Nederlandse Vereniging voor Veiligheidskunde. Juryrapport. NVVK - prijs voor de Veiligheidskunde

Transcriptie

1 Nederlandse Vereniging voor Veiligheidskunde Juryrapport NVVK - prijs voor de Veiligheidskunde 2007

2 NVVK-binnenwerk_2007_DEF :25 Pagina 1 Nederlandse Vereniging voor Veiligheidskunde Secretariaat NVVK-jury Spijksedijk GN Gorinchem telefoon telefax nvvkjury@kindunos.nl Rapport van de NVVK-jury voor de 13 e NVVK-prijs voor de Veiligheidskunde Overzicht en beoordeling van de scripties die zijn genomineerd voor de Aangeboden en openbaar gemaakt op 25 april 2007 te Arnhem.

3 NVVK-binnenwerk_2007_DEF :25 Pagina 2 Voorwoord van de voorzitter van het NVVK-hoofdbestuur 2 Volgens Van Dale s etymologisch woordenboek gebruikt men reeds in 1362 de term veilig. Men schreef het als velig, hetgeen beschermd betekende. De uitgang -heid geeft de toestand weer waarin iets zich bevindt. Veiligheid staat dus voor beschermde toestand: twee woorden die de context van het werk van veiligheidskundigen samenvatten. Recent afgestudeerde veiligheidskundigen hebben gekozen voor een toekomst waarin zij een bijdrage leveren aan de bescherming van medemensen. Dat is, ook in de 21 ste eeuw, nog zeer noodzakelijk! Bijna dagelijks bereikt ons informatie waaruit blijkt dat de samenleving nog steeds niet in staat is voldoende bescherming te bieden tegen een scala aan bedreigingen. Oorspronkelijk hield een veiligheidskundige zich bezig met de bescherming van arbeiders, nu is hij/zij op een veel breder terrein actief en zijn ook de bedreigingen divers geworden. In dít tijdsgewricht groeien kinderen op met de wetenschap dat het klimaat verandert, waardoor de dijken waarbinnen zij leven wellicht onvoldoende bescherming blijken te bieden. Defensiemedewerkers beschermen niet meer alleen de eigen bevolking, ze worden ook uitgezonden naar verre oorden om dáár medemensen te beschermen die worden bedreigd door voor ons zelfs onbekende bevolkingsgroepen. Maar we hoeven niet zó ver van huis te gaan om te ervaren hoe laag veiligheid doorgaans op het prioriteitenlijstje staat. Onze hoogontwikkelde westerse samenleving doet om reden van eigenbelang (carrière, monetair voordeel, et cetera) veelvuldig concessies waar het de veiligheid van mensen betreft. Binnen commerciële organisaties zowel als bij de overheid wordt dat vaak maar al te duidelijk. Uiteraard denkt u nu aan de Schipholbrand, maar dat is slechts het topje van een ijsberg waarvan door publiciteit en het ontslag van ministers en burgemeester grote impact uitging. Legio voorbeelden tonen onveilige situaties waarin men dagelijks - binnen arbeidssituaties en daarbuiten - in ons zo verzorgde Nederland risico s loopt. We kennen ze gelukkig niet allemaal, want je zou toch zeggen dat je naar een ziekenhuis gaat om beter te worden. De recente stroom informatie over patiëntveiligheid geeft dan wel te denken En wie had pakweg vijf jaar geleden de nu aan de oppervlakte komende patiëntenrisico s kunnen bedenken? Kortom, veiligheidskundigen hebben óók in deze tijd een belangrijke taak te vervullen en hebben daarbij een grote maatschappelijke verantwoordelijkheid. Voor de samenleving in al haar verschijningsvormen en complexiteit, in het private zowel als in het publieke domein, is het van eminent belang dat de bedreigingen waaraan men wordt blootgesteld manifest worden, dat ze niet onder de pet worden gehouden, om deze, zodra de aard van de bedreigingen duidelijk is, op professionele wijze te bestreden. De veiligheidskundigen van de 21 ste eeuw, waaronder de twaalf genomineerden voor de NVVKprijs 2007, hebben dus nog het een en ander te doen! Hierbij wil ik gaarne de NVVK-jury bedanken voor haar niet geringe inspanningen de scripties te beoordelen. Een bijzonder woord van dank wil ik alvast, vooruitlopend op zijn vertrek uit de jury eind 2008, richten aan prof.dr.ir. J.A. Stoop. Hij droeg na zes jaar van enthousiast juryvoorzitterschap de leiding over aan ir. J.K.J. van der Vorm. Het HB wenst de heer ir. W.R. Beukenkamp als nieuw jurylid wijsheid bij dit voor de vereniging en het vak zo belangrijke werk. Met diens benoeming vervult het HB de vacature die ontstond met het vertrek van de heer A.G. Kroes B.Sc. De heer Kroes heeft gedurende zes jaar jurylidmaatschap de genomineerde scripties op de hem zo kenmerkende wijze beoordeeld. De jury mist zijn kwaliteiten én zijn persoon, het HB dankt hem van harte voor zijn bijdragen! Victor Roggeveen voorzitter hoofdbestuur

4 NVVK-binnenwerk_2007_DEF :25 Pagina 3 Inleiding van de voorzitter van de NVVK-jury Inleiding In 2007 wordt de 13 e NVVK-prijs voor de Veiligheidskunde uitgereikt. De kabinetsformatie leverde weer geen Ministerie van Veiligheid op, maar ons werkveld is alive and kicking en kan nieuwe uitdagingen aan. De vernieuwde Arbowet doet met het vervallen van gedetailleerde eisen en regels nog meer een appèl op samenwerking en meer dan voorheen is onderbouwing nodig voor nieuwe veiligheidsmaatregelen. Waar de arbo-catalogus de kraamkamer nog niet verlaten heeft, is dit instrument dé plek waar normstelling binnen bedrijven of branches in onderling overleg gedocumenteerd zal worden. Praktijkoplossingen zijn belangrijke voorbeelden van hoe aan normen voldaan kan worden. Nieuwe uitdagingen dus om kennis te ontwikkelen en uit te wisselen. De NVVK-jury stimuleert het verspreiden van praktijkoplossingen. Surft u eens via naar NVVK-prijs voor inspirerende werkwijzen en oplossingen vanaf de eerste prijsuitreiking in Een aanbevelenswaardig naslagwerk voor arbo-oplossingen!veilig werken en besturen vroeg in 2006 op bijzondere wijze de aandacht. Denkt u aan het rapport van de Onderzoeksraad voor Veiligheid over de Schipholbrand en de Netwerk-uitzending over de werkomstandigheden van voor (onder-)aannemers werkzame Polen. Opnieuw werd de schijnwerper gericht op veiligheidsketens. Rasmussens theorie over actor mapping is meer dan actueel. Interesse voor de verschillende actor-niveaus en -ketens is ook af te lezen aan de genomineerde scripties. Qua onderwerpkeuze valt op dat naast de MCDM-scripties nu ook een MoSHEscriptie het domein betreedt van de bestuurlijke effectiviteit. De roots van elk van de opleidingen kleuren dit op eigen wijze in. De jury is getroffen door de analyse van de MoSHE-inzending over de werking van de just culture in het bestuurlijke bestel, gericht op preventie van burgerluchtvaartongevallen en vernieuwing van regelgeving. Op de werkvloer zowel als op bedrijfs- en maatschappelijk niveau moet men kunnen leren van ongevallen. Het vrijuit melden van incidenten en het dito communiceren van mogelijkheden voor verbetering zijn essentiële beginselen in het veiligheidsmanagement. De jury is verrast door de wijze waarop MoSHE- en MCDM-genomineerden een bestuurlijk onderwerp analyseren en in een openbare scriptie ter discussie stellen. Met enige afstand van concrete casuïstiek wordt het bestuurlijk functioneren van regelgeving en handhaving correct èn kritisch aan de orde gesteld. De afgeleide adviezen vormen waardevolle bijdragen voor de veiligheidskundige praktijk. Het was dit jaar weer volle bak voor de jury: twaalf interessante, boeiende nominaties. De mvk- en hvk-scripties bieden een rijke en gedurfde oogst van het werk van veiligheidskundigen in spe. Een breed en gevarieerd beeld toont gemeentelijke diensten, regelgevers en officieren van justitie, offshore, rail-montagebedrijf, scheepvaart, asbestverwijdering, telecombedrijf, en veiligheid bij de Koninklijke Luchtmacht. De beslissing de dynamiek met de uitbreiding van de scope van de vereniging te volgen, is dus niet alleen juist, het laat ook een uitdagender aanbod van scripties toe. De in voorgaande jaren ingezette koers van de jury een breed werkveld te bestrijken, wordt nu gesteund door nieuw NVVK-beleid: actief willen zijn buiten het traditionele domein van arbeids- en bedrijfsveiligheid. De nieuwe wildcard-procedure is een eerste stap. De jury zag hierin ook reden de werkwijze van de afgelopen jaren te evalueren. Het reglement wordt aangepast en een nieuw profiel voor de samenstelling wordt opgezet. Met deze modernisering wil de jury in het uitdijende werkveld vernieuwing stimuleren en nog meer jong veiligheidskundig talent een platform bieden. De jury is dus zelf ook alive and kicking.de personele bezetting verandert ook: John Stoop droeg na zes jaar het voorzitterschap over aan ondergetekende. John en ik zetten het jurywerk nog één jaar voort als voorzitter, respectievelijk lid. Eind 2006 trad Alex Kroes af als jurylid. We bedanken hem voor zes jaren van grote inzet en inspirerende bijdragen, het laatste jaar toegespitst op de vernieuwing van het reglement. De achterblijvers moeten verder zonder zijn onafhankelijke en scherpe kijk, die hij immer op aimabele wijze inbracht. Het HB heeft in zijn plaats Wim Beukenkamp tot jurylid benoemd. 3 Johan van der Vorm voorzitter jury

5 NVVK-binnenwerk_2007_DEF :25 Pagina 4 De scripties ingezonden door de nominerende instituten De twaalf door de instituten ingezonden en door de NVVK-jury beoordeelde scripties zijn: MVK de heer ing. P.J. Baars Risicoanalyse en -evaluatie stationaire aërosol- en gasblussystemen in gebouwen Aviera Opleidingen, Terneuzen de heer J.P.M. Matton Risico s van fysieke belasting bij het werken aan een spoorstavenrichtpers bij Wisselbouw Nederland B.V. te Utrecht Aviera Opleidingen, Terneuzen de heer drs. B.A. Fijnheer Knelpunten in het huidige asbestverwijderingsproces. Verbetervoorstellen voor een veiliger asbestverwijderingsproces Copla Opleiding en Training, Harderwijk mevrouw ing. A. Trinker Nieuwe systematiek voor risico-inventarisatie en -evaluatie voor de centrale Bergum Copla Opleiding en Training, Harderwijk 4 de heer R.G. Besamusca Een goede hoofdverdelertrap voor de monteur Elsevier opleidingen en advies, Zwijndrecht de heer J.H.B.L. Meenhuis Optimaliseren stralingshygiëne-organisatie op de Vliegbasis Soesterberg Elsevier opleidingen en advies, Zwijndrecht

6 NVVK-binnenwerk_2007_DEF :25 Pagina 5 De scripties ingezonden door de nominerende instituten D De twaalf door de instituten ingezonden en door de NVVK-jury beoordeelde scripties zijn: HVK de heer ir. W.J. Dijk Risicobeheersing bij technisch onderhoud. Analyse van de arbeidsveiligheid bij de uitvoering van technische onderhoudswerkzaamheden in de procesindustrie Stichting PHOV, Utrecht de heer ing.ir. M.W.J.M. de Vos Samen Samenwerken Werkt! Het vg-template als leidraad voor het goed beheersen en documenteren van bijzondere werkzaamheden in de mijnbouwindustrie Stichting PHOV, Utrecht PostDoc de heer drs. A.G.J. de Laat How to save more lives. De burger centraal. Hoe de veiligheidsregio door middel van Multi-First respons en de AED de reguliere hulpverlening aan de burger kan verbeteren Nederlands Instituut Fysieke Veiligheid Nibra, Arnhem de heer drs. J.D. van de Ven Over Handhafers en Toesichthouders. Controles naar Amsterdams model. Een beschouwing over handhavingsstrategieën en strategieën van handhavers Nederlands Instituut Fysieke Veiligheid Nibra, Arnhem 5 de heer ing. K.E. Beumkes Hoezo veiligheidsregulering? De afschaffing van het tuchtrecht in de burgerluchtvaart, de balans na 13 jaar Delft TopTech, Delft de heer Ing. R. Schulte Roerstand Veilig. Een veiligheidscultuuronderzoek bij een rederij van binnenvaarttankers Delft TopTech, Delft

7 NVVK-binnenwerk_2007_DEF :25 Pagina 6 De nominaties voor de NVVK-publieksprijs De door de jury voor de NVVK-publieksprijs genomineerde scripties In de categorie middelbare veiligheidskundige opleidingen is genomineerd voor de publieksprijs: de heer J.P.M. Matton Risico s van fysieke belasting bij het werken aan een spoorstavenrichtpers bij Wisselbouw Nederland B.V. te Utrecht Samenvatting van de scriptie, geschreven door de heer Matton: Als arbeidsdeskundige ben ik betrokken bij de verzuimbegeleiding van personeel van Wisselbouw Nederland. Bij deze onderneming -waar spoorwissels worden geproduceerd- viel het in 2004 en 2005 op dat verschillende medewerkers uitvielen met vergelijkbare klachten aan rug en schouders. Bij doorvragen bleken zij veelal aan dezelfde machine te werken: een spoorstavenrichtpers, gebruikt voor het bewerken van spoorstaven. 6 Bestudering van deze werkzaamheden leert dat met name bij twee specifieke taken een dermate hoge belasting van de rug en schouders ontstaat, dat de klachten daardoor verklaarbaar kunnen zijn. Door in een zijdelingse houding te werken, over een kap gebogen en met de rug gedraaid, ontstaat een forse belasting op de onderrug. De medewerker beoordeelt met een stalen rei de spoorstaaf die door de machine rolt, terwijl hij tegelijkertijd schuin achter zich met de andere hand een instrumentenpaneel bedient. De spoorstaaf wordt in twee richtingen beoordeeld: de medewerker moet deze daarom kantelen door de staaf van ca. 900 kg met de hand om te trekken. Dit vindt per dag ca. 16 keer plaats. Men gebruikt hierbij een kantelstaaf. Er ontstaat een extreem hoge piekbelasting in schouders en onderrug. Binnen de afdeling is het verzuim opgelopen tot meer dan 19%, voor de werkgever een schadepost van ruim op jaarbasis. Uitgaande van de arbeidshygiënische strategie wordt het probleem aangepakt vanuit de bron: in dit geval de spoorstavenrichtpers. Aanpassingen aan en bij de machine voor naar schatting zouden naar mijn mening kunnen leiden tot daling van het verzuim naar 10%. Bij realisatie hiervan bespaart Wisselbouw Nederland een bedrag van op jaarbasis. Om tot dit resultaat te komen, is geadviseerd het bedieningspaneel te verplaatsen, taakroulatie in te voeren en te komen tot het ontwikkelen van een instrument waarmee de spoorstaven gekanteld kunnen worden. Hierbij kan men gebruik maken van een ter plaatse aanwezige hijskraan. Sinds mei 2006 is tot nu toe 6000 geïnvesteerd. Het verzuimcijfer is in 8 maanden gedaald naar 12,5%: dit heeft de werkgever bespaard. Beoordeling door de NVVK-jury voor nominatie voor de NVVK-publieksprijs: De scriptie behandelt op effectieve wijze een aanpak van een knellend gezondheidsprobleem bij een spoorstaafrichter bedrijf. De scriptie behandelt op een intuïtieve wijze een onderzoek naar knelpunten en fysieke belasting in relatie tot het werkproces. Interviews worden gecombineerd met veldonderzoek en belastingsanalyses om verschillende aspecten van de problematiek te onderzoeken. De analyse onderbouwt de oplossingen goed en levert concrete adviezen voor verbetering. Zijn aanpak is breed en evenwichtig en levert een overtuigende kosten-batenanalyse. De scriptie is goed verzorgd en geeft een goede onderbouwing van de gemaakte keuzen.

8 NVVK-binnenwerk_2007_DEF :25 Pagina 7 De nominaties voor de NVVK-publieksprijs vervolg De door de jury voor de NVVK-publieksprijs genomineerde scripties In de categorie middelbare veiligheidskundige opleidingen is genomineerd voor de publieksprijs: de heer J.H.B.L. Meenhuis Optimaliseren stralingshygiëne-organisatie op de Vliegbasis Soesterberg Samenvatting van de scriptie, geschreven door de heer Meenhuis: De kernenergiewetgeving stelt regels voor het voorhanden hebben en toepassen van radioactief materieel. Hoofddoelstelling van de Kernenergiewet is het bieden van bescherming tegen gevaren, verbonden aan het gebruik van radioactieve stoffen of van apparaten die ioniserende straling kunnen uitzenden. Voor de krijgsmacht zijn de wettelijke bepalingen vastgelegd in de Handleiding Stralingshygiëne Defensie. De vliegbasis Soesterberg beschikt aldus over een stralingshygiëne-organisatie. Het op Soesterberg toegepaste materieel dat radioactieve stoffen bevat, is dusdanig van aard en omvang dat bij normaal gebruik en verblijf in de directe omgeving geen gevaar te verwachten is. Bij beschadiging kunnen wèl radioactieve stoffen vrijkomen: bij een incident dient men de juiste maatregelen te nemen om blootstelling aan straling en opname in het lichaam te voorkomen. Doelstelling van dit onderzoek is optimalisering van de stralingshygiëne-organisatie, zoals het opslaan, vervoeren, toepassen en gebruiken van toestellen of instrumenten met ioniserende stralingsbronnen, alsmede bescherming van werknemers. Het onderzoek toont dat enkele punten uit de handleiding onvoldoende zijn geïmplementeerd: de verantwoordelijke deskundigen zijn niet schriftelijk aangewezen en op enkele plaatsen ontbreken veiligheidsinstructies, de bedrijfshulpverlening is onvoldoende ingericht op calamiteiten met stralingsbronnen, een actueel overzicht van de stralingsbronnen ontbreekt, en daar waar de inventarisatie van stralingsbronnen onvolledig is ontbreekt een (gedeeltelijke) aanvullende RI&E. 7 Het onderzoek biedt een plan van aanpak met aanbevelingen voor optimalisering van de stralingshygiëne-organisatie. De veiligheidskundige heeft een belangrijke rol: adviseren over normen en regelgeving, uitvoeren van de specifieke RI&E en het opgestelde plan van aanpak, helpen bij het opstellen van veiligheidsinstructies, geven van voorlichting en uitvoeren van audits en surveys. Ioniserende straling staat volop in de belangstelling. De Gezondheidsraad publiceerde in januari 2007 een rapport. Controles in 2006 door de Arbeidsinspectie bij bedrijven die zich bezighouden met apparaten die ioniserende straling uitzenden, toonden aan dat men onvoldoende op de hoogte is van gezondheidsrisico s. Bedrijven en veiligheidskundigen die zich bezig houden met ioniserende straling kunnen de scriptie zien als uitgangspunt om -opnieuw- kritisch te kijken naar de stand van zaken binnen de eigen stralingshygiëne-organisatie. Beoordeling door de NVVK-jury voor nominatie voor de NVVK-publieksprijs: De scriptie biedt een gedegen analyse van de stralinghygiënische aanpak bij een luchtmachtbasis en gaat in op organisatorische en praktische situatie van het omgaan met stralingsbronnen en het treffen van daarvoor nodige beheersmaatregelen. De scriptie is kritisch op organisatorische factoren en geeft praktische oplossingen voor verbeteringen met betrekking tot het omgaan en borgen van veilig beheer en toepassen van stralingsbronnen. De kandidaat is volhardend in het in eigen vakkring aan de orde kunnen stellen van zijn bevindingen en geeft inzicht in een onderzoeksmethode om het beheer en toepassing van stralingsbronnen te onderzoeken. Het is een duidelijk en compact uitgewerkte scriptie.

9 NVVK-binnenwerk_2007_DEF :25 Pagina 8 De nominaties voor de NVVK-publieksprijs vervolg De door de jury voor de NVVK-publieksprijs genomineerde scripties In de categorie hogere veiligheidskundige opleidingen is genomineerd voor de publieksprijs: de heer ir. W.J. Dijk Risicobeheersing bij technisch onderhoud. Analyse van de arbeidsveiligheid bij de uitvoering van technische onderhoudswerkzaamheden in de procesindustrie 8 Samenvatting van de scriptie, geschreven door de heer Dijk: De laatste jaren groeit, mede door ernstige ongevallen in de industrie, de belangstelling voor beheersing van risico s tijdens de uitvoering van onderhoudswerk. De scriptie analyseert de arbeidsveiligheid bij uitvoering van onderhoud in de procesindustrie. Om achterliggende oorzaken van incidenten te kunnen doorgronden, zijn trends en ontwikkelingen in de procesindustrie beschreven. Belangrijke ontwikkelingen zijn: stringenter wet- en regelgeving op het gebied van milieu- en veiligheidseisen voor technische installaties; mondiale concurrentie op het gebied van chemische producten waardoor er meer aandacht is voor onderscheidend vermogen en kostenreductie; en veroudering van procesinstallaties en toename van de complexiteit en compactheid door aanpassingen en uitbreidingen. Deze trends en ontwikkelingen bepalen de aansturing en uitvoering van technisch onderhoud. Diensten staan onder grote druk om storingen die gevolgen kunnen hebben voor capaciteit, kwaliteit, milieu en veiligheid te voorkomen of snel te verhelpen. Van de medewerkers verwacht men evenwel ook dat zij het werk veilig uitvoeren. Onderhoudswerk kenmerkt zich door risicofactoren die bij veel incidenten een rol spelen. Van de 13 beschreven factoren zijn de voornaamste: tijdsdruk die vaak ontstaat door (ongepland) productieverlies, improvisatie als gevolg van beperkte voorbereidingsmogelijkheden, en gebrekkige arbeidsomstandigheden die leiden tot fouten, vermoeidheid en concentratieverlies. Op basis van de risicofactoren zijn aandachtspunten en maatregelen bepaald om risico s beter te beheersen. Als referentiekader is het Technisch Systeem Management gebruikt, een informatiemodel dat is ontwikkeld door de brancheorganisatie voor technisch onderhoud. Aandacht voor de veiligheid van onderhoudspersoneel begint in het ontwerp, o.a. door aandacht te besteden aan de toegankelijkheid van installatiedelen. Door onderhoudsmedewerkers te betrekken bij realisatie van de installatie kunnen zij inzicht verwerven in de functionele samenhang en praktijkkennis inbrengen bij toekomstige werkzaamheden. Belangrijke aandachtspunten gedurende het gebruik van de installatie zijn de procedures en afspraken tijdens het veiligstellen, de storingsdiagnose en het testen van de installatie. De inzichten uit het rapport zijn getoetst aan een praktijksituatie. Beoordeling door de NVVK-jury voor nominatie voor de NVVK-publieksprijs: De goed verzorgde scriptie biedt een uitputtend overzicht van relevante risicofactoren bij onderhoudswerk in de procesindustrie. Een boeiende analyse maakt aannemelijk hoe trends invloed hebben op de ontwikkeling van risico s. Intern en extern kennismanagement en daaraan verbonden personeelsmanagement is een opvallend item en toont het belang van grondige evaluatie van het al dan niet uitbesteden van onderhoud. De scriptie is praktisch bruikbaar door koppeling van beoordelings- en verbeterpunten op het gebied van arbeidsveiligheid aan het Technisch Systeem Management. De scriptie geeft helder zicht op veiligheidsrelevante factoren van vooral organisatorische aard en biedt aan ieder die de arbeidsveiligheid bij onderhoud wil evalueren en verbeteren een bruikbaar startpunt.

10 NVVK-binnenwerk_2007_DEF :25 Pagina 9 De nominaties voor de NVVK-publieksprijs vervolg De door de jury voor de NVVK-publieksprijs genomineerde scripties In de categorie hogere veiligheidskundige opleidingen is genomineerd voor de publieksprijs: de heer ing.ir. M.W.J.M. de Vos Samen Samenwerken Werkt! Het vg-template als leidraad voor het goed beheersen en documenteren van bijzondere werkzaamheden in de mijnbouwindustrie Samenvatting van de scriptie, geschreven door de heer De Vos: De mijnbouwindustrie vertegenwoordigt een belangrijke economische waarde voor de Nederlandse schatkist in termen van gasbaten, maar ook in termen van werkgelegenheid. De werknemers in deze industrie hebben nadrukkelijk te maken met arbeidsveiligheid die samenhangt met de majeure risico s die winning van delfstoffen met zich mee brengt. De mijnbouwindustrie heeft het aspect veiligheid dan ook op een hoog plan gebracht. Arbowetgeving verplicht mijnondernemingen een beheersdocument op te stellen, het veiligheids- en gezondheidsdocument (vg-document). Daar waar bepaalde bijzondere werkzaamheden plaatsvinden, dient een apart vg-document opgesteld te worden. Dit document is nadrukkelijk gericht op de samenwerking tussen de diverse werkgevende partijen die dergelijke bijzondere werkzaamheden karakteriseren. Bij de beoordeling van vg-documenten ziet het Staatstoezicht op de Mijnen als toezichthoudende autoriteit, nog geregeld omissies bij het voldoen aan alle wettelijke elementen. Hierdoor zou men essentiële maatregelen kunnen missen. Mijnondernemingen blijken knelpunten te ervaren, die ontstaan door interpretatieproblemen van de doelvoorschriften die in de gehele piramide van de Arbowetgeving voorkomen. Gevolg kan zijn dat de concretisering van de beheersing in een laagdrempelig bruikbaar vg-document voor de uitvoerenden te kort schiet. Om de mijnbouwindustrie hierin richting te geven, is een leidraad ontwikkeld: het vg-template. De scriptie beschrijft hoe de kloof tussen wetgeving en concrete beheersing met inbreng van de industrie en vergelijkbare vginstrumenten op pragmatische manier wordt overbrugd. De kracht van het vg-template ligt in de stapsgewijze benadering, waarbij de samenwerkende uitvoerende partijen een proces doorlopen waarbij alle beheerselementen aan bod komen. Een afgeleide hiervan is dat onder uitvoerenden meer draagvlak voor het verkregen vg-document ontstaat, terwijl tegelijkertijd wettelijke naleving ontstaat. Bij de toepassing op een testcase in de praktijk van het vg-template is dan ook aangetoond dat Samen Samenwerken Werkt. Het vg-template is inmiddels omarmd door enkele mijnbouwondernemingen, op brancheniveau zijn besprekingen gaande om het om te vormen tot een arbo-catalogus voor de mijnbouwindustrie. 9 Beoordeling door de NVVK-jury voor nominatie voor de NVVK-publieksprijs: De goed verzorgde scriptie bevat een onderzoek naar verbetermogelijkheden van bijzondere werkzaamheden in de offshore industrie (m.n. werk in boorputten) en sluit aan op praktijkervaringen. Het beoogt een in de praktijk van het toezicht opgemerkte lacune in het werkveld op te vullen met een format voor een vereist vg-document voor de beheersing van boorprocessen. Het modeldocument, vg-template, is samen met de mijnbouwbranche ontwikkeld. Dit interessante voorbeeld van veiligheidskundig public-private partnership is in de praktijk getoetst en biedt een implementatieadvies. Hoewel de scriptie geen vernieuwende aanpak biedt, geeft deze wèl een praktische impuls de mijnbouwpraktijk verder te ontwikkelen door interpretatiemoeilijkheden op te lossen en door een bruikbare tool aan te reiken.

11 NVVK-binnenwerk_2007_DEF :25 Pagina 10 De nominaties voor de NVVK-publieksprijs vervolg De door de jury voor de NVVK-publieksprijs genomineerde scripties In de categorie postdoctorale veiligheidskundige opleidingen is genomineerd voor de publieksprijs: de heer drs. J.D. van de Ven Over Handhafers en Toesichthouders. Controles naar Amsterdams model. Een beschouwing over handhavingsstrategieën en strategieën van handhavers 10 Samenvatting van de scriptie, geschreven door de heer Van de Ven: De scriptie beschrijft het werk van brandweercontroleurs, uitgaande van de Meerjarenvisie en het project Meer rood op straat binnen het Stedelijke Project Handhaving van Amsterdam. Met een overzicht van theorieën over handhaving presenteert de auteur een model waaraan de dagelijkse praktijk wordt getoetst. De theorievorming rond handhaving toont sinds 1980 een logische opbouw: na het twee-stromenmodel van the stick and the carrot (overtuigen -compliance- enerzijds, sanctioneren -deterrence, sanctioning- anderzijds) kwam de handhavingspiramide en vervolgens het risicogerichte handhaven. De laatste jaren maken de begrippen programmatisch handhaven en integraal handhaven opgang. Risicogericht handhaven is het aan de hand van analyse en selectiecriteria objectief bepalen waar handhaving het meeste resultaat oplevert. Programmatisch handhaven beschrijft het gehele proces: handhaven als proces met een cyclisch karakter. Integraal zegt iets over samenhang tussen vakgebieden, effectieve samenwerking tussen diensten in administratie en controle op straat. Aanvullend wordt het individuele gedrag van de handhaver besproken: welke invloed heeft dit op de effectiviteit. Volgens een uit de theorie ontwikkeld model wordt de praktijk getoetst, de factoren die de effectiviteit van handhaving zullen beïnvloeden worden vastgesteld. De analyse leidt tot conclusies en aanbevelingen met vier kernbegrippen als eindresultaat: integraliteit, transparantie, gedrag van de individuele handhaver en meetbaarheid. Integraliteit betreft de handhavingsketen, het gezamenlijk prioriteiten stellen en zorgen voor afstemming van regelgeving en handhaving. Transparantie sluit hier naadloos op aan. Heldere regelgeving bevordert spontane naleving, herkenbaar optreden en risicoanalyses zijn noodzakelijk om handhaving transparant te maken. Het gedrag van de individuele handhaver bepaalt in belangrijke mate de effectiviteit: gedrag is te beïnvloeden met passende opleidingen die vakgericht zijn, maar ook nadruk leggen op sociale vaardigheden. Meetbaarheid betreft analyses op grond van -geobjectiveerde- risico s, controlegegevens, gedrag van inspecteurs en overtredingen. Het project en de activiteiten van de brandweer sluiten aan bij de theorie. Het model-handhavingsprogramma van Amsterdam heet met recht: Helder en Haalbaar Handhaven. Beoordeling door de NVVK-jury voor nominatie voor de NVVK-publieksprijs: Verzorgde scriptie die zicht biedt op de Amsterdamse integrale aanpak van toezicht en handhaving. De auteur toetst de integrale handhavingspraktijk van brandweertaken op het gebied van toezicht aan een interessant theoretisch raamwerk. Hij bepleit samenwerking en coördinatie over stadsdelen heen om door uniformiteit de transparantie en handhaving van regelgeving te bevorderen. Hij doet aanbevelingen voor handhavingsgedrag, representatie, scheiding van advies en toezicht en terughoudende toepassing van de beleidsruimte, en benadrukt de competentieontwikkeling door de handhaver. De jury waardeert het pleidooi uit de doorleefde praktijk van een betrokken brandweerfunctionaris naar een uniforme handhavingspraktijk toe te werken. De analyse van verantwoordelijkheden van deelgemeenten, corpsen en individuele handhavers belicht oplossingen in het perspectief van samenwerking en van de lerende organisatie en brandweerfunctionaris. Leerzaam voor gemeentelijke besturen en diensten die plannen hebben voor of al actief zijn in integrale handhavingsprojecten en de effectiviteit ervan willen verbeteren: een boeiend betoog over hoe het gemeentelijk handhaven van regelgeving nog een wereld te winnen heeft!

12 NVVK-binnenwerk_2007_DEF :25 Pagina 11 De nominaties voor de NVVK-publieksprijs vervolg De door de jury voor de NVVK-publieksprijs genomineerde scripties In de categorie postdoctorale veiligheidskundige opleidingen is genomineerd voor de publieksprijs: de heer ing. K.E. Beumkes Hoezo veiligheidsregulering? De afschaffing van het tuchtrecht in de burgerluchtvaart, de balans na 13 jaar Samenvatting van de scriptie, geschreven door de heer Beumkes: Is de veiligheidsregulering in de burgerluchtvaart uit balans? In oktober 2006 veroordeelden vier internationale luchtvaartbelangenverenigingen, waaronder de Flight Safety Foundation, in een gezamenlijke oproep het criminaliseren van ongevallenonderzoeken. Ook Nederland doet justitieel onderzoek naar burgerluchtvaartongevallen en ernstige incidenten, waarbij beroepsbeoefenaren worden vervolgd. Doorgaans is hierbij geen sprake van opzet of grove nalatigheid. Met dit justitieel onderzoek neemt het vertrouwen van de beroepsbeoefenaren in het voor de burgerluchtvaartsector kenmerkende open veiligheids(zorg)systeem af: het blame-free rapporteren van incidenten vormt immers de basis van dit systeem. Het systematisch analyseren van de incidenten en de terugkoppeling van de leerpunten naar beroepsbeoefenaren zorgden ervoor dat de veiligheid in de sector van de burgerluchtvaart op een hoog niveau ligt. Afnemend vertrouwen heeft tot gevolg dat beroepsbeoefenaren terughoudend worden in het doen van meldingen. De voorspelling is dat dit een negatief effect zal hebben op het veiligheidsniveau. Met de afschaffing van het tuchtrecht in de burgerluchtvaart 13 jaar geleden is een handhavingsgat ontstaan. Gebleken is dat de overheid aan de afschaffing van het tuchtrecht in een tijd van deregulering, bezuinigingen e.d. geen uitgebreide risico-analyse liet voorafgaan om mogelijke gevolgen voor bestuurlijke- en strafrechtelijke handhaving in kaart te brengen. Het Openbaar Ministerie is het zo ontstane handhavingsgat gaan verkennen. Het strafrecht is gericht op het individueel leren. In vier onderzochte Nederlandse cases is gebleken dat strafvervolging waarbij geen sprake is van opzet of grove nalatigheid, leidt tot het straffen van beroepsbeoefenaren die (toevallig) aan het eind van de keten staan. Hierdoor blijven de verantwoordelijke personen en/of organisaties veelal buiten beeld, waarmee het middel (strafvervolging van het individu) erger is dan de kwaal (onveilige situaties). Mogelijk is de sleutel tegen internationale toename van criminalisering van ongevallen en ernstige incidenten gelegen in een betere bestuurlijke handhaving door de nationale toezichthouders. In dit verband zou in kaart dienen te worden gebracht welke handhavingsarrangementen in de ons omringende landen bestaan.. 11 Beoordeling door de NVVK-jury voor nominatie voor de NVVK-publieksprijs: De volledige en goed verzorgde scriptie biedt een degelijke analyse van de evolutie van regelgeving in de burgerluchtvaart gericht op ongevallenonderzoek en eventuele strafoplegging. Door systematische interpretatie van de regelgeving in de burgerluchtvaart en vergelijking met tuchtrecht in de gezondheidszorg en zeescheepvaart brengt het onderzoek een missing link aan het licht. Hierdoor wordt te snel naar het strafrecht gegrepen, waardoor mogelijk onvoldoende andere verantwoordelijken dan direct bij incidenten betrokken uitvoerenden worden aangesproken. De ontwikkelde analysemethode, het veiligheidsreguleringsmodel, waarin de aanwezigheid en de werking van verschillende rechtssystemen rondom veiligheidsonderzoek en eventuele vervolging of correctie worden afgewogen, levert een aanpak op die in andere domeinen toepasbaar is. Het kan model staan om te beoordelen of (voorgenomen) wetten op het gebied van veiligheid de just culture van in die wet aangesproken organisaties verstoren. Door de uitgebreidheid en het juridisch karakter van de analyse is het betoog soms wat minder toegankelijk.

13 NVVK-binnenwerk_2007_DEF :25 Pagina 12 De NVVK-prijzen 2007 Middelbare veiligheidskundige opleidingen De jury heeft unaniem besloten de toe te kennen aan: de heer J.P.M. Matton voor zijn scriptie: Risico s van fysieke belasting bij het werken aan een spoorstavenrichtpers bij Wisselbouw Nederland B.V. te Utrecht Motivatie van de jury de scriptie als beste te beoordelen en deze de prijs toe te kennen: De scriptie toont opnieuw dat op mvk-niveau met een goed afgemeten onderzoeksinspanning degelijk veldonderzoek kan worden geleverd met als resultaat een sluitende argumentatie voor verbetering van een zwaar fysiek belastend arbeidsproces. De kosten-batenanalyse geeft impact aan het ontwikkelde verbeteradvies. De scriptie is een goed voorbeeld voor de veiligheidskundige beroepspraktijk: hoe gaat de aanpak van arbeidsomstandigheden samen met verbetering van de bedrijfsvoering en verhoging van het rendement. Voor de jury een duidelijke prijswinnaar. 12 Middelbare veiligheidskundige opleidingen De jury heeft unaniem besloten in dezelfde categorie een eervolle vermelding toe te kennen aan: de heer J.H.B.L. Meenhuis voor zijn scriptie: Optimaliseren stralingshygiëne-organisatie op de Vliegbasis Soesterberg Motivatie van de jury deze scriptie een eervolle vermelding toe te kennen: De moed op een afgeschreven luchtmachtbasis een vakkundige grondige analyse uit te voeren van verbetermaatregelen voor veilig werken met stralingsbronnen, getuigt van een veiligheidskundig kloppend hart. De inzet van de auteur om het niveau van stralinghygiëne op peil te brengen en zijn grondige aanpak zijn voor de jury het bewijs dat een vakkundige werkwijze gecombineerd met lef op beslissende momenten van groot belang is de veiligheid daadwerkelijk te verbeteren. De auteur benut volop de ruimte die zijn werkgever hem geboden heeft. Het voorbeeld van de lerende organisatie dat hiervan uitgaat, is een eervolle vermelding waard.

14 NVVK-binnenwerk_2007_DEF :25 Pagina 13 De NVVK-prijzen 2007 vervolg Hogere veiligheidskundige opleidingen De jury heeft unaniem besloten de toe te kennen aan: ir. W.J. Dijk voor zijn scriptie: Risicobeheersing bij technisch onderhoud. Analyse van de arbeidsveiligheid bij de uitvoering van technische onderhoudswerkzaamheden in de procesindustrie Motivatie van de jury deze scriptie als beste te beoordelen en deze de prijs toe te kennen: De scriptie geeft praktische wenken voor díe professionals die de veiligheidkundige aspecten van onderhoudswerk in kaart willen brengen. Met de algemene opzet biedt de auteur goede mogelijkheden kennis en expertise in de procesindustrie toegankelijk te maken voor andere bedrijfstakken. Er wordt tevens ingegaan op trends en relevante risicofactoren. Daarmee komt een bruikbaar document beschikbaar voor andere geïnteresseerden in de veiligheid van onderhoudsprocessen. Postdoctorale veiligheidskundige opleidingen De jury heeft unaniem besloten de toe te kennen aan: 13 de heer ing. K.E. Beumkes voor zijn scriptie: Hoezo veiligheidsregulering? De afschaffing van het tuchtrecht in de burgerluchtvaart, de balans na 13 jaar Motivatie van de jury deze scriptie als beste te beoordelen en deze de prijs toe te kennen: De scriptie is interessant en leerzaam voor diverse sectoren waarin rechts- en bestuurlijke stelsels het nagestreefde veiligheidsniveau beperken door het vrij en open melden van incidenten te onderdrukken. In een boeiende en interessante combinatie van een veiligheidskundige en een juridisch-bestuurlijke analyse brengt de auteur een zwakke plek in de wetgeving met betrekking tot de burgerluchtvaart aan het licht. De vakkundige analyse en de maatschappelijke relevantie van de scriptie hebben indruk op de jury gemaakt. De jury kent dan ook met overtuiging de prijs in deze categorie aan deze scriptie toe.

15 NVVK-binnenwerk_2007_DEF :25 Pagina 14 De NVVK-prijs voor de Veiligheidskunde verleden en heden De Nederlandse Vereniging voor Veiligheidskunde kent sinds 1995 jaarlijks prijzen toe aan de auteurs van de beste afstudeerscripties van de veiligheidskundige opleidingen in het Nederlandse taalgebied van de opleidingen tot middelbare, hogere en postdoctorale veiligheidskundige. De jury kan besluiten om naast of in plaats van een NVVK-prijs een eervolle vermelding toe te kennen. Naast de inzendingen van de nominerende opleidingen, bestaat sinds 2006 de wildcard-nominatie. De procedure daarvoor dient nog verder te worden uitgewerkt, in 2007 heeft de jury hier nog niet kunnen oogsten. Alle reden om binnenkort via NVVKInfo meer bekendheid te geven aan deze mogelijkheid! 14 De NVVK-prijs dient een aantal doelen: veiligheidskundigen in opleiding worden gestimuleerd een manuscript af te leveren dat uitstijgt boven het gemiddelde. Voorts krijgt het vakgebied door het produceren van hoogwaardige publicaties meer aanzien en worden beroepsgenoten geattendeerd op interessante ontwikkelingen. De manuscripten zijn openbaar, waardoor voor de NVVK de mogelijkheid heeft de bevindingen te publiceren. En niet in de laatste plaats is voor het opleidingsinstituut de onafhankelijke en deskundige beoordeling van de scripties een maatstaf voor de kwaliteit van hun opleiding. Uit de twaalf genomineerde scripties van in 2006 afgeronde opleidingen heeft de vakjury in de periode voorafgaand aan de prijsuitreiking er zes geselecteerd, tevens bepaalt deze jury aan welke van díe zes scripties de toekomt. De auteurs van de zes genomineerde scripties houden op 25 april 2007 in Arnhem een voordracht over hun afstudeerwerk voor een publiek van NVVK-leden en andere belangstellenden. Met het houden van de voordracht dingen zij mee naar de NVVK-publieksprijs. De winnaar daarvan wordt aangewezen door alle aanwezigen. De publieksprijs wordt dezelfde ochtend uitgereikt. De NVVK-jury heeft in 2007 unaniem besloten tot de toekenning van: drie prijzen, één in elk van de categorieën middelbare, hogere en postdoctorale veiligheidskundige opleidingen en één eervolle vermelding: in de categorie middelbare veiligheidskundige opleidingen. Alle genomineerden ontvangen behalve de felicitaties en bloemen een boekenbon, een oorkonde en een jaarlidmaatschap van de NVVK. De winnaars ontvangen tevens een geldprijs. Zij zullen in een volgende editie van NVVKInfo een artikel over hun scriptie en afstudeerwerk publiceren.

16 NVVK-binnenwerk_2007_DEF :25 Pagina 15 De NVVK-prijs voor de Veiligheidskunde verleden en heden vervolg Samenstelling NVVK-jury 2007 de heer ir. J.K.J. van der Vorm, voorzitter de heer prof.dr.ir. J.A. Stoop de heer T.K. van der Voorden mevrouw U.M. Veenendaal-Dykstra de heer ir. E.C. Verberne de heer ir. W.R. Beukenkamp Nominerende instituten zijn momenteel: middelbare veiligheidskundige opleidingen: Aviera Opleidingen, Terneuzen Copla Opleiding en Training, Harderwijk Elsevier opleidingen, Zwijndrecht hogere veiligheidskundige opleidingen: Stichting PHOV, Utrecht postdoctorale veiligheidskundige opleidingen: Delft TopTech, Delft Nederlands Instituut Fysieke Veiligheid Nibra, Arnhem 15

17 NVVK-binnenwerk_2007_DEF :25 Pagina 16 De NVVK-prijs voor de Veiligheidskunde NVVK-prijzen en eervolle vermeldingen zijn vanaf 1995 uitgereikt aan: 1995 dhr. J.W. IJkel HVK-prijs dhr. ir. D.F. Mulder PostDoc-prijs 1996 dhr. G.C.J. Uittenhout HVK-prijs 1997 dhr. T.K. van der Voorden MVK-prijs mevr. ing. H.T. Niele-Sanders HVK-prijs dhr. T. Franssen HVK-e.v. dhr. R.T.J. Montijn PostDoc-prijs dhr. ing. L.A.M. Voesten PostDoc-e.v dhr. W. Holtrop MVK-prijs dhr. ing. C.H. van den Berg HVK/PostDoc-prijs dhr. drs. H.G.D. Cramer HVK/PostDoc-e.v dhr. F. van Doorn MVK-prijs dhr. R.M. Vermeul HVK-prijs 2000 dhr. Th. Koetsier MVK-prijs dhr. E.J. Oomes HVK-prijs dhr. J.W. van Middelaar HVK/PostDoc-e.v dhr. A. Lefeber MVK-prijs dhr. ir. E. van der Schans HVK/PostDoc-prijs en publieksprijs 2002 mevr. drs. P.C. Kuijpers MVK-prijs en publieksprijs dhr. ing. J.C. Berkhout HVK-prijs dhr. drs. M.F. Jager PostDoc-prijs dhr. drs. A. Wold PostDoc-e.v dhr. G.J. Offers MVK-prijs dhr. H.G.A. van den Elsen HVK-prijs dhr. ing. A.H. Emmen PostDoc-e.v. en publieksprijs 2004 dhr. E.J. de Reus MVK-prijs dhr. P.A.H. Klein HVK-e.v. dhr. ir. C.A. Zemering PostDoc-prijs dhr. J.J. Rooijmans PostDoc-e.v. dhr. P.C. Booster publieksprijs 2005 mevr. ing. I. Breedveld MVK-prijs dhr. H.A. van Helsland MVK-e.v. dhr. ing. R.W.M. van Uum HVK-prijs en publieksprijs 2006 dhr. J. Ros MVK-prijs mevr. drs. V.R. van Guldener HVK-e.v. dhr. ir. A. Overbeeke PostDoc-prijs 2007 dhr. J.P.M. Matton MVK-prijs dhr. J.H.B.L. Meenhuis MVK-e.v. dhr. ir. W.J. Dijk HVK-prijs dhr. ing. K.E. Beumkes PostDoc-prijs Gorinchem, 3 april 2007/wm