Prestage huisartsgeneeskunde

Transcriptie

1 Prestage huisartsgeneeskunde 3 de fase bacheloropleiding geneeskunde Maart/april 2017 HANDLEIDING VOOR STAGELEIDERS Stagiair: Telefoon:

2 Beste stageleider Sinds academiejaar volgen de bachelor studenten geneeskunde het OPO (vak) Kwaliteitsvol Praktijkvoeren. Je zal merken dat zij al beschikken over specifieke kennis en vaardigheden nuttig voor de huisartsgeneeskunde. Deze handleiding wil je helpen om in te spelen op de verwachtingen van deze studenten en KU Leuven, Faculteit Geneeskunde. Met deze brochure willen wij je snel vertrouwd maken met enkele begrippen die centraal staan in de observatie van de praktijk door onze bachelorstudenten. In de voorgaande jaren liepen de studenten al twee stages: de verpleegstage (tussen 1 ste en 2 de bachelor; met focus inoefenen van de verpleegkundige vaardigheden) en de patiëntenzorgstage (december 2 de bachelor, met focus op de beleving van de patiënt). Tijdens de prestage huisartsgeneeskunde ligt de focus op het klinisch consult, de kennismaking met het elektronisch medisch dossier, het klinisch redeneren en het situeren van de patiënt in zijn omgeving. De specifieke leerdoelen voor deze stage zijn toegevoegd in bijlage 1. In bijkomende orde kan de stagiair in je praktijk uiteraard een aantal klinische vaardigheden inoefenen. 1. De onderdelen van een consult Tijdens de medische opleiding wordt de structuur van een consult uitgerafeld in aparte onderdelen. In de praktijk loopt dit natuurlijk niet zo kunstmatig opgedeeld. De oefening die de studenten moeten maken, bestaat er net in om in jouw consultvoering verschillende onderdelen te leren zien, die in verschillende mate zullen aanwezig zijn.

3 De studenten zullen dus kijken of zij volgende onderdelen herkennen: - Reason for encounter ( Wat brengt u vandaag hierheen? ) - Exploreren van de ICE van de patiënt: o Ideas (wat denkt de patiënt zelf dat het is? Wat heeft zij/hij gehoord van familie? Wat heeft zij/hij op internet gevonden of op TV gezien?) o Concerns (waar maakt de patiënt zich zorgen over? ) o Expectations (wat verwacht de patiënt van de arts inzake dit probleem?) - De anamnese (specifiek gaan doorvragen per probleem) - Klinisch onderzoek (meestal selectief) - Soms technisch onderzoek - Meedelen van de besluiten uit het voorgaande - Onderhandelen over het te volgen beleid o Bijkomend onderzoek? o Verwijzing? o Adviezen? o Medicatie? o Andere behandeling? o Afspraken voor vervolgconsult? - Afsluiten van het consult 2. Notuleren in het Elektronisch Medisch Dossier Reeds in de bachelorjaren worden de studenten geneeskunde vertrouwd gemaakt met de algemene principes van het Elektronisch Medisch Dossier (EMD) en met het belang van een kwaliteitsvolle notulering van medische bevindingen. Tijdens de weken voor de prestage huisartsgeneeskunde oefenen de studenten ook deze vaardigheid. Zij maken daarbij gebruik van één type EMD voor huisartsen (momenteel Care Connect), en van een database met virtuele patiënten. De studenten zullen dus vertrouwd zijn met de generische aspecten van een EMD, maar wellicht minder met de specifieke interface van de software die jij gebruikt in de dagelijkse praktijk. Eén van de opdrachten voor deze prestage luidt als volgt: Noteer minstens drie consulten zelf in het elektronisch medisch dossier: aanmeldingsklacht, objectieve gegevens van klinisch onderzoek, parameters, diagnose en beleid. Wij vertrouwen er op dat de studenten daar in slagen met een minimale ondersteuning op de stageplaats. Wij verwachten dus NIET dat de studenten alle toeters en bellen van jouw EMD leren kennen. Wij gaan er wel van uit dat ze even jouw plaats achter de PC mogen innemen, en de opdracht naar best vermogen uitvoeren. Als je er tijd kan voor maken zal er wellicht een boeiende gedachtenwisseling met je stagiair ontstaan over dit onderwerp. Indien de tijd voor verder gesprek ontbreekt, hebben wij daar alle begrip voor. Observeer wel even hoe de notulering in jouw EMD verloopt, en geef de student daar liefst enige feedback over (wat liep goed, wat kon beter?).

4 3. Klinisch redeneren/diagnostisch landschap Ervaren artsen maken onbewust een vrij ingewikkelde redenering om vanuit de klachten van de patiënt en via gerichte vragen vrij snel te komen tot een waarschijnlijke diagnose of een beperkte reeks van mogelijke diagnosen. Het expliciet maken van deze redenering helpt studenten in grote mate om zelf te leren komen tot adequate besluiten uit klinische situaties. Ook dit proces van klinisch redeneren hebben de studenten in de weken voor de prestage kunnen oefenen in situaties van toenemende complexiteit. Zij zullen dit nu dagelijks zien gebeuren in jouw praktijk. Om dit klinisch redeneren expliciet te maken, hanteren wij enkele specifieke termen: - Voorkans : de kans op een bepaalde aandoening vooraleer een bepaalde test gebeurt. De voorkans is NIET gelijk aan de prevalentie van een aandoening, maar is ook situationeel bepaald. Voorbeeld: de voorkans op een pneumonie bij een patiënt met hoest is groter bij een patiënt die een arts raadpleegt, dan bij een patiënt die blijft werken. In de hoorcolleges werd om die reden ook verwezen naar de wachtkamerkans. - Nakans : de kans op een bepaalde aandoening na een bepaalde test. In ons voorbeeld: de nakans op pneumonie is groter bij een patiënt met crepitaties over een longveld dan bij een patiënt met een normale longauscultatie. - Drempel : de weerstand bij een arts om een bepaald onderzoek te vragen, of om een behandeling te starten. De drempel wordt verhoogd of verlaagd door bepaalde argumenten. In ons voorbeeld: huisartsen vragen geen RX aan bij elke patiënt die hoest. De drempel om een RX aan te vragen zal flink dalen indien de arts crepitaties vaststelt over een longveld. - Diagnostisch landschap : een methode om een differentieel diagnose aanschouwelijk voor te stellen (zie ook bijlage 2). De bedoeling is om alle mogelijke diagnosen te overschouwen, en toch reeds reliëf te brengen in de differentieel diagnose. In een diagnostisch landschap onderscheiden wij o Het centraal aandachtspunt (In ons voorbeeld: een man van dertig jaar met een productieve hoest). o De binnencirkel: hier noteren wij alle ernstige en behandelbare aandoeningen die kunnen voorkomen bij dit type centraal aandachtspunt. o De buitencirkel: hier noteren wij de minder ernstige aandoeningen EN de ernstige maar niet behandelbare aandoeningen die kunnen voorkomen bij dit type centraal aandachtspunt. - Het klinisch redeneren zal vervolgens argumenten aandragen om de elementen uit de binnencirkel waarschijnlijker of minder waarschijnlijk te maken. - Daarna wordt dezelfde methode gebruikt voor de elementen uit de buitencirkel.

5 Heel deze redenering voert een ervaren arts vrijwel automatisch uit in zeer korte tijd. Studenten leren enorm bij indien zij de redenering zelf proberen te voeren, en daarbij coaching krijgen van een ervaren arts. Daarom klinkt één van de opdrachten voor deze prestage als volgt: Teken minstens twee diagnostische landschappen uit en bespreek deze met de stageleider. Wij verwachten dus dat je nagaat of de student niet teveel focust op één enkele diagnose ( tunneldenken ), en of zij/hij zoveel mogelijk verschillende diagnosen formuleert. Kijk daarbij ook of de meest voor de hand liggende diagnose niet vergeten wordt. Bespreek even de toewijzing aan binnen- en buitencirkel. Dit alles hoeft echt niet lang te duren. Voer zeker de opdracht niet zelf uit! 4. De patiënt en zijn omgeving De bachelorstudenen leren ook reeds dat ziekte en gezondheid niet los kan gezien worden van de leefomgeving van de patiënt. Dat is voor jou als huisarts evident, maar je stagiair moet dit nog ondervinden in de praktijk. Wij spreken dan over omgeving op microniveau (gezin, woonsituatie,..), mesoniveau (buurt, familie,werk,..) en macroniveau (sociaal-culturele omgeving, mogelijkheden voor zorg, ). (zie bijlage 3). Geef je stagiair de kans en de tijd om de omgeving van één patiënt ruim in kaart te brengen. Spreek ook af hoe dat concreet kan: een apart gesprek met deze patiënt, een huisbezoek door de stagiair, Wij verwachten dat de student hier maximaal een halve dag mee bezig is. 5. Omkadering van deze stage Onthaalgesprek Tijdens het onthaalgesprek in de praktijk legt men de concrete modaliteiten van de stage vast: begin- en einduur/maaltijden/pauzes/kledij/instrumenten/nota s/evaluatie/opdrachten/extra s. De student neemt vooraf zelf contact met de stageleider en vraagt naar een geschikt moment voor de aanvang van de stage om even te komen kennismaken. Indien de verplaatsing voor de stagiair te moeilijk is, kan dit gesprek desnoods verlopen via Skype of via telefoon.

6 De student wordt gevraagd om dit onthaalgesprek goed voor te bereiden. In de handleiding voor de student zit een document dat dit onthaalgesprek stuurt (zie bijlage 4). De student vult dit in, ondertekent het samen met de stageleider en houdt het zorgvuldig bij. Afsluitend gesprek en evaluatie Evaluatie van de student door de stageleider Aan het einde van de stageweek houden opleider en stagiair een gezamenlijk evaluatiemoment: zie sjabloon in bijlage 5. Ook hier kan dit gesprek kort en gericht verlopen. De stageleider vult later de evaluatie van de student online in op het stagebeheerprogramma. Je kan inloggen via volgende link: Je inloggegevens heb je via mail gekregen naar aanleiding van deze stage als dit de eerste stage is die je voor een KU Leuven student begeleidt. Als je al eerder KU Leuven studenten begeleid hebt, heeft u de inloggegevens gekregen naar aanleiding van een eerdere stage. Moest je deze verloren zijn, mag je nieuwe gegevens opvragen bij het Facultair Bureau Stages via stagesgeneeskunde@kuleuven.be. Belangrijk is de narratieve evaluatie : probeer de stagiair te vertellen wat haar/zijn sterke punten zijn, en wat aandachtspunten zijn. Vermijd om een concreet punt op 20 te vermelden aan de stagiair. Je kan tijdens het gesprek met hem/haar volstaan met een algemene vermelding zoals goed, uitstekend en soms ook niet zo goed. Durf het aan de Faculteit ook te melden indien je ernstige tekorten vaststelt, vooral wanneer deze het professioneel gedrag betreffen. Evaluatie van de stageplaats door de student Om de kwaliteit van de stageplaatsen op te volgen, vraagt de Faculteit aan de student om na afloop van de stage een korte vragenlijst in te vullen over het Aanbod aan leerervaringen, de Begeleiding, de Context en een korte Duiding (ABCD-score) in te vullen (zie bijlage 6). De stagiair krijgt hiervoor op het einde van de stage een mail met een link. Risicoanalyse stageplaats (VGM) Conform art. 2 1 van de wet van 6 augustus 1996, betreffende het welzijn van de werknemers bij de uitvoering van hun werk, worden stagiairs en co-assistenten gelijkgesteld met werknemers voor wat betreft de toepassing van de wetgeving (het Algemeen Reglement voor de Arbeidsbescherming (ARAB) en de Codex over het welzijn op het werk). Omwille van de wetgeving mag de student NIET blootgesteld worden aan ioniserende stralen (isotopen en X-stralen). Als dit toch gebeurt, dient de stageleider dit te melden aan het Facultair Bureau Stages zodat gepaste opvolging voorzien kan worden. De student zal een dosismeter dragen en de gegevens zullen doorgegeven worden aan het Facultair Bureau Stages. Nota inzake beroepsgeheim De stagiair is vanzelfsprekend gebonden door het beroepsgeheim. Een uitgebreide nota hierover in bijlage 7.

7

8 Stagiair afwezig? Indien de stagiair niet verschijnt op de stageplaats of voorafgaand aan de stage geen contact opneemt kan je dat best melden aan het Facultair Bureau Stages via telefoonnummer of Elke Leunens is de verantwoordelijke voor de stageplanning. Wij wensen je veel plezier met deze stage en wij danken je voor al deze inspanningen! Namens de staf van het ACHG Prof Johan Buffels Prof Jan De Lepeleire Prof Ann Roex Dr Eveline Boogaerts Namens het Facultair Stagebureau Hilde Groenen Elke Leunens Annelies Brinkhof Christianne De Bruyn Monique Smets Namens de dienst Onderwijsondersteuning van de Faculteit Dr Ann Deketelaere

9 Bijlage 1: Leerdoelen van het vak Kwaliteitsvol Praktijkvoeren 1. De student kan tijdens een klinisch consult, de verschillende stappen die erin ondernomen worden duiden, verantwoorden en noteren in het elektronisch medisch dossier (EMD). Dit kan de student door: (1) de verschillende onderdelen van een consult te benoemen, (2) de verschillende vormen van en elementen in een klinisch redeneringsproces te benoemen (lage voorkans, nakans, drempels, sensitiviteit, specificiteit), (3) de differentiële diagnosen uit te tekenen op een diagnostisch landschap, (4) op basis hiervan de relevante elementen van de anamnese en het klinisch onderzoek en hun rationale te duiden, (5) de ernst en urgentie van de situatie in te schatten, (6) de klachten, observaties en diagnosen op gecodeerde wijze te noteren in het EMD (SOEP), (7) in het EMD op een efficiënte manier de weg te vinden naar EBM-informatie die relevant is voor deze patiënt (point-of-care EBM), (8) en dit alles op een coherente en duidelijke wijze te rapporteren naar stageleider/collega s. 2. De student kan een strategie uitwerken voor de aanpak van een ethisch probleem in het consult. 3. De student kan, mits ondersteuning en in een simulatieomgeving, audits uitvoeren ter verbetering van de aanpak van bepaalde aandoeningen/probleemstellingen in de eerste lijn. 4. De student kan, aan de hand van een voorbeeld, illustreren hoe het curatieve en preventieve handelen van elkaar verschillen. 5. De student kan aan de hand van een concrete casus illustreren hoe een continue wisselwerking bestaat tussen het individu en zijn omgeving. 6. De student kan, vertrekkende van een klinische of preventieve situatie in een eerste lijnssetting, de krachtlijnen (grote lijnen) uitstippelen van een plan voor de verbetering van de kwaliteit van zorg en voor het waarborgen van de patiëntveiligheid.

10 Centraal Aandachtspunt Kernelementen klachten -presentatie Interne cirkel : belangrijke «vulnerabele» aandoeningen Buitencirkel : Meest waarschijnlijke, frekwente en «gewone» verklaringen Bijlage 2: Diagnostisch landschap

11 Bijlage 3: Balansmodel Balansmodel van Bakker (1997)

12 Bijlage 4: Onthaalgesprek prestage huisartsgeneeskunde Bespreek met je stageleider de leerdoelen van deze stage. Hoe gaan jullie dat samen realiseren? Wat zijn jouw verwachtingen daarbij? Wat verwacht je van je stageleider? Is dat haalbaar tijdens deze week stage? Bespreek de 3 opdrachten met je stageleider: Noteren in het EMD: welke hulp verwacht je hierbij van je stageleider? Welke feedback wens je hierover? Welke medische software gebruikt deze praktijk? Uittekenen van een diagnostisch landschap: welke hulp verwacht je hierbij van je stageleider? Welke feedback wens je hierover? Breng een patiënt en zijn/haar omgeving in kaart: welke hulp verwacht je hierbij van je stageleider? Welke feedback wens je hierover? Praktische afspraken voor de stage: Uur van aankomst en vertrek: Kledij: Gewenst eigen materiaal: Maaltijden: Pauze? Mogelijkheden tot opzoeken? Eigen laptop? Login voor internet? Geplande momenten voor overleg/evaluatie: Andere: Bespreek de praktische vaardigheden die je wil (beter) leren (zie overzicht hierna). Welke hulp/ondersteuning verwacht je daarbij van je stageleider? Is dat haalbaar?

13 Overzicht van de IT vaardigheden en LO dat verwacht wordt te oefenen tijdens de stages in de bachelor Instrumenteel-technische vaardigheden Verpleeg stage Patiëntenzorg stage prestage HA geneeskunde asepsie blaascatheterisatie (man/vrouw) o - - EHBO-verbandleer o o o CPR o o o Gipsen - o o Instrumentenleer Infusietherapie - leidingen klaarmaken infusietherapie - minibag infusietherapie - catheter o - - klaarmaken en geven inspuiting - SC Klaarmaken en geven inspuiting IM knopen en hechten - o o maagtubage en stomazorg Parameters nemen Opmaak dossier Venapunctie Venapunctie - glycemiebepaling o o o Wondzorg - Droog aseptisch verband Wondzorg - Hechtingen verwijderen o o o Lichamelijk onderzoek Verpleeg stage Patiëntenzorg stage prestage HA geneeskunde abdominaal onderzoek cardiovasculair onderzoek hals- en longonderzoek algemeen oogheelkundig onderzoek - o o geriatrisch onderzoek gynaecologisch onderzoek - o o klinisch en neurologisch onderzoek van neonatus, kleuter en groot kind locomotorisch onderzoek neurologisch onderzoek NKO-onderzoek - + o proctologie urogenitaal onderzoek bij de man zwangerschapsbegeleiding - o o Legende Is geen leerdoel voor deze stage (-) Komt liefst aan bod (+) Komt mogelijk aan bod (o)

14 Bijlage 5: Evaluatiegesprek prestage huisartsgeneeskunde Hoe kijk je terug op deze korte stage? Hoe heb je je gevoeld op deze stageplaats? In hoeverre zijn de gestelde leerdoelen bereikt? Hoe kijk je terug op elke opdracht: - Noteren in het EMD - Opstellen van een diagnostisch landschap - In kaart brengen van een patiënt en haar/zijn omgeving Welke praktische vaardigheden kon je oefenen? Wat heb je gemist tijdens deze stage? Hoe heb je de ontvangen feedback ervaren? Wat is jouw feedback voor de stageleider? Kan er iets worden verbeterd voor volgende stages? Opgelet: dit document kan je gebruiken om de student te feedbacken over de stage. Los hiervan vragen we ook om de student een officiële beoordeling te geven via

15 Bijlage 6: ABCD score, evaluatie stageplaats huisartsgeneeskunde bachelor geneeskunde Administratieve data Stage: Patiëntenzorgstage (2 de opleidingsfase bachelor) Pre stage Huisartsen (3 de opleidingsfase bachelor) Stageplaats: Dit betrof een solopraktijk: ja /nee Aantal artsen waarbij ik kon meevolgen: (1; 2; 3; meer dan 3) Aanbod-Leerervaringen 1. Noteer hierna de leeftijd ratio van de patiënten: 0-5 jaar : %; 6-20 j: %; 21-50j:.%; 51-70j:.%; >75j:..% De volgende vragen hebben telkens de antwoordmogelijkheden: Helemaal niet akkoord Niet akkoord Eerder niet akkoord Eerder akkoord Akkoord Helemaal akkoord 2. Ik kreeg voldoende kans om delen van de consultatie onder toezicht uit te voeren 3. Ik kon zelf werken in het elektronisch dossier 4. Ik kon met patiënten communiceren onder supervisie 5. Ik merkte in deze praktijk specifieke aandacht voor individuele preventie. (bv. contraceptie; vaccinatie, borstonderzoek, ) Aanbod-zelfstudie 1. Er waren voldoende leerbronnen aanwezig 2. Er was vlot toegang tot internet 3. Er was voldoende plaats (ruimte, accommodatie)beschikbaar om te lezen, studeren (geherformuleerd) 4. Ik kreeg af en toe opzoekopdrachten gekoppeld aan geziene pathologie 5. Het werktempo in de praktijk bood mogelijkheden om iets op te zoeken of bij te studeren

16 Begeleiding 1. Ik werd op deze stageplaats goed begeleid en opgevolgd. 2. Ik werd gestimuleerd om vragen te stellen. 3. Ik werd voldoende geobserveerd. 4. Ik kreeg nuttige feedback (= adviezen voor mijn eigen leerproces). 5. Ik kon met de stageleider ook praten over ethische, emotionele, sociale, aspecten van het artsenberoep. 6. De stageleider had aandacht voor mijn stage opdrachten. Context Onthaal 1. Tijdens het onthaal gesprek werden de wederzijdse verwachtingen besproken Context-Werkorganisatie 2. De praktijk was voldoende ingericht voor de opleiding van stagiairs 3. De praktijk was voldoende technisch uitgerust Context-Multiprofessioneel overleg 4. Ik kreeg mooie voorbeelden van samenwerking met de andere actoren op de eerste lijn (zoals verpleegkundige, kinesist, apotheker, diëtist, psycholoog ) 5. Ik kreeg mooie voorbeelden van uitwisseling met de intramurale zorg (ziekenhuis, bejaardentehuis, MPI, overleg specialisten, ) Context-sfeer 6. Ik voelde mij nuttig op deze stageplaats Duiding 1. Ik zou deze stageplaats huisartsgeneeskunde aanbevelen aan de stagiairs die na mij komen (Ja/Nee) 2. Motiveer in het kader hierna de sterke aspecten van deze stageplaats, m.a.w. waarom je ze zou aanbevelen. 3. Schrijf in het kader hierna suggesties om deze stageplaats of de stage huisartsgeneeskunde in het algemeen te verbeteren. 4. Schrijf in dit kader vertrouwelijke informatie die in de eerste plaats bedoeld is voor de faculteit en niet als zodanig teruggekoppeld mag worden naar de stageplaats.

17 Bijlage 7 : Beroepsgeheim en geheimhoudingsplicht De arts is ten opzichte van de patiënt gebonden door het beroepsgeheim. Ook de arts in opleiding is hierdoor gebonden, en een overtreding van het beroepsgeheim is een zware fout. De arts in opleiding mag alleen informatie over de patiënt meedelen aan andere personen van het behandelend team, in zoverre zij deze informatie nodig hebben voor de behandeling of verzorging van de patiënt. Het meedelen van niet relevante informatie moet ook in deze omstandigheden worden vermeden. Discussie over patiënten in het openbaar (bv. in cafetaria, kroeg of in familiekring) is ongepast. Ook bij wetenschappelijke voordrachten moet de anonimiteit van patiënten zo zorgvuldig mogelijk bewaard worden (geen naam, geboortedatum, woonplaats, beroep, foto, namen op radiografische opnames, enz.) Het bekendmaken of publiceren van gegevens over patiënten of van situaties die zich tijdens de stage hebben voorgedaan via elektronische media (internetsites, discussiefora, sociale netwerken als Facebook) is verboden. Elektronische transmissie van patiëntgegevens verloopt via beveiligde en geëncrypteerde kanalen. Gebruik van gewone voor de uitwisseling van informatie over patiënten is af te raden. Indien het niet te vermijden is om dit medium toch te gebruiken, dan mogen de berichten geen gemakkelijk identificeerbare informatie bevatten (zoals namen van patiënten), maar bijvoorbeeld een (administratief) dossiernummer. De arts in opleiding mag alleen dossiers (op papier of elektronisch) inzien, indien hij deel uitmaakt van het team dat voor een bepaalde patiënt verantwoordelijk is. Inzage omwille van wetenschappelijke redenen mag alleen indien hij van de verantwoordelijke arts hiervoor een uitdrukkelijke toestemming heeft gekregen. Het uit nieuwsgierigheid inkijken van een dossier van bekende personen, of van kennissen, is een zware overtreding en zal zwaar worden gesanctioneerd. Een bijzondere situatie kan optreden indien de arts in opleiding tijdens de stage in contact komt met patiënten die hij kent uit zijn privéleven. Hoewel hij in dit geval uiteraard (en a fortiori) dezelfde geheimhoudingsplicht heeft als anders, is het correct en beleefd om minstens aan de patiënt te vragen of die bezwaar heeft tegen zijn aanwezigheid, of zelfs aan te bieden om zich te verwijderen. Een goede regel is dat men over een patiënt niet anders spreekt of handelt, dan dat men zelf zou willen besproken of behandeld worden. Tekst goedgekeurd door commissie medische ethiek op 13 maart 2011, en Faculteitsbestuur Faculteit Geneeskunde op 18 mei 2011