Organisatierapport Operationeel Verkeersmanagement. Regio Stedendriehoek

Transcriptie

1 Regio Stedendriehoek Een echte ontdekkingsreis betekent niet dat je nieuwe landschappen ziet,! maar dat je met nieuwe ogen kijkt (- Proust) Juni 2013! Versie: 1.1 1

2 Voorwoord De Reis is de beloning! Voor u ligt het Regio Stedendriehoek. Dit is een product van het Verkeersmanagementteam (VMT) Regio Stedendriehoek, dat sinds de zomer van 2012 is begonnen te werken aan de ontwikkeling van regionale samenwerking op het gebied van Operationeel Verkeersmanagement (ROVM) binnen de Regio Stedendriehoek. Het doel van deze samenwerking is om relevante betekenis te hebben voor de (regionale) weggebruiker, door het inrichten van een effectieve samenwerkingsorganisatie. Dit in lijn met ontwikkelingen in andere (buur)regio s in Nederland." Er bestaat een bepaalde samenwerkingsambitie in de Regio Stedendriehoek op het gebied van (Operationeel) Verkeersmanagement, maar hoe deze er in de dagelijkse praktijk uit zou gaan zien was nog niet bekend. Actieve verkeersregie van het VMT-team heeft in toenemende mate ervoor gezorgd dat er veel initiatieven zijn genomen en benut, die zijn samengekomen en hebben geresulteerd in dit Organisatierapport. Het is vanaf de aanvang een bewuste keuze geweest om de verkenning te doen met de mensen (VMT-leden) die reeds dagelijks vorm geven of gaan geven aan de werkprocessen Operationeel Verkeersmanagement (transactioneel organiseren). Een en ander is terug te zien in het uiteindelijk resultaat: " 1. Betere samenwerking door ontstaan van nieuwe werkrelaties;" 2. Inrichting van effectieve structurele overlegstructuren, met efficiencyvoordelen als gevolg, regionaal In-control blijven);" 3. Focusverandering bij medewerkers (meer op regionale weggebruiker);" 4. Benadering van Operationeel Verkeersmanagement (procesmatige wijze)." Wij zijn ervan overtuigd dat het afgelopen jaar een goed fundament is gelegd voor de dagelijkse, effectieve uitvoering van regionaal Operationeel Verkeersmanagement binnen de Regio Stedendriehoek. We zijn er echter nog niet. De verschillende wegbeheerders zullen hun organisaties en (bestaande en nieuwe) DVM-systemen de komende tijd nog verder moeten afstemmen op de regionale samenwerking. Dit mede in het licht van de verwachte teruglopende investeringen in infrastructuur en de landelijke en regionale ingezette lijn van Beter Benutten van bestaande netwerken." Namens het VerkeersManagementTeam Regio Stedendriehoek," Erik Wegh, Procesfacilitator ROVM a.i." Juni 2013" 2

3 Inhoud Hoofdrapport:" 1. Inleiding" 2. Veranderlandschap Verkeersmanagement" 3. Afwijkend verkeersproces en de weggebruiker" 4. Handelingsbekwame organisatie" 5. Organisatie Verkeersmanagement" 6. Procesinitiatieven" 7. Opbrengsten en kosten" 8. Advies en vervolg" Bijlagenrapport:" Bijlage 1: Procesinitiatieven (beschrijving initiatief en betekenis voor ontwikkeling ROVM)" 3

4 Het VerkeersManagementTeam en missie Verkeersmanagement Team (VMT) Stedendriehoek! Inleiding Het Verkeersmanagementteam (VMT) Regio Stedendriehoek heeft in de periode van mei 2012 tot en met juni 2013 als team verkend wat het betekent om op dagelijkse basis operationeel verkeersmanagement regionaal uit te voeren. Zij heeft hiervoor een aantal bijeenkomsten belegd, dat de laatste maanden is uitgegroeid tot een min of meer vaste overlegstructuur. In de bijeenkomsten worden OVM-aspecten gedeeld, verkend en aanzetten gegeven tot regionale uitvoering en verbetering. Hierbij komen inhoudelijke en organisatorische aspecten aan de orde." Veranderlandschap OVM! Naast de verschillende initiatieven heeft het VMT ook nadrukkelijk de organisatiecomponent in het ontwikkelingsproces meegenomen. Want initiatieven zonder inbedding in herkenbare en vaste werkprocessen is suboptimaal. Landelijk- en regionale veranderingen en inzichten op het gebied van zijn Operationeel Verkeersmanagement zijn gevolgd en daar waar bruikbaar voor deze regio ingepast. Veel van deze veranderingen zijn op dit moment gaande, waarbij de richting (kompas) de goede is, maar de concrete uitwerking soms nog moet worden ingevuld." Leden van het Verkeersmanagementteam! Akke Drentje, Provincie Gelderland, B&O" Marcel Rixten, Provincie Gelderland, B&O" Michiel Verhoef, RWS-VWM, Verkeerscentrale Noord- en Oost Nederland" Albert Potkamp, Provincie Overijssel" Wierd Janse, Gemeente Apeldoorn" Nico van Beugen, Gemeente Deventer" Ton Lubbers, Gemeente Zutphen" Marcel van Westing, Rijkswaterstaat Oost Nederland, Netwerkontwikkeling" Ronald de Jonge, Rijkswaterstaat Oost Nederland, District Noord" Ondersteund door Erik Wegh, ad-interim Procesfacilitator" 4

5 Operationeel Verkeersmanagement in de praktijk Andere manier van kijken! Het werkveld (Operationeel) Verkeersmanagement is bezig een ander gezicht te gaan krijgen. Wegbeheerders in Nederland houden zich van oudsher vooral bezig met aanleg en beheer van infrastructuur. De interne organisatie van wegbeheerders is daar optimaal voor ingericht. Binnen deze infracontext is het werkveld verkeersmanagement beginnen te ontstaan. Dit werd op de vertrouwde projectmatige wijze opgepakt. Echter, met de huidige, vaak onvoorspelbare verkeersdruk ontkomen wegbeheerders er niet aan om constant bij te sturen en in te grijpen, wil de capaciteit van de weg écht benutten worden. Het besef is inmiddels breed doorgedrongen dat operationeel verkeersmanagement meer is dan alleen het realiseren van maatregelen. Waar het vooral om draait is de dagelijkse, gecoördineerde inzet van mensen en maatregelen. Wil dat goed verlopen, dan is een goede organisatie van operationeel verkeersmanagement essentieel. De puur technische insteek van verkeersmanagement, maakt deels plaats voor een organisatorischeen bedrijfsmatige insteek. Dit (actuele) veranderingsproces is een belangrijke leidraad geweest voor het VerkeersmanagementTeam (VMT)." Werkprocessen Operationeel Verkeersmanagement! De dagelijkse uitvoering van operationeel verkeersmanagement wordt uitgevoerd aan de hand van een viertal fundamentele werkprocessen. Deze werkprocessen zijn bij wegbeheerder Rijkswaterstaat de laatste jaren reeds stevig geïmplementeerd in de OVMorganisatie rondom de regionale Verkeerscentrale Noord- en Oost Nederland. Deze processen hebben ook als belangrijke basis gediend voor de verkenning en organisatorische invulling van regionaal OVM. Deze basis werkprocessen zijn:" 1 Proces Verkeersverwachting" 2 Proces Regelscenario s en Inzetplanning" 3 Proces Verkeerscommunicatie" 4 Proces Evaluatie" OVM in alle eenvoud! Operationeel Verkeersmanagement is niet ingewikkeld. Het is vooral een kwestie als gezamenlijke wegbeheerders goed voorbereid willen zijn. Dit door vooraf na te denken wat er zou kunnen gebeuren (verkeerskundige effecten). Een andere focus (denken vanuit de weggebruiker) is hierbij essentieel. De winnende samenwerking is die samenwerking die het beste kan omgaan met gebeurtenissen, voorzien en onvoorzien. Het gaat daarbij om de juiste oplossing, maar ook de juiste beheersing van het proces." Veranderlandschap Verkeersmanagement 5

6 Het VMT - rol en benadering Rol! De laatste jaren zijn op diverse plaatsen in Nederland regionale samenwerkingsverbanden ontstaan, die op dagelijkse basis vorm geven aan een effectieve uitvoering van OVM. De Regio Stedendriehoek liep op dit aspect enigszins achter. Er bestaat wel een samenwerking, maar meer op strategisch niveau. Het VMT heeft tot doel om de samenwerking te verbreden tot die van de dagelijkse praktijk op het niveau van (deels) bestaande werkprocessen. Dit deed het VMT met de volgende insteek:" Coördinerende rol in het bereikbaar houden van de regio;" Aanjaagfunctie voor het ontwikkkelen, beheren en inzetten van maatregelen en acties;" Efficiënt en pragmatisch, waarbij teamleden werken vanuit eigen dagelijkse taken;" Verandering en benadering verankeren in een collectief leerproces." Benadering van de gewenste verandering! Bovenstaande verlangt een focusverandering op het niveau van medewerkers en op het niveau van organisatie. Dit dient te worden ontwikkeld door het (laten) veranderen van denken en handelen. Dit is een ontwikkelingsproces. In samenwerkingsrelaties ontstaat chemie tussen mensen. Samenwerking kun je niet maken, samenwerking ontstaat. Voor dat laatste kunnen condities worden gecreëerd. Vaak gaat het hierbij om onderliggende principes van de samenwerkingscultuur. Deze ontwikkeling vraagt om een collectief leerproces, omdat samenwerkingspatronen zich ontwikkelen tussen mensen. Een trektocht met collectieve leerprocessen, veronderstelde de bereidheid en mogelijkheid van mensen om samen bestaande patronen te doorbreken. Dit vraagt inspanning en veranderingsbereidheid van medewerkers en organisatie. Vier initiatieven hebben dit ondersteund:" 1. Betrokkenen moeten signalen kunnen herkennen waarom een andere benadering gewenst is;" 2. Herkennen dat sommige situaties om een andere aanpak vragen;" 3. Er moet vertrouwen ontstaan in andere manieren van werken en handelen;" 4. En vertrouwen moet ontstaat in eigen (organisatie)mogelijkheden om alternatieven te realiseren." Veranderlandschap Verkeersmanagement 6

7 Regie bij afwijkingen van het verkeersproces" Afwijkend verkeersproces! ongeval A1 IJsselbrug vroegtijdig wordt ingeschat (Verkeersverwachting)" het verkeersproces wordt gestuurd/gefaciliteerd (Regelscenario s)" na afloop wordt bezien of de reactie op het afwijkende verkeersproces effectief is geweest (Evaluatie)" De regionale Verkeerscentrale/Regiodesk heeft hierin een belangrijke uitvoerende en coördinerende taak, 7 dagen per week, 24 uur per dag." : Ongeval A1 IJsselbrug, effecten op het stedelijk wegennet van Deventer Operationeel handelen! Bij het operationeel handelen gaat het erom om weggebruikers voldoende handelingsperspectief te bieden. Dat kan door langs de weg te informeren en indien mogelijk omleidingen in te (laten) zetten. Maar met de huidige verkeersdruk (zeker tijdens spitsperioden) is de speelruimte vaak beperkt. De rol van de sociale media is de laatste jaren sterk toegenomen. Ook op deze wijze kunnen weggebruikers en mobilisten effectief worden geïnformeerd (Verkeerscommunicatie)." Effectief operationeel handelen gaat niet vanzelf. Daar is een goede en afgestemde organisatie een noodzaak. " : Ongeval A1 IJsselbrug, effecten op het regionale wegennet en terugslag op A50 Afwijkend Verkeersproces en weggebruiker Als gevolg van bepaalde situaties kan een flink afwijkend verkeersproces ontstaan. Dit kan zowel op het gemeentelijk- en regionale wegennet plaatsvinden (met effecten op het landelijk wegennet) en op het landelijk wegennet (met effecten op het regionaalgemeentelijk wegennet). Dit kan voorkomen tijdens reguliere spitsen, maar ook bij evenementen en onderhoudswerkzaamheden. De vraag is dan wie op welk moment de regie neemt. Vaak is het niet voldoende dat een wegbeheerder alleen het afwijkende verkeersproces kan beheersen. De ontwikkeling van de regionale samenwerking van de afgelopen jaren heeft ertoe bijgedragen dat een afwijkende situatie:" 7

8 Betekenis voor de weggebruiker" De tevreden weggebruiker! Waar het bij de uitvoering van Operationeel Verkeersmanagement om gaat is om relevante betekenis te (willen) hebben voor de (regionale) weggebruiker. Deze verplaatst zich over diverse wegen van verschillende wegbeheerders en via diverse modaliteiten en ketens (van A naar B). De focus van de wegbeheerders dient hierbij dan te liggen op het zo pro-actief mogelijk kunnen reageren op afwijkende verkeersprocessen. Met name onverwachtse afwijkingen van het verkeerssysteem vormen over het algemeen overlast. Geïnformeerde weggebruikers (die zijn geïnformeerd over de afwijking) kunnen zich beter voorbereiden en anticiperen op de afwijking en hiervoor voor een groot deel de eigen bereikbaarheid bepalen. Een handelingsbekwame uitvoeringsorganisatie Operationeel Verkeersmanagement kan hier een belangrijke bijdrage voor leveren." De weggebruiker een comfortabel gevoel geven in het dagelijks verkeersproces met voldoende keuzevrijheid (handelingsperspec=ef) door effec=eve aansturing van het verkeersproces Afwijkend Verkeersproces en weggebruiker en met een organisatorische wil om dagelijks relevante betekenis te hebben voor de regionale weggebruiker 8

9 Betekenisvol kunnen handelen: re-actief en pro-actief" Basis uitvoering OVM: reactief en proactief handelen! De dagelijkse uitvoering van Operationeel Verkeersmanagement is voor een deel reactief en voor een deel pro-actief handelen. Hierbij gaat het altijd om het voorkomen van een kritische gebeurtenis, waarbij sprake is van verlies van beheersing. Bij het tweede (proactieve) deel is het zaak om de (benoemde) kritische gebeurtenis te voorkomen. Bij het tweede (re-actieve) deel is het de bedoeling om de gevolgen of overlast van de kritische gebeurtenis te minimaliseren. In beide gevallen, pro-actief of re-actief, kunnen zogenoemde barrières ervoor zorgen dat risicofactoren worden verminderd of beheerst respectievelijk schades en consequenties kunnen worden geminimaliseerd. " In eerste instantie wordt vaak vanuit de verkeerskundige perceptie naar verkeerskundige- en verkeerstechnische barrières gekeken. Echter voor effectieve handelingsbekwaamheid zijn organisatorische barrières even belangrijk, maar blijken vaak onderbelicht. Om effectief te kunnen handelen is het ook zaak om het deel van de organisatie, die daarmee belast is voldoende handelingsbekwaam te organiseren. Denk hierbij aan: " Duidelijke definiëren primaire proces (en het secundaire proces dat dit ondersteunt);" Heldere mandatering." Pro-actief en Reactief handelen: het Vlinderdasmodel! Bron: Vlinderdasmodel (of Tiebow-model) wordt gebruikt in de Veiligheidswereld! Typen van LOD s Verkeersmanagement:" Verkeerskundig (Regelscenario s, Protocollen, Verkeersverwachting, Incident Management, Verkeerscommunicatie en informatie);" Verkeerstechnisch (DVM-Instrumentarium (DRIP s, CVMS, etc.), Regiodesk)" Organisatorisch (regisseur van het primaire proces OVM, sturingsoverleggen met PDCI-stramien)" Handelingsbekwame organisatie 9

10 De Benadering van Operationeel Verkeersmanagement Het VMT kende een eigen Procestactiek om te komen tot een praktisch bruikbare inrichting en positionering van de organisatie. Deze bestond in hoofdlijnen uit de volgende aspecten:" Teamleden VMT doen vooral hun eigen dagelijkse activiteiten ;" Verkeersregie op sturende basis (bewust niet trekkend, maar initiërend door vragen te stellen en interventies te plegen);" Focus op acties (Procesinitiatieven) die voor gewenste ontwikkelingsdynamiek zorgen.! De Benadering en positie OVM! Het VMT heeft Operationeel Verkeersmanagement (OVM) op een specifieke, procesgerichte manier benaderd. Bij alle initiatieven die het VMT heeft genomen heeft deze benadering als leidraad gefungeerd. De benadering kenmerkt zich als volgt:" Positionering van het werkveld OVM tussen de (traditionele) Beleidskolom en Realisatiekolom" Procesgerichtheid van de OVM-werkprocessen" Organisatie Verkeersmanagement Procestactiek! Het handelingsperspectief van de weggebruiker centraal zetten" OVM moet effectief en efficiënt uitvoerbaar zijn (vanuit Verkeerscentrale): Bedienoptiek" (*1) het principe van het Rollenmodel is een organisatorische scheiding tussen Infraproviding en Verkeersmanagement (vergelijkbaar met de NS-organisatie, Prorail en NS-reizigers). Doel is om in organisatorisch zin elkaar scherp te houden daar waar het gaat om het projectbelang en het weggebruikersbelang." 10

11 Effectief Procesbeheer Verkeersmanagement De PDCI-cyclus! De procesgerichtheid van het werkveld Verkeersmanagement laat zich het best vertalen in de zogenaamde Pla-Do-Check-Improve-cyclus. Deze beheerscyclus vormt de basis voor het effectief kunnen uitvoeren van Verkeersmanagement. In zekere zin is de Verkeersmanager beheerder van dit proces en zorgt ervoor dat dit proces goed blijft werken. In de dagelijkse praktijk zullen er tal van initiatieven zijn (vanuit diverse hoeken), die in de beheerscyclus dienen te worden ingepast." Organisatiemodel en Realisatiemodel! Er is in zekere zin sprake van een ontwikkeling die twee modellen onderscheid:" Organisatiemodel OVM (procesgerichtheid): " Op welke manier richt de wegbeheerder zich organisatorisch in om een effectieve en betekenisvolle bijdrage te leveren aan publieksgericht (operationeel) verkeersmanagement ( Business OVM )?" Realisatiemodel OVM (projectgerichtheid): " Hoe kunnen de diverse projectinitiatieven (beleidsmatig en uitvoerend) zo gericht worden dat deze een juiste betekenis hebben voor regionaal OVM?" Organisatie Verkeersmanagement Beide modellen hangen sterk met elkaar samen, maar hebben een wezenlijk andere focus: verkeerskundig beheer (van verkeersstromen) versus verkeerstechnisch beheer (van infrastructuur)." 11

12 De werkprocessen OVM in de regio VW R E VC Werkprocessen! Er bestaan een aantal basis werkprocessen. Deze werkprocessen vormen de basis voor het uitvoeren van effectief operationeel Verkeersmanagement. Het RTT heeft vormgegeven aan de standaard werkprocessen Operationeel Verkeersmanagement op regionaal niveau. Dit betroffen processen die bij wegbeheerder RWS al enig tijd in haar organisatie had geïmplementeerd. Het totaal aan werkprocessen kenmerkt zich als een voordurend lerend cyclisch proces (Plan-Do-Check-Improve-cyclus)." Proces Verkeersverwachting! Dit werkproces probeert een zo goed mogelijke inschatting te geven van verwacht verkeerskundige effecten. Verkeerskundige effecten kunnen optreden rondom Werk in Uitvoeringssituatie, grootschalige evenementen, vakantieperioden en slechte weersomstandigheden (w.o. gladheid). Op basis van de Verkeersverwachting wordt de noodzaak afgewogen om over te gaan tot de inzet van maatregelen (bijv. inzet van regelscenario s of publieksbrede communicatie)." Proces Regelscenario s (ontwikkeling en beheer)! Het pro-actief reageren op verwachte (grote) afwijkingen van et normale verkeersproces wordt onder andere uitgevoerd met behulp van de inzet van verkeerskundige regelscenario s. Een regelscenario is een beschrijving die aangeeft onder welke specifieke operationele situatie (bij welk verkeersbeeld) hoe en op welk moment specifieke maatregelen ingezet kunnen worden. (PS: Dit in tegenstelling van (lokaal) Incident Management dat vooral re-actief is)." Proces Evaluatie! Dit proces vindt plaats nadat een bepaalde uitzonderlijke verkeerssituatie heeft plaats gevonden. Dit kan een verwacht of onverwachtse situatie betreffen. Bij verwachte situaties worden de opgestelde verkeersverwachting, als de ingezette maatregelen in de evaluatie meegenomen. Het doel van de evaluatie is een bijdrage aan een permanente procesverbetering (Plan-Do-Check-Improve)" Proces Verkeerscommunicatie! Er kunnen zich verkeerssituaties voordoen, waarvan de inzet van maatregelen langs de kant van de weg naar verwachting onvoldoende soelaas bieden. Op dat moment kan worden overwogen om specifieke communicatie richting gebruikers te laten plaatsvinden. Hiermee wordt weggebruikers vooraf veel mogelijk handelingsperspectief geboden." Organisatie Verkeersmanagement 12

13 Inrichtingsmodel VerkeersManagementTeam Samenwerkingsvorm! 1.Aansluiting zoeken bij bestaande operationele overleg(gen): het Scenario Coördinatie Overleg (SCO) van RWS;" 2.Verbreding van het SCO-overleg naar een regionaal SCO;" 3.Uitbreiding met een regionaal tactisch (sturend) overleg;" 4.Verbinding tactisch overleg met operationeel overleg: een overleg, bestaande uit twee deel-overleggen;" Een gezamenlijk tactisch overleg (A)" Een gezamenlijk operationeel overleg (B)" De overleg-delen A en B worden bij voorkeur door dezelfde voorzitter en secretariaat geleid. Vooralsnog verbinding door hetzelfde secretariaat;" 6.Agenda s van delen A en B volgen in hoofdlijnen de primaire processen OVM:" Verkeersverwachting (werkzaamheden, evenementen, vakantie, weersomstandigheden);" Regelscenario s en Inzetplanning (ontwikkeling, beheer);" Verkeerscommunicatie (is brede (pro-actieve) publieks/proces communicatie aanvullend nodig?);" Evaluatie (is het verwachte (verkeersverwachting) en het bedachte (werking Regelscenario) uitgekomen)." Organisatie Verkeersmanagement Gedurende het ontwikkelingsproces is er een model ontstaan, dat bestaande en nieuwe overlegstructuren aan elkaar verbindt. Het model is in belangrijke mate ingegeven door de gewenste (effectieve) positie van OVM ten opzichte van de Beleids- en Realisatie kolom. De samenwerkingsvorm kent hiervoor de volgende principes:! 7.Mandaat overleg: sturend/adviserend (zie sheet hierna);" 8.Frequentie overleg: 1 keer per maand;" 9.Verschillende wegbeheerders hebben een eigen verantwoordelijkheid bij de voorbereiding van en inbreng in het overleg. " 6 13

14 Inrichting overlegstructuren VerkeersManagementTeam Regio Stedendriehoek Bemensing RWS" Verkeerskundige Verkeerscentrale" Verkeerskundige District" Coord. Wegverkeersleider" Coördinator District" (Optioneel) Weginspecteur (vertegenwoordiger) Provincie" Verkeers- en Inframanagement" Rayon Coördinator/Weginspecteur" District Verkeerskundige" Gemeenten (Deventer, Apeldoorn, Zutphen, overigen agendalid)" Verkeerskundige" Weginspecteur (vertegenwoordiger) Deel-overleggen Tactisch Overleg (RTT)" vz: Deventer" Secr: RWS Scenario Coördinatie Overleg" vz: RWS" Secr: RWS 1,5 uur Globale agendapunten Verkeersverwachting (lange termijn) of knelpuntenanalyse (doorstroming en veiligheid):" Regelscenario (nodig ja/nee)" Evaluatie (nodig?)" Communicatie (nodig?)" knelpunten Inzetplanning (structureel van aard)" Terugkijken en vooruitkijken" Onverwachtse files " regionale overlast (afwijkend functioneren van het totale netwerk)?" Bijzondere incidenten met regionale overlast" Organisatie komende Regelscenario s en Inzetplanning" Organisatie Verkeersmanagement Partners" Politie (KLPD)" Politie (Regio)" 1,5 uur 14

15 VMT rol, taken en werkafspraken Rol! Het VerkeersManagementTeam (VMT) heeft een rol die zich kenmerkt als sturend adviserend. Een dergelijke rolopvatting is nodig voor een effectieve dagelijkse uitvoering van Operationeel Verkeersmanagement. Het VMT vervult de rol van Verkeersregisseur en is eerste aanspreekpunt daar waar het gaat om de dagelijkse verkeersproces buiten op straat. De fundamentele werkprocessen OVM staan hierbij centraal. Om haar rol effectief te kunnen uitvoeren is het nodig om een aantal werkafspraken te maken en taken te formuleren." Taken en werkafspraken! De taken en werkafspraken betreffen:" 1. Het uitvoeren en periodiek herijken van een knelpunt- en risico-analyse van de actuele afwikkeling op het wegennet binnen de regio Stedendriehoek en de gevolgen voor de regionale bereikbaarheid;" 2. Het accorderen van Regelscenario s namens de betrokken wegbeheerders. Deze Regelscenario s dienen te passen binnen de vigerende (vastgestelde) Regelstrategie. De regelscenario s worden uitgewerkt door werkgroepen, maar het RTT accordeert en ziet toe op de onderlinge samenhang tussen de scenario s. De Regelscenario s bevatten behalve de ingrepen ook voorwaarden waaronder deze mogen ingezet en eventueel bijgesteld of ingetrokken." 3. Deze Regelscenario s vrijgeven voor implementatie door de Verkeerscentrale Noord- en Oost-Nederland (VCNON)." Organisatie Verkeersmanagement 4. De inzet van monitoring- en evaluatie-instrumenten ten behoeve van effect-en prestatiemeting en bijstelling van scenario s." 5. Het (aan de hand van monitoring) bijstellen van een regelscenario." Nota Bene:" Genoemde taken worden door leden van het RTT uitgevoerd binnen beschikbare reguliere uren. De winst is gelegen door het ten aller tijde in-control zijn van de regionale wegbeheerders, door vroege afstemming en anticipering op effecten voor regionale weggebruikers." 15

16 Effectieve overlegstructuren Effectieve overleggen voor effectief OVM! Effectief dagelijkse Operationeel Verkeersmanagement is gebaat bij effectieve overlegstructuren. Een viertal structurele overleggen zijn verkend en heeft het VMT een rol gespeeld bij de inrichting of herinrichting van deze overleggen. De belangrijkste overleggen, die inmiddels een structureel karakter hebben gekregen zijn:" RTT Regio Stedendriehoek" SCO RWS" Werkgroep Verkeer en Vervoer Stedendriehoek" Regieteam Verkeersmanagement Landsdeel Noord-Oost" Wegbeheerders overleg Stedendriehoek" Regionaal Tactisch Team Stedendriehoek! Het RTT is zich aan het ontwikkelen als het tactisch-operationele overleg dat gaat over het dagelijkse uitvoering van Operationeel Verkeersmanagement (zie ook uitgebreide beschrijving op volgende pagina s). Centraal staat hier het weggebruikers belang. Als basis hiervoor is het reeds bestaande Scenario Coördinatie Overleg benut. Regionale vertegenwoordigers zijn in de loop van dit jaar structureel bij dit overleg aangesloten. De standaard agenda is het doorlopen van de vier fundamentele werkprocessen OVM (Verkeersverwachting, Regelscenario en Inzetplanning, Evaluatie, Verkeerscommunicatie). Om dit overleg effectief te laten zijn dienen de verschillende wegbeheerders voorbereid aan tafel te verschijnen. Een aantal wegbeheerders zijn momenteel binnen hun eigen organisaties werkrelaties aan het inrichten. Het tactisch deel van het overleg is nog onderwerp van verkenning: is de ambitie faciliteren van het operationele proces of ligt hier ook koppeling tussen verschillende netwerken (auto, OV, fiets)." Organisatie Verkeersmanagement Werkgroep Verkeer en Vervoer Stedendriehoek! Dit overleg is een strategisch overleg, Operationeel Verkeersmanagement is als programma hier een wezenlijk onderdeel van. De komende jaren zal, ondermeer door teruglopende investeringen in de infrastructuur, de focus meer komen te liggen op Beter Benutten-programma s. Operationeel Verkeersmanagement vormt hier een wezenlijk fundament voor. Op inhoudelijk gebied (Regelstrategie, koppelen van netwerken, etc.), maar ook organisatorisch (inrichting van organisatie op dagelijkse uitvoering). " 16

17 Effectieve overlegstructuren (vervolg) Overleg Verkeersmanagement Landsdeel Noord-Oost! Regio Arnhem-Nijmegen (SLIM)" Netwerkstad Zwolle-Kampen (BREZ)" Regio Twente (Twente Mobiel)" Regio Groningen Assen (GA)" Regio Stedendriehoek" Op dit moment staat het collectief leerproces ( van elkaar leren ) centraal. Alle regio s worden bediend vanuit dezelfde Verkeerscentrale in Wolfheze. De ambitie is dat in de nabij toekomst de regio s intensiever samenwerken (onder dezelfde Verkeerscentrale). Het wegennetwerk en ligging (Poort van de Randstad) leent zich hiervoor. " Wegbeheerders overleg Stedendriehoek! Dit overleg is een operationeel, projectmatig afstemmingsoverleg, Het overleg wordt gehouden door wegbeheerders van gemeenten en provincies. De wegbeheerders komen twee keer per jaar bijeen om ieders jaarplanning van onderhoudswerkzaamheden aan de wegen onderling af te stemmen. Hierbij wordt tevens gekeken of er knelpunten te verwachten zijn of dat werkzaamheden gecombineerd kunnen worden waardoor ze elkaar versterken. Daarnaast is het tevens een moment om de goede onderlinge contacten te onderhouden. Alle in uitvoering gaande wegwerkzaamheden worden ingevoerd in een overzichtsysteem (webapplicatie). Dit systeem is zowel een planningsysteem voor alle deelnemende wegbeheerders als een communicatietool." Organisatie Verkeersmanagement Dit overleg is op dit moment een tactisch afstemoverleg, waarbij de actieve regionale samenwerkingsverbanden in Noord-Oost Nederland samenwerken:" OVM-NL! Het OVM-NL is een landelijk overleg, dat is ontstaan vanuit het Landelijk Programma Mobiliteitsaanpak Pakket 18,19 en 20. In dit overleg wisselen actieve regionale samenwerkingsverbanden kennis en ervaringen uit en tevens werken aan vormen van uniformiteit. " 17

18 OVM in de regionale praktijk beproefd Procesinitiatieven! De verschillende Procesinitiatieven staan uitgebreid beschreven in bijlage 1. Per beschreven Procesinitiatief wordt daar tevens aangegeven wat de betekenis/impact is geweest voor de vormgeving van OVM in de regio." Procesinitiatieven Het VMT heeft een aantal zogenaamde Procesinitiatieven ontwikkeld. Deze hadden tot doel om de regionale ontwikkeling van OVM (inhoudelijk en organisatorische) te ondersteunen rol en positie zoeken ). Tijdens de ontwikkelingsfase zijn door de Procesinitiatieven alle Werkprocessen OVM in meer of mindere mate verkend. Soms werd er zelf een initiatief ontwikkeld, soms werd er actief een lopende ontwikkeling verrijkt met het OVM-gedachtegoed. De focus was hier steeds bij om de PDCIcirkel effectief te laten werken of nieuwe ontwikkelingen hierin goed in te passen en te beheren (verkeerskundig beheer)." Hierdoor zijn nieuwe werkrelaties ontstaan en werkprocessen (her)ingericht. Deze dragen bij tot een effectieve, dagelijkse uitvoering van regionaal operationeel verkeersmanagement. De samenwerking is echter nog pril, de overlegstructuren nog niet geheel ingericht." Procesinitiatieven! 1. Verkennende bijeenkomsten" 2. Regelscenario s" 3. Verkeersverwachting regionaal" 4. Update Regionale Regelstrategie" 5. Verbreding DVM-systeem DevIS" 6. Koppeling met Verkeerscentrale/Regiodesk" 7. Model Samenwerking Regio Stedendriehoek" 8. Mobiliteitsagenda en Beter Benutten Stedendriehoek" De Procesinitiatieven staan nader omschreven in Bijlage 1" 18

19 Opbrengst ontwikkeling ROVM Stedendriehoek Wat hebben de ontwikkelingen toe geleid?! 1 Inrichting van een regionaal VerkeersManagementTeam (o.m. door uitvoering diverse procesinitiatieven);" 2 Positie is duidelijk en effectieve verbindingen tussen wegbeheerders gelegd;" 3 Rol is duidelijk: regie en sturend advies;" 4 Onderwerpen zijn duidelijk: fundamentele werkprocessen OVM binnen de PDCI-cyclus;" 5 Invulling door verschillende wegbeheerders is duidelijk: verbreding van operationeel overleg." Betekenis VMT! Kortweg heeft het VMT de volgende betekenis gehad:" Verbinden van werkprocessen van de verschillende wegbeheerders en haar vertegenwoordigers;" Door OVM duidelijk te positioneren (Benadering OVM);" Gezorgd voor verbinding tussen beleids- en uitvoeringskolom;" Proces gerichte manier van werken volgens Plan-Do-Check-Improve ( in-control zijn);" Gericht op de weggebruiker die van A naar B wil binnen de regio (handelingsperspectief weggebruiker);" Met publieksgerichte communicatie boodschappen;" Gebaseerd op een realistische verkeersverwachting." Opbrengsten en kosten 19

20 Kosten beheer en uitvoering ROVM Stedendriehoek (1) Wat kost een effectief beheer van ROVM?! Door het VMT is tijdens de ontwikkelingsfase ook nagedacht aan het kostenaspect voor het in stand houden van het VMT en de regionale samenwerking OVM. De instandhouding- en uitvoeringskosten zijn in beeld gebracht, resulterend in een (eerste) inschatting van proceskosten. Hierbij is geredeneerd vanuit de organisatie van ROVM. Effectieve uitvoering van OVM vindt het meest optimaal plaats vanuit een organisatieoptiek. Voor een effectieve regionale uitvoering van OVM dienen er activiteiten plaats te vinden in de drie werkvelden (Beleid, Realisatie en Organisatie). Vanuit deze optiek in per werkveld een inschatting gemaakt van de jaarlijkse kosten." Gebruik diensten Regiodesk! Wegbeheerder Rijkswaterstaat heeft de laatste 2 jaar haar Verkeerscentrales ingericht en voorbereid op gezamenlijke uitvoering van Operationeel Verkeersmanagement in de regio. Hiervoor zijn in de Verkeercentrales speciale Regiodesks ingericht. Regionale samenwerkingsverbanden hebben de mogelijkheid om (delen van) hun verkeerssysteem en verkeersproces aldaar te laten bedienen (24 x 7). Momenteel is Rijkswaterstaat bezig om samen met de regio s te inventariseren welke diensten vanuit welke regio de komende 3 jaar zijn gewenst of worden verwacht. " Opname in jaarbegrotingen Beleid, Realisatie en Organisatie! Het werkveld Organisatie kan vanuit reguliere (samenwerkings)uren de activiteiten voldoende uitvoeren (structureel overleg, escalatieactiviteiten). Op het moment dat vanuit dit werkveld er voor een effectieve uitvoering benodigde activiteiten dienen plaats te vinden in de twee andere werkvelden, dient hiervoor financiële ruimte (of verschuiving daarvan) aanwezig te zijn (bijv.. actualisering kaders, bediening vanuit de Regiodesk/Verkeerscentrale). Hiervoor is in de tabel op de volgende pagina per werkveld en onderverdeeld naar wegbeheerder een inschatting gemaakt." Opbrengsten en kosten 20

21 Kosten beheer en uitvoering ROVM Stedendriehoek (2) Werkveld Ac+viteiten Kosten totaal (x 1000) (*1) BELEID REALISATIE actualisering of opstelling kaders inbedding ROVM- organisaae Programma beter benuden Afstemming ontwikkeling op organisaae DVM- surplus infra (realisaae) Koppelingen lokale DVM- systemen met Regiodesk Uitvoering OVM Regiodesk (24/7 basis) (*5) RWS Provincie Gemeente (*2) 50 (*4) (*4) Opbrengsten en kosten ORGANISATIE BeheersorganisaAe ROVM, instandhouding werkprocessen PDCI ontwikkeling/beheer Regelscenario s 60 (*3) Totaal *1 kosten op jaarbasis *2 bedragen te verdelen over de 3 grote gemeenten met relevante DVM-instrumentarium *3 uren Organisatie zijn/worden reeds begroot *4 bedragen zijn over het algemeen verschuivingen binnen bestaand budget *5 momenteel ook in inventarisatiefase 21

22 Advies Advies en continuering! Aan het Bestuursteam Regio Stedendriehoek wordt gevraagd om in te stemmen met het volgende advies:" 1. Instemmen met de inrichting van een Regionaal VerkeersManagementTeam (VMT) Stedendriehoek, volgens de in dit rapport beschreven principes, positie en rol, bemensing en agenda." 2. Instemmen met in deze rapportage voorgestelde taken en werkafspraken voor het VMT, waarbij de genoemde (organisatorische) taken worden uitgevoerd door leden van het VMT binnen beschikbare regulieren uren (kostenneutraal). Deze taken zijn gericht op een zo effectief mogelijk uitvoering van dagelijks Verkeersmanagement. Tevens in de wetenschap dat er nog enkele initiatieven dienen te worden uitgewerkt om het proces OVM effectiever en efficiënter te laten plaatsvinden;" Advies en vervolg 3. Het instemmen met het voorlopige voorstel van kostenverdeling per wegbeheerder en per werkveld;" 4. Het genomen besluit over de inrichting, rol en taakopvatting van het VMT te communiceren richting de verschillende College s, HID RWS, en aan samenwerkingspartners." 22

23 Regio Stedendriehoek Bijlagenrapport Juni 2013! Versie:

24 Inhoud Hoofdrapport:" 1. Inleiding" 2. Veranderlandschap Verkeersmanagement" 3. Afwijkend verkeersproces en de weggebruiker" 4. Handelingsbekwame organisatie" 5. Organisatie Verkeersmanagement" 6. Procesinitiatieven" 7. Opbrengsten en kosten" 8. Advies en vervolg" Bijlagenrapport:" Bijlage 1: Procesinitiatieven (beschrijving en betekenis voor ontwikkeling)" 24

25 Bijlage 1 Het VerkeersManagementTeam Regio Stedendriehoek heeft een aantal zogenoemde Procesinitiatieven genomen. Hierbij werd soms ingesprongen op dagelijkse dynamiek op het gebied van OVM, soms werden er initiatieven genomen door die bij dragen aan een effectieve inrichting van het primaire proces ROVM. Hierbij is altijd de Benadering OVM als uitgangspunt genomen." Verkennende bijeenkomsten" Regelscenario s" Verkeersverwachting regionaal" Update Regionale Regelstrategie" Verbreding DVM-systeem DevIS" Procesinitiatieven Procesinitiatieven! 6. Koppeling met Verkeerscentrale/Regiodesk" 7. Model Samenwerking Regio Stedendriehoek" 8. Mobiliteitsagenda en Beter Benutten Stedendriehoek" 25

26 Verkennende bijeenkomsten 1 In mei en juni 2012 hebben een er een tweetal verkennende bijeenkomsten plaatsgevonden. De bijeenkomsten stonden in het teken van wat Regionaal Operationeel Verkeersmanagement (ROVM) voor de Regio Stedendriehoek kan betekenen, of de wens bestaat tot samenwerking en of samenwerking bruikbaar is. Er is op hoofdlijnen en aan de hand van voorbeelden vanuit andere samenwerkende regio s verkend wat er veranderd is binnen het werkveld Operationeel Verkeersmanagement (betekenis voor de weggebruiker, positionering van OVM, organisatie van de samenwerking). Verder is geïnventariseerd wat de verschillende wegbeheerders aan lokale initiatieven hebben genomen. Periode:! Mei-juni 2012" Procesinitiatieven Procesinitiatief:! Betekenis:! 1. Er is een beeld ontstaan wat de verschillende wegbeheerders hebben ontwikkeld en op welke manier zij dagelijks Operationeel Verkeersmanagement benaderen;" 2. De verschillende initiatieven zijn opgehangen in een benadering en visie, gebaseerd op succesvolle praktijk in andere (buur)regio s (o.a. ontwikkelen van verkeerskundige regelscenario s);" 3. Er is een regionaal netwerk ontstaan van verkeerskundige professionals, die gezamenlijk iets kunnen betekenen voor de regionale weggebruiker (op momenten wanneer daar aanleiding voor is). " 26

27 Regelscenario s 2 Procesinitiatief:! Er komen soms dagen of situaties voor, waarbij een afwijkend aanbod aan verkeer voor een aanzienlijke afwijking van het verkeersproces kan zorgen. Dit op voorhand onderkennen en maatregelen treffen en op gecoördineerde wijze laten uitvoeren, valt onder het Werkproces Regelscenario s. Een Regelscenario s beschrijft de wijze op welke manier de wegbeheerders handelen wanneer een bepaalde afwijking optreed. Voor een aantal situaties binnen de Stedendriehoek zijn Regelscenario s ontwikkeld en soms ingezet. Periode:! September 2012 mei 2013" Procesinitiatieven Betekenis:! 1. De regelscenario s zijn in gezamenlijkheid ontwikkeld. Maatregelen die door individuele wegbeheerders in het verleden vaak lokaal werden geplaatst, zijn opgenomen in een regionaal regelscenario. Aansturing van het scenario vond plaats vanuit de Verkeerscentrale/Regiodesk in Wolfheze;" 2. Het scenario OmniSportCentrum Apeldoorn is actief ingezet tijdens een tennisevenement begin oktober 2012; Het scenario is tevens bruikbaar voor de geplande werkzaamheden op de Zutphensestraatweg;" 3. Het Scenario A1-Deventer heeft aanleiding gegeven voor intensivering van de noodzaak tot koppelen van verschillende (bestaande) DVM-systemen." 27

28 Verkeersverwachting Regionaal 3 3 Procesinitiatief:! Wel of niet pro-actief reageren als regionale wegbeheerders, hangt sterk af van een goede inschatting van hetgeen te verwachten is over het (actuele) verkeersproces. Het VMT is aan de gang gegaan met het ontwikkelen van een regionale Verkeersverwachting. Van alle wegbeheerders worden de evenementen, WIU in beeld gebracht en met elkaar geconfronteerd. Periode:! December 2012 juni 2013" Procesinitiatieven Betekenis (voor ontwikkeling ROVM Stedendriehoek):! 1. Het in gezamenlijkheid beschouwen en inschatten van een verwacht verkeersproces draagt bij aan een regionale beeldvorming en vervolgen de in te zetten maatregelen (scenario s )is van een bepaalde afwijkende situatie. " 2. Het agenderen van de Verkeersverwachting in het RTT en bij het SCO draagt bij aan een juiste en blijvende focus." 3. Inschatting op lokaal niveau worden eerder regionaal gedeeld door intensivering van het professionele netwerk." 28

29 Update Regionale Regelstrategie Stedendriehoek 4 4 Voor een effectieve uitvoering van Operationeel Verkeersmanagement is ook een beleidsmatig kader onmisbaar. Immers dit geeft de kaders, waarbinnen bediening en sturing van het regionale verkeer plaats kan vinden. Het RTT heeft geconstateerd het het bestaande beleidskader (Regelstrategie Stedendriehoek 2006) een update nodig heeft. De beide Provincies hebben eind 2012 voor hun gehele beheersgebied een update gemaakt van de provinciale Regelstrategie. Een doorvertaling naar regionaal niveau dient nog plaats te vinden. Periode:! December 2012 juni 2013" Procesinitiatieven Procesinitiatief:! Betekenis (voor ontwikkeling ontwikkeling ROVM Stedendriehoek):! 1. Op regionale schaal wordt de regionale Regelstrategie ge-updated en vormt het kader waarbinnen operationeel verkeersmanagement effectief kan worden uitgevoerd;" 2. RTT verzoek aan de beleidskolom om initiatief te nemen tot updaten regionale Regelstrategie. Hierdoor wordt de strategische- en tactische rolverdeling helderder." 29

30 Verbreding DVM-instrument DevIS 5 4 Procesinitiatief:! De gemeente Deventer heeft sinds een aantal jaren de beschikking over een DVM-systeem, waarmee het verkeer in de stad Deventer kan worden geïnformeerd en gestuurd (DevIS). Een dergelijk systeem is ook goed bruikbaar binnen de gemeente Apeldoorn. Het VMT onderzoekt de mogelijkheid voor toepassing van het systeem in Apeldoorn. Gebruik van gelijke systemen in beide gemeenten biedt ook voordelen bij een gewenste koppeling van het systeem aan de Verkeerscentrale/Regiodesk. Periode:! December 2012-heden" Procesinitiatieven Betekenis:! 1. Efficiëntie verbetering wat betreft het aansturen van de systemen vanuit Verkeerscentrale/ Regiodesk;" 2. Twee gemeenten beschikken over hetzelfde systeem. Uitwisseling van kennis en informatie wordt hierdoor vergemakkelijkt." 30

31 Koppeling DVM-instrumenten aan Verkeerscentrale 6 5 Procesinitiatief:! Veel DVM-instrumentarium binnen de Stedendriehoek werkt nog lokaal en wordt beheerd door individuele wegbeheerders. Sinds vorige jaar heeft de Verkeerscentrale NON ook de beschikking over speciaal ingerichte Regiodesk. Vanaf deze desks wordt het regioaal verkeersproces aangestuurd. Dit kan op een efficiënte wijze (en 24 x 7) gebeuren wanneer de lokale systemen zijn gekoppeld aan de Regiodesk. Het RTT heeft initiatief genomen om systemen te koppelen aan de Regiodesk. Periode:! December heden" Procesinitiatieven Betekenis:! Door het koppelen van DVM-systemen van regionale wegbeheerders kan het verwachte of actuele verkeersproces effectieve worden bediend en daarmee de dienstverlening aan de (regionale) weggebruiker; Koppeling kan lijken op een puur technisch vraagstuk, echter het regionaal afspreken en (deels) afstand doen van DVM-systemen draagt sterk bij aan 31

32 Model Samenwerking 7 6 Procesinitiatief:! Gedurende het ontwikkelingstraject van ROVM Stedendriehoek is ook na gedacht over (vaste) overlegstructuren, die bijdragen een een goede borging van de informatie uitwisseling, het ontwikkelen van scenario s en het beheren van de PDCI-cyclus. Dit gebeurd door het VMT binnen twee typen overleggen: het RTT, tactisch overleg, focus op de organisatie van een effectieve uitvoering van OVM door met name de koppeling te verzorgen/organiseren tussen het operationele en strategische niveau. Benadering van organisatieoptiek ( het zo goed mogelijke willen organiseren voor de regionale weggebruiker); Het SCO: operationeel overleg, met de focus op het organiseren en uitvoeren van regionaal afgesproken activiteiten (IM, Regelscenario s), die bijdragen aan het verbeteren van het verkeersproces. Procesinitiatieven Periode:! December mei 2013" Betekenis:! 1. Het inrichten van vaste overlegstructuren draagt bij aan een effectieve informatieuitwisseling over (Operationeel) Verkeersmanagement, primair tussen het tactisch- en operationele niveau;" 2. De omgeving herkent de aansturing van, en kan anticiperen op, de activiteiten die worden genomen vanuit Operationeel Verkeersmanagement." 32

33 Mobiliteitsagenda en Beter Benutten Stedendriehoek 8 8 Procesinitiatief:! Parallel aan de ontwikkeling van het ROVM Stedendriehoek, wordt op meer strategisch niveau gewerkt aan de zogenoemde Mobiliteitsagenda Stedendriehoek. Het VMT heeft het initiatief genomen om het ROVM-initiatief te (laten) agenderen op de Mobiliteitsagenda. Onderdeel van de regionale Mobiliteitsagenda vormt ook de aansluiting op het Landelijk Programma Beter Benutten. Het landelijk programma Beter Benutten heeft ondermeer tot doel om regionale samenwerkingsverbanden te ondersteunen in het bereiken van winst voor de weggebruiker. Het VMT heeft haar initiatieven en ideeën ingebracht in het regionaal programma Beter Benutten: 1 scenario- en incidentmanagement op regionale schaal. 2 Verkeersmanagement op stedelijke hoofdwegen. Periode:! December heden" Procesinitiatieven Betekenis:! 1. Programma regionaal Beter Benutten (in concept bij schrijven van dit rapport) bevat naast Verkeersmanagement ook Mobiliteitsmanagement maatregelen en initiatieven. Het combineren van ontwikkelingen en uitvoeren van deze acties en maatregelen draagt bij aan de integratie van beide werkvelden." 2. In het voorjaar van 2013 heeft het VMT een presentatie gegeven in het Wethoudersoverleg Stedendriehoek over het ROVM-initiatief." 33