Situering van de mededeling

Transcriptie

1 VLAAMSE REGERING DE VLAAMSE MINISTER VAN LEEFMILIEU, NATUUR EN CULTUUR MEDEDELING AAN DE LEDEN VAN DE VLAAMSE REGERING Betreft: Uitgebreide rapportering stand van zaken voorbereiding Vlaams Mitigatieplan Situering van de mededeling Op 1 juli 2011 heeft de Vlaamse Regering haar goedkeuring gehecht aan de conceptnota betreffende het voorbereidingstraject van het derde Vlaams Klimaatbeleidsplan. Als eerste luik van dit derde Vlaams Klimaatbeleidsplan heeft het Vlaams MitigatiePlan (VMP) tot doel om de uitstoot van broeikasgassen in Vlaanderen tussen 2013 en 2020 te reduceren conform de voor Vlaanderen in het kader van de Europese klimaatwetgeving vast te stellen doelen. Deze uitdaging vraagt om een doorgedreven en ambitieuze mitigatiestrategie, op basis van zowel een verdieping als een verbreding van het lopende klimaatbeleid. Op 23 december 2011 deelde de Vlaamse minister van Leefmilieu, Natuur en Energie de stand van zaken mee aan de Vlaamse Regering. Deze mededeling omvatte de voorlopige resultaten van de onderbouwende studie, het verslag van het startmoment van de Vlaamse Klimaatconferentie en een overzicht van de vastgestelde knelpunten. Op 20 juli 2012 heeft de Vlaamse Regering haar goedkeuring gehecht aan een conceptnota met de beknopte stand van zaken van de voorbereiding van het Vlaams Mitigatieplan en het vooropgestelde vervolgtraject. In deze conceptnota werd aangekondigd dat het departement Leefmilieu, Natuur en Energie een uitgebreidere rapportering heeft opgesteld die na revisie door de Vlaamse Task Force Mitigatie als mededeling aan de Vlaamse Regering zou worden voorgelegd. Het document in bijlage geeft hieraan invulling. Het document geeft de stand van zaken van het voorbereidingstraject na afronding van de Ronde Tafelconferenties en de voorbereidende studieopdracht. Er wordt meer in detail verslag uitgebracht van alle in het voorbereidingstraject voorgestelde en onderzochte maatregelen. Daarnaast werd ook informatie toegevoegd die werd teruggevonden in de literatuur en bij screening van beleidsplannen uit de ons omringende landen. De vermelde conclusies en verdere stappen zijn conform de conceptnota van 20 juli Joke Schauvliege Vlaams minister van Leefmilieu, Natuur en Cultuur

2 Vlaamse overheid Departement Leefmilieu, Natuur en Energie Afdeling Lucht, Hinder, Risicobeheer, Milieu & Gezondheid DERDE VLAAMS KLIMAATBELEIDSPLAN STAND VAN ZAKEN VOORBEREIDINGSTRAJECT Vlaams Mitigatieplan Rapportering september

3 Inhoudsopgave 1 Situering Vlaamse Klimaatconferentie Studieopdracht beleidsscenario s Situering studieopdracht Eindresultaat niet ETS sectoren Trendbreuken vereist Kosteneffectiviteit als opstap naar de verdere invulling van het Vlaams klimaatbeleid Analyse van de resultaten en mogelijke (bijkomende) maatregelen per sector Industrie Energiegerelateerde broeikasgasemissies Procesgerelateerde broeikasgasemissies Off road emissies Vluchtige emissies van brandstoffen F gassen Gebouwen Residentiële gebouwen Tertiaire gebouwen Transport Wegverkeer Spoorverkeer, binnenlandse luchtvaart, binnenlandse scheepvaart en binnenvaart Landbouw Energetische emissies glastuinbouw en intensieve veeteelt (excl. off road) Niet energie gerelateerde methaan en lachgasemissies Afval Afvalverbrandingsinstallaties Composteren, afvalwaterbehandeling en storten Energiesector Financiering via het Vlaams Klimaatfonds Conclusies Verdere stappen Bijlagen

4 1 Situering Op 1 juli 2011 heeft de Vlaamse Regering haar goedkeuring gehecht aan de conceptnota betreffende het voorbereidingstraject van het derde Vlaams Klimaatbeleidsplan. Als eerste luik van dit derde Vlaams Klimaatbeleidsplan heeft het Vlaams Mitigatieplan (VMP) tot doel om de uitstoot van broeikasgassen in Vlaanderen tussen 2013 en 2020 te reduceren conform de voor Vlaanderen in het kader van de Europese klimaatwetgeving vast te stellen doelen. Deze uitdaging vraagt om een doorgedreven en ambitieuze mitigatiestrategie, op basis van zowel een verdieping als een verbreding van het lopende klimaatbeleid. Net zoals bij het voorbereidingstraject van het VKP is overleg met de doelgroepen noodzakelijk om te komen tot een gedragen mitigatieplan. Zoals aangegeven in de conceptnota werd op 25 november 2011 het startschot gegeven voor de vernieuwde Vlaamse Klimaatconferentie in een algemeen startmoment waarin de probleemstelling en het verloop van het proces voor de opstelling van het VMP werd toegelicht. In de voorbije maanden hebben alle betrokken minister Ronde Tafelconferenties georganiseerd zoals voorzien in de conceptnota. Op 23 december 2011 deelde de Vlaamse minister van Leefmilieu, Natuur en Energie de stand van zaken mee aan de Vlaamse Regering. Deze mededeling omvatte de voorlopige resultaten van de onderbouwende studie, het verslag van het startmoment van de Rondetafelconferentie en een overzicht van de vastgestelde knelpunten. Op 20 juli 2012 heeft de Vlaamse Regering haar goedkeuring gehecht aan een conceptnota met de beknopte stand van zaken van de voorbereiding van het Vlaams Mitigatieplan en het vooropgestelde vervolgtraject. In deze conceptnota werd aangekondigd dat het departement Leefmilieu, Natuur en Energie een uitgebreidere rapportering heeft opgesteld die na revisie door de Vlaamse Task Force Mitigatie als mededeling aan de Vlaamse Regering zou worden voorgelegd. Deze mededeling geeft hieraan invulling. Deze mededeling geeft de stand van zaken van het voorbereidingstraject na afronding van de Ronde Tafelconferenties en de voorbereidende studieopdracht. Er wordt meer in detail verslag uitgebracht van alle in het voorbereidingstraject voorgestelde en onderzochte maatregelen. Daarnaast werd ook informatie toegevoegd die werd teruggevonden in de literatuur en bij screening van beleidsplannen uit de ons omringende landen. De vermelde conclusies en verdere stappen zijn conform de conceptnota van 20 juli

5 2 Vlaamse Klimaatconferentie In het kader van de Vlaamse Klimaatconferentie vonden volgende evenementen plaats: Algemeen: het startmoment van de vernieuwde VKC op 25/11/2011, georganiseerd door de Vlaamse minister van Leefmilieu Joke Schauvliege. Tijdens het startmoment werd de klimaatuitdaging op korte en lange termijn en het procesverloop in aanloop naar het VMP toegelicht. Tijdens een debat werd ook gepeild naar de verwachtingen en strategische visie van het maatschappelijke middenveld. Sector gebouwen: de Ronde Tafel Klimaat en Gebouwen: ambities voor het Vlaamse energie & klimaatbeleid op 13/12/2011, georganiseerd door de Vlaamse minister van Energie Freya Van den Bossche. Sector transport: de Ronde Tafel Klimaat en Transport vond plaats onder de vorm van een adviesvraag aan de Mobiliteitsraad (MORA) over een nota met mogelijke beleidsopties voor de sector mobiliteit, aangevraagd door Vlaams minister van Mobiliteit en Openbare Werken Hilde Crevits. De MORA maakte haar advies over op 30/04/2012. Sector landbouw: de Ronde Tafel Klimaat en Landbouw werd gespreid over verschillende sessies, georganiseerd in opdracht van Vlaams minister van Landbouw Kris Peeters: Werkgroep 1 rond de plantaardige productie en het bodembeheer op 25/01/2012 Werkgroep 2 rond de dierlijke productie en het mestbeheer op 15/02/2012 Werkgroep 3 rond het energieverbruik en de energieproductie van de landbouwsector op 29/02/2012 Een algemeen terugkoppelingsmoment waar een overzicht werd gegeven van de algemene conclusies en knelpunten uit de werkgroepen op 28/03/2012 Sector niet ETS industrie: voor de sector niet ETS industrie werden twee sessies georganiseerd: Een ronde tafel i.v.m. de energetische emissies van de niet ETS industrie op 08/05/2012, georganiseerd in opdracht van Vlaams minister van Energie Freya Van den Bossche Een ronde tafel i.v.m. het gebruik van F gassen in koel en luchtbehandelingsinstallaties op 14/05/2012, georganiseerd in opdracht van Vlaams minister van Leefmilieu Joke Schauvliege. De beschikbare verslagen kunnen online geconsulteerd worden via klimaatbeleidsplan /vlaamseklimaatconferentie/mitigatie. De aanbevelingen worden in hoofdstuk 0 per sector toegelicht. Algemeen kan worden geconcludeerd dat verschillende beleidsdomeinen meer tijd nodig hadden voor de inhoudelijke voorbereiding en organisatie van de ronde tafelconferenties dan voorzien in de conceptnota. Op deze manier wordt wel maximaal afstemming verzekerd met de beleidsprocessen in alle betrokken beleidsvelden. Dit heeft evenwel implicaties voor de tijdslijn van het Vlaamse Mitigatieplan zoals vooropgesteld in de conceptnota. De afbakening van de beleidsmaatregelen door de bevoegde ministers heeft voor een aantal sectoren bijgevolg een paar maanden vertraging opgelopen. 4

6 3 Studieopdracht beleidsscenario s Situering studieopdracht De studieopdracht Ondersteuning bij de ontwikkeling van het Vlaams Klimaatbeleidsplan werd op 1 april 2011 opgestart door de Vlaamse Instelling voor Technologisch Onderzoek (VITO). De studie is een ambtelijke oefening waarin mogelijke maatregelen(pakketten) en beleidsinstrumenten onderzocht werden. Het betreft met andere woorden een technische verkenning van een aantal beleidsscenario s. Dit project had concreet als doel om voor de sectoren die niet onder de CO 2 emissiehandel (niet ETS) vallen te bepalen: welke reductiedoelstellingen realistisch zijn; welke beleidsmaatregelen nodig zijn om die reductiedoelstellingen te kunnen halen; en welk monitoringsysteem zal moeten opgezet worden om de voortgang te kunnen opvolgen. De uitvoering van het onderzoek was noodzakelijk om te kunnen voldoen aan de Europese verplichtingen. Voor de sectoren die niet onder de emissiehandel vallen, worden namelijk Europese reductiedoelstellingen per lidstaat opgelegd in beschikking 406/2009/EG (de zogenaamde Effort Sharing Decision of ESD). België kreeg in het kader van de ESD een reductiedoelstelling van 15% in 2020 ten opzichte van 2005 toegewezen. Concreet wordt dit in de ESD vertaald in een lineair reductietraject in de periode met jaarlijkse uitstootplafonds. Figuur 1. Lineair reductietraject volgens beschikking 406/2009/EG 5

7 Om tot realistische en aanvaardbare beleidsscenario s te komen was het noodzakelijk dat alle relevante beleidsvelden nauw betrokken waren bij de begeleiding van de opdracht. Er werd daarom de voorbije maanden gewerkt met: een stuurgroep met een beperkt aantal vertegenwoordigers van de departementen LNE, MOW, LV en het Vlaams Energieagentschap. Zes stuurgroep vergaderingen vonden ondertussen plaats op 5 mei, 10 juni, 12 september, 28 oktober 2011 en 23 januari, 16 april een klankbord met alle contacten uit de betrokken beleidsvelden om een zo breed mogelijke input te bekomen. In de maanden juni en juli 2011 werden zes intern ambtelijke workshops georganiseerd. Tijdens deze workshops werd een toelichting gegeven omtrent de uitdagingen, de stand van zaken binnen de diverse sectoren en werd tevens gepeild naar beschikbare informatie over mogelijke bijkomend maatregelen en hun effecten voor doorrekening in de beleidsscenario s. De workshops hadden betrekking op de thema s transport (27 juni 2011), landbouw (27 juni 2011), afval (28 juni 2011), industrie (5 juli 2011), gebouwen (5 juli 2011) en energie (7 juli 2011). bilaterale contacten voor ad hoc informatie uitwisseling met de betrokken beleidsvelden. Het eindrapport werd op 29 juni 2011 opgeleverd. 3.2 Eindresultaat niet ETS sectoren Het eindrapport van de studie is te vinden in bijlage 1. Bijlage 2 geeft een cijfermatig overzicht van de resultaten per sector. In Figuur 2 wordt een overzicht gegeven van de resultaten voor alle niet ETS sectoren. In hoofdstuk 0 worden de prognoses per sector meer in detail toegelicht. De berekening van de niet ETS doelstelling is gebaseerd op de 15% doelstelling zoals voor België vastgelegd in de Effort Sharing Decision. Aangezien het vastleggen van de Vlaamse doelstelling nog deel zal uitmaken van een intra Belgische lastenverdeling, betreft het hier dus enkel een hypothetische indicatieve Vlaamse niet ETS doelstelling. Ten opzichte van de prognoses die werden medegedeeld aan de Vlaamse Regering op 23 december 2011 zijn nog een aantal wijzigingen doorgevoerd met een negatieve impact op de verwachte reductiekloof. De voornaamste wijzigingen betreffen een bijstelling in de gebouwensector naar aanleiding van de afschaffing van de federale belastingaftrek voor energiebesparende investeringen en een afstemming van de prognoses in de glastuinbouw met evoluties die in de 2010 inventaris werden vastgesteld. Verder zijn (in tegenstelling tot eind 2011) nieuwe inventarisgegevens voor de basisjaren 2005, verrekend in het niet ETS reductiepad. Globaal genomen kan in een 15% scenario in Vlaanderen een gecumuleerd tekort verwacht worden van 23 Mton CO 2 eq in de periode op basis van het voorliggende beleidsscenario. Ten opzichte van het referentiejaar 2005 betekent dit in 2020 een toename van de niet ETS broeikasgasuitstoot met 0,3% in plaats van een daling met 15%. Deze stand van zaken geeft, ondanks het geleverde werk, onvoldoende invulling aan de ambitie die de Vlaamse Regering heeft vooropgesteld bij de goedkeuring van de conceptnota met het voorbereidingstraject voor het nieuwe klimaatbeleidsplan. De Vlaamse Regering stelde daarbij immers als doelstelling voorop om alle interne maatregelen te nemen die technisch en economisch uitvoerbaar en 6

8 maatschappelijk aanvaardbaar zijn. Pas in tweede instantie zou eventueel gebruik gemaakt worden van de aankoop van emissierechten. Dit reeds langer bestaande principe werd sindsdien ook verschillende malen publiek bevestigd. De Vlaamse Regering vroeg daarbij ook aandacht voor beleid en doelstellingen op lange termijn en stelde kostenefficiëntie als belangrijk criterium voorop bij de selectie van de maatregelen. Figuur 2. Resultaat 15% scenario in de periode (kton CO 2 eq) Conform artikel 5 van de Effort Sharing Decision is het jaarlijks gebruik van kredieten uit projectactiviteiten beperkt tot 4% van de 2005 emissies voor België. Rekening houdend met de overdraagbaarheid van deze kredieten en toegepast op de Vlaamse niet ETS emissies zou de maximale inzet van deze flexibele mechanismen 16 Mton CO 2 eq bedragen. Reeds vanaf 2013 overschrijden de emissies het lineair reductiepad waarbij de kloof steeds verder toeneemt tot De gecumuleerde reductiekloof zou in de periode de gecumuleerde potentiële inzet van kredieten uit projectactiviteiten overschrijden met 7 Mton CO 2 eq. Volledigheidshalve kan opgemerkt worden dat de Effort Sharing Decision naast de aankoop van kredieten uit projectactiviteiten ook nog voorziet in de mogelijkheid tot handel in emissierechten tussen de Europese lidstaten. Op dit moment is het nog onduidelijk op welke manier en op welke termijn deze interne markt zich zal ontwikkelen. 7

9 Indien een Europees 30% scenario (hypothetisch) wordt vertaald naar een niet ETS doelstelling voor België van 21%, dan zou het gecumuleerde tekort met het voorliggende beleidsscenario verder kunnen oplopen tot 35 Mton CO 2 eq (Figuur 3). Figuur 3. Resultaat 21% scenario in de periode (kton CO 2 eq) Bij de interpretatie van deze resultaten dient wel rekening gehouden te worden met een aantal onzekerheden die inherent zijn aan de prognoseopmaak. Hierbij wordt verwezen naar de exogene aannames in de verschillende sectoren (o.a. economische groei, brandstofprijzen, bevolkingsevolutie, graaddagen, ). Daarnaast zijn binnen de verschillende sectoren beleidsaannames doorgerekend die ook gepaard gaan met een aantal onzekerheden. De correctiefactor voor brandstofverkoop is hierbij de belangrijkste onzekerheid. Het is daarom van belang om alle aannames te integreren bij de uitwerking van een monitoringsplan voor het VMP en om een beleidsbuffer te voorzien om exogene effecten op te vangen. 8

10 4 Trendbreuken vereist Globaal genomen geeft Figuur 2 aan dat het voorliggend beleidsscenario niet volstaat om een 15% reductiedoelstelling te realiseren tegen Tegen het einde van de periode wordt een steeds grotere divergentie tussen de emissieprognoses en het reductiepad voor de periode vastgesteld. Met het oog op de lange termijn klimaatdoelstelling tot 2050 zoals uitgestippeld in de EU roadmap Roadmap for moving to a low carbon economy in 2050 zal een trendbreuk moeten gerealiseerd worden. De lange termijn uitdaging voor Vlaanderen is nog aanzienlijk, in de periode slaagde Vlaanderen er in om een gemiddelde jaarlijkse emissiereductie op te tekenen van 0,02% terwijl in die periode ook de bevolking en de economie aanzienlijk gegroeid zijn. Echter, om de broeikasgasemissies in 2050 met minstens 80% te reduceren ten opzichte van 1990 is tot 2050 een gemiddelde jaarlijkse emissiereductie nodig van 4% (Figuur 4) jaarlijks gemiddeld 0,02% reductie gerealiseerd tussen % Broeikasgasuitstoot (Mton CO 2 eq) % jaarlijks gemiddeld 4% reductie nodig tussen % % 60% 40% 20% Elektriciteitsproductie Industrie Gebouwen Transport Landbouw Trendlijn Figuur 4. Lange termijn klimaatdoelstelling in Vlaanderen Uit de resultaten van de voorbereidende studieopdracht komt duidelijk naar voor dat incrementele optimalisatiemaatregelen niet langer volstaan om aansluiting te vinden bij het korte en lange termijn reductiepad. Een aantal trendbreuken zijn daarom noodzakelijk om aansluiting te vinden bij het reductiepad op korte en lange termijn. Deze trendbreuken kunnen enkel worden gerealiseerd indien voor elke sector de juiste strategische keuzes worden gemaakt bij de uitwerking van beleidsinstrumenten of beleidsplannen en hierbij klimaatdoelstellingen te beschouwen als centraal uitgangspunt en niet als afgeleid resultaat. 9

11 5 Kosteneffectiviteit als opstap naar de verdere invulling van het Vlaams klimaatbeleid In de conceptnota over het voorbereidingstraject van het derde Vlaamse Klimaatbeleidsplan is kosteneffectiviteit als één van de belangrijke uitgangspunten naar voor geschoven bij de selectie van maatregelen. De kosteneffectiviteit van reductiemaatregelen wordt in kaart gebracht door middel van kostencurves. Verschillende studies leveren kostencurves voor BKG reducties of energiebesparing voor Vlaanderen of België. Een samenvatting van deze studies is gegeven in bijlage 3. Deze kostencurven zijn opgemaakt op basis van maatschappelijke kosten, dus op basis van een afweging vanuit het standpunt van de maatschappij als geheel. In de studies zijn enkel technische maatregelen opgenomen die al beschikbaar zijn op de markt, dus geen innovatieve technieken. Andere mogelijke maatregelen die eveneens een belangrijke rol kunnen spelen in het klimaatbeleid, zoals gedragsveranderingen, structurele veranderingen en volumemaatregelen zijn niet opgenomen in deze kostencurven en dienen dus los van deze kostencurven geëvalueerd te worden. Belangrijk is ook dat in deze kostencurven enkel technische maatregelen worden geëvalueerd en dat geen uitspraak gedaan wordt over beleidsinstrumenten. Maatregelen met een maatschappelijke kost < 0 euro/ton CO 2 eq zijn maatschappelijk rendabel. Dit zijn zogenaamde no regret maatregelen die zelfs zonder broeikasgasdoelstelling welvaartsverhogend zijn en dus prioriteit verdienen. Uit de analyses (door SERPEC en Mc Kinsey) die voor België gebeurd zijn 1 blijkt echter dat deze rendabele maatregelen niet voldoende zijn om de niet ETS doelstelling te bereiken. Ook uit een analyse van de Europese Commissie blijkt dat België in de hypothese van een niet ETS koolstofprijs van 5 euro per ton CO 2 eq slechts een niet ETS broeikasgasreductie van 6% in 2020 ten opzichte van 2005 zou realiseren. De eigen analyse van het kosteneffectief reductiepotentieel (o.a. rekeningrijden in de sector transport, verder doorgedreven beleid inzake na isolatie en ketelvervanging in de gebouwensector en veevoederaanpassing in de sector landbouw), bevestigt deze grootteorde van 6% (of 3 Mton CO 2 eq in 2020). Zelfs als de relatief goedkope technische maatregelen (die minder dan 25 euro per ton CO2eq reductie kosten) hieraan toegevoegd worden is het niet zeker dat de 15% doelstelling zal bereikt worden. Het zal dus nodig zijn om ook in te zetten op structurele ingrepen, innovatie en beleid gericht op gedragsaanpassingen (dit zijn zaken die in de meeste kostencurves niet opgenomen zijn). De kostencurves moeten vooral in relatieve zin geïnterpreteerd worden: ze tonen de relatieve positie in termen van kosteneffectiviteit van de verschillende mogelijke maatregelen, ze tonen waar de goedkoopste reductiepotentiëlen zitten en waar zeker op ingezet moet worden. 1 Door SERPEC en Mc Kinsey, zie de bijlage over kostencurves. Ook uit een analyse van de Europese Commissie (SWD (2012) 5 final) blijkt dat België in de hypothese van een non ETS carbon value van 5 euro per ton CO 2 eq slechts 6% van haar non ETS doelstelling van 15% via interne maatregelen zou behalen. 10

12 Uit de globale evaluatie van de studieresultaten blijkt het volgende: Voor de gebouwensector blijkt uit elk van de studies dat er een groot kosteneffectief reductiepotentieel is. Het grootste deel van dit potentieel ligt bij de bestaande gebouwenstock en kan gerealiseerd worden door renovatiemaatregelen (na isolatie en ketelvervanging). Grondige renovatie (Deep renovation) wordt aangeraden om dit kosteneffectieve reductiepotentieel van de gebouwenstock te ontsluiten en zo lock in effecten op langere termijn te vermijden. Gelet op de doelstelling uit de conceptnota om prioriteit te geven aan intern Vlaams klimaatbeleid is de gebouwensector een prioritaire sector voor het nemen en financieren van extra maatregelen. Voor de landbouwsector geeft een studie van AEA 2 een theoretisch kosteneffectief reductiepotentieel aan voor de niet energiegerelateerde (CH 4 en N 2 O) broeikasgasuitstoot. De reductiemaatregelen kunnen gegroepeerd worden in 4 categorieën: Anaerobe vergisting van dierlijke mest (met maatschappelijke kosten <0 3 voor: gecentraliseerde anaerobe behandeling, zowel voor varkens als voor runderen); Verbetering veevoeder; Nitrificatieremmers; Verminderde stikstoftoediening (met maatschappelijke kosten <0 door middel van precisielandbouw en verbeterd sproeier onderhoud). Landen met intensieve veeteelt (zoals België, Denemarken, Nederland en Duitsland) hebben een relatief groot theoretisch reductiepotentieel, al geeft de studie toe dat dit in praktijk moeilijk te bereiken kan zijn. Daarom is verder onderzoek nuttig om de haalbaarheid in velden praktijkomstandigheden na te gaan, in het bijzonder in de Vlaamse context. Het relatief groot aandeel van maatregelen met een kost <0 euro in ons land (maar ook in Denemarken en Nederland) komt grotendeels door het grote theoretische potentieel voor anaerobe vergisting van mest: er worden grote hoeveelheden mest geproduceerd die in principe relatief goedkoop verwerkt kunnen worden door de concentratie van landbouwbedrijven op korte afstand van elkaar. Voor de energiegerelateerde emissies wijst een VITO kostencurve ook op veel kosteneffectief potentieel. De maatregelen die als kosteneffectief worden beoordeeld zijn: warmteproductie uit biomassa, brandstofomschakeling en WKK koppeling, en de installatie van schermen, rookgascondensor en warmtebuffers. Voor de transportsector blijkt uit diverse studies dat er een kosteneffectief reductiepotentieel is. In de kostencurven worden in de eerste plaats een aantal technische maatregelen geëvalueerd. De EU richt haar regulering op het bereiken van dit kostenefficiënt potentieel bij personen en vrachtwagens. Het Vlaams beleid kan dit versterken. 2 AEA (July 2011) Next phase of the European Climate Change Programme: Analysis of Member States actions to implement the Effort Sharing Decision and options for further communitywide measures (Reference: DG ENV C.5/SER/2009/0037) 1st Interim Report to the European Commission. Interim report FINAL.pdf. Deze studie bouwt verder op een voorgaande SERPEC studie : Ecofys (2009) Sectoral Emission Reduction Potentials and Economic Costs for Climate Change (SERPEC CC) emission reductions cost neutral for the eu. 3 Dit neemt niet weg dat de private investeringskosten voor de landbouwer wel aanzienlijk kunnen zijn. 11

13 De studies maken ook duidelijk dat beleid gericht op deze technische maatregelen (meer efficiënte voertuigen, alternatieve brandstoffen en ecodriving) niet voldoende zijn om ambitieuze lange termijn BKG reducties te bereiken in de transportsector. Andere maatregelen zoals rekeningrijden en verhoging brandstofaccijnzen blijken no regret maatregelen te zijn. Vooral het potentieel van rekeningrijden komt in de diverse studies naar voor. Beleid gericht op snelheidsbeperking heeft wel hoge netto welvaartskosten en tevens een beperkter reductiepotentieel. Voor de niet ETS industrie waren er in het kader van de bestudeerde kostencurves geen specifieke gegevens beschikbaar over de niet ETS om de kostenefficiëntie van bijkomende reductiemaatregelen te kunnen beoordelen. Uit de kostenanalyse van de industrie in zijn geheel van Mc Kinsey en VITO blijkt dat er nog veel reductiemaatregelen beschikbaar zijn aan beperkte of zelfs negatieve marginale kosten. Een groot deel van deze maatregelen zijn ook relevant voor het niet ETS segment van de industrie. Terugkomende kostenefficiënte maatregelen zijn: verbeteren van de recuperatie van restwarmte, meer energie efficiënte apparatuur, beter onderhoud van apparatuur, verbetering van monitoring en processturing en gebouwenisolatie. Bij de concrete selectie van de maatregelen moet met meer elementen rekening gehouden worden dan met de rangschikking volgens de kostencurve alleen. Bij de prioritering van maatregelen is het belangrijk om lock in situaties te vermijden die toekomstige investeringen hypothekeren of veel duurder maken. Bij technieken die een lange levensduur hebben of waarvan de implementatie veel tijd kost, is het ook belangrijk om vroeg in te zetten omdat anders het volledige potentieel niet tijdig te realiseren is. Bovendien moet rekening gehouden worden met het feit dat indien beleid wordt gevoerd om het theoretisch reductiepotentieel van een maatregel te benutten, dit in de praktijk omwille van allerhande belemmeringen vaak niet zal toelaten volledige potentieel van deze maatregelen te realiseren. Om een bepaalde doelstelling te halen dient dus ingezet te worden op meer maatregelen dan diegene die in functie van de te bereiken doelstelling de meest kostenefficiënte zijn. Het is tegelijk van belang er voor te zorgen dat er geen rendabel potentieel onbenut blijft liggen. Als goedkope opties niet volledig worden benut, kunnen de totale kosten van klimaatbeleid veel hoger worden omdat dan duurdere opties moeten worden ingezet om dezelfde reductie te halen. 12

14 6 Analyse van de resultaten en mogelijke (bijkomende) maatregelen per sector Deze analyse vertrekt van de eindresultaten van de door VITO uitgevoerde studieopdracht (Figuur 5). Deze resultaten vormen een weergave van een beleidsscenario op basis van het lopend beleid en reeds goedgekeurde gepland beleid met effect in de periode De sectoren gebouwen (39%) en transport (30%) hebben de belangrijkste aandelen in de niet ETS emissies in 2010 (Figuur 6). Figuur 5. Overzicht emissies niet ETS sectoren Figuur 6. Aandelen niet ETS sectoren in

15 6.1 Industrie De sector niet ETS industrie heeft betrekking op volgende emissiebronnen (Figuur 7): - Energiegerelateerde broeikasgasemissies; - procesgerelateerde broeikasgasemissies; - offroad emissies; - vluchtige emissies van brandstoffen; - F gassen. Figuur 7. Aandeel emissies sector industrie in 2010 Globaal wordt met het beleidsscenario in de sector niet ETS industrie een toename van de broeikasgasuitstoot verwacht met 80% in de periode (Figuur 8). Deze stijging wordt verklaard door een gevoelige stijging van de energiegerelateerde emissies (+76%), de industriële procesemissies (+110%) en de F gas emissies (+93%). Figuur 8. Overzicht emissies sector (niet ETS) industrie

16 6.1.1 Energiegerelateerde broeikasgasemissies a) Prognoses bij ongewijzigd beleid De energiegerelateerde broeikasgasemissies in de niet ETS industrie zijn het gevolg van de verbranding van fossiele brandstoffen. De evolutie in economische groei heeft een impact op productie en energieverbruik van de industrie. Brandstofprijzen hebben een invloed op de brandstofkeuze en de kostenefficiëntie van energiebesparende investeringen. In het beleidsscenario werden reducties in rekening gebracht die volgen uit de energieefficiëntieverbetering in het kader van de uitvoering van het huidige benchmarking en auditconvenant tot en met 2012 respectievelijk 2013 voor energie intensieve bedrijven (jaarlijks primair energieverbruik vanaf 0,5 PJ respectievelijk 0,1 PJ).. Bedrijven die zijn toegetreden tot een convenant voldoen automatisch aan het Besluit Energieplanning van 2004 (geïntegreerd in het Energiebesluit van 2010) dat een aantal energieefficiëntieverplichtingen oplegt aan ingedeelde energie intensieve inrichtingen. De (beperkte) besparing van het Besluit Energieplanning bij bedrijven die geen convenant ondertekend hebben werd nog niet doorgerekend. De impact hiervan zal nog in mindering worden gebracht bij de prognoses. Een aantal andere maatregelen (ecologiepremie, premies netbeheerders, fiscale aftrek voor energiebesparende investeringen, ) in de niet energie intensieve bedrijven kunnen omwille van beperkte databeschikbaarheid niet afzonderlijk doorgerekend worden (geen onderverdeling naar ETS, niet ETS, convenant en niet convenantbedrijven). b) Nieuwe doorgerekende maatregelen In een afzonderlijk scenario werd vanaf 2014 de mogelijke impact berekend van de energiebesparingsdoelstelling van een nieuwe richtlijn betreffende energie efficiëntie waarover op 13 juni 2012 een politiek akkoord werd bereikt tussen de Raad, het Europees Parlement en de Europese Commissie. Volgens deze nieuwe richtlijn dient elke lidstaat over een absolute hoeveelheid energie te besparen die gelijk is aan 7 keer 1,5 % van de gemiddelde jaarlijkse energieverkopen aan de eindgebruikers in de jaren De lidstaten kunnen beslissen hoe de energiebesparing gefaseerd wordt over de betrokken periode en over de sectoren. De lidstaten kunnen gebruik maken van een aantal flexibiliteitsmogelijkheden, waarvan het gebruik de besparingsdoelstelling ten hoogste met 25% mag verlagen, bv. minder besparingen realiseren in de eerste jaren (1% in 2014 en 2015 en 1,25% in 2016 en 2017). De lidstaten kunnen de energiebesparingsdoelstelling realiseren door het opleggen van energiebesparingsverplichtingen aan energieverdelers of leveranciers, door het nemen van alternatieve maatregelen (bv. taksen, fiscale stimuli, vrijwillige overeenkomsten, ) of door een combinatie van verplichtingen en alternatieve maatregelen. Onderstaande figuur toont de mogelijke impact op het energieverbruik in de niet ETS bedrijven indien in deze sector een hoeveelheid energie wordt bespaard die gelijk is aan jaarlijks 1% in , jaarlijks 1,25% in en jaarlijks 1,5% in van het gemiddeld jaarlijks energieverbruik in Deze figuur komt niet volledig overeen met de doelstelling in de richtlijn aangezien de doelstelling van toepassing is op energieverkopen en niet op verbruiken (dus excl. gerecupereerde brandstoffen, eigen productie, ). 15

17 Figuur 9. Evolutie energieverbruiken niet ETS industrie (incl off road ) volgens prognoses bij ongewijzigd beleid en volgens een reductiepad met geleidelijk energiebesparing tot 1,5% in 2020 Welke energie efficiëntieverbeteringsdoelstelling gehaald zal worden vanaf 2014, hangt in grote mate af van het ambitieniveau van de nieuwe energiebeleidsovereenkomst tussen de overheid en de energie intensieve industrie die momenteel vorm gegeven wordt en bijkomend ook van het effect van het energiebesparingsbeleid in de niet energie intensieve bedrijven. Een bijkomende berekening wordt momenteel gepland om het besparingseffect in kaart te brengen van de laatste stand van zaken van de onderhandelingen met de convenantbedrijven. Deze berekening zal vergeleken worden met mogelijke impact van de nieuwe richtlijn betreffende energie efficiëntie indien deze in de niet ETS sector zou worden toegepast. c) Mogelijke bijkomende maatregelen Aanbevelingen Ronde Tafelconferentie Op 8 mei 2012 vond een ronde tafel plaats over de energetische emissies van de niet ETS industrie, georganiseerd in opdracht van Vlaams minister van Energie Freya Van den Bossche. Er werden presentaties gegeven i.v.m. de doorrekeningen van VITO in het kader van de opstelling van het Vlaams Mitigatieplan en de verschillende maatregelen gericht op het verhogen van de energie efficiëntie van de niet ETS industrie (convenanten, Besluit Energieplanning, project energieconsulenten, verhoogde investeringsaftrek en premie netbeheerders, ecologiepremie en groene waarborg). De SERV en de Minaraad gaven uitleg rond hun in opmaak zijnde advies i.v.m. de energiebesparing in de industrie. Uit de discussie die volgde kwamen onder andere volgde elementen naar voor: De IRR uit het Besluit Energieplanning moet in 2012 geëvalueerd worden. Er werd gevraagd of deze evaluatie kan plaatsvinden vóór er een IRR bepaald wordt voor de convenanten. Het nieuwe convenant moet immers strenger zijn dan de vereisten in het Besluit Energieplanning 16

18 aangezien er tegenprestaties tegenover staan. Het leek de deelnemers daarom logisch om eerst het wettelijke minimum vast te leggen. Slimme meters: bij het opzetten van proefprojecten ter zake wordt momenteel teveel nadruk gelegd op implementatie bij de huishoudens. In kader van het REG beleid lijkt het ook belangrijk om hierbij aandacht te hebben voor de doelgroep van KMO s. Het besparingspotentieel is hier veel groter, en de installatiekosten kleiner. Ook worden de KMO s niet betrokken in de proefprojecten inzake de slimme meter. Gegeven het potentieel zou hier best wel rekening mee gehouden worden. Het VEA zal hieromtrent de VREG contacteren. Er is een behoefte aan meer maatwerk. Voor de grote energie intensieve bedrijven wordt dit al toegepast via de convenanten. Hierbij dient gewaakt te worden over de verhouding tussen de inspanningen van de bedrijven en de tegemoetkomingen van de overheid. Een maatwerkaanpak voor de duizenden KMO s met een relatief beperkt aandeel in het globaal industrieel energieverbruik vereist een grote bijkomende personeelsinzet. Het nog sterker stimuleren van energieadvies kan hiervoor eventueel soelaas brengen. Deze actie is ook opgenomen in de huidige versie van het voorstel voor de nieuwe richtlijn inzake energieefficiëntie. Er wordt gevraagd het innovatie instrumentarium meer in te zetten voor het ondersteunen van energie efficiëntie. Dit kan opgenomen worden als aandachtspunt in het kader van de werkzaamheden van de innovatieregiegroep energie (VRWI). Er moet ook nog meer over de muur worden gekeken: welke maatregelen zijn in het buitenland succesvol voor deze doelgroep? Voor de KMO s is, niettegenstaande al bestaande financiële ondersteuningsmatregelen, de financiële barrière nog steeds een belangrijk knelpunt. Middelen die beschikbaar komen uit de veiling van emissierechten kunnen eventueel worden ingezet voor het stimuleren van energiebesparende investeringen bij de doelgroep. Er moet naast de groene waarborg nog naar financieringsinstrumenten worden gezocht die de ontleningsbasis voor de kernactiviteiten niet aantasten. Er is vraag naar een aparte kredietlijn voor energie efficiënte investeringen. Hiervoor kan eventueel worden gekeken naar buitenlandse voorbeelden. In dit verband zou ook moeten worden gekeken naar succesverhalen inzake de ondersteuning van ESCO dienstverlening aan KMO s. Er is nood aan sensibilisering i.v.m. energie efficiëntie en REG op de werkvloer. Bij zowel werknemers als werkgevers van KMO s wordt vaak een enorm gebrek aan kennis vastgesteld. Er is nog veel onwetendheid. De uitdaging inzake de realisatie van de klimaatdoelstellingen is dermate groot dat ook moet worden nagegaan welke verplichtingen kunnen worden ingevoerd indien het huidige stimuleringsbeleid niet tot de vereiste resultaten leidt (bijvoorbeeld verplichten tot het uitvoeren van verlichtingsaudits, verwarmingsaudits, algemene audits, ). De stakeholders hebben er nog geen duidelijk zicht op voor welke bedrijven of domeinen dergelijke verplichtingen kunnen worden ingevoerd. Hiervoor kan ook eens naar goede praktijkvoorbeelden in het buitenland worden gekeken. Globaal dus een koplopersbeleid voor de vrijwilligers in de vorm van premiestelsels, subsidiëringsmechanismen e.d. Om de achterblijvers voort te duwen moet men durven reguleren, aangezien duidelijk is dat vrijwillige instrumenten alleen niet zullen volstaan om de niet VER doelstellingen te halen. De overdracht van de bevoegdheid inzake het vastleggen van de distributienettarieven biedt waarschijnlijk ook mogelijkheden om REG maatregelen bij KMO s te bevorderen. 17

19 Advies Minaraad i.v.m. het energiebesparingsbeleid voor de industrie De Minaraad pleit voor een veel ruimer energiebesparingsbeleid voor de industrie met de volgende vier kenmerken: Het energiebesparingsbeleid voor de industrie geeft veel meer dan nu aandacht aan de klimaatuitdagingen na Een bewuste lange termijnstrategie legt nu al kiemen voor een verdergaande verlaging van het energiegebruik en staat de industrie actief bij om de overgang naar een koolstofarme industrie voor te bereiden. Het industrieel energiebesparingsbeleid schuift zich in in de economische strategie (met initiatieven zoals Vlaanderen in Actie, Nieuw Industrieel Beleid, enz.). Zo wordt het energiebesparingsbeleid gevoed met kennis over de gewenste vergroende economische structuur. Een meer geïntegreerde aanpak kan ook verzekeren dat het energiebesparingsbeleid voldoet aan sociaaleconomische randvoorwaarden. Verder is ook integratie met het innovatiebeleid en het milieu en gezondheidsbeleid cruciaal voor het slagen van de transitie. Het energiebesparingsbeleid waakt erover dat volume of andere effecten de energieefficiëntieverbeteringen niet teniet doen. Zo n verbrede aanpak gericht op absolute reducties van het energieverbruik heeft oog voor directe én indirecte emissies (bv. gerelateerd aan logistiek, verbruik bij klanten, enz.) en voor investeringsgerelateerde én nietinvesteringsgerelateerde maatregelen (bv. onderhoud en gedrag). Tot slot bekijkt een verbrede aanpak de verlaging van het fossiel energieverbruik en die van het warmte en elektriciteitsverbruik. Het energiebesparingsbeleid voor de industrie houdt in toenemende mate rekening met Europese initiatieven (bv. de Energy roadmap en de Roadmap for moving to a low carbon economy in 2050) en blijft, bij afwezigheid van een Europese strategie op Europees niveau, het belang een Europees level playing field bepleiten, gekaderd in een breder competiviteitsdebat. Een dergelijke Europese strategie moet onder meer zorgen voor een rechtvaardige verdeling van de kosten en de baten tussen de verschillende doelgroepen. Maar ook het globaal perspectief is belangrijk om carbon leakage (het verplaatsen van economische activiteiten én hun emissies) te vermijden en om internationale spillovereffecten te verkrijgen van Vlaamse initiatieven. Volgens de Raad kan het energiebesparingsbeleid voor de industrie effectiever, efficiënter en rechtvaardiger worden door beter rekening te houden met de eventuele overlap met het Europees emissiehandelsbeleid (ETS) en door ETS bedrijven ook in te schakelen in de verlaging van niet ETS emissies. Dat laatste kan o.a. via een ketenaanpak die indirecte emissies bekijkt en mogelijke synergiën tussen bedrijven onderling of tussen bedrijven en andere sectoren (bv. warmtenetten). In de toekomst zal ook een meer gerichte aanpak en meer maatwerk nodig zijn om beter te kunnen inspelen op de verschillen in technische en financiële mogelijkheden voor energiebesparing. Verder lijkt het aangewezen om energiebesparing via het energieprijsbeleid actiever te stimuleren. Zo vraagt de Raad te overwegen om REG aanmoedigingen in te bouwen in de financiering van het groenestroomcertificatensysteem en om ook de nieuwe prijsbevoegdheden na de zesde staatshervorming hiervoor actief in te zetten. De Raad stelt vast dat de discussie over de voortzetting van het convenant niet in optimale omstandigheden kon gebeuren, dat de meerwaarde en additionaliteit van de convenanten zeer moeilijk beoordeeld kon worden en dat er weinig bekend is over de kosten batenverhouding en kostenefficiëntie van de huidige convenanten. Toch begrijpt de Raad dat de onderhandelingen 18

20 over een nieuw convenant lopend zijn en vinden ze het belangrijk dat het energiebesparingsbeleid voor de industrie niet stilvalt als de convenanten aflopen. Daarom gaan ze akkoord met de convenantaanpak op vier voorwaarden: De gevraagde prestaties en de toegestane voordelen aan convenantbedrijven houden elkaar in evenwicht. De afspraken in het convenant moeten iets opleveren bovenop de rest van het Vlaams beleid en de inspanningen die bedrijven moeten leveren voor het Europees emissiehandelssysteem (de zgn. additionaliteit). En om die inspanningen van de bedrijven te kunnen afdwingen, zijn er voldoende tegenprestaties nodig, wellicht ook van de Vlaamse overheid. En dat is niet eenvoudig omdat de publieke middelen beperkt zijn en het onduidelijk is of de veilingopbrengsten van de Europese emissierechten hiervoor bruikbaar zullen zijn. Verder impliceert een bijkomende korting voor de industrie op de bijdrage in de kosten van het hernieuwbare energiebeleid dat de gezinnen en kleine bedrijven deze kosten zullen moeten dragen. Er wordt voldoende transparantie gecreëerd over de afgesproken prestaties en tegenprestaties in de convenanten, juist omwille van de impact op andere maatschappelijke sectoren. Een goede communicatie en een regelmatige evaluatie van de uitvoering van de convenanten is dan ook vereist. In dat kader is er bijzondere aandacht nodig voor de betrokkenheid van de werknemers in deze bedrijven. Het afgesproken convenant laat voldoende ruimte voor aanvullend maatwerk, eventueel via aanvullende vrijwillige convenanten. Dat laat toe om beter in te spelen op de verschillende omstandigheden bij de diverse bedrijven of (sub)sectoren. Daardoor is maatwerk sneller rechtvaardig, zorgt het voor minder windfall profits en realiseert het beter sociaaleconomische bonuseffecten. Bovendien kunnen aanvullende afspraken ook integraler zijn doordat ze emissies in de hele keten aanpakken (bv. transportemissies of emissies bij consumenten) of doordat ze de afspraken van meerdere beleidsdomeinen met eenzelfde doelgroep combineren (bv. een geïntegreerde economie/energie/innovatiestrategie). Ook kunnen de aanvullende afspraken meer kwalitatief en procesmatig zijn; ze kunnen bv. betrekking hebben op het opmaken van lange termijn transitiepaden voor de sector of op het geven van energiebesparingsopleiding en vorming aan personeel. Ook kan men nader afspreken hoe doelstellingen worden gehaald of hoe met gewijzigde omstandigheden wordt omgegaan. Deze maatwerkaanpak verwacht wel meer inhoudelijke knowhow en capaciteit van de overheid. De convenanten worden gecombineerd met andere instrumenten die bedrijven stimuleren en faciliteren om tot het convenant toe te treden en het na te leven. d) Conclusie: mogelijke extra maatregelen, reductiepotentieel en budgettaire aspecten Het reductiepotentieel voor de energiegerelateerde emissies in de niet ETS industrie hangt in grote mate af van het ambitieniveau van de nieuwe energiebeleidsovereenkomst tussen de overheid en de energie intensieve industrie die momenteel vorm gegeven wordt. Een bijkomende berekening om het besparingseffect voor de niet ETS sector in kaart te brengen van de momenteel onderhandelde verlenging van de convenanten is noodzakelijk om af te toetsen of de energieconvenanten voldoende broeikasgasreducties kunnen garanderen. Tijdens de Ronde Tafelconferentie is ook de nood aan flankerend beleid aangekaart. Deze aanbevelingen zullen nog verder vorm moeten krijgen binnen het Vlaamse energiebeleid. 19

21 6.1.2 Procesgerelateerde broeikasgasemissies a) Prognoses bij ongewijzigd beleid Van de procesgerelateerde emissies vallen vanaf 2013 enkel nog de lachgasemissies als gevolg van caprolactamproductie en de methaanemissies afkomstig van chemische en metallurgische processen onder de niet ETS sector. Gezien het beperkte belang van de methaanemissies worden deze hier niet verder behandeld (Figuur 10). Bij de opmaak van het Vlaams Klimaatbeleidsplan zal dit meer in detail bekeken worden. Figuur 10. Aandelen procesgerelateerde emissies in 2010 De prognoses voor de procesgerelateerde lachgasemissies zijn ingeschat op basis van productieen procesmatige gegevens van de betrokken installatie. Vanaf 2012 dalen de lachgasemissies van N 2 O per ton caprolactam dankzij procesoptimalisatie. De emissies nemen evenwel verder toe door een door het betrokken bedrijf geplande toename in de productie van caprolactam. Geen. b) Nieuwe doorgerekende maatregelen c) Mogelijke bijkomende maatregelen De lachgasemissies van caprolactam in Vlaanderen zijn afkomstig van slechts één chemisch bedrijf. Daarom werd het niet opportuun geacht hiervoor een rondetafelconferentie te organiseren. De lachgasemissies van caprolactam zijn omwille van een stijgende caprolactamproductie in Vlaanderen de afgelopen jaren sterk gestegen; van 364 kton CO 2 eq in 2005 tot bijna 750 kton CO 2 eq in Voor het maken van caprolactam bestaan er verschillende productieprocessen. Uit studies in andere landen blijkt dat voor bepaalde productieprocessen een groot reductiepotentieel bestaat. De resultaten en geïdentificeerde maatregelen uit deze studies kunnen gelet op de verschillen tussen de productieprocessen, en vooral omwille van de specifieke eigenschappen van de installatie in Vlaanderen niet automatisch overgenomen worden door het Vlaamse bedrijf. Bepaalde specifieke eigenschappen van de Vlaamse installatie bemoeilijken immers het implementeren van relatief eenvoudige en goedkope maatregelen. 20

22 Sinds de opmaak van het Vlaamse Klimaatbeleidsplan wordt echter wel met dit bedrijf overleg gepleegd om het reductiepotentieel en de mogelijke maatregelen voor hun site in kaart te brengen. Naar aanleiding van dit overleg heeft het bedrijf enkele concrete reductiemaatregelen geïdentificeerd, en het bedrijf heeft geïnvesteerd om de emissies te reduceren. Deze maatregelen hebben echter niet tot de gewenste resultaten geleid omwille van onvoorziene technische redenen. Gelet op het beperkte succes moet nu gezocht worden naar alternatieven die wel tot significante reducties leiden. Uit literatuuronderzoek blijkt dat bij andere installaties reducties in de orde van 50 tot 80% mogelijk zouden zijn, waarvan een belangrijk deel tegen een maatschappelijk aanvaardbare reductie kost (lager dan 25 euro per ton CO 2 eq). Indien de technische problemen bij de Vlaamse installatie zouden kunnen opgelost worden zou dit dus een reductie tot ca. 400 kton CO 2 eq kunnen impliceren. Op dit moment zijn er dus evenwel nog twijfels bij de technische haalbaarheid. Bijkomend onderzoek, specifiek gericht op deze Vlaamse site en rekening houdend met de verworven kennis en opgedane ervaringen, zal daarom opgestart worden om kostenefficiënte bijkomende maatregelen te identificeren om de emissies te reduceren. d) Conclusie: mogelijke extra maatregelen, reductiepotentieel en budgettaire aspecten De groeivooruitzichten bij de caprolactamproductie zorgen voor een quasi verdubbeling van de lachgasemissies tussen 2005 en Bijkomend onderzoek wordt uitgevoerd om het reductiepotentieel in kaart te brengen. Met het oog op het implementeren van de kostenefficiënte maatregelen die uit dit onderzoek zullen volgen, zijn reeds enkele beleidsopties in kaart gebracht: een opt in van de lachgas uitstoot van caprolactam in het emissiehandelssysteem, het afsluiten van een convenant met het bedrijf, het opleggen van een taks en het opleggen van emissiegrenswaarden in de milieuvergunning. Een en ander zal echter afhankelijk zijn van het reductiepotentieel dat kan worden geïdentificeerd Off road emissies 4 a) Prognoses bij ongewijzigd beleid De off road emissies hebben betrekking op emissies van niet voor de weg bestemde mobiele voertuigen (o.a. heftrucks, bouwmachines, ) in 10 categorieën (landbouw, bosbouw, huishoudens, groenvoorziening, bouw, industrie, havens, luchthavens, multimodale overslagterminals en defensie). De berekening van emissies en aannames is verschillend in de diversie categorieën. Voor prognosecijfers wordt voor landbouw gebaseerd op prognoses van het toekomstig landbouwareaal. Voor bosbouw wordt het bosareaal constant gehouden. Voor de bepaling van het aantal tuinen in de toekomst bij de categorie huishoudens wordt gebruik gemaakt van de trend in aantal personen per huishouden. In groenvoorziening wordt het machinepark constant gehouden. Voor off road gebruik in bouw en industrie worden toekomstige activiteiten ingeschat door naar de evolutie in het machinepark te kijken. De groei 4 Gezien de sectoroverschrijdende beleidsaanpak worden offroad emissies bij de sectoren landbouw en gebouwen niet meer afzonderlijk behandeld. 21

23 wordt daarbij gelijk genomen aan de trend van het aantal machines van de laatste 10 statistische jaren. Voor de havens werd de te verwachten goederentrafiek gebaseerd op de strategische plannen van de havens. In de luchthavens werd een groei van 2,8% genomen op basis van prognoses over vliegbewegingen door Eurocontrol. Het off roadpark in de multimodale overslagterminals is gelijk aan die in bouw en industrie. Voor defensie is er geen uitbreiding van het voertuigenpark doorgerekend voor de periode Globaal genomen nemen de offroad emissies volgens deze berekeningen toe van 890 kton CO 2 eq in 2005 tot 1134 kton CO 2 eq in 2020 of een toename met 27 %. b) Nieuwe doorgerekende maatregelen Er werden geen maatregelen doorgerekend die de broeikasgasemissies van off roadmachines reduceren. c) Mogelijke bijkomende maatregelen Een aantal emissiereducerende technologieën voor off road machines worden reeds gestimuleerd door de Ecologiepremie maar gelet op het relatief beperkte aantal premies niet afzonderlijk doorgerekend in de prognoses. Technologieën op de limitatieve technologieënlijst van de Ecologiepremie die broeikasgasemissies reduceren zijn: Automated stacking cranes (ASC) in haveninrichtingen en goederenstations, hybride aangedreven niet voor de weg bestemde mobiele machines, niet voor de weg bestemde mobiele machine op aardgas en ombouw van bestaande niet voor de weg bestemde mobiele machines naar aardgas, tankinfrastructuur voor compressed BioGas (CBG), Compressed Natural Gass (CNG), Liquefied Biogas (LBG), Liquefied Natural Gas (LNG), Pure Plantaardige Olie (PPO), biodiesel en bio ethanol. Het stimuleren van energie en BKG zuinige machines, door bijvoorbeeld de Ecologiepremie, is een zinvolle maatregel die verder kan worden uitgebreid of kan worden versterkt door deze technologieën een hogere rangschikking/premiepercentage te geven. d) Conclusie: mogelijke extra maatregelen, reductiepotentieel en budgettaire aspecten Offroad emissies zullen tot 2020 verder toenemen in lijn met de groeivoorspellingen in de verschillende sectoren. Via de ecologiepremie worden reeds een aantal technologische verbeteringen gestimuleerd. Het potentieel hiervan kan verder worden aangewend Vluchtige emissies van brandstoffen a) Prognoses bij ongewijzigd beleid De vluchtige emissies van brandstoffen omvatten de CH 4 emissies die vrijkomen tijdens distributie en transport van aardgas. De emissies ten gevolge van aardgaslekken zijn in grote mate afhankelijk van het materiaal waarin de transportleidingen geproduceerd zijn. Deze emissies zijn de laatste jaren gedaald door een sterke vermindering in het gebruik van gietijzeren distributieleidingen en een belangrijke toename in het gebruik van distributieleidingen in kunststof. Omdat het distributienet de volgende jaren 22