Meerjaren Perspectief Utrechts Vastgoed (MPUV) mei 2017

Transcriptie

1 Meerjaren Perspectief Utrechts Vastgoed (MPUV) mei 2017

2 Inhoud MPUV Inleiding 2 Vastgoedportefeuille 2.1 Inleiding 2.2 Ontwikkelingen vastgoedportefeuille 2.3 Verkoop vastgoed 2.4 Debiteurenbeheer 2.5 Leegstand 2.6 Duurzaamheid 2.7 Klanttevredenheid 3 Programma Vastgoed 3.1 Inleiding en omvang 3.2 Problematiek Programma Vastgoed 3.3 Deelportefeuilles Programma Vastgoed Welzijn Zorg Erfgoed (inclusief de Stadsboerderijen) Cultuur Overig Overig Beleid Eigen huisvesting 4. Programma Sport 5. Programma Stedelijke Ontwikkeling 6. Programma Bereikbaarheid 7. Special: Onderwijs / MFA s Bijlage I: Infographics Vastgoedportefeuille Bijlage II: Accommodatielijst - 2 -

3 1. Inleiding Dit jaar is het Meerjarenperspectief Utrechts Vastgoed (MPUV) anders van opzet dan u gewend bent. Voorgaande jaren legt het college gebruikelijk in het MPUV verantwoording af over het gevoerde vastgoedbeleid in het afgelopen boekjaar én werd vooruit gekeken naar de financiële positie van de vastgoedportefeuille voor de middellange en lange termijn. Dit jaar is de doorkijk naar de meerjarenexploitatie voor de komende vijf jaar vooruit en ook de toekomstige vastgoedinvesteringen niet opgenomen bij het programma Vastgoed. Financiële problematiek Programma Vastgoed Bij de tweede Bestuursrapportage 2016 is een tekort gemeld op het programma Vastgoed van 4,7 miljoen euro. Daarop hebben de Integraal Resultaatsverantwoordelijk Manager (IRM) Utrechtse Vastgoed Organisatie (UVO) en de concernmanager Financiën de opdracht gekregen tot het uitvoeren van een diepgaand onderzoek naar de oorzaken en oplossingsmogelijkheden van het tekort. In het kader van het onderzoek is de vastgoedbegroting volledig opnieuw opgebouwd, zodat de begrotingsbasis nu op orde is. Op basis van de nieuwe begroting blijkt een tekort van 4,4 miljoen euro in Bij de Voorjaarsnota 2017 lopen diverse oplossingsrichtingen mee die effect hebben op de meerjarenexploitatie van vastgoed. In hoofdstuk 3 Programma Vastgoed onder het kopje Financiële problematiek lichten we dit nader toe. Omdat het onderzoek nog niet volledig afgerond is en er nog verschillende opdrachten lopen, zijn een aantal elementen weggelaten uit dit MPUV. Zo is de doorkijk naar de meerjarenexploitatie voor de komende vijf jaar vooruit niet opgenomen en zijn ook de toekomstige vastgoed investeringen niet opgenomen bij het programma Vastgoed. De reeds bekende en besloten investeringen worden wel beschreven. In het najaar 2017 kan gerapporteerd worden over de nadere uitwerking van de uitkomsten van onderzoek naar pandenbegroting en de voorgestelde oplossingsrichtingen om de begroting op orde te brengen. Dan kunnen ook de te hanteren parameters, indexen en weerstandsvermogen definitief worden vastgesteld. Het college zal hierover in het najaar 2017 per brief bij de Programmabegroting 2018 de raad uitgebreid informeren. Moties in Programma Vastgoed Bij de Programmabegroting 2017 zijn een aantal moties overgenomen met betrekking tot het Programma Vastgoed. Het betreft: 1. M212/ Zicht op de torens: - verzoekt het college in de aanloop naar de Voorjaarsnota 2017: meerjarig inzicht te verschaffen in verwachte uitgaven voor groot onderhoud van de historische torens; - scenario s voor te leggen op welke wijze de verwachte uitgaven gedekt kunnen worden; wat hiervan de consequenties zijn voor het financiële beeld; aan te geven hoe de kosten van de restauratie gaat dekken de komende jaren; 2. M227 /Vastgoed verkopen tegen marktwaarde: - te onderzoeken of en hoe de gemeente afscheid zou kunnen nemen van de interne rekenmethode [o.i.v. interne rekenrente van 4 perc. te verkopen vastgoed 25 keer de netto huur moet opbrengen] en het vastgoed tegen marktprijzen zal kunnen verkopen;. - raad over de uitkomsten te informeren voorafgaande aan de behandeling van de Voorjaarsnota Dit onderwerp komt ook terug bij het vervolg pandenonderzoek en nadere uitwerking

4 Over de uitwerking van beide moties zal- gelet op het gegeven dat het onderzoek naar de oorzaken en oplossingsmogelijkheden van het tekort in het Programma Vastgoed nog loopt - eveneens worden gerapporteerd in het najaar In het najaar 2017 kan gerapporteerd worden over de nadere uitwerking van de uitkomsten van onderzoek naar pandenbegroting en de voorgestelde oplossingsrichtingen om de begroting op orde te brengen. Dan kunnen ook de opdrachten in beide moties worden beantwoord. Programma Sport Voor het onderdeel Programma Sport in dit MPUV zijn de Nota Kapitaal Goederen, vooruitblik en toekomstige investeringen wel meegenomen. De vervangingsinvesteringen sport zijn geautoriseerd tot en met Voor 2018 en verder zijn de benodigde vervangingsinvesteringen geprogrammeerd en opgenomen. Deze investeringen autoriseren wij in de programmabegroting 2018, de investeringsstaten geven aan welke vervangingen van velden en accommodaties gerealiseerd gaan worden. In dit MPUV staan ook gewenste uitbreidingsinvesteringen genoemd. Deze zullen als apart ter besluitvorming aan de raad aangeboden worden. Leeswijzer In dit MPUV wordt in afwijking van vorige edities per programma, t.w. Vastgoed, Sport, Bereikbaarheid en Stedelijke Ontwikkeling, gerapporteerd. De wijze van rapportering, gebruik van tabellen en infographics is weer vergelijkbaar met voorgaande jaren en kan dus ook gebruikt worden ter vergelijking. In hoofdstuk 3 wordt het vastgoed verantwoord per deelportefeuille dat onderdeel uitmaakt van het programma Vastgoed. In de hoofdstukken 4, 5 en 6 komt vervolgens het vastgoed in de programma s Sport, Stedelijke Ontwikkeling en Bereikbaarheid aan bod. In hoofdstuk 7 wordt de special portefeuille Onderwijs benoemd. In de Bijlage Infographics wordt (grafisch) nader inzicht gegeven in de omvang en samenstelling van de portefeuille Vastgoed

5 2. Vastgoedportefeuille 2.1 Inleiding In dit Meerjaren Perspectief Utrechts Vastgoed (MPUV) legt het college verantwoording af over het gevoerde vastgoedbeleid in het afgelopen boekjaar. Het gaat hierbij om het vastgoed in de verschillende programma s. Naast programma Vastgoed gaat het ook over de programma s Sport, Stedelijke Ontwikkeling en Bereikbaarheid. Voor deze laatsten geldt dat het vastgoed gedeelte van die programma's in dit MPUV opgenomen zijn. In hoofdstuk 2 wordt toelichting gegeven, conform motie 2015/74 (Kansen grijpen bij bundeling Utrechts Vastgoed), op de volgende onderwerpen: Ontwikkelingen vastgoedportefeuille; het uitgifte- en verkoopproces van gemeentelijk vastgoed; het debiteurenbeheer van UVO; leegstand in het gemeentelijk vastgoed; de duurzaamheidsopgave in relatie tot het gemeentelijk vastgoed; de gebruikerstevredenheid. 2.2 Ontwikkelingen vastgoedportefeuille De komende jaren zijn er een aantal belangrijke ontwikkelingen die van invloed zullen zijn op de vastgoedportefeuille. Een aantal van deze ontwikkelingen is dit jaar ingezet en zal leiden tot aanpassing van de portefeuille en de sturing op de portefeuille. Deze ontwikkelingen zijn hieronder beschreven: Er zijn een aantal huisvestingsplannen gerealiseerd. Het MPOHV (portefeuille Onderwijs), het plan Vernieuwend Welzijn, het huisvestingsplan Veldsport en de huisvesting van de buurtteams zijn voorbeelden hiervan. Voor ieder van de deelportefeuilles zal een (of meerdere) huisvestingsplan(nen) moeten worden gemaakt en jaarlijks bijgesteld. UVO en de ontwikkelorganisatie zullen hierin gezamenlijk optrekken. In 2017 zal er voor alle portefeuilles een Huisvestingplan zijn opgesteld. In toenemende mate wordt er aan de UVO gevraagd om vastgoed in zelfbeheer te geven aan een partij. Het maken van goede prestatieafspraken, bijv. in stand houden van het pand, bijdrage aan beleidsdoelen, met de partij is belangrijk. Uiteraard kan er een regulier huurcontract worden afgesloten. Meestal is dat niet wat de zelfbeheerorganisatie wil en kan, zeker bij aanvang. Dit vraagt dan ook om een flexibel contract, waarbij het doel is om op lange termijn te groeien naar een situatie waarbij er ofwel sprake is van een regulier huurcontract ofwel het eigendom is overgedragen. Een voorbeeld: Oudwijkerdwarsstraat, podium oost; het betreft een buurtcentrum in zelfbeheer, UVO heeft een reguliere verhuurrelatie met Podium oost. Podium oost heeft daarnaast een subsidie relatie met MO Mens & Samenleving. De aanvangshuurprijs is vast gesteld op basis van een taxatie. In deze taxatie is rekening gehouden met de huidige staat van het onderhoud en de wens van Podium oost deze locatie uit te bereiden en/of te verwerven. Er is een inspanningsverplichting m.b.t. de huisvesting van de Voedselbanken in Utrecht. Dit is in een brief aan de raad dd. 7 december 2015, Huisvesting Voedselbank, kenmerk , toegezegd. Op het moment zijn er in vier panden van de gemeente voedselbanken met uitgifte mogelijkheden gehuisvest. In drie van de vier panden is er een gebruiksovereenkomst afgesloten om-niet. Eind 2016 is de stichting Voedselbank Utrecht opgericht. Het doel van deze stichting is meer eenheid te verkrijgen in de uitgiftepunten in de stad. Nu zijn er diverse stichtingen die allemaal zelf ondernemen, soms is er samenwerking maar dat kan beter. De voedselbanken worden vanuit beleid niet gesubsidieerd voor huisvesting. Omdat er geen budget is, worden er - 5 -

6 tijdelijke overeenkomsten in leegstaande panden afgesloten. Nadeel is de tijdelijkheid en daardoor onzekerheid voor op dit moment 3 locaties. Zodra er een betalende huurder is of het schoolbestuur eist het pand op zal de voedselbank moeten vertrekken en opzoek gaan naar een andere locatie. 2.3 Verkoop vastgoed De hoofdregel is dat vastgoed wordt verkocht indien het geen beleidsdoel meer ondersteunt. In 2015 is het uitgifteproces in een apart voorstel door de raad goedgekeurd. In het MPUV wordt de jaarlijkse rapportage gedaan. De taakstelling voor 2016 was om een netto opbrengst te realiseren van 4,1 miljoen euro door verkoop van vastgoed. Deze taakstelling is volledig gerealiseerd. De panden die zijn uitgegeven in 2016 zijn: Europaweg 50; Mereveldlaan 10A Oudegracht (Onder 239 en 241) Springweg 18/18 Bis Springweg 134 Tractieweg 50 Tolsteegsingel 55 Wijde Doelen 10 Vleutenseweg 420/422 Vondellaan 72 Wijde Begijnstraat 1-3 achter Daarnaast is ook nog het pand Oudegracht 229/ Zwaansteeg 11 verkocht. De meeropbrengst van de verkoopopbrengst Zwaansteeg wordt niet ingezet voor de verkooptaakstelling maar voor de verbouwing stadhuis, zoals voorgesteld in de Kredietaanvraag Groot Onderhoud incl. Verduurzamingsmaatregelen en Tijdelijke Huisvesting gebruikers Stadhuis (Kenmerk ; B&W 26 maart 2017). Alle verkopen hebben plaats gevonden conform het nieuwe uitgifte proces met uitzondering van: Mereveldlaan 10A, Springweg 18/18 Bis en de Wijde Doelen 10. Hier is op basis van het oude beleid het pand eerst aangeboden aan de zittende huurder

7 2.4 Debiteurenbeheer Vier debiteuren hebben een openstaand saldo van meer dan Hiermee zijn betalingsregelingen getroffen. Debiteurenbeheer UVO Toelichting: Op de peildatum 30 maart 2016 (MPUV 2016) stond er nog een totaal bedrag van open. Op de peildatum 31 december 2016 stond een totaal bedrag van open (op een omzet van ca. 54,1 miljoen op jaarbasis). Geconcludeerd kan worden dat het openstaande bedrag afneemt. In de bovenste tabel staat de verdeling over de portefeuilles aangegeven. Tevens is in de tabel aangegeven de openstaande bedragen > of ouder dan 90 dagen. Dit bedraagt een saldo van , -. Ongeveer 73% van dit bedrag (= ) wordt bepaald door 6 debiteuren, van deze debiteuren hebben 4 een openstaand bedrag van meer dan , -. De onderdelen Onderwijs, Sport en Ruimtelijke Ontwikkeling in bovenstaande tabel rekenen af in de respectievelijk programma s. Het incassobeleid is opgebouwd uit 4 zogeheten aanmaningsfasen. Vanaf fase 3 wordt er intensief incassobeleid gevoerd. De debiteur heeft hiervoor al twee herinneringen (fase 1 en 2) ontvangen. Indien er dan nog niet betaald is binnen 14 dagen, wordt de vordering aangeboden aan een incassobureau of geblokkeerd voor nader intern onderzoek. Het streven is om zoveel mogelijk openstaande facturen zonder aanmaning te innen. 2.5 Leegstand Inleiding Bij de behandeling van de leegstaande objecten wordt onderscheid gemaakt in objecten die volledig leeg staan, en ruimten waarvan de bezetting of het gebruik wordt afgestemd op een beleidsprogramma. In de tabel is de leegstand opgenomen. De toelichting over de bezetting is voor de respectievelijke portefeuilles in de betreffende paragrafen benoemd. Een ruimte staat leeg als er geen verplichting bestaat in de vorm van een huur- of gebruiksovereenkomst, in de vorm van een wettelijke zorgplicht, of bij een beleidskeuze voor een programma

8 Leegstand in cijfers In de onderstaande tabel is voor de gebouwen de totale leegstand opgenomen. Eveneens is in de tabel opgenomen waar sprake is van leegstandbeheer. Bruikleenovereenkomsten worden (tijdelijk) afgesloten om het beheerrisico te beperken en om ruimte te bieden aan minder draagkrachtige gebruikers, die passen in de maatschappelijke doelstellingen van gemeenten en partners. Er is veel variatie in leegstand tussen portefeuilles. Het percentage wordt sterk beïnvloed door de portefeuille Ruimtelijke Ontwikkeling. Voor de komende jaren wordt een hoger leegstandsrisico verwacht. In 2017 wordt gestreefd de helft van het leegstaand vastgoed in tijdelijk gebruik te kunnen brengen. Leegstand per 31 december 2015 (uit het MPUV 2016) Bruikleen en tijdelijk Leegstand Totaal ,48% ,27% ,75% 2.6 Duurzaamheid Verduurzaming vastgoed in 2016 In 2016 zijn circa 300 panden met een beleidsdoel van de UVO vastgoedportefeuille door ECN doorgelicht op de financiële consequenties van de verduurzaming. Er is vastgesteld dat de vastgoedorganisatie voor circa een derde van het totale gebouw gebonden energiegebruik kan besparen met maatregelen die binnen de financiële kaders vallen. Door de energiemaatregelen te combineren met de renovatie van panden die gemiddeld 45 jaar na zijn bouwjaar plaatsvindt, kunnen de kosten zo beperkt mogelijk gehouden worden omdat bij deze vernieuwbouw de maatregelen voor een deel binnen de kosten van de noodzakelijke werkzaamheden uitgevoerd kunnen worden. Dit is relatief succesvol mede vanwege de kaders die de gemeente hanteert ten aanzien van bijvoorbeeld de ruime terugverdientijd van 15 jaar. In het MPUV 2016 hebben wij u aangegeven dat met de conclusies uit het ECN rapport prioriteit zal gegeven worden aan het verduurzamen van de niet-monumentale panden gebouwd voor 1992 en maximaal ingezet moet worden op de opwekking van duurzame energie op en om de gebouwen. Het meenemen van de verduurzaming in de onderhoudsplanning is een goede theoretische aanpak die niet werkt op het moment dat de maatregelen niet kostendekkend uitgevoerd - 8 -

9 kunnen worden. De ervaring van de afgelopen jaren heeft geleerd dat bij alle duurzaamheid maatregelen in combinatie met het reguliere onderhoud werkzaamheden alsnog een onrendabele top ontstaat. Per brief dd. 11 oktober 2016 informeerden wij de raad over de mogelijkheden tot realisatie van onze duurzaamheidambities gemeentelijk vastgoed in relatie tot de financiële kaders en spelregels. Eveneens hebben wij toen geïnformeerd over het plaatsen van zonnepanelen op panden met een grootverbruik aansluiting. Naar aanleiding van de bespreking van bovengenoemde brief hebben wij toegezegd bij de Voorjaarsnota 2017 schriftelijk aanvullende informatie te geven over de mogelijkheden (zoals genoemd in de Raadsinformatiebijeenkomst) met betrekking tot de verduurzamingsambities vastgoed in relatie tot de financiële spelregels. Wat is er gebeurd in 2016? KVB: op 7 sportaccommodaties voor 135 kwp zonnepanelen gelegd. Voorbereidingen getroffen voor het leggen van zonnepanelen op 6 panden SDE (start plaatsing begin 2017) SDE aangevraagd voor 10 panden; totaal beschikt vermogen kwp 3 gemeentelijke daken beschikbaar gesteld aan derden. ECN heeft de opdracht een verkenning te maken naar de klimaatdoelen voor het Utrechts vastgoed afgerond. De conclusie is dat met de gehanteerde (financiële) uitgangspunten er een groot tekort is. Het advies is om te focussen op de panden voor 1992 die geen monument zijn en om bij renovaties in één keer door te pakken naar klimaatneutraal. In het voorjaar zijn voor panden SDE ingediend. Deze zijn allemaal afgewezen in verband met een vroegtijdige budgetuitputting van de SDE regeling. Met het door de gemeente gevraagde subsidiebedrag vielen de aanvragen buiten het beschikbare rijksbudget. In het najaar zijn de aanvragen opnieuw ingediend met een lager subsidiebedrag. Met het door de gemeente gevraagde subsidiebedrag zijn we binnen het beschikbare budget van de najaar ronde van de SDE gebleven en kregen op alle aanvragen een positieve beschikking. Met deze incidentele oplossing is de onrendabele top incidenteel gedekt. Energielabelling In onderstaande tabellen is een verdeling gemaakt naar bruto vloeroppervlakte met een energielabel en aantallen panden met een energielabel. Van sommige panden is het energielabel niet bekend. Voor panden met monumentenstatus geldt geen labelverplichting. Veel panden in tijdelijk beheer hebben nog geen label in afwachting van de bestemming voor ontwikkeling, sloop of verkoop. Energielabels van concrete panden zijn openbaar opvraagbaar via het openbaar loket van RVO:

10 Stand van zaken Energie labelling m2 BVO label A label A label A label B label C label D label E label F label G Verdeling energielabels naar bruto vloeroppervlakte A++ A+ A B C D E F Totaal A++ 3 A+ 2 A 19 B 7 C 13 D 16 E 14 F 20 G 29 TOTAAL 123 Verdeling energielabels naar aantallen panden met een energielabel

11 2.7 Klanttevredenheid Wij hebben in twee brieven, d.d. 4 januari en 8 juli 2016 de raadscommissie Stad & Ruimte, uitgebreid geïnformeerd over de klanttevredenheidsonderzoeken bij vastgoed. Twee jaarlijks worden klanttevredenheidonderzoeken gehouden bij de 3 Utrechtse binnenzwembaden, de 11 Utrechtse sporthallen, de 8 sportzalen en bij de 44 gymzalen. We meten de klanttevredenheid bij het vastgoed dat de gemeente exploiteert, zoals de sport- en de welzijnsaccommodaties. Wanneer gemeente alleen eigenaar is van het vastgoed en niet exploiteert (zoals bij Tivoli Vredenburg en de Bibliotheek), is het aan de organisatie zelf om een dergelijk klanttevredenheidsonderzoek uit te voeren. De tevredenheid wordt bij bezoekers met een online enquête gemeten. Dit onderzoek meet een aantal aspecten: de bereikbaarheid, het onderhoud, de toegankelijkheid, veiligheid, communicatie en klachtafhandeling. Bij de Sporthallen en gym- en sportzalen en ook bij de zwembaden is ook de horeca, personeel (beheerders - instructeurs) en hygiëne meegenomen. Na het klanttevredenheidsonderzoek wordt er een verbeterplan opgesteld met medewerkers en bij voorkeur ook met een klantpanel. Naast de 2 jarige onderzoeken wordt er geëxperimenteerd met nieuwe methoden en technieken waarbij we continue meten en sneller kunnen anticiperen op de klantbeleving. De nieuwe technieken en methoden moeten ons ook in staat stellen om meer klantgericht onderzoek te verrichten op bijvoorbeeld thema s of specifieke doelgroepen. Streven is een klantbelevingsdashboard, waarin de tevredenheidsresultaten per accommodatie staan. Op deze manier kunnen de accommodaties onderling en met andere gemeenten vergelijken worden. In 2017 wordt er een nieuw klanttevredenheidsonderzoek uitgevoerd bij de Welzijnsaccommodaties en sportparken. In de planning staat voor eind 2017 een eerste klanttevredenheidsonderzoek Parkeergarages

12 Overzicht laatste klanttevredenheidsonderzoeken: Accommodaties Wanneer Doelgroep Cijfer /2016 Welzijns-accommodaties eind 2014 begin Sociaal makelaars 7.2 / in 2017 KTV uitgevoerd 1e keer dus meer 0-meting - Huurders van de ruimte - Via huurders eventueel ook de deelnemers van de activiteit Sportparken eind 2014 begin Sportverenigingen die hun 6.8 /in 2017 KTV uitgevoerd 1e keer dus meer 0-meting thuisbasis hebben op één van onze parken. - Scholen van basis- en voortgezet onderwijs die het afgelopen jaar een sportpark hebben gehuurd Buitenbad Krommerijn Augustus 2015 uitgevoerd in het weekend van 21,22 en 23 augustus. De gemiddelde - Bezoekers van zwembad De Krommerijn De Beheersstichting is niet Gem. 8 voor prijs kwaliteitsverhouding 7,2 temperatuur was 25 graden. gevraagd. Hier volgt een ander traject (evaluatie seizoen) Zwembaden 2 e helft 2016 Bezoekers van zwembaden Den Gem. 7.3 Hommel, De Kwakel en Fletiomare Sporthallen 4e kwartaal 2013 / en 1e kwartaal 2014 De contactpersonen van de verenigingen die bekend zijn bij het reserveringssysteem. 7.2/ Betrekking op tarieven, openingstijden, manier van reserveren.3.9 op schaal van 5, Rapportcijfer indruk sporthal 7.6 Gym- en sportzalen 4e kwartaal 2013 / en 1e kwartaal 2014 De contactpersonen van de vereniging die bekend zijn bij het reserveringssysteem. 6.7/ Betrekking op tarieven, openingstijden, manier van reserveren. 4.0 van de 5, Rapportcijfer indruk gymzalen 6.5 Parkeergarages - - KTV Eind

13 3. Programma Vastgoed 3.1 Inleiding en omvang In het vorige hoofdstuk is toelichting gegeven op de totale vastgoedportefeuille van UVO. In dit hoofdstuk wordt het vastgoed verantwoord dat onderdeel uitmaakt van het programma Vastgoed. Er wordt gerapporteerd over de omvang van de portefeuille en het resultaat. Vervolgens wordt per deelportefeuille in het gedeelte Nota Kapitaalgoederen inzicht gegeven in de investeringen voor het vastgoed in dit programma. In de Bijlage Infographics wordt (grafisch) nader inzicht gegeven in de omvang en samenstelling van de portefeuille Vastgoed. Aantal objecten per beleidsveld in programma Vastgoed Aantal objecten Aantal beheereenheden Beleidsveld Eigendom Extern Totaal Totaal gehuurd Erfgoed Eigen huisvesting Cultuur Multifunctionele accommodaties (Onderwijs) Onderwijs (inclusief bibliotheek en UCK) Overig beleid Overig Sport / Recreatie Welzijn Zorg Totaal Bovenstaande tabel toont in welk beleidsveld het vastgoed wordt ingezet. De eerste kolom toont het aantal objecten (dit zijn de panden en de gronden bij elkaar) in eigendom bij de gemeente Utrecht binnen programma Vastgoed aan. De tweede kolom toont het vastgoed dat voor het betreffende beleidsveld wordt gehuurd van een andere eigenaar aan. Het aantal objecten betreft het aantal panden en gronden vastgoed en de beheereenheden toont het aantal onderdelen van het object dat apart in gebruik wordt gegeven aan. Zo is binnen de categorie 'overig' één object met de noemer tuinen, hieronder vallen alle groenstroken die als tuin verhuurd worden bij de naastgelegen woning

14 Aantal m2 per beleidsveld in programma Vastgoed Beleidsveld Aantal m2 BVO gebouwen Aantal m2 terrein gebouwen Aantal m2 terrein gronden Totaal aantal m2 terreinen (gebouwen + gronden) Erfgoed Gemeentelijke huisvesting Kunst en Cultuur Multifunctionele accommodaties Onderwijs (inclusief bibliotheek en UCK) Overig beleid Overig Sport / Recreatie Welzijn Zorg Totaal In bovenstaande tabel worden de m2 getoond van de gebouwen voor de verschillende beleidsvelden. Dit betreft het bruto vloer oppervlak (BVO). Naast panden is de Gemeente Utrecht ook in het bezit van gronden. In de tweede kolom is het aantal m2 van terreinen behorende bij de gebouwen getoond. In de derde kolom is het aantal m2 van de gronden getoond, waar geen bebouwing op staat. In de laatste kolom is het totaal van de m2 terreinen getoond, wat een optelling is van de m2 terrein gebouwen en de m2 terrein gronden. Dit geeft inzicht in het totaal aantal m2 grond waar UVO binnen programma Vastgoed verantwoordelijk voor is. Eind 2016 is dat in totaal 279 hectare

15 Resultaat en Meerjaren eigenaar exploitatie Bedragen *1.000 Werkelijk werkelijk Werkelijk Werkelijk Begroot Werkelijk Belastingen en heffingen verzekering service onderhoud kapitaallasten Beheer/kostentoerekening overige exploitatielasten Interne huisvesting / betaalde huren totale lasten Huren (intern en extern) overige opbrengsten service totale baten resultaat vastgoedbeheer Bijdrage programma resultaat mutatie in reserves vastgoedreserve De totale baten zijn 4,116 miljoen lager. Er zijn een aantal oorzaken: De externe huurinkomsten zijn 0,576 miljoen euro lager. Dit heeft te maken met een lagere indexering ten opzichte van begroting op de huurcontracten en met leegstand. Daarnaast heeft een correctie van 0,44 miljoen plaatsgevonden, de balanspost nog te ontvangen huren, reeds in 2015 ontvangen, is op de huurinkomsten gecorrigeerd. Er is 1,7 miljoen euro lagere interne huur door meerjarig lagere indexering van de huren ten opzichte van de begroting. Er is 0,8 miljoen euro servicebaten onterecht begroot bij interne huur. Leegstand (o.a. Vredenburg 40) zorgt voor een incidenteel nadeel van 0,6 miljoen euro. De totale lasten zijn 3,05 miljoen hoger dan begroot. Er zijn een aantal oorzaken: In 2016 hebben we aanslagen OZB ontvangen van oudere jaren voor nieuw opgeleverde panden (0,26 miljoen). Daarnaast zijn de kosten voor OZB en verzekeringspremies 0,326 miljoen hoger dan begroot. De vergoeding voor BTW schade (0,4 miljoen) is in 2015 per abuis niet naar balans geboekt, in 2016 is dat alsnog rechtgetrokken. Er is voor 0,3 miljoen euro tekort op de exploitatie van de aangehuurde panden. Het ontbreken van de sponsorbijdrage voor het gebouw TivoliVredenburg zorgt voor 0,257 miljoen aan hogere kapitaallasten. Er is 0,7 miljoen euro besteed aan kosten vastgoedinformatie, toename beheer door komst nieuwe panden en kosten voor juridische ondersteuning, haalbaarheidsonderzoeken. De lasten zijn 2,275 miljoen hoger door afwaardering panden vanwege duurzame waardevermindering. Er is voor 1,437 miljoen euro minder aan planmatig onderhoud uitgevoerd

16 3.2 Problematiek programma vastgoed Programma Vastgoed Problematiek Structureel tekort (index) Totaal Bij de tweede bestuursrapportage 2016 is een tekort gemeld op het programma Vastgoed van 4,7 miljoen euro. Daarop hebben wij opdracht gegeven tot het uitvoeren van een diepgaand onderzoek naar de oorzaken en oplossingsmogelijkheden van het tekort. In het kader van het onderzoek is de vastgoedbegroting volledig opnieuw opgebouwd, zodat de begrotingsbasis nu op orde is. Op basis van de nieuwe begroting blijkt een tekort van 4,4 miljoen euro in Hierin is begrepen een besparing van 0,5 miljoen op de geplande onderhoudslasten binnen vastgoedbeheer. Dat betekent met andere woorden dat het positieve resultaat van het programma Vastgoed 4,4 miljoen euro lager is dan begroot (9,6 miljoen). Dit houdt in dat de vastgoedportefeuille een positief saldo heeft in de begroting van 5,2 miljoen. Het onderzoek is nog niet volledig afgerond. De voorstellen nu zijn gebaseerd op de nieuw opgebouwde begroting van kosten en opbrengsten. Een deel van de fluctuaties in de begroting wordt geëgaliseerd ten laste van de vastgoedreserve. Dit zijn incidentele afwijkingen ten opzichte van de langjarige kosten- en opbrengstenontwikkeling (index), leegstand en fluctuaties op pandniveau als gevolg van de levensfase waarin het pand zich bevindt. De omvang van de reserve vastgoedbeheer is nog niet betrokken in het onderzoek. Dat zal in de loop van het jaar gebeuren. Mogelijk leidt dit bij de Jaarstukken 2017 tot een voorstel tot aanvulling van de reserve. Fluctuaties in kosten en opbrengsten zijn een gegeven bij de exploitatie van vastgoed. Het resultaat van de exploitatie op pandniveau is afhankelijk van de levensfase waar het pand zich in bevindt. Hierin is het onderhoud genormeerd opgenomen en nog niet op basis van de lang cyclische onderhoudsplanning. Op grond van de parameters in de Kadernota Vastgoed wordt de meerjarige exploitatie van de panden doorgerekend op basis van een jaarlijkse kosten- en opbrengstenstijging van 2%. Dit is het langjarig gemiddelde gedurende de exploitatietermijn van 40 jaar. In werkelijkheid fluctueert de ontwikkeling rond dit percentage. Incidentele afwijkingen worden in principe geëgaliseerd ten laste van de reserve vastgoedbeheer, voor de gehele portefeuille. Vanaf 2014 blijft de inflatie sterk achter bij het langjarig gemiddelde. Aan de inkomstenkant leidde dit tot een zeer beperkte inkomstengroei, terwijl een aantal uitgavenposten, zoals verzekeringspremies en de OZB bleef stijgen. Daarnaast zijn nieuwe huurcontracten in verband met de marktomstandigheden afgesloten op een lager niveau dan de oude. Dit deel van de problematiek vatten wij samen onder de noemer index. Een ander deel van het tekort wordt veroorzaakt door leegstand van panden. De kosten lopen grotendeels door, terwijl er geen huur meer wordt ontvangen. Een zekere mate van leegstand is inherent aan de vastgoedexploitatie en ook noodzakelijk voor de flexibiliteit binnen de portefeuille. In de huursom is het leegstandrisico verwerkt. Fluctuaties in de portefeuille als gevolg van leegstand worden ten laste van de vastgoedreserve geëgaliseerd. In het tekort 2017 bedraagt de component leegstand 0,850 miljoen euro. Dit bedrag vangen wij op binnen het programma, door de leegstaande panden opnieuw te verhuren, af te stoten, of ten laste van de vastgoedreserve. In 2017 zijn de overige oplossingsmogelijkheden beperkt. Daarom brengen we het resterende tekort van 3,55 miljoen euro ten laste van de algemene middelen. De cumulatief opgelopen achterstand op de indexering van de huuropbrengst bedraagt inmiddels 3,3 miljoen euro. Het is niet realistisch aan te nemen dat in de komende jaren de index zodanig ver boven

17 de gemiddelde 2% uitkomt dat dit bedrag kan worden goedgemaakt (daarvoor is een index van bijna 9% in één jaar nodig). Daarom stellen wij voor 1,990 miljoen euro van de indexproblematiek structureel ten laste van de algemene middelen te brengen. Het resterende (incidentele) deel kan ten laste van de vastgoedreserve worden gebracht. Om te voorkomen dat er opnieuw grote verschillen als gevolg van de indexering ontstaan is het wenselijk de systematiek aan te passen. Dit betreft zowel de rekensystematiek binnen het programma Vastgoed, de wijze van huuraanpassing in de contracten en de gemeentebrede systematiek van loonen prijsaanpassing op de programma s. In de nieuwe Kadernota Vastgoed wordt de systematiek globaal beschreven, de bijbehorende parameters en methoden moeten nog worden bepaald. Deze parameters kunnen daarom niet worden vastgelegd in het MPUV Dit MPUV heeft een ander karakter dan gebruikelijk en bevat een terugblik op de afgelopen jaren, waarmee de resultaten van het onderzoek uitgebreider worden toegelicht dan in het bestek van de voorjaarsnota mogelijk is. Het beleid voor de toekomst wordt in het MPUV op hoofdlijnen geduid, maar nog niet financieel vertaald, omdat de methoden en parameters nog moeten worden uitgewerkt. Deze uitwerking zal ter vaststelling worden voorgelegd bij de behandeling van de Programmabegroting Zoals hierboven beschreven is de reserve vastgoedbeheer een belangrijk mechanisme om onvermijdelijke incidentele afwijkingen in de exploitatie van het vastgoed te egaliseren. Omdat het onderzoek nog niet geheel is afgerond is de meerjarige doorkijk op de ontwikkeling van de vastgoedreserve reserve niet beschikbaar. Bij de jaarrekening 2017 zal een nadere onderbouwing worden opgeleverd van de totaal benodigde omvang van de reserve voor latere jaren

18 3.3 Deelportefeuilles Programma Vastgoed Welzijn Welzijnsaccommodaties staan ten diensten van de civil society. Ze zijn de plek waar bewoners, (kinder)sociaal makelaars, maatschappelijke dienstverleners en andere professionals elkaar kunnen vinden. Met Vernieuwend Welzijn is in 2011 het beleidskader vastgesteld. De sociaal makelorganisaties (SMO) richten zich op het ondersteunen van bewoners die activiteiten willen organiseren en het sociaal beheer op de buurtcentra en speeltuinen. Gemeente is verantwoordelijk voor het technisch beheer en de exploitatie van de accommodaties. In juni 2016 heeft het college notitie 'Maatschappelijk Initiatief Onderdak, in buurtcentra voor de toekomst' vastgesteld. Deze notitie geeft een meerjarig perspectief op vraag, aanbod en kwaliteit van de buurtcentra, passend en efficiënt gebruik van accommodaties voor bewonersinitiatieven en maatschappelijke organisaties. Deze ruimte kan geboden worden in buurtcentra in gemeentelijk beheer, buurthuizen in zelfbeheer en op locaties van derden zoals sportkantines, zorginstellingen, scholen, kerken et cetera. Deze laatste 'schil' van accommodaties heeft in eerste instantie een andere functie maar stelt (delen) van ruimte beschikbaar voor burgerinitiatieven. Omvang en bezetting De verandering in het beheer van de welzijnsaccommodaties in kader van Vernieuwend Welzijn heeft bij de start een wisselend beeld gegeven op de bezetting per accommodatie. In de periode vanaf december 2013 zien we een herstel van de bezetting en neemt de betrokkenheid van gebruikers bij welzijnsaccommodaties toe. De bezetting van de buurtcentra zien we per jaar stijgen, 2016 is het gemiddelde 38 uur per week dit is hoger dan gemiddelde streefcijfer van 35 uur per week. Voor 2017 werken toe naar een bezettingsgraad van gemiddeld 40 uur per week per locatie. Tevredenheid bewoners met beschikbaarheid ruimte % tevreden beschikbaarheid ruimte voor bewonersactiviteiten in de buurt [percentage] % ontevreden beschikbaarheid ruimte voor bewonersactiviteiten in de buurt [percentage] Bron: inwoner enquête

19 Nota Kapitaalgoederen Terugblik Investeringsstaat programma Vastgoed verantwoording 2016 Bedragen x Budget Gereali Restant seerd Mecklenburglaan 3-5 de Wilg Project in uitvoering Oplevering 2017 MFA de Dreef Project afgesloten. Betaald uit versnellingsplan Overvecht Buurthuis de Boeg, Tjalkstraat Project afgesloten Buurthuis De Bram naar Teun de Jagerdreef Ruimte is een onderdeel van nieuwbouw school. Frictie bouwkundige aanpassingen functionaliteit diverse welzijnspanden Project nog niet afgerond Investeringsstaat MO uitbreidingsinvestering Reservering definitieve locatie jongerenhuiskamer De Meern Project in voorbereiding Investeringsstaat MO Van de geplande projecten is een aantal projecten om uiteenlopende redenen doorgeschoven naar de komende periode. De vervanging van Welzijnsaccommodaties die gekoppeld zijn aan een onderwijsproject zijn afhankelijk van de voortgang van deze projecten en een aantal projecten loopt mee met de ontwikkeling in Leidsche rijn. Door het vernieuwend welzijn is het gebruik van de buurthuizen iets veranderd doordat er nieuwe partijen, die in nieuwe verhoudingen tot elkaar staan, gezamenlijk van ruimtes gebruik moeten maken. Ook moeten de welzijnsaccommodaties intensiever worden gaan gebruikt, de bezettingsgraad gaat omhoog, hiervoor is het nodig dat de accommodaties worden verbeterd. Het MIOD gaat in op de veranderingen van buurtcentra en speeltuinen en geeft een meerjarig perspectief op vraag, aanbod en kwaliteit van de buurtcentra. Voorbeelden hiervan zijn: aanpassingen ten behoeve van uitgiftepunten, vervanging van speeltoestellen of toegang van MFA's buiten openingstijden

20 Nota kapitaalgoederen welzijn vooruitblik Vervangings- en uitbreidingsinvesteringen opgenomen in de programmabegroting Bedragen x Uitbereidingsinvesteringen Renovatie Buurthuis De Boog Investeringsstaat MO Jongerenhuiskamer De Boog opnemen in Investeringsstaat MO buurthuis de Boog Activiteitencentrum de hoge weide (aanvulling Investeringsstaat MO LR budget) Maatregelen Welzijn, MFA onderzoek Leidsche Investeringsstaat MO Rijn * 1 / Activiteitencentrum Leidsche Rijn Centrum * 1 In afwachting van de bestuurlijke besluitvorming en de aanpassingen in het referentiekader zijn we voornemens het budget wat beschikbaar is voor het activiteitencentrum LR Centrum in te zetten voor de maatregelen die voortvloeien uit het MFA onderzoek. In 2015 is er gestart met een project om gezamenlijk de kwaliteit, functionaliteit, bezetting en gebruikerstevredenheid in de Multi Functionele Accommodaties (MFA s) te verbeteren. Dit onderzoek vindt in nauwe samenwerking met de gebruikers van de panden plaats. In Leidsche Rijn zijn vier MFA s aangewezen om deel uit te maken van dit verbetertraject. De uitkomsten van dit project kan effecten hebben voor welzijn. Dit zal separaat worden voorgelegd. Uitbreidingsinvesteringen In het wijkvoorzieningenplan voor Leidsche Rijn Maatschappelijk Initiatief Onderdak in Buurtcentra van de toekomst heeft Maatschappelijke Ontwikkeling voorgesteld uit te gaan van een welzijns-/ jongerenvoorziening van circa 685 m2 in Hoge Weide. Onderzocht wordt of in Hoge Weide een voorziening kan worden ingepast die groter is dan de oorspronkelijk geplande 410 m2 BVO. Als blijkt dat het qua volume inpasbaar is, dan moet de voorgestelde voorziening van 685 m2 gerealiseerd worden binnen de bestaande budgettaire kaders van het referentiekader Leidsche Rijn. De komende periode wordt in de wijk Overvecht buurthuis de Bram vervangen door een nieuwbouw samen met scholen en gymzalen aan de Teun de Jagerdreef. In Overvecht zal nog een kleine verschuiving plaatsvinden: De peuterspeelzaal die nu nog in buurthuis De Boog een plaats heeft, wordt geïntegreerd in een andere nieuwbouw: de Ibisdreef. Ter vervanging van de porto cabins naast buurtcentrum De Boog, zal er een inpassingsstudie gedaan worden om het jongerenwerk te verplaatsen naar de Boog of naar Park de Gagel

21 3.3.2 Zorg In dit MPUV wordt de Portefeuille Zorg voor het derde jaar apart beschreven. De huisvestingsvraag binnen de portefeuille Zorg is divers. De vraag is gebaseerd op verschillende financiële stromen en ad hoc vragen vanuit de politiek en de stad. De portefeuille Zorg raakt o.a. de volgende beleidsvelden: Meedoen naar vermogen/samenleving: Aanvullende zorg en basiszorg (Maatschappelijke opvang, dag, nacht en 24 uurs opvang en Buurt Team Organisaties sociaal) Jeugd, Zorg en Veiligheid (Buurt Team Organisaties Jeugd en Gezin). Volksgezondheid (gezondheidscentra) Werk en Inkomen (Voedselbank) De panden in de Portefeuille Zorg zorgen voor huisvesting aan zorg-beleid gerelateerde partijen. Eigendom en aanhuur Bijna alle panden in de portefeuille zijn eigendom van de gemeente. Er worden ook enkele panden of ruimtes aangehuurd ten behoeve van Zorg-partijen. In de portefeuille vallen locaties voor de dag- en nachtopvang voor dak- en thuislozen, maatschappelijke opvang, beschermd wonen (hostels). Enkele panden in de portefeuille worden gehuurd door de Buurtteams. Ook de gezondheidscentra die in het verleden gebouwd zijn met behulp van subsidies van Volksgezondheid (GG&GD) behoren tot de portefeuille. Locaties waar de voedselbanken tijdelijk, om-niet, gebruik van mogen maken, zijn voornamelijk gehuisvest in panden met een tijdelijke leegstand. Twee in onderwijs-panden en één in een pand dat behoort tot de portefeuille Overig. Het pand op de Maliebaan 76-78, voormalig Hostel, is onderdeel van programma Volksgezondheid en is aangehuurd tot april Omvang en bezetting In de portefeuille Zorg is geen leegstand. Een ruimte is om-niet in gebruik gegeven aan de buurtteams omdat de ruimte anders niet verhuurd kon worden. De overeenkomsten met de buurtteams duren tot december Het onderdeel huisvesting van de nieuwe uitvraag Buurt Team Organisatie (BTO) door MO in 2018 zal op tijd besproken moeten worden met UVO. MO zal wellicht rekening houden met de nu in gebruik zijnde locaties door BTO s. De Herenstraat 21 wordt deels verhuurd aan particulieren, een appartement HOD en een deel is kantoorruimte voor de dagopvang. Het deel waar de HOD in zit is zo slecht bewoonbaar dat dit niet verhuurd kan worden aan een particulier. De Maliebaan wordt niet optimaal verhuurd. Er wordt in overleg met Volksgezondheid, Makelpunt en anderen een plan gemaakt voor betere verhuring. In 2016 was er sprake van verkoop van een aantal gezondheidscentra. Verkoop is niet haalbaar. De panden blijven in eigendom van de gemeente. Op dit moment zijn er in een aantal panden van de UVO uitgiftepunten van de Voedselbank gehuisvest. Dit zijn tijdelijke bruikleenovereenkomsten. Zodra er een betalende huurder is voor de panden zal deze voorrang krijgen, rekening houdend met de opzegtermijnen van de overeenkomsten

22 Overzicht 2016 accommodaties in de portefeuille Zorg Per beleidsveld Deelportefeuille In eigendom Gemiddelde bezetting MO Maatschappelijke opvang (dag- en nacht en 24 uur opvang) Dagopvang (2x kantoor) 6 volledig verhuurd MO Beschermd wonen (hostels en Hostels 7 Volledig verhuurd vrouwenopvang) MO/JZV Buurtteams Overig 2 volledige verhuurd Diverse Overig 3 (1 aangehuurd) VG Gezondheidscentra 4 Volledig verhuurd Totaal 23 Kwaliteit Voor zorgaccommodaties geldt dat zij volgens het kwaliteitsniveau sober en doelmatig worden gebouwd. Daarbovenop moeten ze voldoen aan de uitgangspunten voor toegankelijkheid zoals in Agenda 22 vastgelegd. Voor nieuwbouw geldt verder dat deze moet voldoen aan de gemeentelijke eisen die aan duurzaamheid gesteld worden. Nota Kapitaalgoederen De Zorgportefeuille is een relatief nieuwe portefeuille, waarbij de accommodaties recent zijn opgeleverd of gerenoveerd. Kwalitatief zijn deze accommodaties dan ook in goede staat. Aangezien de zorgaccommodaties relatief nieuw zijn worden er geen grote investeringen in de zorgaccommodaties verwacht. Wel lopen er rondom de huisvesting van deze beleidsgroep een aantal zoekvragen naar nieuwe huisvesting en wordt er in 2016 opnieuw de technische en functionele kwaliteit van deze panden bekeken. Terugblik In 2016 is besloten een onderdeel van het verhuurde aan gezondheidscentrum Leidsche Rijn terug te nemen. Gezamenlijk is een nieuwe huurder gevonden. Helaas is deze huurder dit jaar failliet verklaard. De huurachterstand wordt deels verrekend met een garantstelling die Julius Gezondheidscentra heeft afgegeven. Zodra dit pand beschikbaar komt zijn er genoeg geschikte partijen die willen huren. In 2016 is op verzoek van MO een uitgebreid onderzoek geweest naar een nieuwe locatie voor de dagopvang, zoals nu geboden op de Catharijnesteeg door de st. Dagopvang Utrecht. Deze zoektocht is voorlopig stilgezet en uitgesteld naar Vooruitblik Samen met MO, Volksgezondheid en Werk en Inkomen is er gewerkt aan het oprichten van de keten zorg. Er zijn veel verschillende accounthouders vanuit beleid. Gebleken is dat een keten moeilijk bij elkaar te krijgen is, omdat er te weinig overlappende thema s zijn. De contacten per pand/account lopen echter goed. De volgende onderwerpen zullen in 2017 spelen: Ten behoeve van huisvesting van zorgcentra voor verslaafden en hostels is er een aantal huisvestingsvraagstukken, dat in 2017 concreter zal worden. De Vrouwenopvang Moviera zoekt een nieuwe locatie. Wat centraal staat is een nieuwe manier van wonen, meer zelfstandig/individueel en minder gemeenschappelijk

23 De huurovereenkomst van de Maliebaan 76-78, voormalig Hostel en nu leeg staand, loopt door tot april Er wordt gezocht naar een invulling die de schade tot een minimum gaat beperken. De Tussenvoorziening heeft aangegeven de huurovereenkomst van de Wittevrouwenkade op te zeggen. Het pand komt eind 2017 vrij. Er wordt gezocht naar een nieuwe invulling. UVO zal op basis van de (beleids) vraag binnen de bestaande portefeuille mee zoeken naar haalbare opties (omvang, kwaliteit, flexibiliteit en financieel) voor de huisvesting van de voedselbank, dit is een inspanningsverplichting. Duurzaamheid Afgelopen jaar is er een aantal panden in beeld gebracht in overleg met technisch beheer om een onderzoek te laten doen naar energie besparende maatregelen in combinatie met onderhoud dat gepland staat. In 2016 is er voor 4 panden in de portefeuille Zorg een EMA uitgevoerd en zijn subsidies aangevraagd voor glas en dak

24 3.3.3 Erfgoed (inclusief de Stadsboerderijen) Inleiding De portefeuille Erfgoed omvat objecten en terreinen, die beschermd zijn als monument, of waarvan op enige wijze is aangegeven dat ze van cultuurhistorisch belang zijn. Het gaat om gebouwen en terreinen die de stad van oudsher in bezit heeft, om eigendom dat is verworven voor eigen gebruik vanwege het belang voor de stedelijke samenleving (Amelisweerd/Rhijnauwen) of vanwege het belang van die objecten op zichzelf (o.a. torens en forten). Het behoud van dit bezit is van grote betekenis voor de stad en het bezit ervan dient een stedelijk belang. De landgoederen Amelisweerd en Rhijnauwen zijn in het verleden aangekocht als recreatiegebied voor de burgers van Utrecht. Een groot deel van de categorie erfgoed is ondergebracht in de portefeuille Erfgoed. Een deel van het erfgoed zit in andere portefeuilles, omdat het daar functioneel in thuis hoort zoals o.a. de Stadsschouwburg in de portefeuille Cultuur en het Stadhuis in de portefeuille Eigen huisvesting. Belangrijk uitgangspunt bij de portefeuille Erfgoed is dat de gemeente panden en gronden in beheer heeft vanwege de erfgoedstatus en monumentale waarde van de panden en gronden op zichzelf. Als onderdeel van de Utrechtse Erfgoedagenda wordt het belang van het gemeentelijk eigendom, voor het gebruik wat hieraan gegeven wordt, in beeld gebracht. In de Erfgoedagenda worden voor de stad de lijnen uitgezet voor de omgang met het stedelijk erfgoed in activiteiten en werkzaamheden voor de komende jaren. Erfgoed is wezenlijk voor de identiteit van de stad. Een aantal monumenten vragen wel onderhoud maar er staat geen kostprijs dekkende huur tegenover. Dat zijn voornamelijk de torens. In de systematiek van de kadernota zou het beleidsveld of de huurder c.q. gebruiker de kostprijs dekkende huur moeten afdekken. Dit is vanuit het verleden voor dit vastgoed niet gedaan. Tijdens de bespreking van de Programmabegroting 2017 in de raad in november 2016, is de volgende motie overgenomen die betrekking heeft op de portefeuille Erfgoed: - Motie 212: Zicht op de torens waarbij inzicht op groot onderhoud en dekkingsvoorstellen worden gevraagd voor de VJN Omvang en bezetting De portefeuille Erfgoed is onder te verdelen in zes categorieën: forten, torens, landgoederen Amelisweerd/ Rhijnauwen, werfkelders, 'historisch belang overig', de visrechten en de voormalige NMC locaties die in gebruik zijn bij Stichting Utrecht Natuurlijk. Deze laatste categorie is per 1 januari 2015 toegevoegd in verband met de verzelfstandiging van Natuur en Milieu Communicatie en de overdracht van de opstallen aan UVO. Torens De kerktorens met hun klokken en uurwerken zijn bijzonder onroerend goed, dat sinds de Franse tijd ( ) eigendom van de overheid is. Van oudsher hadden kerktorens een aantal belangrijke publieke functies, zoals uitkijkpost, gevangenis en tijdsaanduiding. De in sommige torens aanwezige beiaard (= carillon, klokkenspel) dient als openbaar muziekinstrument. Hoewel de kerktorens over het algemeen een eenheid vormen met de bijbehorende kerkgebouwen, werden zij vanwege deze publieke functies bij de Staatsregeling van 1798 als aparte gebouwen gezien. De eigenlijke kerkgebouwen zijn op grond van deze Staatsregeling bij de diverse kerkelijke gemeenten gebleven, terwijl de torens bij de burgerlijke gemeenten werden ondergebracht. De hierboven genoemde functies van klokken en uurwerken komen ook voor in andere gemeentelijke gebouwen en vallen daarmee ook onder het beleid klokken en uurwerken. Uit uitgebreide inspecties in 2015 is gebleken dat de Domtoren diverse gebreken vertoont. Er is sprake van slecht en/of verdwenen voegwerk. Scheurvorming in divers natuursteen, mede veroorzaakt

25 door roestvorming van de ijzeren ankers. Ook is er sprake van vergaande verwering van zacht natuursteen. In 2017/2018 wordt een restauratieplan opgesteld en waarbij tevens gezocht wordt naar mogelijke financieringsbronnen ten behoeve van dit grootschalige project. De Domtoren is met de Domkerk een van de bekendste monumenten van Nederland en het icoon van de stad. Naast het normale dagelijkse onderhoud is elke ca jaar groot onderhoud nodig. De laatste grote restauratie vond plaats in Op basis van een periodieke jaarlijkse inspectie heeft de Monumentenwacht Utrecht geconstateerd dat de Domtoren groot onderhoud nodig heeft. Vooral in het bovenste gedeelte (de lantaarn), maar de gesignaleerde problemen hebben op de gehele toren betrekking. Het betreft onder andere het vervangen en aanbrengen van voegwerk, het vervangen van natuurstenen onderdelen, vooral de fijnere geornamenteerde natuurstenen onderdelen. Tevens veroorzaakt roestend ijzerwerk schade aan het natuursteen en zal dit ijzerwerk mogelijk gerestaureerd dan wel vervangen moeten worden door roestvrij staal of brons. Gegeven de cyclus van groot onderhoud ligt het geconstateerde rapport in de lijn van de verwachtingen. Met externe begeleiding van de Rijksdienst voor Cultureel Erfgoed (RCE) is aan een restauratieadviseur/ architect opdracht gegeven om een restauratieplan voor de Domtoren met kostenraming op te stellen, dit op basis van het rapport van de Monumentenwacht Utrecht. Bij het opstellen van een restauratieplan zullen naast de te verwachten kosten ook de mogelijkheden van aanvullende externe financiering onderzocht worden. Onderdeel van de advieswerkzaamheden is het plaatsen van een steiger. Bij de werkzaamheden voor het opstellen van het advies moet rekening worden gehouden met de gebruiks-, publieks- en toeristische functies die de Domtoren heeft zodat deze in principe tijdens de onderzoeksfase zo veel mogelijk doorgang kunnen vinden. Nadrukkelijk wordt in zowel de adviesfase als uitvoeringsfase gekeken hoe het publiek geïnformeerd en betrokken kan worden en blijven bij de restauratie. De bedragen die nu zijn opgenomen zijn enerzijds bedoeld voor onderzoekskosten en eventueel een restant om alvast te reserveren voor het groot onderhoud. Motie Zicht op de torens In het kader van de motie Zicht op de Torens brengt de Monumentenwacht in 2017 het meerjarenonderhoud (20-40 jaar) van de torens in beeld. Het betreft de volgende torens: - Buurtoren - Geertetoren - Jacobitoren - Nicolaitorens (twee) - Kerktoren Blauwkapel - Toren Vleuten De Jacobitoren en de Buurtoren zullen middels een hoogwerker of abseilen nader geïnspecteerd worden Forten In de raadsnotitie 'Van geheim naar publiek domein' (november 1997), bij de aankoop van vijf Nieuwe Hollandse Waterlinie (NHW)-forten van het Rijk, heeft de Utrechtse gemeenteraad uitgesproken dat alle Utrechtse forten gerestaureerd worden, een nieuwe en eigentijdse bestemming krijgen en zoveel mogelijk openbaar toegankelijk zullen zijn. In 1998 werd met dit ambitieuze herontwikkeling traject gestart op Fort De Bilt. In februari 2010 werd met het symposium en de uitgave van het boekje 'Op de helft' gevierd dat de helft van de Utrechtse forten (Fort De Bilt, Fort Blauwkapel, Fort aan de Klop en Lunet I) waren gerestaureerd en een nieuwe bestemming hebben gekregen in samenwerking met private partijen. Sindsdien zijn ook Lunet II en Lunet III gedeeltelijk gerestaureerd en hebben een

26 nieuwe bestemming gekregen. In het najaar van 2015 is de herontwikkeling van Fort Lunet IV tot zorg fort afgerond en is het fort in gebruik genomen door de huurder. Kwaliteit De panden zijn redelijk tot goed onderhouden. Het onderhoud geschiedt conform de afspraken in de Kadernota Vastgoed. In geval van de Molen Rijn en Zon was echter sprake van achterstallig onderhoud. Nota Kapitaalgoederen Terugblik Castellum Hogewoerd Nadat Castellum Hoge Woerd in 2015 in gebruik is genomen, heeft in 2016 de officiële opening plaatsgevonden. De molen, Adelaarstraat De restauratie van de Molen Rijn en Zon is medio 2016 afgerond. Fort de Gagel Fort de Gagel is het laatste fort dat nog herontwikkeld dient te worden. In de periode is de cascorestauratie en de herbestemming gepland. Momenteel is de planontwikkeling gaande. Domtoren: In 2017/2018 wordt een restauratieplan opgesteld. Nota Kapitaalgoederen Vooruitblik Voor de portefeuille erfgoed is eenmalig een investeringsruimte in de nota kapitaalgoederen beschikbaar gesteld voor (groot- ) onderhoud investeringen aan diverse panden waaronder voor het perceel aan de Rhijnauwenselaan 5 in Bunnik. Financiën De objecten in de portefeuille Erfgoed betreffen voornamelijk (rijks-) monumenten. Een deel van deze monumenten vragen onderhoud terwijl er geen kostprijs dekkende huur tegenover staat. Dit betreft de torens waaronder de Domtoren. Binnen de portefeuille is ook sprake van een aantal monumenten waarbij de huur niet kostprijsdekkend is ten opzichte van de onderhoudskosten, bijv. de molen aan de Adelaarstraat en enkele woningen waarvan de hoogte van de huur beperkt wordt door het puntenstelsel. Bijzonderheid binnen de portefeuille Erfgoed is de relatie met de afdeling Ruimte/Erfgoed welke adviserend is en niet financieel. Hierdoor is er geen beleidsafdeling die zorgt voor dekking van de kosten die niet uit huur gedekt kunnen worden. Aan de hand van de meerjaren onderhoudsplannen dienen de toekomstige onderhoudskosten van de portefeuille erfgoed nader in beeld gebracht te worden. Duurzaamheid Er wordt gewerkt aan de verduurzaming van diverse panden. In 2016 is de fortwachterswoning op Fort Lunet III gerenoveerd en energiezuiniger gemaakt middels dakisolatie

27 3.3.4 Cultuur Inleiding Verbinding cultuur en creatieve industrie In toenemende mate ontstaan verbindingen tussen de traditionele culturele sector en de creatieve industrie. Na Amsterdam heeft Utrecht de grootste creatieve sector van Nederland, die in Utrecht tussen groeide met 19%. Onderzoek heeft aangetoond dat in die sector innovatieve ondernemingen met een groot economisch potentieel vertegenwoordigd zijn. Druk op de huisvesting Het is echter de culturele en creatieve sector die onder toenemende druk van de woningmarkt steeds meer moeite heeft passende huisvesting te vinden. Er is een tekort aan betaalbare huisvesting. Enerzijds wordt dit veroorzaakt door hoge huurprijzen in Utrecht, anderzijds door een tekort aan geschikte ruimtes, met name in broedplaatsen en woonwerkateliers. Beperkte doorstroming voor starters verstrekt het tekortprobleem aan betaalbare huisvesting in het lage segment. De sector vraagt om beleid waar sturing wordt gegeven aan voldoende beschikbaarheid van betaalbare ruimte. Broedplaatsen bieden meerwaarde Broedplaatsen bieden de basis voor verbinding tussen de culturele sector en de creatieve industrie. Daar ontstaat interactie en netwerkvorming, waarbij structurele samenwerkingen, opdrachten, kennisoverdracht naar starters en nieuwe ideeën zorgen voor meerwaarde. Deze tijdelijke en permanente meerwaarde van creatieven in gebiedsontwikkeling wordt steeds vaker gezien door gemeenten en ontwikkelaars. De sterker wordende vraag van bewoners, bedrijven en bezoekers naar een levendige stad met identiteit biedt kansen voor broedplaatsen. Het verdwijnen van binnenstedelijke rafelranden staat hier haaks op en is zorgelijk. Het is van belang in te zetten op het realiseren van meer ruimte voor makers in zowel de culturele sector als de creatieve industrie. Concrete mogelijkheden bieden om de meerwaarden van de culturele en creatieve industrie te verzilveren en tegelijkertijd te voorzien in de huisvestingsvraag van creatieve ondernemers is de inzet. Daarom is de komende jaren de focus gericht op de ontwikkeling van broedplaatsen vooral op binnenstedelijke locaties zoals Rotsoord, Cartesiusweg, 2 e Daalsedijk, het Werkspoorkwartier, Beurskwartier, Cartesiusdriehoek en de Merwedekanaalzone. Leidsche Rijn centrum In Leidsche Rijn Centrum wordt op een kavel direct grenzend aan het Berlijnplein via creative placemaking toegewerkt naar een gebouwde culturele voorziening. Kunstenaars, makers en creatieven krijgen ruimte voor experiment in het makers collectief van RAUM. Deze aanpak vereist goede vastgoedadvisering vanuit de gemeente met mogelijk eigenaarschap in de toekomst. Cultuurnota In 2016 is de nieuwe Cultuurnota vastgesteld. Gevolg hiervan is dat het pand aan de Pauwstraat 13A in 2017 leegkomt in verband met het vertrek van RASA. Momenteel wordt gezocht naar een nieuwe invulling van het pand. Naar aanleiding van het advies van de adviescommissie zijn thema s geformuleerd waar we de komende jaren aan gaan werken. Ruimte voor talentvolle makers en Cultuur voor iedereen zijn hierin de belangrijkste speerpunten. Waar mogelijk wordt cultuur voor iedereen versterkt door de ruimte te vergroten voor cultuur in wijken waar relatief weinig cultuuraanbod plaatsvindt. Ruimte voor talentvolle makers heeft betrekking op fysieke, financiële en experimentele ruimte

28 Inzet meerjarenperspectief In het meerjarenperspectief wordt op een aantal punten ingezet. De culturele infrastructuur is momenteel redelijk op peil. Er wordt belang aan gehecht dit zo te houden, daarbij investeren we in duurzaamheid. In ambitie gaat het in de komende meerjarenperiode om drie categorieën van investeringen: 1. Aanpassingen in bestaande accommodaties (vastgoed en installaties) voor rekening van de gebruiker/exploitant; 2. Realisering en verbetering broedplaatsen/werk- en oefenruimten met verbinding van culturele en creatieve sector; 3. Beperkte financiële bijdragen in grootschaliger projecten/maatregelen met een groot deel externe financiering. Omvang en bezetting De objecten in de portefeuille Cultuur faciliteren de culturele instellingen die op basis van de Cultuurnota een bijdrage bieden aan de stad. De verschillende objecten worden ingezet als theater, museum, atelier/werkplaats of als kantoorruimte. Een deel van de objecten met een culturele instelling is ondergebracht in andere portefeuilles omdat het object daar vanwege de financiële redenen thuis hoort, zoals culturele instellingen in tijdelijke panden welke vallen onder de portefeuille Ruimtelijke Ordening. Er zijn ook particuliere eigenaren, werkruimtekoepels en/of instellingen die zelf huisvesting faciliteren. In de culturele sector zijn twee werkruimtekoepels actief met een subsidierelatie met de gemeente: Stichting Werkruimten Kunstenaars (SWK) en Stichting Sophia. Deze werkruimtekoepels hebben beide als doelstelling het verwerven, beheren en verhuren van betaalbare ruimtes voor kunstenaars. Omvang en bezetting van accommodaties in bezit van gemeente Utrecht* Aantal objecten Objecten Beheereenheden Cultuur Beleidsveld Aantal m2 BVO gebouwen Aantal m2 terrein gebouwen Aantal m2 terrein gronden Totaal aantal m 2 terreinen (gebouwen+gronde n) Cultuur * Naast de accommodaties met een culturele bestemming die in bezit zijn van gemeente Utrecht zijn er diverse accommodaties die mede met subsidies vanuit de investeringsband cultuur zijn verworven en/of verbouwd. Deze accommodaties zijn in bovenstaande telling niet meegenomen. Met name de hierboven genoemde koepelorganisaties beheren veel gebouwen. Kwaliteit De culturele voorzieningen worden op onderhoudscategorie basis onderhouden. Uiteraard wordt rekening gehouden met eisen van (brand)veiligheid, bijzondere wet- en regelgeving, zoals de Arbowet en toegankelijkheideisen voor minder validen. De accommodaties dienen voor zowel gebruikers als publiek aantrekkelijk te zijn voor werk en bezoek. Per instelling dient vastgesteld te worden wat nodig en wat wenselijk is. De basiskwaliteit van de culturele voorzieningen en accommodaties kan op orde worden gehouden met gerichte investeringen

29 Nota Kapitaalgoederen, terugblik TivoliVredenburg In 2016 is verder gewerkt aan het nazorgtraject Tivoli Vredenburg. In de voorjaarsnota 2015 is een bedrag van euro 2,8 mio vrijgemaakt, In de voorjaarsnota 2016 is een bedrag van euro vrijgemaakt voor aanpassingen in verband met geluid. De uitvoering staat gepland voor In 2016 is een groot deel van de toegankelijkheidsmaatregelen uitgevoerd nadat in 2016 euro hiervoor was vrijgemaakt in de voorjaarsnota. De werkzaamheden vanuit het nazorgtraject lopen door in Stadsschouwburg Nadat in 2014 fase 1 van de renovatie van de Stadsschouwburg aan het Lucas Bolwerk van start is gegaan en dit in 2015 gereed gekomen is, heeft de Stadsschouwburg het initiatief genomen om aansluitend op fase 1 ook de Douwe Egbertszaal te renoveren. De nadruk lag op het herinrichten van het stoelenplan: het verbeteren van het zitcomfort (beenruimte) en de zichtlijnen. Begin 2016 is de Stadsschouwburg opnieuw geopend. Centraal Museum Het Centraal Museum aan de Agnietenstraat heeft in de afgelopen jaren een complete verbouwing ondergaan en is in 2016 heropend. Hierbij zijn de entree en horeca verplaatst en de overige gebouwen opnieuw ingericht. Er zijn vele verduurzamingsmaatregelen toegepast. Op de planning voor 2017/2018 staat nog de aanpak van de dakvlakken. Tivoli De Helling Bij het pand Tivoli De Helling is een nieuwe expeditie hof aangebouwd. Oplevering heeft in 2016 plaatsgevonden. Biltstraat 166 Het pand op de Biltstraat is in 2016 gerenoveerd en er zijn verduurzamingsmaatregelen toegepast, zoals glas- en dakisolatie. Nota Kapitaalgoederen Vooruitblik Mgr Vd Weteringstraat 13-13A Voor het pand aan de Mgr van de Weteringstraat waarin vier huurders zijn gevestigd, staat voor 2017 groot onderhoud in combinatie met verduurzamingsmaatregelen op de planning. Het Huis In het pand aan de Boorstraat 107 waarin stichting Het Huis Utrecht is gevestigd worden verduurzamingsmaatregelen doorgevoerd. Duurzaamheid Bij diverse panden wordt groot onderhoud uitgevoerd in combinatie verduurzamingsmaatregelen. Voorbeelden hiervan zijn de panden aan de Boorstraat en de Ganzenmarkt

30 3.3.5 Overig Inleiding Vastgoed dat geen beleidsdoel meer ondersteunt wordt verkocht, tenzij er op de korte termijn wordt voorzien dat alsnog een gemeentelijk beleidsdoel wordt gediend. Bij verkoop wordt gekeken of de verkoopwaarde hoger is dan de contante waarde van de huurinkomsten minus de daarbij behorende lasten. Als dat niet zo is wordt het pand niet verkocht maar verhuurd. Omvang en bezetting Portefeuille Overig Bruikleen en tijdelijk Leegstand Leegstand totaal Aantal huurobjec ten BVO m2 Aantal huurobje cten BVO m2 % van totaal Aantal huurobjec ten BV O m2 % van totaal Aantal huurobject en BVO m ,90% ,86% % van totaal 11,76% Getracht wordt de panden in de portefeuille Overig zo goed mogelijk te verhuren, afhankelijk van de verkoopstrategie (Een pand kan leeg of juist volledig verhuurd meer waard zijn). De verkoopstrategieën per pand zijn overigens nog in ontwikkeling. Kwaliteit Bij het onderhoud van de panden wordt conditieniveau 3 (hoogste niveau is 5, laagste 1) gehanteerd. Het is te verwachten dat een pand na verkoop grondig verbouwd gaat worden wat een redelijk sober niveau van onderhoud rechtvaardigt. Tegelijkertijd is het van belang voor de verkoopwaarde dat het pand goed onderhouden blijft. Nota Kapitaalgoederen terugblik Investeringsstaat programma Vastgoed verantwoording 2016 Bedragen x Budget gerealiseerd Restant Vredenburg In essentie vinden er in de portefeuille Overig geen grote investeringen plaats. Soms, wanneer er sprake is van een monumentaal pand, het behoud en de waarde van het pand ten goede komt en er sprake is van een dringende noodzaak, worden er grote investeringen gedaan. In het pand op Vredenburg 40 is in 2016 de gevel gerestaureerd. Nota Kapitaalgoederen Vooruitblik Voor 2017 staan er geen investeringen op de planning. Duurzaamheid Bij de portefeuille Overig wordt per pand bepaald of het zinvol en rendabel is om te investeren in duurzaamheid. Als het mogelijk is en verwacht wordt dat de verkoopwaarde van het pand toeneemt wordt er geïnvesteerd. Bij panden die langdurig verhuurd zijn kan het ook lonen om te investeren. Zo hebben we op de Ravellaan 96 zonnepanelen geplaatst

31 3.3.6 Overig Beleid Inleiding In de portefeuille Overig Beleid zitten panden die niet meer gekoppeld zijn aan een beleidsveld maar waarvan het gemeentelijk eigendom nog wel gewenst is. In deze deelportefeuille zitten bijvoorbeeld de brandweerkazernes van de VRU (Veiligheidsregio Utrecht), het Lumax pand aan de Ondiep Zuidzijde, de benzineverkooppunten. Ten aanzien van de brandweerkazernes, de zogenaamde repressieve huisvesting, heeft de VRU in de vergadering van 28 november 2016 het volgende besloten: a. Gebruik van de repressieve huisvestingslocaties door de VRU is om niet; b. Beheer, onderhoud en exploitatie van de repressieve huisvesting ligt bij de eigenaar (gemeente) waarbij geen verrekening plaatsvindt. Dat betekent dat iedere gemeente vanaf 1 juli 2017 zelf verantwoordelijkheid draagt voor onderhoud en exploitatie van de eigen brandweerposten. In overleg met de VRU worden waar nodig afspraken gemaakt voor uitvoering door de VRU voor onderhouds- en exploitatiebeheer. De VRU biedt dit aan in de vorm van vijf dienstverleningspakketten: 1. Vastgoedbeheer tactisch 2. Vastgoedbeheer operationeel 3. Energie, water en afval 4. Schoonmaak 5. Gezondheid en veiligheid Omvang en bezetting Portefeuille Overig beleid Bruikleen en tijdelijk Leegstand Leegstand totaal Aantal huurobje cten BVO m2 Aantal huurobj ecten BVO m2 % van totaal Aantal huuro bjecte n BVO m2 % van totaal Aantal huurobje cten BVO m ,86% ,83% % van tota al 7,69 % Vooral in het Lumax pand is de leegstand een punt van zorg. We zijn hard bezig de huurruimtes waar nodig op te knappen en meer onder de aandacht te brengen. Kwaliteit Er is gekozen voor onderhoudsniveau 3. Duurzaamheid Met behulp van een SDE subsidie gaan we op de brandweerkazerne op de Belcampostraat 10 zonnepanelen plaatsen

32 3.3.7 Eigen huisvesting Inleiding Sturing op huisvesting is een proces waarbinnen aanbod en vraag op elkaar afgestemd worden. Het aanbod bestaat uit de vastgoedportefeuille, die over voldoende kwaliteit moet beschikken om in de vraag (behoefte aan huisvesting) te kunnen voorzien. De behoefte wordt gevormd door de organisatie. Een organisatie die sterk blijft veranderen en waardoor de huisvestingsbehoefte grillig is en aan verandering onderhevig. De vraag vanuit de organisatie zal door IB F&H en Stadsbedrijven worden opgepakt. Het aanbod van m² wordt uitgevoerd door de UVO, voor zowel de gemeentelijke gebouwen in eigendom als de particuliere huur van gebouwen. Omvang en bezetting Beleidsveld aantal objecten aantal beheereenheden eigendom extern totaal totaal gehuurd Gemeentelijke huisvesting Het vastgoed dat de gemeente inzet om haar eigen personeel te huisvesten is grotendeels, met de ingebruikname van het stadskantoor, in bezit bij de gemeente. De decentrale locaties (wijkgebonden functies) zijn grotendeels gehuurd op de markt. Nota Kapitaalgoederen terugblik Investeringsstaat programma Vastgoed Bedragen x Budget gerealiseerd Restant Nazorg Budget Stadskantoor Toekomst Stadhuis Het Nazorgbudget Stadskantoor is volgens plan van aanpak ingezet om de toegankelijkheid, klimaatinstallatie waaronder het plaatsen van regelkleppen in de warmte/koude ventilatie in de zuidtoren en de liften te verbeteren. Daarnaast zijn werkzaamheden in uitvoering gegeven voor de gevelonderhoudsinstallatie, zoals het plaatsen van borgpunten aan de gevel en het plaatsen van een afrastering tussen het spoor en het Stadskantoor. Deze werkzaamheden zijn nog niet afgerond en lopen door in Het project toekomst Stadhuis heeft een restant investeringskrediet. Dit restant investeringskrediet wordt aangewend t.b.v. het project groot onderhoud Stadhuis (Raadsvoorstel Kredietaanvraag groot onderhoud incl. duurzaamheidsmaatregelen en tijdelijke huisvesting gebruikers Stadhuis, kenmerk ). Stadskantoor Het Stadskantoor is geheel verhuurd, er is geen leegstand. Het zakelijk recht voor de vestiging van de BghU is april 2016 gerealiseerd. Door het faillissement van Victas BV is voor de heroïne verstrekking in het Stadskantoor - per 1 januari 2017 een nieuwe huurovereenkomst gesloten met Stichting Arkin. Financieel heeft dit geen nadelige of voordelige consequenties voor het Programma Vastgoed

33 Stadhuis De fietsenkelder onder het Stadhuis is per 1 januari 2017 overgedragen aan organisatieonderdeel Ruimte. Het daarmee gemoeide huurbudget zal middels een technische begrotingswijziging worden overgeheveld van Programma Ondersteuning naar Programma Bereikbaarheid. Mostperenlaan 2 In verband met uitbreiding van activiteiten, is het naastgelegen leegstaande terrein ca m2 tegen betaling van de tarieven - zoals bepaald in de grondprijzenbrief in gebruik gegeven aan Stadsbedrijven. Het terrein zal worden gebruikt als opslag voor bestratingsmateriaal, groenafval en het parkeren van auto s. Stadsbedrijven Stadsbedrijven heeft de wens geuit voortijdig de Koploperstraat te verlaten en de medewerkers en activiteiten te herhuisvesten op de locatie Tractieweg 2. De huidige erfpachtovereenkomst met de NS loopt tot april In 2016 is de mogelijkheid tot eerdere ontbinding onderzocht en de financiële consequenties van de ontmanteling zijn in beeld gebracht. Er worden gesprekken gevoerd met NS over de herbestemming van de grond na vertrek van Stadsbedrijven en parallel hieraan de voortijdige ontbinding van de erfpacht overeenkomst. De gesprekken met NS over herbestemming van de grond en opstallen van de Koploperstraat worden in 2017 gecontinueerd. Nota Kapitaalgoederen Vooruitblik Stadskantoor De grond van NS aan de West Flank Noord wordt uitgegeven aan een ontwikkelaar voor de realisatie van een kantoortoren inclusief een parkeergarage. Deze parkeergarage wordt fysiek aangesloten op het Stadskantoor en wordt tevens de toegang van de parkeergarage binnen het Stadskantoor. De planning voor de start werkzaamheden is eind 2017/ Stadhuis Komend jaar (2018) staan groot-onderhoudswerkzaamheden gepland, zoals opgenomen in het MJOP. Deze worden gecombineerd met duurzaamheidsmaatregelen, die zullen leiden tot comfortverbetering en minder energieverbruik. Zo wordt het enkelglas in de gevel vervangen door isolerende beglazing in de oudbouw, worden kieren gedicht in de buitengevel en zal de kap en zoldervloer geïsoleerd worden. Daarnaast wordt ook de klimaatinstallatie geoptimaliseerd. Gelijktijdig worden ook onderhoudswerkzaamheden door de gebruikers aan het binnenkant uitgevoerd. In de periode van uitvoering zal het Stadhuis dicht gaan voor de huurders en gebruikers. Dit betekent dat tijdelijk vervangende huisvesting moet worden gezocht. UVO is hierover in gesprek met de huurders en gebruikers. Wijkservicecentrum Vleuten De Meern In 2015 is er gestart met de voorbereidingen van een gebiedsontwikkeling voor een gezondheidscentrum in Vleuten. Het voorkeursmodel van deze ontwikkeling laat een sloop zien van ca. 350 m2 van het gebouw. Het effect van de kosten van het voorkeursmodel zijn doorgerekend op de grondexploitatie. Er kunnen gedeeltelijk kosten worden opgevangen in de grondexploitatie. Er moet echter nog dekking van van de gekapitaliseerde huurwaarde buiten de grondexploitatie worden gevonden. Centrum Jeugd en Gezin Overvecht Het Centrum Jeugd en Gezin Overvecht is momenteel gehuisvest in het gezondheidscentrum Overvecht aan de Amazonedreef. In het gezondheidscentrum werken o.a. huisartsen, fysiotherapeuten

34 en verloskundigen. Het gehuurde is sterk gedateerd en in matig tot slechte conditie. Het gezondheidscentrum is de mogelijkheden tot renovatie van de bestaande locatie aan het onderzoeken. Nieuwbouw Brusselplein Betreft een nieuwe locatie in het centrum van Leidsche Rijn. Hierin worden de bibliotheek en wijkbureau Leidsche Rijn gehuisvest. Verwachte oplevering is mei Deze locatie is gekoppeld aan een project van Onderwijshuisvesting. Kovelswade Op de begraafplaats staat een monumentaal ontvangstgebouw, dat gebruikt wordt als aula voor begrafenissen. Kovelswade wordt als begraafplaats weinig meer gebruikt, omdat de aanwezige voorzieningen niet meer voldoen aan de huidige eisen van een uitvaart. Om bovengenoemde redenen is opdracht gegeven om een visie te ontwikkelen voor uitbreiding van het ontvangstgebouw met een nieuw crematorium met kleine familiekamer. Duurzaamheid Voor het Wijkservicecentrum, Dorpsplein 1in Vleuten, is in 2014 een SDE subsidie ontvangen voor het plaatsen van zonnepanelen op het dak. De werkzaamheden zijn in voorbereiding en uitvoering staat gepland in Voor de Mostperenlaan is in december 2016 een SDE subsidie ontvangen voor het plaatsen van zonnepanelen op het dak. De werkzaamheden moeten nog worden aanbesteed. Onderzocht wordt of werkzaamheden kunnen worden uitgevoerd in combinatie met groot onderhoud van het dak

35 4. Programma Sport Inleiding De gemeente Utrecht streeft naar een optimale sportinfrastructuur die mensen uitnodigt tot sporten en bewegen als onderdeel van een gezonde leefstijl. Een goede sportinfrastructuur is de basis van een goed sportklimaat. Het grootste deel van het sportbudget (90%) besteden we aan goede en toegankelijke accommodaties. Het aantal accommodaties moet meegroeien met de toename van de bevolking. In 2030 telt Utrecht naar verwachting inwoners, tegen inwoners in In de sportnota wordt ingegaan op de vraag wat deze bevolkingsgroei betekent voor de sportaccommodaties in de stad. Er ligt een onderzoek van het Mulier Instituut naar de ruimtebehoefte van de sportvoorzieningen Ruimte voor sport in Utrecht Dit zijn de bouwstenen voor het beantwoorden van de vraag hoe Utrecht in de toekomst het voorzieningenniveau op peil kan houden en heeft geresulteerd in de rapportage capaciteitsbehoefte Sport In deze rapportage is de behoefte aan sportvoorzieningen vertaald in een voorlopig investeringsprogramma dat zal worden uitgewerkt in een nieuwe integrale groei van de stad nota voor de periode vanaf 2019 en verder. Daarnaast blijven we streven we naar een efficiënter gebruik van accommodaties door het verhogen van de bezettingsgraad, het stimuleren van multifunctioneel gebruik, een nieuw tarievenbeleid dat verleidt tot efficiënter gebruik, en het bieden van ruimte voor zelfbeheer van accommodaties. Uitgangspunt is dat de opbrengst van efficiënter gebruik binnen de sportbegroting wordt ingezet. Voor meer informatie zie Sportnota , hoofdstuk 2 accommodaties. Regelmatig wordt getoetst of de sportaccommodaties voldoen. Door het meten van bezettingsgegevens en de ruimtebehoefte toetsen we of het aanbod en de vraag goed op elkaar afgestemd zijn en nog voldoen aan het gemeentelijke sportbeleid. Aan de hand van klanttevredenheidsmetingen in de locaties wordt regelmatig gekeken of de kwaliteit voldoet aan de verwachtingen van de gebruikers. In dit MPUV is de Motie van sportwens naar werkelijkheid (2016/262) uitgewerkt, separaat zal er een raadsmemo worden toegezonden met inhoudelijke toelichting op de kleedgebouwen van de sportparken. Omvang en bezetting Aantallen gemeentelijke accommodaties, in exploitatie bij een stichting of de gemeente: In Utrecht zijn 18 sporthallen, 9 sportzalen en 83 gymlokalen. Daarvan zijn 13 sporthallen en 46 gymzalen in eigendom en beheer bij de gemeente, en alle 9 sportzalen. Er zijn 5 particuliere sporthallen, 1 gemeentelijke sporthal is in beheer bij Stichting Sporthal Lunetten, en 34 gymzalen zijn in beheer bij de schoolbesturen. Eind 2018 wordt nog een extra gemeentelijke sporthal opgeleverd waardoor het totaal aantal sporthallen op 19 uitkomt. In vorenstaande opsomming wordt uitgegaan van alle accommodaties die binnen de portefeuille sport maar ook in een andere portefeuilles zoals MFA s vallen. De aantallen sluiten niet exact aan op die uit hoofdstuk twee, omdat daar uitgegaan wordt van objecten of beheereenheden. Op één sportpark kunnen meerder objecten (bv kleedaccommodaties en onderhoudsgebouwen) aanwezig zijn, of in één object kunnen meerdere gymzalen of sporthallen voorkomen zoals in sportcentrum Galgenwaard, die 3 sporthallen heeft. De bezettingscijfers van de sportaccommodaties in gebruik t.b.v. sportactiviteiten hebben een andere grondslag dan een bezetting van vastgoed met een permanent karakter (huurcontract). In de binnensportaccommodaties wordt de bezetting per zaaldeel, per uur geteld

36 Bezetting binnensport 2016 (sporthallen exclusief Oudenrijn en Lunetten) voorjaar/najaar winter zomer gemiddeld gymzalen 40% 43% 40% 41% sportzalen 46% 49% 46% 47% sporthallen 60% 70% 50% 60% gemiddeld 49% 54% 45% 49% Uit deze tabel blijkt dat de bezetting van de gymzalen het meest constant is door het jaar heen en dat de sportzalen en vooral sporthallen een hogere bezetting hebben in de winter. De totale bezetting over alle accommodaties staat voor 2014 en 2015 gelijk op 46%, voor 2016 op 49% Piekbezetting winterperiode 2016 Accommodatie 15:00 18:00 8:30-15:00-18:00-22:30 zaterdag zondag hele week gymzalen 72% 30% 45% 19% 8% 43% sportzalen 74% 40% 52% 31% 15% 49% sporthallen 65% 50% 96% 75% 54% 70% Bovenstaande tabel laat zien dat gymzalen en sportzalen voor een groot deel benut worden voor bewegingsonderwijs (dag situatie) en in mindere mate voor sportgebruik. De sporthallen kennen juist de hoogste bezetting op de doordeweekse avonden en de zaterdag en zitten nagenoeg vol. Met het nieuwe tarievenbeleid willen we het gebruik op zondag en tijdens de daluren stimuleren

37 Resultaat Begroting sport eigenaarsdeel (UVO), voor onderhoudslasten zie volgende tabel. Bedragen x 1.000, - Resultaat Begroot 2016 Werkelijk 2016 Belastingen Verzekeringen Subsidie Kapitaallasten Toevoeging reserve Overige kosten Beheer Totaal lasten Huren Overige opbrengsten Vrijval vaste activa reserve Ontrekking reserve Totaal baten Resultaat sport Onderhoudslasten Sport voor eigenaar en gebruikersdeel. Bedragen x 1.000, - Onderhoud Begroot 2016 Realisatie 2016 Begroot 2017 Begroot 2018 Begroot 2019 Begroot 2020 Begroot 2021 Onderhoudsbudget Gebouwen en Installaties Onderhoudsbudget Velden/Sportconstructies Totaal gepland onderhoud De over- en onderbestedingen in de verschillende jaarsneden worden binnen de reserve onderhoud opgevangen. Uitbreiding onderhoud als gevolg van extra sportvelden terug in beheer vanaf 2019 doorgevoerd. Nota Kapitaalgoederen terugblik Buitensport: Sportpark Fletiomare Oost zal in tegenstelling tot gemeld in het MPUV 2016, zomer 2017 worden afgerond met een combinatie van 3 clubhuizen en kleedkamers en de aanleg van één natuurgras voetbalveld. Op sportpark Rijnvliet zijn twee hockeyvelden gerealiseerd en dragen daar bij aan het wegwerken van de wachtlijsten hockey. Een nieuwe hockeyvereniging heeft op deze velden haar thuisbasis. De aanleg van het derde hockeyveld is iets uitgesteld, dit is een bewuste keuze om binnen de nieuwe sportvereniging een in leeftijd en ondersteunend kader, gezonde ledengroei te realiseren. Er is (fysiek

38 en financieel) nog ruimte voor een derde veld. De verwachting is dat er in 2018 behoefte zal zijn aan dit derde veld. Van de drie te realiseren kunstgrasvelden, naar aanleiding van het amendement voor de uitbreiding van kunstgras, zijn er in 2016 twee velden gerealiseerd. In 2017 wordt in overleg met de club het derde veld op sportpark De Paperclip aangelegd. In het kader van efficiënter gebruik van de buitensport accommodaties lopen er verschillende onderzoeken om te bepalen waar er nog ruimte in de parkbezetting zit en wat er voor maatregelen gewenst zijn om de bestaande veldcapaciteit verder te intensiveren, vooral in Noordwest en Overvecht. Op sportpark Overvecht zijn een aantal velden tijdelijk uit beheer gehaald. In 2016 is de aanvraag voor aanpassing bestemmingsplan opgestart om voor een periode van 10 jaar een zonneweide te kunnen realiseren op deze locatie. Na deze periode geven de berekeningen aan dat deze sportgrond weer nodig is om de groei van de stad te kunnen faciliteren. Op Sportpark Zoudenbalch worden 10 nieuwe kleedkamers gerealiseerd en daarbij is er gekozen om deze bijna energie neutraal (BENG) te bouwen en technische ervaring op te doen. Daarbij gaat het om het uitwerken van de technische aanpassingen die nodig zijn om een kleedgebouw met een atypisch gebruik goed te kunnen gebruiken. Atypisch wegens de hoge mate van gelijktijdigheid in gebruik en hoeveelheid benodigd warm douchewater 34 douches. Verder is grootschalig onderhoud van m 2 sportvelden in 2016 gedaan, zoals: - 3 kunstgrasvelden, vervangen toplaag incl. SBR vervanging voor TPE. - 4 kunstgrasvelden deel renovatie doelgebieden - 1 honkbalveld compleet - 1 honkbal hoofdveld alleen warming track en honken - 10 natuurgrasvelden gerenoveerd - 1 aanleg cricket pitch - 1 renovatie cricket pitch - 1 renovatie trainingsveld - 1 renovatie toplaag asfalt sportveld In het kader van efficiënt gebruik van sportparken is HMS verhuisd van sportpark Overvecht Noord naar sportpark Zuilenselaan. Maart 2017 hebben de colleges van Utrecht en Stichtse Vecht besloten om samen een integrale toekomstvisie op te stellen voor het sportparkengebied op de grens tussen Stichtse Vecht en Utrecht. Op sportpark Vechtzoom heeft voetbalvereniging DSO haar accommodatie overgedragen aan de gemeente en zijn de kleedgebouwen en kantine teruggekomen naar de gemeente. Op het sportpark is een nieuwe buurtsportvereniging opgericht. Er is in de tweede helft van 2016 en begin 2017 veel aandacht besteed aan de beantwoording van vragen naar aanleiding van de berichtgeving over eventueel nadelige effecten van rubbergranulaat. De lopende onderzoeken van RIVM en ECHA zijn nauw gevolgd door de gemeente. Er zijn gesprekken met de sportverenigingen gevoerd en diverse vragen beantwoord. Omdat de gemeente Utrecht in 2006 de keuze heeft gemaakt om over te gaan op een ander type instrooimateriaal zal met de huidige vervangingsplanning, in 2020 het laatste SBR veld vervangen worden. In de zomer van 2017 worden 4 SBR kunstgrasvelden vervangen door TPE velden, t.w. 2 velden Sportpark De Meern; 1 veld Sportpark Voordorp, 1 veld Sportpark Maarschalkerweerd

39 Binnensport Naar aanleiding van het Meerjaren Huisvestingsplan uit 2015 is de pilot 'Overdracht sporthal Lunetten gestart. Er is onderzocht of en hoe deze sporthal door een aantal basketbalverenigingen kan worden beheerd en geëxploiteerd. In 2016 is het beheer van de sporthal daadwerkelijk overgedragen aan de basketbalverenigingen. In 2017 zal ook de gebruikersexploitatie overgedragen worden. Er zijn zes gymzalen opgeleverd bij scholen die vanuit het Masterplan Primair Onderwijs vervangende nieuwbouw hebben betrokken. In Leidsche Rijn Centrum is een nieuwe gymzaal gerealiseerd. Voor sportpark Loevenhoutsedijk zijn de aanbestedingstukken uitgewerkt voor een nieuwe sporthal. Voorjaar 2017 start deze aanbesteding op basis van design-build inclusief onderhoud (maintenance) volgens een nationaal openbare procedure. Deze sporthal wordt gebouwd ten behoeve van het bewegingsonderwijs en zal daarnaast voor overig sportgebruik ingezet worden en de thuisbasis voor Synergo (korfbal) worden. Volkstuinen Het subsidieproces voor beheer, onderhoud en recreatief medegebruik van de volkstuinen is naar tevredenheid van alle betrokkenen vereenvoudigd. Het oude verenigingsgebouw aan de Oostbroekselaan zal, in tegenstelling tot de eerdere plannen, niet verkocht worden. Het gebouw zal voor ca. 10 jaar langer worden geëxploiteerd, mede in verband met de ontwikkelingen verbreding Rijksweg A27. Zwembaden Voor de visie op zwemmen zijn doelstellingen opgesteld en is samen met de gebruikers van de zwembaden verkend welke belangen de verschillende partijen hebben. Het visiedocument wordt in 2017 verder uitgewerkt. Conform het besluit over de Taskforce Sport zijn de tarieven van de zwembaden met 3,3% gestegen. Met Zwemvereniging Utrecht hebben we verkend of zelfbeheer van de ondersteunende horeca in De Kwakel haalbaar was. De vereniging heeft besloten hier voorlopig niet aan te beginnen. Inmiddels is door middel van een aanbesteding een nieuwe pachter gevonden voor deze horecavoorziening en heeft er een interne verbouwing plaatsgevonden. Voor zwembad De Krommerijn zijn er gesprekken gestart over het voornemen om de winter exploitatie van de stichting uit te breiden met de zomerexploitatie. In 2017 zal de stichting meelopen met de gemeentelijke exploitatie om ervaring op te doen om daarmee tot een afgewogen beslissing te kunnen komen. Op de zwembaden zijn veel groot onderhoudswerkzaamheden uitgevoerd. Ter voorkoming van spanningscorrosie in bevestigingsmiddelen en ophangconstructies in de zwembadatmosfeer zijn materialen vervangen en behandeld. Alle gemeentelijke zwembaden hebben een inspectie gehad en voldoen aan deze norm (EN )

40 Nota Kapitaalgoederen Vooruitblik Vervangingsinvesteringen De vervangingsinvesteringen sport zijn geautoriseerd tot en met Voor 2018 en verder zijn de benodigde vervangingsinvesteringen geprogrammeerd en opgenomen. Deze investeringen autoriseren wij in de programmabegroting 2018, de investeringsstaten geven aan welke vervangingen van velden en accommodaties gerealiseerd gaan worden. Bedragen x 1.000, - Vervangingsinvesteringen Begroot t/m Begroot 2017 Begroot 2018 Begroot 2019 Begroot 2020 Begroot Zwembaden gebouwen en installaties Binnensport gebouwen en installaties Buitensport gebouwen en installaties Buitensport velden/sportconstructies Volkstuinen gebouwen en installaties 600 Totaal De begrote vervangingsinvesteringen t/m 2017 betreffen de lopende projecten. De begrote vervangingsinvesteringen voor de jaren hebben o.a. betrekking op: - levensduur verlengende renovaties voor 4 grote sporthallen ca. 2.1miljoen; m 2 kleedgebouwen vervangen op 10 sportparken 1 ; - renovatie van technische installaties op één zwembad; - voor de buitensport staan er voor 10.0 miljoen aan sportveld renovaties/vervangingen op de planning. Uitbreidingsinvestering Bedragen x 1.000, - Uitbreidingsinvesteringen Begroot t/m Begroot 2017 Begroot 2018 Begroot 2019 Begroot 2020 Begroot Deprivatisering hockeyvelden volgens meerjaren huisvestingsplan veldsport Sportpark Rijnvliet (LR) 2e fase Kleedkamers sportpark Maarschalkerweerd Sportpark Loevenshoutsedijk Sportpark Fletiomare-Oost (LR) Totaal De begrote uitbreidingsinvesteringen t/m 2017 betreffen de lopende projecten. De begrote uitbreidingsinvesteringen in de jaren hebben betrekking op het voornemen om hockey velden die in het verleden zijn aangelegd door sportverenigingen gefaseerd in gemeentelijke exploitatie terug op te nemen. 1 Planning 2017: Fletiomare Oost nieuwbouw kleedkamers en kantine, sloop oude ruimtes; Sportpark Zoudenbalch herbouw kleedkamers; : Atletiekbaan Overvecht renovatie inclusief verduurzaming; Sportpark Vechtzoom kleedgebouwen opknappen, Sportpark Lunetten vervanging kleedgebouwen

41 Duurzaamheid in de sportaccommodaties In de zomer van 2016 zijn er op zwembad Den Hommel verschillende groot onderhoudsinstallatiewerkzaamheden uitgevoerd. Installaties zijn vervangen in combinatie met duurzaamheidsmaatregelen zoals een BAOPT ventilatie systeem voor de zwemzalen, deze installatie is opgeleverd in september Den Hommel Maand Gewogen graaddagen Gem. etm. temperatuur GJ GJ/Graaddag okt ,5 9,9 1114,7 4, nov ,4 5,4 1439,1 3, dec ,6 4,7 1399,4 3, Maand Gewogen graaddagen Gem. etm. temperatuur GJ GJ/Graaddag okt ,4 9,9 1058,7 4, nov ,0 9,9 863,7 3, dec ,5 9,6 1114,0 3, Eerste analyse december 2016 t.o.v. 2015: gemiddelde etmaal temperatuur is 2 maal zo laag; warmteverbruik/graaddag (97/graaddag)= 22% minder verbruik. Diverse werkzaamheden als gevolg van de SDE 2014 en 2016 subsidies zijn opgestart en de zonpv installaties worden geplaatst in respectievelijk 2017 en Voor Zwembad De Kwakel is begin 2017 het dak vervangen, de dakbedekking is voorzien van geïntegreerde zonnecollectoren. Gevelaanpassingen Den Hommel t.b.v. Hone-systeem op zwembad; omgevingsvergunning is verleend, voorbereiding in uitvoering ten behoeven van het plaatsen van een zonnecollector die zowel elektriciteit als warmte oplevert ten behoeven van de zwembadinstallaties. Zonneweide Sportpark Overvecht (deel aanpassing bestemmingsplan nodig) Uitvoering plaatsen van zonpv in combinatie met onderhoud en renovatie zoals daken renovatie met plaatsing zonnecellen Fletiozaal Amsterdamsestraatweg Verlengde Houtrakgracht. Fletiozaal in combinatie met totale dakrenovatie en isolatie