreven. Een daarvan is dat voor deze eerste monitor geen aparte data zijn verzameld. Er is alleen gebruik gemaakt van bestaande data die jaarlijks beschikbaar komen. Wanneer mocht blijken dat dit onvoldoende is om een goed beeld van de ontwikkelingen te krijgen, dan kan besloten worden om bij een volgende meting extra gegevens te verzamelen. De gemeente Den Haag wil samen met de 46 partners bereiken dat sectoren met personeelstekorten meer (jonge) mensen aan zich weten te binden, dat opkomende sectoren kunnen groeien, dankzij goed onderwijs, dat meer mensen de stap naar ondernemerschap zetten, dat de in- en doorstroming op de arbeidsmarkt groter wordt, dat meer jongeren succes hebben op hun route naar hun eerste baan en dat meer mensen die nog buiten het arbeidsproces staan, succesvol worden bijgeschoold en een baan verwerven. Het resultaat moet zijn dat meer mensen bekwaam en gemotiveerd een vak uitoefenen dat bij hen past. Daarin hebben werkgevers, werknemers en het onderwijs allemaal een rol te vervullen. Binnen de regio Haaglanden vallen de volgende gemeenten: Den Haag, Delft, Leidschendam-Voorburg, Midden Delfland, Pijnacker-Nootdorp, Rijswijk, Zoetermeer, Wassenaar en Westland (zie kaart op pagina 12). In de monitor wordt niet gekeken naar de afzonderlijke gemeenten, maar naar Haaglanden als geheel met specifieke aandacht voor de gemeente Den Haag als grote stad. 11

12 Figuur 1 Deelnemende gemeenten in de regio Haaglanden 12

13 1 Leren en werken in de techniek aantrekkelijker maken Het eerste speerpunt is het leren in de techniek aantrekkelijker maken. De vraag naar technisch personeel in Haaglanden neemt toe, doordat veel oudere werknemers uitstromen en de vraag naar technisch personeel groeit. Tegenover deze groeiende vraag staat een gering aanbod van technici, want de instroom in het techniekonderwijs is zeer laag. Bedrijven kunnen daardoor steeds moeilijker aan goed personeel komen, waardoor het risico groot is dat het lokale aanbod aan technische dienstverlening in gevaar komt. Een opleiding in deze sector biedt veel jongeren meer kans op een attractieve baan dan sommige, nu populaire schone handen studierichtingen. Wat zijn de doelen? Bedrijven en instellingen beschikken over voldoende personeelsaanbod in technische beroepen. Jongeren en volwassenen kunnen breed kennismaken met de techniek. Om de ontwikkelingen te volgen zijn verschillende indicatoren benoemd. We lopen die hieronder punt voor punt langs. Bij de sector techniek hebben we het over o.a. metaalvervaardiging en -bewerking en de vervaardiging van elektrische en elektronische apparatuur. Ook gaat het om de bouw van schepen en auto s en om medische apparatuur. In de bijlage ziet u een overzicht van de sectoren die in dit rapport onder de techniek worden gerekend. Hierbij is er sprake van een verschil in de bedrijfstakken die onder techniek vallen en technische beroepen. Bij de banen in de techniek kijken we naar de totale werkgelegenheid bij bedrijven die met hun hoofdactiviteiten in de categorie techniek vallen. In bijlage vier is een overzicht gegeven van de branches die in de sector techniek vallen. Uiteraard werken bij dit soort bedrijven ook mensen die niets met techniek te maken hebben (administratief personeel, management e.d.). Daarnaast zullen er ook technisch geschoolde mensen werken bij ander soortige bedrijven. Deze zijn in het aantal banen in de techniek niet meegerekend. Er is een groot verschil tussen bedrijven in de techniek (zie bijlage vier) en technische beroepen. Mensen met een technisch beroep zullen deels bij technische bedrijven werken maar deels ook elders. Mensen met een technisch beroep zijn bijvoorbeeld ook te vinden in de gezondheidszorg of bij een ICT bedrijf. Over de technische beroepen hebben we echter geen informatie beschikbaar. Hierbij wordt opgemerkt dat over allochtonen geen specifieke informatie beschikbaar is. De ontwikkelingen voor deze groep wordt dan ook niet apart beschreven. 13

14 1.1 BANEN IN DE TECHNIEK Afname van het aantal banen De banen in de techniek laten een teruggang zien sinds Het gaat dan om banen bij bedrijven die in sector techniek actief zijn, dus niet alleen om banen van technici maar ook van het overige personeel. Er was sprake van een kleine groei in 2008 maar na het begin van de crisis zien we een krimp van het aantal banen in de techniek. Dit geldt voor zowel de regio Haaglanden totaal als voor Den Haag. Alleen het laatste jaar (2012) geeft een iets ander beeld. Voor Haaglanden totaal blijft er een dalende trend, voor Den Haag is er sprake van een stabilisering. Het aantal banen in de techniek in de regio 1 is ca in 2012, wat neer komt op 4% van alle banen in Haaglanden. Hiervan komen er voor in Den Haag (0,4% van de banen in Den Haag). Figuur 1.1 Ontwikkeling van het aantal banen bij bedrijven in de techniek, in de regio Haaglanden en Den Haag, geïndexeerd (2007=100) Haaglanden totaal Den Haag totaal Bron: Werkgelegenheidsregister Haaglanden 1.2 VACATURES Wisselend beeld vacatures Het aantal vacatures in technische en industrie beroepen laat een wisselend beeld zien. De ene maand neemt in 2012 toe in vergelijking met 2011, de andere neemt af. In het algemeen zijn er in 2012 meer vacatures dan in Hierbij past de volgende opmerking: De vacaturegegevens in deze monitor zijn gebaseerd op de data die UWV publiceert. Vanaf april 2012 omvatten die data voor 2011 en 2012 de geregistreerde vacatures bij UWV Werkbedrijf en de gemelde vacatures op werk.nl. Behalve UWV kunnen ook gemeenten in het kader van werkgeversservicepunten vacatures registreren. De gepubliceerde data geven een indruk van de vacaturemarkt, maar nog geen volledig beeld. Werkgevers kunnen namelijk - bijvoorbeeld voor hogere functies - andere voorkeuren hebben voor wervingskanalen. In eerste instantie is voor deze monitor gekozen voor gebruik van direct beschikbare bronnen. Andere bronnen, zoals Jobfeed, kunnen bijdragen aan een breder beeld van de vacaturemarkt. Arbeidsmarktinformatie ontwikkelt zich steeds verder. Bij de voorbereiding van de monitor 2013 wordt nagegaan of en op 1 Binnen de regio vallen de volgende gemeenten: Den Haag, Delft, Leidschendam-Voorburg, Midden Delfland, Pijnacker-Nootdorp, Rijswijk, Zoetermeer, Wassenaar en Westland. 14

15 welke manier UWV een completer beeld van de vacaturemarkt kan presenteren. Als voor de volgende editie van deze monitor een andere bron wordt gebruikt, dan wordt dat uiteraard aangegeven. Figuur 1.2 Vacatures in de technische en industrie beroepen in Haaglanden jan feb mrt apr mei juni juli aug sep okt nov dec Bron: UWV 1.3 AANTAL LEERLINGEN IN DE TECHNISCHE SECTOR Vooral afname bij VMBO en toename bij WO Het beleid is erop gericht dat meer jongeren kiezen voor techniek-onderwijs. Als dat beleid slaagt, zal het aantal leerlingen in die richting toenemen. Alle onderstaande cijfers over aantal leerlingen zijn afkomstig van de uitvoeringsorganisatie van de Rijksoverheid voor het onderwijs (DUO). Het DUO registreert alleen leerlingen naar hoofdvestiging. In Den Haag is ook een aantal nevenvestigingen van onderwijsinstellingen waarvan de hoofdvestiging in een andere gemeente is gevestigd. VMBO In oktober 2011 stonden er e en 4 e jaars leerlingen bij het VMBO op Haagse hoofdvestigingen ingeschreven. Hiervan volgden er 357 Techniek onderwijs. Dat is 13,9% van het totaal. Ten opzichte van 2007 is het aantal 3 e en 4 e jaars leerlingen dat Techniek onderwijs bij het VMBO volgt, flink teruggelopen. Kijken we naar de VMBO hoofdvestigingen in heel Haaglanden, dan zien we eenzelfde daling. Het aandeel leerlingen dat Techniek onderwijs volgt, is ook iets gedaald. Tabel 1.1 Aantal leerlingen in het 3 e en 4 e jaar van het VMBO * Totaal op Haagse hoofdvestigingen Waarvan Techniek Aandeel 15,4% 15,9% 12,9% 12,9% 13,9% Totaal op hoofdvestigingen Haaglanden Waarvan Techniek Aandeel 21,8% 21,6% 20,3% 19,9% 20,4% DHIC/Ministerie van OCW/ DUO, BBO per 1 oktober *2011 voorlopige cijfers 15

16 In figuur 1.3 zijn de ontwikkelingen weergegeven. Figuur 1.3 Ontwikkeling van het aantal 3 e en 4 e jaars VMBO leerlingen dat techniek onderwijs volgt op Haagse hoofdvestiging op hoofdvestiging Haaglanden DHIC/Ministerie van OCW/ DUO, BBO per 1 oktober *2011 voorlopig MBO In oktober 2011 stonden er op Haagse hoofdvestigingen voor het MBO leerlingen ingeschreven. Hiervan volgden leerlingen Techniek onderwijs. Dat is 15,4% van alle MBO leerlingen. Deze leerlingen volgen onderwijs bij het ROC Mondriaan. In bijlage II wordt ingegaan op de sectoren binnen het MBO-onderwijs en de sector Techniek in het bijzonder. Ten opzichte van 2007 is het aantal leerlingen in de sector Techniek gedaald met 612. Ook het aandeel is gedaald. Dit duidt op een verschuiving van interesses. Bij meisjes is de daling verhoudingsgewijs groter dan bij jongens (resp. 27% en 17% minder). Kijken we naar het aantal Haagse jongeren dat op MBO niveau techniek onderwijs volgt (ongeacht de plaats waar dat is), dan is het aantal vrijwel gelijk gebleven. Na een lichte daling in 2008 en 2009 is het aantal in 2010 flink toegenomen, maar in 2011 weer gedaald. Het aantal leerlingen dat in Haaglanden woont en op MBO niveau techniek onderwijs volgt, is in dezelfde periode iets afgenomen. Ook het aandeel leerlingen dat techniek volgt, is iets kleiner geworden. Tabel 1.2 Aantal leerlingen in het MBO * Op Haagse hoofdvestigingen aantal leerlingen sector Techniek % leerlingen sector Techniek ** 18,4 17,1 16,2 16,5 15,4 - aantal mannen sector Techniek aantal vrouwen sector Techniek Haagse leerlingen aantal Haagse leerlingen sector Techniek % Haagse leerlingen sector Techniek ** 20,4 19,3 19,0 19,7 18,6 Leerlingen Haaglanden aantal leerlingen Haaglanden sector Techniek % leerlingen Haaglanden sector Techniek ** 22,9 22,3 22,1 22,8 21,8 DHIC/Ministerie van OCW/ DUO, BBO per 1 oktober * 2011 voorlopige cijfers ** in percentage van totaal aantal leerlingen 16

17 In onderstaande figuur zijn de ontwikkelingen weergegeven. Haags MBO wil zeggen ingeschreven bij een hoofdvestiging in Den Haag. Figuur 1.4 Ontwikkeling van het aantal leerlingen in MBO in de techniek sector aantal leerlingen Haags MBO sector Techniek aantal vrouwen Haags MBO Techniek aantal Haagse leerlingen MBO sector Techniek aantal leerlingen Haaglanden MBO Techniek DHIC/Ministerie van OCW/ DUO, BBO per 1 oktober *2011 voorlopig HBO In oktober 2011 stonden er op Haagse hoofdvestigingen voor het HBO leerlingen ingeschreven. 2 Hiervan volgden leerlingen Techniek onderwijs. Dat is 20,1% van alle HBO leerlingen. Ten opzichte van 2007 is het aantal leerlingen in de sector Techniek met 372 toegenomen. Het aandeel is ook licht toegenomen. Dit kan duiden op een toenemende populariteit van de sector Techniek. Tabel 1.3 Aantal leerlingen in het HBO * Op Haagse hoofdvestigingen aantal leerlingen sector Techniek % leerlingen sector Techniek ** 19,8 20,1 19,8 19,9 20,1 - aantal mannen sector Techniek aantal vrouwen sector Techniek Haagse leerlingen aantal Haagse leerlingen sector Techniek % Haagse leerlingen in sector Techniek ** 13,4 14,1 13,9 13,3 13,4 Leerlingen Haaglanden aantal leerlingen Haaglanden sector Techniek % leerlingen Haaglanden in sector Techniek ** 16,0 16,6 16,5 16,3 16,7 DHIC/Ministerie van OCW/ DUO, BBO per 1 oktober *2011 voorlopig ** in percentage van totaal aantal leerlingen 2 De leerlingen van In Holland vallen hier buiten, omdat de hoofdvestiging van InHolland in Rotterdam staat. 17

18 In onderstaande figuur zijn de ontwikkelingen weergegeven. Haags HBO wil zeggen ingeschreven bij een hoofdvestiging in Den Haag. Figuur 1.5 Ontwikkeling van het aantal leerlingen in HBO in de techniek sector aantal leerlingen Haags HBO Techniek aantal vrouwen Haags HBO Techniek aantal Haagse leerlingen HBO sector Techniek aantal leerlingen Haaglanden HBO Techniek DHIC/Ministerie van OCW/ DUO, BBO per 1 oktober *2011 voorlopig In het schooljaar 2010/2011 zijn 673 HBO studenten afgestudeerd aan de Haagse hoofdvestigingen in de sector Techniek. Dat is 18,1% van alle afgestudeerden. WO In oktober 2011 stonden er WO-studenten in de sector Techniek bij de Technische Universiteit Delft ingeschreven. Ten opzichte van 2007 is het aantal studenten, flink opgelopen. Verhoudingsgewijs is de groei bij vrouwen groter dan bij mannen. Tabel 1.4 Aantal studenten WO Techniek * aantal studenten WO Techniek bij TU Delft aantal mannen aantal vrouwen aantal Haagse studenten WO Techniek aantal Haaglandse studenten WO Techniek DHIC/Ministerie van OCW/ DUO, BBO per 1 oktober *2011 voorlopige cijfers Figuur 1.6 Ontwikkeling van het aantal leerlingen WO Techniek aantal op hoofdvestigingen Haaglanden aantal mannen aantal vrouwen DHIC/Ministerie van OCW/ DUO, BBO per 1 oktober *2011 voorlopig 18

19 1.4 AANSLUITING ONDERWIJS IN HET CLUSTER TECHNIEK Onduidelijk beeld Het Tympaan Instituut heeft de zogenaamde Regiometer ontwikkeld. Daarin wordt de verwachte (vervangings-)vraag afgezet tegen het verwachte aanbod op basis van het aantal leerlingen dat een bepaalde onderwijsrichting volgt, waarbij rekening wordt gehouden met het opleidingsniveau. Het schattingsmodel is gebaseerd op de ontwikkeling van het aantal arbeidsplaatsen, het aantal leerlingen dat een bepaalde studierichting volgt en aannames over het aantal mensen dat uittreedt in verband met pensionering, slaagt voor een examen etc. In deze monitor gaan we uit van de prognose voor Haaglanden met betrekking tot het cluster Techniek. In bijlage III en IV wordt het model nader toegelicht en wordt tevens aangegeven wat onder het cluster Techniek valt. In bedrijven die tot het cluster Techniek gerekend worden, is de werkgelegenheid door de economische crisis de afgelopen 5 jaar gedaald, waardoor de vraag voor het komende jaar negatief is. Dat wil zeggen dat er meer mensen hun baan kwijt raken dan dat er vacatures zijn. In tabel 1.5 is te zien dat het overschot het grootst is op Mbo4-niveau, namelijk 31 mensen). Van een deel van het personeel in het opleidingsniveau onbekend. Daarnaast studeren er dit jaar veel studenten af. Per saldo ontstaat hierdoor een overschot. Het overschot is het grootst op HBO/WO niveau, namelijk 677 mensen. De verwachting is dat dit overschot de komende vier jaar nog aanhoudt. Het verwachtte overschot voor 2016 is Dat er op dit moment geen tekort is in het cluster Techniek wil niet zeggen dat er geen tekorten zijn aan technisch personeel in andere sectoren. Ook kan er wel een tekort zijn aan specifieke beroepen. Bovendien wil een overschot niet zeggen dat deze mensen geen werk hebben. Veelal zullen zij in andere sectoren werken. Tabel 1.5 Schatting vraag en aanbod in Haaglanden voor het cluster Techniek, in 2012 en 2016, naar opleidingsniveau (in aantal personen) Opleidingsniveau Vraag Aanbod Saldo VMBO/mbo Mbo2/ Mbo HBO/wo Onbekend Totaal Prognose Bron: Regiometer Tympaan Instituut Onderstaande figuur visualiseert de cijfers van tabel 1.5 en laat duidelijk zien dat het overschot op HBO/WO-niveau het grootst is. 19

20 Figuur 1.7 Schatting vraag en aanbod in Haaglanden voor het cluster Techniek in 2012, naar opleidingsniveau vraag aanbod vmbo/mbo1 mbo2/3 mbo4 hbo/w o onbekend Bron: Regiometer Tympaan Instituut Deze uitkomsten staan op gespannen voet met enkele signalen uit de praktijk dat het heel lastig is om goede technici te krijgen. Daarom willen we nog de volgende kanttekeningen plaatsen: 1) Binnen de bedrijven die in het cluster Techniek vallen, heeft 55% van de werkzame personen een opleiding binnen de Techniek. Dit percentage wordt toegepast op de instroom in het cluster vanuit het onderwijs. Dat er genoeg aanbod is vanuit het onderwijs wil dus niet per se zeggen dat er genoeg studenten uitstromen met een techniek opleiding. Bijna de helft (45%) heeft immers een opleiding in een andere richting. Het model kijkt naar het totale aanbod vanuit verschillende opleidingsrichtingen. 2) Niet alle personen met een techniek opleiding werken binnen het cluster Techniek zoals het gedefinieerd is in het model. Volgens de landelijke cijfers werkt ongeveer 21% van alle mensen met een techniekopleiding binnen dit cluster. Zie bijlage 5 voor de gebruikte standaard bedrijfsindeling (SBI-codes). 3) Het model geeft dus geen beeld over een tekort in technische beroepen, maar zegt iets specifiek over het cluster bedrijven in de techniek. Tekorten bij het cluster techniek betekenen niet hetzelfde als tekorten binnen de beroepen techniek. Technische beroepen zijn te vinden in allerlei clusters en sectoren, ook bijvoorbeeld in de gezondheidszorg, ICT, greenports etc. 4) Tot slot kunnen tekorten binnen het cluster techniek ook op kwalitatieve tekorten duiden of tekorten in specifieke beroepen. Dat wordt in het model niet duidelijk gemaakt. 1.5 IMAGO TECHNIEK SECTOR Het imago wisselt De gemeente en de 46 partners willen het techniekonderwijs ontdoen van z n negatieve imago. Een toename van het aantal studenten dat voor een studierichting in de techniek kiest, is een indicatie dat het beleid slaagt. Hetzelfde geldt voor een positiever oordeel van studenten. 20