Gemeente Alkmaar T.a.v. de heer G. Wilts Postbus BC Alkmaar. Alkmaar, 30 april Geachte heer Wilts, beste Gerard,

Transcriptie

1 Gemeente Alkmaar T.a.v. de heer G. Wilts Postbus BC Alkmaar Alkmaar, 30 april Geachte heer Wilts, beste Gerard, Onder dankzegging dat wethouder van de Ven de WMO Raad in de gelegenheid stelt om vroegtijdig in het beleidsontwikkelingsproces te mogen adviseren, ontvangt u hierbij ons advies voor het WMO beleidskader. Naast adviezen zijn er ook vragen opgenomen over thema s, die naar onze mening verdere uitwerking of verdieping verdienen. In de korte tijd die de WMO Raad had om tot dit advies te komen is het ons gelukt om voor een groot deel onze achterban te betrekken bij de totstandkoming van dit advies. Graag verzoeken wij u om de strekking van de adviezen, of het volledige advies over te nemen in uw definitieve notitie dat ter besluitvorming naar het College gaat. De WMO Raad verzoekt u in elk geval om in de reactie op dit advies aan te geven welke adviezen er wèl en welke adviezen er niet overgenomen worden in het definitieve WMO beleidskader. Voor de leesbaarheid van ons advies is dit document opgedeeld in drie onderdelen: 1. Advies over de zes focuspunten 2. Overkoepelende thema s 3. Proces medezeggenschap 1) vragen en aanbevelingen m.b.t. de 6 focuspunten Focuspunt 1: dichtbij/in de buurt organiseren van ondersteuning, dagopvang, dagbesteding Geografische grenzen. De gemeente Alkmaar bestrijkt met de samenvoeging een groot geografisch gebied. In de buitengebieden zijn andere voorzieningen voor onze achterban dan in de stad. Denk hierbij bijvoorbeeld aan het openbaar vervoer. Dit brengt ons tot uw eerst focuspunt: dichtbij in de buurt organiseren, van ondersteuning, dagopvang en dagbesteding. De WMO Raad begrijpt en onderschrijft de doelstelling van focuspunt 1, maar vindt de beschrijving van het focuspunt nog niet scherp genoeg. Hoe wordt focuspunt 1 bijvoorbeeld gerealiseerd in de buitengebieden? Is het dan ook altijd mogelijk om het in de buurt te organiseren? De WMO Raad adviseert u om focuspunt 1 scherper te formuleren door aan te geven hoe dichtbij in de buurt vormgegeven wordt, in de buitengebieden van de gemeente. Bij focuspunt 1 adviseert de WMO Raad om dagbesteding, dagopvang of ondersteuning voor cliënten ook mogelijk te maken buiten de gemeentelijke grenzen. Denk hierbij aan mensen die dicht tegen de rand van de gemeente wonen en sneller in Purmerend zijn (bijvoorbeeld mensen uit Graft-de Rijp). Formuleren we dit advies in een vraag dan kan deze als volgt worden gesteld: in hoeverre zijn de geografische grenzen van de gemeente Alkmaar leidend voor het dichtbij in

2 de buurt organiseren van dagbesteding en dagopvang? Met andere woorden: is het voor de cliënt mogelijk om met een indicatie van de gemeente Alkmaar gebruik te maken van algemene voorzieningen of maatwerkvoorzieningen in Purmerend? Een ander thema bij het organiseren van hulp in de buurt is de beperkte bereikbaarheid van de buitengebieden met het openbaar vervoer. De WMO Raad adviseert de gemeente om in het beleidskader voor de WMO beleidsregels op te nemen, die het mogelijk maken dat cliënten in buitengebieden van gelijkwaardige voorzieningen gebruik kunnen maken als cliënten in het centrumgebied. De invulling van de dienstregeling van het Openbaar Vervoer door de Provincie, mag immers geen beperkende factor zijn voor het dichtbij organiseren van ondersteuning, dagopvang en dagbesteding. Daarnaast kan de WMO Raad zich voorstellen dat in het nieuwe WMO beleidskader wordt gesteld dat wijkgerichte voorzieningen aangepast dienen te worden om te kunnen voldoen aan de nieuwe vraag. U kunt hierbij bijvoorbeeld denken aan toegang van gebouwen en veiligheid. Om die reden adviseert de WMO Raad de gemeente om te laten onderzoeken hoe wijkgerichte voorzieningen voorbereid kunnen worden op nieuwe bezoekers en dit te vertalen in beleidsregels in het WMO beleidskader. Het is natuurlijk logisch dat cliënten zorg en ondersteuning dichtbij georganiseerd willen hebben. Maar het kan natuurlijk ook zo zijn dat cliënten dat om welke reden dan ook niet willen. De WMO Raad is daarom van mening dat het voor cliënten mogelijk moet zijn om dit zelf te mogen bepalen. Om die reden adviseert de WMO Raad om in het WMO beleidskader beleidsregels op te nemen die de keuzevrijheid van de cliënt waarborgen. Focuspunt 2: Eenvoud in de uitvoering Ieder mens is uniek en ieder mens behoeft zijn eigen aanpak. De WMO Raad onderschrijft het streven van de gemeente om eenvoud in de uitvoering te willen bereiken. Maar eenvoud neigt naar standaardisering en dat kan de persoonlijke benadering van de cliënt en zijn belangen schaden. Het uitgangspunt van de WMO Raad is: standaard waar het kan, maar maatwerk waar het moet. Een gedegen onderzoek om tot deze conclusie te komen is dan ook cruciaal. Goede vraagverheldering, goede cliëntondersteuning en een leesbaar persoonlijk plan (taalniveau B1) is naar onze mening dan ook belangrijk om het gesprek met de cliënt goed aan te gaan. De WMO Raad adviseert de gemeente dan ook om nadruk te leggen op vraagverheldering en cliëntondersteuning en het persoonlijke plan. De medewerkers van de gemeente of de gemeentelijke partners dienen hier proactief op te wijzen. Energie stoppen in het voortraject levert aan de achterkant minder fluctuaties op. De WMO Raad is voorstander van het digitaliseren van processen. Echter dient het voor cliënten met een taalachterstand of cliënten, die niet digitaal vaardig zijn, wel mogelijk te zijn om aanspraak te maken op een vangnet. Zelfredzaamheid en eigen verantwoordelijk gaan immers maar zo ver. Om die reden adviseert de WMO Raad om in het WMO beleidskader beleidsregels op te nemen die aangeven hoe het vangnet geregeld is voor cliënten die niet om kunnen gaan met de gevolgen van eenvoud in de uitvoering. 2

3 Focuspunt 3: Lichtere, praktisch gerichte hulp waar mogelijk De WMO Raad realiseert zich de grote bezuinigingslast bij de gemeente. De WMO Raad maakt zich hier ook zorgen over. Toch is de WMO Raad van mening dat deze bezuinigingslast niet ten koste mag gaan van het belang van de cliënt. Lichtere hulp mag dus geen doel op zich zijn, maar moet voortvloeien uit een grondige en gedegen analyse. Om die reden adviseert de WMO Raad om in het WMO beleidskader beleidsregels op te nemen die mogelijk maken dat indien een cliënt het niet eens is met zijn beschikking, hij/zij dan een second opinion aan kan vragen bij een onafhankelijke partij, ongeacht of hierbij sprake is van een maatwerkvoorziening of een standaardvoorziening. Er kan sprake zijn van afschaling op basis van een gedegen onderzoek. De vraag van de WMO Raad is: hoe wordt de cliënt dan gewezen op alternatieven? En hoe worden deze afwegingen om te komen tot afschaling transparant met de cliënt gecommuniceerd? Het advies van de WMO Raad is om cliënten, waarbij afschaling plaatsvindt, gelegenheid te geven om zich te melden bij een vangnetconstructie, die de eerste nood kan ledigen en (eventueel) zorgt voor een herbeoordeling van de indicatie van de cliënt. De WMO Raad maakt zich zorgen over de mensen die specialistische hulp nodig hebben, zij mogen in geen enkel terugvallen naar basiszorg. U spreekt over het feit dat er op dit thema verdere verkenning plaats zal vinden. De vraag van de WMO Raad is hoe deze verkenning er precies uit ziet. Worden hierbij bijvoorbeeld de gevolgen van de afschaling in beeld gebracht? De WMO Raad adviseert op dit punt om vooraf criteria voor de verkenning/evaluatie vast te stellen en daarbij de WMO Raad te betrekken. Focuspunt 4: Passende tarieven en resultaatfinanciering De WMO Raad is van mening dat resultaatfinanciering goed aansluit bij de visie op eigen kracht en eigen regie van de cliënt. Geen zorgtoewijzing op basis van uren, maar een zorgtoewijzing op basis van resultaat. De cliënt bepaalt, in overleg met de zorgaanbieder hoe de zorg wordt ingezet en op welke momenten. De zorgaanbieder stelt samen met de cliënt een ondersteuningsplan op waarin de gemaakte afspraken worden vastgelegd. De WMO Raad vraagt speciale aandacht kwetsbare groepen: lang niet alle cliënten kunnen onder woorden te brengen wat voor hen resultaat is. Het risico daarvan is dat de zorgaanbieder en/of de gemeente het dan overneemt met als gevolg dat de cliënt niet de ondersteuning ontvangt die hij of zij nodig heeft. De WMO Raad vraagt de gemeente hoe zij er op toeziet dat er bij deze nieuwe vormen van financiering gelijkwaardige ondersteuning behouden blijft. Doet de gemeente nadrukkelijk onderzoek naar cliëntbeleving? Is de cliënt tevreden? En hoe eenvoudig is het voor een cliënt om van aanbieder te wisselen als hij of zij niet tevreden is. 3

4 De WMO Raad adviseert om zorgaanbieders te betrekken bij het totstandbrenging van arrangementen. Zijn er al voorbeelden van zorgaanbieders die op deze manier werken? Wat zijn knelpunten en wat zijn succesfactoren? Tot slot wil de WMO Raad benadrukken dat het resultaat niet altijd een einddoel is, maar ook behouden van kan zijn. Focuspunt 5: Professionaliteit en kwaliteit Professionaliteit en kwaliteit zijn relatieve begrippen, die voornamelijk gebaseerd zijn op beleving van de cliënt. De WMO Raad heeft slechts een interpretatie van het begrip kwaliteit en professionaliteit. Kwaliteit, gedacht vanuit het cliëntperspectief, zit hem vooral in het feit dat het netwerk van de cliënt betrokken wordt bij het tot stand komen van de invulling van de zorgvraag. Daarnaast wordt de beleving van kwaliteit van de zorg zichtbaar in bijvoorbeeld enquêtes. De WMO Raad adviseert om periodiek enquêtes en pools te houden onder de cliënten en te onderzoeken op welke thema s de kwaliteit van de zorg en de professionaliteit van de zorgaanbieder kan worden verbeterd. Bij ontevredenheid over de aangeboden zorg, of de professionaliteit van de zorgaanbieder moet een klachtenregeling beschikbaar. Deze klachtenregeling dient beschikbaar te zijn voor iedere cliënt. Communicatie over deze klachtenregeling dient vorm gegeven te worden. De WMO Raad adviseert om een klachtenregeling in het leven te roepen om afwijkingen op het gebied van kwaliteit en professionaliteit te melden. Daarnaast adviseert de WMO Raad om betrokken te worden bij het ontwikkelen van de prestatie-indicatoren en het ontwikkelen van de vragen voor het meten van de cliënttevredenheid en het meten van de onderlinge samenwerking van de ketenpartners. Het kernbegrip kwaliteit van de zorg blijft onduidelijk. De WMO Raad adviseert om het kernbegrip kwaliteit van de zorg verder uit te werken in het WMO beleidskader en hieraan meetbare prestatie-indicatoren te hangen. Daarnaast adviseert de WMO Raad om voor ieder kernbegrip vooraf evaluatiecriteria vast te stellen en die ook voor te leggen aan de WMO Raad die de criteria vanuit cliëntperspectief zal benaderen. De WMO Raad is gaarne bereid om bij te dragen in dit denkproces. Focuspunt 6: Innovatie De WMO Raad juicht innovatie toe. Echter, innovatie mag niet alleen gericht zijn op het automatiseren en daarmee het verminderen van de menselijke inzet, maar moet ook leiden tot het verbeteren van de cliëntbeleving. Innoveren dient te gebeuren vanuit het cliëntenperspectief. Indien er sprake is van innovaties, die het dagelijkse leven van de cliënt raken, dan adviseert de WMO Raad om dit eerst middels een pilot te doen en de pilotresultaten te evalueren met de WMO Raad, alvorens over te gaan tot het breed implementeren bij alle cliënten, die daarvoor in aanmerking zouden komen. 4

5 2) Overkoepelende thema s Naast de focuspunten ziet de WMO Raad graag een aantal overkoepelende thema s terug in het WMO beleidskader. Het betreft de volgende thema s: a. Communicatie: voor de cliënten verandert er veel in de komende tijd. Om die reden is het van belang om vroegtijdig en regelmatig te communiceren. Communicatie vanuit de gemeente of haar partners dient op taalniveau B1 te geschieden en dient met enige regelmaat herhaald te worden. Tevens adviseert de WMO Raad om communicatie via verschillende kanalen (krant, internet, folders, enz.) en op verschillende manieren (themacafé, inspraakavonden, werkbezoeken, enz.) vorm te geven. b. Levensbrede en onafhankelijke cliëntondersteuning: over dit onderwerp brengt de WMO Raad een apart advies uit. c. Een integrale aanpak: samenhang participatiewet, Jeugdwet en passend onderwijs. Is er sprake van een combinatie van verschillende vormen van ondersteuning op de verschillende leefgebieden? Hoewel dit meer een vraag is, adviseert de WMO Raad om in het WMO beleidskader vooral relaties en linken te leggen en te onderbouwen met andere leefgebieden. d. Vaste paragraaf over cliëntenperspectief: de WMO Raad adviseert om in ieder beleidsstuk, dat aan de WMO gerelateerd, is een apart hoofdstuk op te nemen met daarin verwoord wat de impact is van het betreffende beleidsstuk op de cliënt en zijn omgeving. De WMO Raad is gaarne bereid om voor ieder beleidsstuk input te leveren, denkend vanuit het cliëntenperspectief. e. Het gesprek met de gemeente(onderzoek): in de praktijk horen wij dat de term keukentafelgesprek verwarrend kan zijn. Het doet geen recht aan het belang ervan voor de inwoners. Het gesprek kan namelijk ook in een dorpshuis, een zorgorganisatie of in het gemeentehuis plaatsvinden. De WMO raad adviseert daarom om in het contact met burgers zorgvuldig om te gaan met de term keukentafelgesprek. Zo zou je het kunnen hebben over het gesprek, gelinkt aan het juridische begrip onderzoek. De WMO Raad vangt signalen op dat veel mensen zich ongerust maken over hun gesprek met de gemeente, omdat ze niet weten waar het over zal gaan en wat ze kunnen verwachten. De WMO Raad vraagt zich af hoe cliënten worden voorbereid op het gesprek en vraag zich af of de ervaringen van cliënten worden onderzocht. Sinds 1 januari 2015 hebben mantelzorgers zelf ook recht op een gesprek, zij zijn meer dan voorheen volwaardige gesprekspartner naast de zorgvrager. Worden mantelzorgers hier expliciet op gewezen? f. Privacy, veiligheid en bejegening: de cliënt is en blijft eigenaar van zijn dossier. Hij of zij bepaalt wie toegang heeft tot zijn dossier en dient toestemming te geven als een andere partij gebruik wil maken van zijn of haar dossier. De WMO Raad vindt het belangrijk dat vrijwilligers geen toegang hebben tot gemeentelijke systemen of dossiers van cliënten. De WMO Raad adviseert tevens om geheimhoudingsverklaringen te laten ondertekenen door alle professionals, die toegang hebben tot dossiers van cliënten. Daarnaast adviseert de WMO Raad om een gedragscode op te stellen en die door de professional te laten ondertekenen. g. Mantelzorgondersteuning: mantelzorgers dienen ondersteund te worden. Om de visie van de gemeente te realiseren dat mensen langer thuis wonen, dient er focus te komen op de mantelzorger. Het mantelzorgcompliment is een leuk gebaar, maar het uitbreiden 5

6 van respijtzorg zou volgens de WMO Raad de mantelzorger meer ondersteunen. Betrek de mantelzorger bij het (keukentafel)gesprek en zorg in het inkoopbeleid dat dit de mantelzorger ondersteunt. In de praktijk blijken mantelzorgers lang niet altijd op de hoogte van de mogelijke ondersteuning, de WMO Raad adviseert hier meer aandacht aan te besteden, bijvoorbeeld via de gratis huis-aan-huisbladen en de wijkkranten. h. Monitoren en evaluatie: de WMO Raad vindt het van belang dat vooraf wordt vastgesteld (ongeacht het beleidsonderdeel) op welke criteria wordt geëvalueerd. Alleen dan hebben evaluaties meerwaarde en worden de opstellers tevens gedwongen om vooraf goed na te denken over wat wordt opgeschreven over het bewaken van de kwaliteit en het betrekken van cliënten daarbij. 3) Proces medezeggenschap Zoals in de inleiding van deze brief al staat, zijn wij blij dat we in een vroeg stadium worden betrokken. We hopen hiermee echt invloed te hebben de kwaliteit van de WMO. Om ook in de toekomst een volwaardig partner te zijn, stellen wij de volgende uitgangspunten centraal: de WMO Raad in de rol als coproducent, inzicht in de termijnagenda van de gemeente, een transparante samenwerking en een inhoudelijke terugkoppeling op de adviezen.de WMO Raad heeft transparantie hoog in het vaandel, dat wil zeggen dat onze adviezen na een officiële reactie van het College altijd openbaar zijn. Hopend dat onze adviezen toegevoegde waarde bieden voor de definitieve versie van het WMO Beleidskader, verblijf ik met een vriendelijke en respectvolle groet, Namens de WMO Raad Alkmaar Anita Löwenhardt, voorzitter 6