Nederlandse Vereniging voor Veiligheidskunde JU RY R A P P O RT. NVVK-prijs voor de Veiligheidskunde

Transcriptie

1 Nederlandse Vereniging voor Veiligheidskunde JU RY R A P P O RT NVVK-prijs voor de Veiligheidskunde 2009

2 NVVKinh_ :4811:3 Pagina 1 Nederlandse Vereniging Secretariaat NVVK-jury Spijksedijk GN Gorinchem telefoon telefax nvvkjury@veiligheidskunde.nl Rapport van de NVVK-jury voor de 15e NVVK-prijs voor de Veiligheidskunde Overzicht en beoordeling van de scripties die zijn genomineerd voor de NVVK-prijzen voor de Veiligheidskunde 2009 Aangeboden en openbaar gemaakt op 19 maart 2009 te Arnhem. voor Veiligheidskunde

3 VOORWOORD van de voorzitter van het NVVK-hoofdbestuur In Nederland bestaan drie soorten opleidingen waarmee men zich -na voltooiing daarvan- terecht veiligheidskundige mag noemen. En blijkbaar is dat een groeimarkt, want er zijn inmiddels zeven instituten waar het vakgebied der veiligheidskunde op mbo-, hbodan wel op academisch niveau wordt gedoceerd. En ondanks het feit dat er meerdere leergangen per jaar starten, is het niet mogelijk in te stappen in de eerstvolgende leergang: er zijn wachtlijsten en wachttijden van meer dan een jaar zijn niet ongebruikelijk. Veiligheidskundigen blijken gevraagd. Daar heeft het feit dat hun positie in de Arbowet onder invloed van deregulering- is gedevalueerd, geen invloed op gehad. Het tegendeel blijkt waar: sinds bedrijven en organisaties niet meer verplicht zijn zich bij arbodiensten aan te sluiten, is veiligheidskundige expertise een schaars goed geworden dat op andere wijze op de markt gezocht en gevonden wordt. In veel gevallen nemen bedrijven zelf veiligheidskundigen in dienst. Die trend is niet alleen in het bedrijfsleven, maar ook bij de overheid aan de orde. Als gevolg daarvan groeit de beroepsgroep. Het ledental van de beroepsvereniging NVVK is in zes jaar verdubbeld tot 2000 en die trend zet zich door. Daarnaast is een ontwikkeling gaande in het type organisatie dat het belang van veiligheidskundige ondersteuning inziet. Waren het vroeger de technisch georiënteerde industriële bedrijven, tegenwoordig bieden ook sectoren als transport en verkeer, ziekenzorg, overheden en andere, niet direct aan techniek te relateren sectoren, goede kansen voor een veiligheidskundige carrière. Onder invloed van deze detechnocratisering van de veiligheidskundige arbeidsmarkt is bij de opleidingen de aandacht voor de meer abstracte, bedrijfskundige aspecten gegroeid. Deze ontwikkeling is jaren geleden ingezet en is duidelijk zichtbaar in de scripties die voor de competitie om de NVVK-prijs door de opleidingsinstituten zijn ingezonden, alsmede in de als wildcardnominatie ontvangen eindwerken. Daarmee heeft de veiligheidskunde zich verbreed en dat was nodig om tot een volwaardig beroep uit te groeien. Een opleiding heeft echter te maken met de beperkte tijd waarin kennis kan worden overgebracht. Verbreding van een curriculum is belangrijk. De vraag is echter hoe het optimale evenwicht tussen feitenkennis, organisatiekunde en adviesvaardigheden kan worden zeker gesteld. Ik acht het beantwoorden van die vraag een belangrijke uitdaging voor opleiders en beroepsvereniging. Victor Roggeveen, voorzitter hoofdbestuur 2 NVVK-prijs voor de Veiligheidskunde 2009

4 INLEIDING van de voorzitter van de NVVK-jury In 2009 wordt voor de 15e keer de competitie om de NVVK-prijs voor Veiligheidskunde georganiseerd. Dit gewaardeerde evenement is dé manier om recente inzichten uit onderzoek en beroepspraktijk voor een breed publiek van veiligheidskundige vakbroeders en -zusters over het voetlicht te brengen. Deze competitie voor aankomend talent staat binnen de NVVK naast de Andrew Hale-award voor ervaren veiligheidskundigen en de Jan de Kroes-lezing, waarin wijsheid en reflectie na een ontwikkeling van vele jaren met alle ups en downs gepresenteerd worden. De onderwerpen van de afstudeerscripties reflecteren de maatschappelijke aandacht voor veiligheid en helaas soms het gebrek daaraan. Gaat het economisch voor de wind, dan moet de overheid zich terughoudend opstellen: de veiligheid is dan in hoofdzaak het primaat van de bedrijven zelf. Zelfs het toezicht op veiligheid is dan aan beperkingen onderhevig. Bij economische tegenwind moet de overheid zich plotseling intensief met het bedrijfsleven bemoeien, maar dan ontbreekt weer het geld voor verbeteringen. Behalve als zich grote incidenten voordoen, want dan is het duidelijk dat er uiteraard aan veiligheid de grootste prioriteit had moeten worden gegeven en dat er stringent toezicht op uitgeoefend had moeten worden Deze spagaat komt op het congres uitgebreid aan de orde en is ook in de scripties waar te nemen. Veiligheid ontstaat niet vanzelf. Bovendien lijkt een situatie soms veilig, domweg omdat het al erg lang goed gaat. Probleem is dat onveiligheid niet te meten is. Luchtvervuiling is meetbaar, lawaai is meetbaar en giftige stoffen zijn meetbaar. Maar er is geen meetinstrument dat tot drie cijfers achter de komma aangeeft hoe groot een risico is: dat kan alleen achteraf worden vastgesteld. Je wordt er bovendien niet geloofwaardiger op als je voor ijzel waarschuwt bij stralend weer en zomerse temperaturen van 30 o C. Het oude Gebed van de waterstaatsingenieur luidde: Geef ons heden ons dagelijks brood en nu en dan een watersnood. De maatschappij is hardleers. Juist daar ligt voor ons veiligheidskundigen de uitdaging. Wij moeten niet alleen vakkennis hebben maar ons vak ook verkopen. We moeten niet alleen gelijk hebben, maar het ook krijgen. De afstudeerscripties dragen hier aan bij. Dat maakt het jurywerk ook b o e i e n d. Dit jaar was het jureren overigens een regelrechte uitdaging: door de koppeling aan het congres moest er gewerkt worden met een aanzienlijk krapper tijdschema, terwijl de inzendingen toch intensief en grondig beoordeeld moesten worden. De jury heeft dit vol overtuiging gedaan. Zelfs op kerstavond werd vergaderd en tijdens de feestdagen werd er doorgewerkt. Inhoudelijk was het opmerkelijk dat er in tegenstelling tot in voorgaande jaren dit jaar aanvankelijk geen consensus bestond ten aanzien van de beoordelingen. Ook hieruit blijkt hoezeer het aandachtsveld van de veiligheidskunde zich heeft uitgebreid. Daarbij heeft de jury geconstateerd dat met de komst van de wildcardinzending en de nieuwe structuur voor het hoger onderwijs een niveau in de beoordeling van de scripties ontbreekt, namelijk het master-niveau. Nu nog maken wij een sprong van hvk (bachelor) naar postdoc (post master) niveau. Daartussen zit evenwel de kersverse universitaire afstudeerder, de jonge master: te klein voor het tafellaken en te groot voor het servet. De jury acht het niet terecht hen te beoordelen als volleerde ervaren wetenschappers, terwijl zij aan de andere kant te zwaar zijn voor het hvk-niveau. De jury bereidt daarom aanpassing van het beoordelingsstramien voor. De NVVK-jury, bestaande uit Ulrike Veenendaal-Dykstra, Teun van der Voorden, Evert Verberne, Imke Breedveld, Thom Koning en voorzitter Wim Beukenkamp beoordeelde elf scripties: vijf op mvk-niveau, twee op hvk-niveau en vier op postdoc- niveau, waarvan twee wildcardinzendingen. De jury heeft vijf scripties op de shortlist geplaatst: de schrijvers hiervan mochten met gepaste trots op 19 maart 2009 hun inzichten presenteren in het kader van de competitie om de NVVK-publieksprijs. Als altijd heeft de jury streng en rechtvaardig geoordeeld, al heeft de uitkomst dit jaar de nodige discussies gekost. Er waren veel scripties die qua onderwerp potentie hadden, maar die qua onderzoeksmethodiek en uitwerking veel beter uit de verf hadden moeten komen. Het is daardoor dit jaar opnieuw dat de jury de begeleiders van de opleidingen hierop wil aanspreken: primair zijn zij hiervoor verantwoordelijk. Ik dank mijn collega-juryleden voor hun inzet. Ik dank namens de gehele jury Willy Mol voor haar onmisbare steun als jurysecretaris: zonder een goede logistiek kan dit werk niet gedaan worden, zeker niet met de lastige taak die wij dit jaar op ons genomen hebben de prijsuitreiking in te passen in de planning van het congres. Wim Beukenkamp, voorzitter jury NVVK-prijs voor de Veiligheidskunde

5 DE SCRIPTIES ingezonden door nominerende instituten of als wildcard De volgende elf scripties zijn ter beoordeling ontvangen: MVK de heer ing. A.J.L.L. Snoeren Geluidsreductie in productiehal 8 bij Brakel Hilversum B.V. Aviera Opleidingen, Terneuzen de heer T. Buissant des Amorie Zin en onzin van wetgeving bij asbestverwijdering. Een onderzoek naar de huidige knelpunten en mogelijke verbeterpunten bij de uitvoering van het verwijderen van asbest conform de huidige wet- en regelgeving Copla Opleiding en Training, Harderwijk de heer A. Zwiesereijn BSc De veiligheidscultuur van een organisatie. Toetsen van de veiligheidscultuur van het eigen bedrijf en die van onderaannemers (subcontractors) Copla Opleiding en Training, Harderwijk de heer R. van der Pol Onderzoek naar het beheersen van de risico s van blootstelling van mariniers aan koude Elsevier opleidingen, Zwijndrecht mevrouw ing. A.K. van der Wal Onderzoek naar de voorwaarden voor een bedrijfsspecifieke RIE Elsevier opleidingen, Zwijndrecht hvk de heer ing. R. Schipper BRZO: Utrecht gaat Extern. Onderzoek naar de mate van beheersing en suggesties voor een verdere uitbouw rond de beoordeling van externe veiligheid Stichting PHOV, Utrecht mevrouw A. Oorschot-Kuipers Beoordelen van machines in het kader van toezicht en handhaving. Oude(re) machines laten aanpassen of niet? Stichting PHOV, Utrecht postdoc de heer ir. B.J. Hendriksen Bruikbaarheid van de complexiteitstheorie bij de lering van scheepsrampen. wildcardinzending, Technische Universiteit Delft de heer drs. A.T.W. van Gulik MPS Natuurbrand, een onderschat risico. Kwantitatieve en kwalitatieve benadering om te komen tot bestuurlijke en operationele prioritering in risico s in de Veiligheidsregio Noord- en Oost-Gelderland wildcardinzending, Delft TopTech MPS mevrouw ing. P.Y. van der Hulst-Ouwerkerk MHSE Op het raakvlak tussen bèta en gamma. (Hoe) kan veiligheidskundige informatie de strafrechtelijke vervolging van overtredingen van het BRZO 99 optimaliseren? Delft TopTech MSHE de heer drs. C.M.D. Thijssen t Gras van de buren. Een onderzoek naar culturele variëteit op een gecolokeerde meldkamer, met het oog op de organisatorische doorontwikkeling Nederlands Instituut Fysieke Veiligheid MCDM, Arnhem 4 NVVK-prijs voor de Veiligheidskunde 2009

6 DE NOMINATIES voor de NVVK-publieksprijs De volgende scripties zijn door de jury geselecteerd voor de NVVK-publieksprijs: Categorie middelbare veiligheidskundige opleidingen: de heer ing. A.J.L.L. Snoeren Geluidsreductie in productiehal 8 bij Brakel Hilversum B.V. De heer Snoeren geeft de volgende samenvatting van de inhoud van zijn scriptie: Op verzoek van mijn werkgever BSI Management Sytems heb ik de mvk-opleiding gevolgd. Het thema van de eindopdracht was geluid, dit op basis van de RI&E van Brakel Interieurbouw. Het is aannemelijk dat in bedrijfshal 8, waar staal bewerkt wordt, de dagdosis boven de 80dB(A) komt: dit kan lawaaidoofheid voor werknemers tot gevolg hebben. Geluidreducerende maatregelen dienen genomen te worden. Niet echt een vernieuwend onderwerp maar gezien de mvk-lesstof is het overduidelijk dat het voor een goed advies zaak is breder en dieper naar het aspect geluid te kijken en alle aspecten de revue te laten passeren. Voor het vaststellen van de nulsituatie in de bedrijfshal zijn: de werkzaamheden op de arbeidsplaats geanalyseerd, de duur van voorkomen van de betreffende werkzaamheden geanalyseerd en de omvang van de risicopopulatie bepaald. Per werkzone zijn continue metingen verricht met behulp van een integrerende geluidsmeter. De dagdosis van de vier werkzones bevinden zich boven de 85 db(a), met een uitschieter van 91 db(a) bij de bewerking van aluminium profielen. De resultaten geven aanleiding tot het treffen van maatregelen. Voor geluid zijn alle aspecten doorgerekend, onder andere ten aanzien van absorptie, afstand en dergelijke. Bij het bepalen van de maatregelen is de arbeidshygiënische strategie gevolgd. Een pakket van mogelijke maatregelen is uitgewerkt, waarbij voor iedere maatregel zaken als geluidsreductie, kosten, positief- en negatief neveneffect, technische-, operationele- en economische haalbaarheid, alsmede de realisatietermijn de revue passeren. Er is o.a. aandacht besteed aan: Maatregelen aan de bron: alternatieve werkmethoden zoals lijmverbindingen in plaats van lassen, en beperking van de geluidafstraling door juiste instelling zaagsnelheid. Overdracht beperkende maatregelen: monteren van baffels, wandabsorbers en akoestische geluidschermen en akoestische geluidschermen. Mijn persoonlijke insteek voor deze opdracht was met een reëel voorstel de directie te bewegen daadwerkelijk maatregelen te nemen, ondanks het feit dat reductie tot een geluidsbelasting < 80 db(a) niet voor alle werklocaties bereikbaar is. Deze persoonlijke insteek de directie te bewegen maatregelen te nemen is geslaagd: veel van de maatregelen zijn namelijk geïmplementeerd, zoals het monteren van baffels en geluidschermen. Beoordeling door de NVVK-jury voor nominatie voor de NVVK-publieksprijs: Schrijver heeft een moeilijk onderwerp op goede wijze verwerkt en vorm gegeven. Het is daarbij een degelijk en goed leesbaar werk. Verbeterpunt kan zijn dat een deel van de beschreven geluidsmetingen niet op voorgeschreven wijze heeft plaatsgevonden. De gekozen onderzoeksmethodiek geeft daarbij geen antwoord op de oorspronkelijke onderzoeksvraag. Hierdoor boeten de conclusies en aanbevelingen op dit punt aan waarde in. De originaliteit van sommige oplossingen is naar de mening van de jury beslist een presentatie waard. NVVK-prijs voor de Veiligheidskunde

7 DE NOMINATIES voor de NVVK-publieksprijs, vervolg De volgende scripties zijn door de jury geselecteerd voor de NVVK-publieksprijs: Categorie middelbare veiligheidskundige opleidingen: de heer R. van der Pol Onderzoek naar het beheersen van de risico s van blootstelling van mariniers aan koude De heer Van der Pol geeft de volgende samenvatting van de inhoud van zijn scriptie: Om mariniers optimaal voor te kunnen bereiden op een inzet in het hoogste geweldspectrum, is het trainen in extreme klimatologische omstandigheden noodzakelijk. Het aanleren van specifieke vaardigheden (skills & drills) in de jungle, woestijn, bergen en arctische gebieden is evenals het toepassen van beheersmaatregelen daarbij van cruciaal belang. Tijdens een training in arctische omstandigheden worden mariniers langdurig blootgesteld aan koude. De blootstellingduur wordt daarbij in fases opgebouwd tot 10 aaneengesloten dagen. Dat de risico s groot zijn blijkt uit het feit dat jaarlijks gemiddeld 14% van de oefenende eenheid met koudeletsel wordt gerepatrieerd. Bij de training van 2007 waren dit 42 mariniers. Naast de negatieve beïnvloeding van de (operationele) inzetbaarheid hebben tevens het persoonlijk leed (lichamelijk, psychisch en sociaal) alsmede de ingrijpende gevolgen van koudeletsel voor het individu, de keuze voor dit onderwerp bepaald. Doelstelling van het onderzoek was inzicht te verkrijgen in het oorzakelijke verband tussen enerzijds het werken onder arctische omstandigheden en anderzijds het oplopen van koudeletsel. Dit kennisdoel zou dan mogelijk in (praktisch uitvoerbare) oplossingen en aanbevelingen kunnen resulteren, om daarmee het aantal koudeletsels in de toekomst te reduceren. Hiertoe is gebruik gemaakt van vragenlijsten van interviews, van het bestuderen van feiteninformatie van de bedrijfsarts en (bedrijfs)regelgeving en van vakliteratuur. De belangrijkste conclusies zijn gericht op: 1. herbezien van de organisatorische planning waarbij ontvlechting van activiteiten onnodige blootstellingduur aan koude beperkt, zonder dat dit afbreuk doet aan de kwaliteit en de intentie van de training, 2. duidelijker beleggen van taken en verantwoordelijkheden zodat bij een bottom up -advies de informatie ook bij de eindverantwoordelijke terechtkomt, 3. optimaliseren van de uitrusting (kleding en in het bijzonder de skischoen), 4. signalering van koudeletsels en (curatieve) beheersmaatregelen, zoals het tijdig onderkennen van een prestatiedaling. 5. voorlichting en 6. aanpassen tekst Handboek Berg- en wintertraining. Naar aanleiding van de uitkomsten van het onderzoek is het trainingsconcept op belangrijke punten aangepast. Tevens worden onder andere een nieuw type kunststof skischoen ingevoerd, zijn er nieuwe en aanvullende voorlichtingen opgenomen en wordt de tekst van het Handboek Berg- en wintertraining op verschillende punten herzien. Beoordeling door de NVVK-jury voor nominatie voor de NVVK-publieksprijs: Het is verfrissend en gedurfd dat er in een stoere wereld als die van het Korps Mariniers serieus aandacht besteed wordt aan dit soort problemen. Het is daarmee een onderwerp dat de aandacht trekt, zeker op mvk-niveau. Een meer uitgebreider onderbouwing door meer gebruik te maken van de beschikbare literatuur en buiten de eigen toko te kijken (landmacht, civiele hulpverlening) had het geheel sterker gemaakt. Ook zou een kosten/batenanalyse meerwaarde geboden hebben. De inhoud van het rapport verdient het om kennis van te nemen vanwege het bijzondere veiligheidskundige thema en de werkomgeving. 6 NVVK-prijs voor de Veiligheidskunde 2009

8 DE NOMINATIES voor de NVVK-publieksprijs, vervolg De door de jury voor de NVVK-publieksprijs genomineerde scripties Categorie hogere veiligheidskundige opleidingen: mevrouw A. Oorschot-Kuipers Beoordelen van machines in het kader van toezicht en handhaving. Oude(re) machines laten aanpassen of niet? Mevrouw Oorschot geeft de volgende samenvatting van de inhoud van haar scriptie: Tot de jaren 90 is er veel gezegd en geschreven over het beoordelen van risico s, soms werd dit zelfs bestempeld als een uitgekauwd onderwerp. Inspectie-ervaringen, het aantal ongevallen met ernstig letsel en de vragen die bij de Arbeidsinspectie binnenkomen deden echter vermoeden dat de stilte die is ontstaan niet ten goede komt van de machineveiligheid. Eerst de vraag: is het vermoeden juist? Door middel van een onderzoek naar nalevingniveau, publicaties en toetsing bij Europese collega s moest ik vaststellen dat een flink deel van het machinepark in Nederland niet voldoet aan de Richtlijn Arbeidsmiddelen (RAM). De werkgever blijkt vaak met dit feit onbekend, mede omdat slechts in 40% van de bedrijven een RI&E mét het onderwerp arbeidsmiddelen beschikbaar was (2005). Machines worden dan ook zelden met als doel risicoreductie aangepast. Na implementatie van de Machinerichtlijn (MRL) en RAM in de jaren 90 ontstond bij de Arbeidsinspectie een soort luwte. Met de MRL en RI&E werd nog niet veel gedaan, want het bedrijfsleven had immers tijd nodig om deze nieuwe materie te implementeren en voor de RAM gold een overgangstermijn van vier jaar. Bovendien werd op de capaciteit en kennis(vergaring) van de inspecteur een groter beroep gedaan voor andere ARBO-onderwerpen. Kortom: er is een situatie ontstaan waarin bedrijven en arbodiensten te weinig actie ondernemen om risico s met machines te voorkomen, terwijl de Arbeidsinspectie terughoudend optrad. Ik heb daarom eerst gekeken of de Arbeidsinspectie voldoende wettelijke mogelijkheden heeft om op te treden, sommige dilemm a s proberen weg te nemen door ze te verhelderen en ik heb onderzocht of de Arbeidsinspectie ook de probabilistische beoordelingsmethoden, zoals menig bedrijf hanteert, kan toepassen. Voor dat laatste ben ik o.a. teruggegaan naar het document van Kinney & Wiruth (1976), waarin naast de bekende tabellen ook aanvullend een belangrijke uitspraak staat, namelijk: indien er sprake is van mogelijk ernstig letsel kan men niet volstaan met de simpele berekening, maar moet altijd nader bekeken worden of risicoreductie haalbaar is. Deze studie heeft geresulteerd in een plan van aanpak om het onderwerp machineveiligheid weer op de agenda te krijgen van zowel de Arbeidinspectie als het bedrijfsleven met onder andere een visie en een scholingsprogramma voor inspecteurs. Beoordeling door de NVVK-jury voor nominatie voor de NVVK-publieksprijs: Een goed opgezet en uitgewerkt verhaal dat prikkelt om zelf de diverse genoemde bronnen te raadplegen. Wat daarbij intrigeert is de vraag waarom het aspect cultuur onderbelicht is gebleven. Waarom zitten de genoemde feiten zo diep geworteld en hoe graven we dat uit? Het is de vraag of de gekozen onderzoeksmethodiek in deze de meest effectieve is. De schrijfster snijdt echter wel een thema aan dat reeds lang speelt, maar nog steeds onderbelicht is gebleven. Het rapport is een goed voorbeeld van het werken door en voor veiligheidskundigen, waarbij er sprake is van grote maatschappelijke relevantie. NVVK-prijs voor de Veiligheidskunde

9 DE NOMINATIES voor de NVVK-publieksprijs, vervolg De door de jury voor de NVVK-publieksprijs genomineerde scripties Categorie postdoctorale veiligheidskundige opleidingen: De heer ir. B.J. Hendriksen Bruikbaarheid van de complexiteitstheorie bij de lering van scheepsrampen De heer Hendriksen geeft de volgende samenvatting van de inhoud van zijn scriptie: De scriptie omvat een onderzoek naar de toepasbaarheid van de complexiteitstheorie op het leren van scheepsrampen. De huidige theorieën (NAT en HRO) leiden niet meer tot vernieuwende verklaringen om er effectief van te kunnen leren. De complexiteitstheorie concentreert zich op interne veranderingen van het systeem in de tijd (de dynamiek). Het systeem zelf wordt als een black box beschouwd en er wordt vooral gekeken naar veranderingen in gedrag naar aanleiding van veranderingen van de input (de omgeving). Het doel is te voorkomen dat in het systeem in een toestand komt waarin ongevallen onvermijdelijk of zeer kansrijk zijn. De volgende systeemeigenschappen zijn hier van belang: niet-lineair gedrag, opduikende eigenschappen, wisselende systeemtoestanden, bifurcaties, zelforganisatie, aantrekkende krachten en creativiteit. De Tricolor, een autocarrier, zonk op 14 december 2002 in Het Kanaal. In de weken daarna voeren twee schepen op het wrak en er waren meer dan honderd bijna-aanvaringen. Het wrak lag kennelijk erg ongunstig op de hoek van een kruispunt tussen twee belangrijke vaarroutes. Uit de casus met de Tricolor blijkt dat verschillende analyses tot verschillende conclusies komen. Deze zijn aanvullend op elkaar. De complexiteitstheorie is hierbij van toegevoegde waarde gebleken. Het traditionele onderzoek komt tot de conclusie dat men zich niet aan de regels heeft gehouden, maar kan niet verklaren waarom dat niet gebeurd is. Uit dit onderzoek bleek ook dat communicatie met schepen via VHF erg slecht verloopt. Aanvullend onderzoek heeft aangetoond dat dit een groot probleem is. Achterliggende oorzaken zijn niet gevonden. De casus is bekeken met behulp van de complexiteitstheorie. Dit leidt tot de conclusie dat het vaarsysteem in Het Kanaal erg gevoelig is voor plotselinge veranderingen in het fysieke systeem, zoals een wrak vlak onder het wateroppervlak. Ook blijkt het controlesysteem, de walstations die de schepen van informatie voorzien, niet goed te werken. Deze systeemtekortkomingen, de gevoeligheid voor een wrak in of nabij de vaarweg en de slechte communicatie, zijn door de ramp met de Tricolor aan het licht gekomen. Algemene conclusie van de scriptie: de complexiteitstheorie is van toegevoegde en vernieuwende waarde. Beoordeling door de NVVK-jury voor nominatie voor de NVVK-publieksprijs: De scriptie toont een goede analyse waarbij bestaande methoden en modelmatige technieken getoetst worden en waarbij een op zich niet nieuwe methode als alternatief vergeleken wordt met de eerder verkregen resultaten op basis van andere meer gangbare methodieken. De keuze voor het onderzoeken van scheepsrampen brengt echter het risico met zich mee dat er conclusies gebaseerd worden op beperkte en bovenal gedateerde casuïstiek. De studie heeft potentie voor toepassing, ook bij andere modaliteiten. De studie daagt uit om hier wat mee te doen en is daarom geselecteerd voor een presentatie ten behoeve van de publieksprijs. 8 NVVK-prijs voor de Veiligheidskunde 2009

10 DE NOMINATIES voor de NVVK-publieksprijs, vervolg De door de jury voor de NVVK-publieksprijs genomineerde scripties Categorie postdoctorale veiligheidskundige opleidingen: Mevrouw ing. P.Y. van der Hulst-Ouwerkerk MSHE Op het raakvlak tussen bèta en gamma. (Hoe) kan veiligheidskundige informatie de strafrechtelijke vervolging van overtredingen van het BRZO 99 optimaliseren? Mevrouw Van der Hulst geeft de volgende samenvatting van de inhoud van haar scriptie: De scriptie beschrijft een interactiegebied tussen veiligheidskunde en rechtsgeleerdheid: het opsporen en vervolgen van strafbare feiten op het gebied van wetgeving ter voorkoming van zware ongevallen in de complexe (petro-)chemische industrie in Nederland, het Besluit risico s zware ongevallen 1999 (BRZO 99). Een interactiegebied tussen totaal van elkaar verschillende wetenschappen met ieder hun eigen aard en cultuur. De wet die toeziet op het voorkomen van zware ongevallen in genoemde industrie impliceert o.a. regelgeving op het gebied van veiligheidsbeheersing d.m.v. systemen en is veiligheidskundig van aard. Het overtreden van deze wetgeving is strafbaar en kan een strafrechtelijk veiligheidskundig onderzoek opleveren, waarna eventueel vervolging kan plaatsvinden. Zowel de juridische kwaliteit van het veiligheidskundig onderzoek (uitgevoerd door de opsporingspartners), als de veiligheidskundige kwaliteit in het juridische (vervolg)proces (uitgevoerd door juristen van het Openbaar Ministerie en rechters) is van groot belang om het afbreukrisico (verlies van efficiency) te minimaliseren. In de praktijk zowel als in de literatuur is evenwel over bovengenoemd interactiegebied weinig bekend. Voor de afstudeeropdracht van de masteropleiding MSHE is een verdiepend onderzoek gedaan naar de achtergronden en de praktijk van 61 in Nederland strafrechtelijk veiligheidskundige zaken in de periode In tegenstelling tot het hierboven geschetste belang van een goede interactie tussen beide disciplines, valt uit het onderzoek in grote lijnen te concluderen dat communicatie, gestructureerd zowel als ongestructureerd, nauwelijks plaatsvindt. Tevens is de organisatie van strafrechtelijke interventie in Nederland onvoldoende en wordt het belang van het BRZO 99 in Nederland zwaar onderschat. Dit alles leidt tot een aantoonbaar verlies van efficiëntie voor beide partijen in zijn algemeenheid maar voor de veiligheidskundige, als opsporingspartner, in het bijzonder. Tevens wordt op deze wijze het uiteindelijke doel van de strafrechtelijke interventie bij overtredingen van de wetgeving die toeziet op de beheersing van veiligheid voorbij gestreefd. Naar aanleiding van de conclusies zijn aanbevelingen gedaan ter verbetering van de hiervoor beschreven situatie. Deze aanbevelingen sluiten in grote lijnen aan op de organisatiestructuur en ervaringen in Nederland op het gebied van strafrechtelijke interventies op andere vakgebieden. Zij bieden een kader waarbinnen de verdere erkenning en ontwikkeling van veiligheidskunde een plaats kan krijgen. Beoordeling door de NVVK-jury voor nominatie voor de NVVK-publieksprijs: Een goed onderzoek, vastgelegd in een goed doortimmerd rapport. Qua uitvoering is dit rapport zonder meer een voorbeeld te noemen van hoe het zou moeten op dit (hoge) opleidingsniveau. De aanbevelingen kunnen daarbij concreter worden weergegeven: het blijft soms vaag wat er eigenlijk ter verbetering gedaan kan worden, mede omdat de gebruikte modellen niet duidelijk maken wat nu het verandereffect is. Verfrissend is het dat hier een onderzoek ligt dat kijkt naar de andere kant van de veiligheidskunde, namelijk de handhaving van de veiligheid en de problemen die daarbij spelen. In zijn totaliteit is hier sprake van een boodschap die het waard is om, ondanks de ogenschijnlijk vooral juridisch georiënteerde inhoud, gelezen te worden door een breder publiek. NVVK-prijs voor de Veiligheidskunde

11 DE NVVK-PRIJZEN 2009 Middelbare veiligheidskundige opleidingen De jury heeft besloten in de categorie middelbare veiligheidskundige opleidingen de NVVK-prijs voor de Veiligheidskunde 2009 toe te kennen aan: de heer R. van der Pol voor zijn scriptie: Onderzoek naar het beheersen van de risico s van blootstelling van mariniers aan koude Motivatie van de jury deze scriptie de NVVK-prijs op mvk-niveau toe te kennen: Het Korps Mariniers adverteert met geschikt of ongeschikt: alleen watjes klagen. Het getuigt dan ook van moed van de schrijver om de werkomgeving van mariniers kritisch te durven benaderen en de extreme werkomstandigheden op hun vermijdbare risic o s te beoordelen. Deze goede rapportage behandelt een bijzonder veiligheidskundig thema. De aanbevelingen beperken zich niet tot de persoonlijke uitrusting van de marinier: de geboden oplossingen zijn juist ook in relatie tot de organisatie bruikbaar, en dat voor diverse krijgsmachtonderdelen. Daarom kent de jury aan deze scriptie de NVVK-prijs toe. Middelbare veiligheidskundige opleidingen De jury heeft besloten in de categorie middelbare veiligheidskundige opleidingen een Eervolle Vermelding voor de Veiligheidskunde 2009 toe te kennen aan: de heer ing. A.J.L.L. Snoeren voor zijn scriptie getiteld: Geluidsreductie in productiehal 8 bij Brakel Hilversum B.V. Motivatie van de jury voor het toekennen van een Eervolle Vermelding op mvk-niveau: Het onderwerp geluid en gehoorschade is een al langer bestaand, lastig aandachtspunt in de arbeidshygiëne. Het is niet altijd mogelijk algemene maatregelen te treffen, waarvan betrokkenen ook bereid zijn deze na te leven. De scriptie is daarmee qua onderwerp weliswaar niet vernieuwend, maar de schrijver is er wel in geslaagd met dusdanige zorg en diepgang originele oplossingen uit te werken, dat die op draagvlak kunnen rekenen. Het is om die reden dat de jury een eervolle vermelding wenst toe te k e n n e n. Hogere veiligheidskundige opleidingen De jury heeft besloten in de categorie hogere veiligheidskundige opleidingen een Eervolle Vermelding voor de Veiligheidskunde 2009 toe te kennen aan: mevrouw A. Oorschot-Kuipers voor haar scriptie getiteld: Beoordelen van machines in het kader van toezicht en handhaving. Oude(re) machines laten aanpassen of niet? Motivatie van de jury voor het toekennen van een Eervolle Vermelding op hvk-niveau: Al veel te lang wordt halfslachtig omgegaan met de veiligheidsrisico s die aan oudere machines kleven. Het is goed dat dit onderwerp nu eindelijk wordt onderzocht. De scriptie is een goed uitgewerkt verhaal en zet het probleem helder, met goed onderbouwde literatuurverwijzingen neer. Dit nodigt uit tot verdere studie. De getalsmatige onderbouwing is echter minder sterk. Al met al meent de jury dat de scriptie een eervolle vermelding zeker verdient. 10 NVVK-prijs voor de Veiligheidskunde 2009

12 DE NVVK-PRIJZEN 2009 vervolg Postdoctorale veiligheidskundige opleidingen De jury heeft besloten de NVVK-prijs voor de Veiligheidskunde 2009 in de categorie postdoctorale veiligheidskundige opleidingen toe te kennen aan: de heer ir. B.J. Hendriksen voor zijn scriptie getiteld: Bruikbaarheid van de complexiteitstheorie bij de lering van scheepsrampen. Motivatie van de jury deze scriptie de NVVK-prijs op postdoc-niveau toe te kennen: Het betreft hier een master-scriptie, die noodgedwongen is beoordeeld op postdoc-niveau (zie inleiding voorzitter NVVK-jury). In zijn inleiding neemt de schrijver de gangbare verklarende theorieën over het ontstaan van ongevallen onder de loep. Het verhaal neemt een intrigerende wending wanneer vervolgens de complexiteitstheorie als alternatief wordt ingezet om één specifiek grootschalig scheepsongeval nader te verklaren. Dit leidt tot wezenlijk andere inzichten met betrekking tot het ongevalproces. In een sector als de scheepvaart wordt een dergelijke vernieuwende benadering niet snel geaccepteerd. De jury meent dat deze wildcardinzending vanwege deze uitdagende aanpak de NVVK-prijs verdient. Postdoctorale veiligheidskundige opleidingen De jury heeft besloten in de categorie postdoctorale veiligheidskundige opleidingen een Eervolle Vermelding voor de Veiligheidskunde 2009 toe te kennen aan: mevrouw ing. P. Y. van der Hulst-Ouwerkerk MSHE voor haar scriptie getiteld: Op het raakvlak tussen bèta en gamma. (Hoe) kan veiligheidskundige informatie de strafrechtelijke vervolging van overtredingen van het BRZO 99 optimaliseren? Motivatie van de jury voor het toekennen van een Eervolle Vermelding op postdoc-niveau: De jury ziet met dit rapport een helder, goed doortimmerd betoog dat op uitstekende wijze is opgebouwd en verzorgd. De handhavingskant is voor de veiligheidskunde inzichtelijk gemaakt. De vervolging van overtreders in het kader van de BRZO 99 wordt vanuit een specifieke optiek en positie benaderd. Voor de veiligheidskundige is het een vernieuwend onderwerp, dat zich begeeft op het scheidsvlak tussen bèta en gamma, het grenst nauw aan het eigen vakgebied. De jury kent met plezier aan deze scriptie een eervolle vermelding toe. NVVK-prijs voor de Veiligheidskunde

13 DE NVVK-PRIJS VOOR VEILIGHEIDSKUNDE verleden en heden De Nederlandse Vereniging voor Veiligheidskunde kent sinds 1995 jaarlijks prijzen toe aan de auteurs van de beste afstudeerscripties van de veiligheidskundige opleidingen in het Nederlandse taalgebied van de opleidingen tot middelbare, hogere en postdoctorale veiligheidskundige. Het bestuur van de NVVK heeft daartoe in 1995 een jury van deskundigen uit elk der niveaus benoemd om de voorgedragen scripties te beoordelen en prijswinnaars voor te dragen. De jury kan voorts besluiten naast of in plaats van een NVVK-prijs een eervolle vermelding toe te kennen. Naast de inzendingen van de nominerende opleidingen bestaat er sinds 2006 de mogelijkheid van de wildcardnominatie. Aan de procedure voor het indienen van wildcardnominaties en aan een grotere bekendheid van deze mogelijkheid wordt nog gewerkt. Voor deze editie werd mondeling bij de prijsuitreiking in 2008 en schriftelijk in NVVK Info een oproep gedaan, hetgeen dit jaar leidde tot twee wildcardinzendingen. Wildcardnominaties worden door de schrijver zelf ingezonden, waarbij de auteur een door zijn of haar opleidingsinstituut opgestelde verklaring dient mee te sturen. De NVVK-jury kan hieruit het niveau bepalen waarop de inzender de opleiding heeft afgerond, zodat het juiste beoordelingsstramien kan worden gehanteerd. Afgestudeerden die op persoonlijke titel hun scriptie zouden willen nomineren, zijn wellicht niet op de hoogte van de procedures rondom de NVVK-prijsuitreiking. Daarom wordt ook dit jaar weer in NVVK Info in het najaar bekendheid gegeven aan de mogelijkheid van de wildcardnominatie. Over de mogelijkheid van de wildcardnominatie voor de 16e editie in 2010 kunt u tot 1 oktober 2009 contact opnemen met het NVVK-jurysecretariaat: nvvkjury@veiligheidskunde.nl. De competitie om de NVVK-prijs is inmiddels een vaste waarde in de wereld van de veiligheidskundige opleidingen. Hiervan getuigt ook de 0,5 SKO-punt die voor het bijwonen ervan wordt toegekend. De jury rekent erop dat de komende jaren de bekendheid van de mogelijkheid voor een wildcardnominatie verder zal groeien. De NVVK-prijs voor de Veiligheidskunde dient een aantal doelen: - veiligheidskundigen in opleiding worden gestimuleerd een manuscript af te leveren dat uitstijgt boven het gemiddelde; - het vakgebied krijgt door het produceren van hoogwaardige publicaties meer aanzien; - beroepsgenoten worden geattendeerd op interessante ontwikkelingen. Alle genomineerde scripties zijn openbaar. De inzendingen zijn via de website te raadplegen voor vakgenoten. De betrokken opleidingsinstituten kunnen de onafhankelijke en deskundige beoordeling van de scripties door de vakjury als maatstaf zien voor de kwaliteit van hun opleiding. Dit jaar zijn elf scripties ingezonden: negen afkomstig van in 2008 afgeronde opleidingen van nominerende instituten en twee wildcardinzendingen, welke (deels noodgedwongen) op postdoc-niveau zijn beoordeeld. De jury heeft hieruit vijf scripties geselecteerd voor de competitie om de NVVK-publieksprijs. Vervolgens is bepaald aan welke scriptie een NVVK-prijs voor de Ve i l i g h e i d s k u n d e toekomt en welke scripties in aanmerking komen voor een eervolle vermelding. De auteurs van de vijf geselecteerde scripties houden op 19 maart 2009 in Congrescentrum Papendal te Arnhem hun voordracht: een publiek van NVVK-leden kiest uit de gehouden voordrachten de winnaar van de NVVK-publieksprijs. Na bekendmaking van de winnaars van de NVVK-prijzen 2009 voor de verschillende niveaus wordt tenslotte de NVVK-publieksprijs 2009 uitgereikt. Alle inzenders zullen voor de leden van de NVVK een artikel over het onderwerp van hun scriptie schrijven. De vijf sprekers publiceren hun artikel al in het herfstnummer van NVVKinfo. 12 NVVK-prijs voor de Veiligheidskunde 2009

14 DE NVVK-PRIJS VOOR VEILIGHEIDSKUNDE verleden en heden, vervolg Samenstelling NVVK-jury de heer ir. W.R. Beukenkamp, Voorzitter Jury - de heer T.K. van der Voorden - mevrouw U.M. Veenendaal-Dykstra - de heer ir. E.C. Verberne - mevr. ing. I. Breedveld - de heer G.T. Koning MSHE Samenstelling stemcommissie NVVK-publieksprijs de heer ing. M.F. Otto, Voorzitter - de heer A.G. Kroes B.Sc. - de heer ing. J.G.J. van Winsen De volgende opleidingen zijn door het NVVK-hoofdbestuur aangewezen als nominerend instituut voor de NVVK-prijzen: middelbare veiligheidskundige opleidingen: - Aviera Opleidingen, Terneuzen - Copla Opleiding en Training, Harderwijk - Elsevier opleidingen, Zwijndrecht hogere veiligheidskundige opleidingen: - Stichting PHOV, Utrecht postdoctorale veiligheidskundige opleidingen: - Delft TopTech (MoSHE), Delft - Nederlands Instituut Fysieke Veiligheid (MCDM), Arnhem Wildcard-nominaties: De wildcards die in de beoordeling zijn betrokken, zijn ingezonden door afgestudeerden van: - Technische Universiteit Delft, faculteit TBM - Delft TopTech (MPS), Delft NVVK-prijs voor de Veiligheidskunde

15 DE NVVK-PRIJS VOOR VEILIGHEIDSKUNDE verleden en heden, vervolg NVVK-prijzen en eervolle vermeldingen zijn vanaf 1995 uitgereikt aan: 1995 dhr. J.W. IJkel HVK-prijs dhr. ir. D.F. Mulder PostDoc-prijs 1996 dhr. G.C.J. Uittenhout HVK-prijs 1997 dhr. T.K. van der Voorden MVK-prijs mevr. ing. H.T. Niele-Sanders HVK-prijs dhr. T. Franssen HVK-eervolle vermelding dhr. R.T.J. Montijn PostDoc-prijs dhr. ing. L.A.M. Voesten PostDoc-eervolle vermelding 1998 dhr. W. Holtrop MVK-prijs dhr. ing. C.H. van den Berg HVK/PostDoc-prijs dhr. drs. H.G.D. Cramer HVK/PostDoc-eervolle vermelding 1999 dhr. F. van Doorn MVK-prijs dhr. R.M. Vermeul HVK-prijs 2000 dhr. Th. Koetsier MVK-prijs dhr. E.J. Oomes HVK-prijs dhr. J.W. van Middelaar HVK/PostDoc-eervolle vermelding 2001 dhr. A. Lefeber MVK-prijs dhr. ir. E. van der Schans HVK/PostDoc-prijs en publieksprijs 2002 mevr. drs. P.C. Kuijpers MVK-prijs en publieksprijs dhr. ing. J.C. Berkhout HVK-prijs dhr. drs. M.F. Jager PostDoc-prijs dhr. drs. A. Wold PostDoc-eervolle vermelding 2003 dhr. G.J. Offers MVK-prijs dhr. H.G.A. van den Elsen HVK-prijs dhr. ing. A.H. Emmen PostDoc-eervolle vermelding en publieksprijs 2004 dhr. E.J. de Reus MVK-prijs dhr. P.A.H. Klein HVK-eervolle vermelding dhr. ir. C.A. Zemering PostDoc-prijs dhr. J.J. Rooijmans PostDoc-eervolle vermelding dhr. P.C. Booster publieksprijs 2005 mevr. ing. I. Breedveld MVK-prijs dhr. H.A. van Helsland MVK-eervolle vermelding dhr. ing. R.W.M. van Uum HVK-prijs en publieksprijs 14 NVVK-prijs voor de Veiligheidskunde 2009

16 DE NVVK-PRIJS VOOR VEILIGHEIDSKUNDE verleden en heden, vervolg 2006 dhr. J. Ros MVK-prijs mevr. drs. V.R. van Guldener HVK-eervolle vermelding dhr. ir. A. Overbeeke PostDoc-prijs en publieksprijs 2007 dhr. J.P.M. Matton MVK-prijs dhr. J.H.B.L. Meenhuis MVK-eervolle vermelding dhr. ir. W.J. Dijk HVK-prijs en publieksprijs dhr. ing. K.E. Beumkes PostDoc-prijs 2008 dhr. ing. A.P. Scheltinga MVK-prijs mevr. E.M. van Biene-Vlasblom PostDoc-prijs 2009 dhr. R. van der Pol MVK-prijs en publieksprijs dhr. ing. A.J.L.L. Snoeren MVK-eervolle vermelding mw. A. Oorschot-Kuipers HVK-eervolle vermelding dhr. ir. B.J. Hendriksen PostDoc-prijs mw. ing. P.Y. van der Hulst-Ouwerkerk PostDoc-eervolle vermelding Gorinchem, 23 februari 2009/WB/WM/wm/ aangepast 25 maart 2009/WM/wm NVVK-prijs voor de Veiligheidskunde

17 NVVKinh_ :4911:3 Pagina 16 NVVK-prijs voor de Veiligheidskunde 2009