Evalueren van interventies in de sociale sector. Inzicht in sociale interventies

Transcriptie

1 Evalueren van interventies in de sociale sector Inzicht in sociale interventies

2 Voorstellen onderzoeksprogramma Het onderzoeksprogramma Inzicht in sociale interventies organiseert jaarlijks een onderzoeksronde, met iedere keer een wisselend thema. Op het moment van openstelling kunnen professionele organisaties in de sociale sector - samen met onderzoekers - het initiatief nemen om hun praktijk te evalueren. Wat houdt het programma Inzicht in sociale interventies in? En waaraan moeten onderzoeksvoorstellen voldoen? Dat leest u in deze folder. Waarom interventies evalueren? De sociale sector staat voor grote uitdagingen. Bezuinigingen, wetswijzigingen, decentralisaties, nieuwe bakens van de Wet maatschappelijke ondersteuning en het programma Welzijn Nieuwe Stijl: allemaal ontwikkelingen waar de sector op moet inspelen. Nieuwe aanpakken zijn nodig en beproefde aanpakken moeten worden bijgesteld. Hoe behouden we de goede elementen van meer dan honderd jaar ervaring in het sociaal werk, hoe doen we het goede en hoe kunnen we het verschil maken? De evaluatie van aanpakken en interventies kan professionele organisaties die informatie geven die nodig is om effectief te werken. Het onderzoeksprogramma Inzicht in sociale interventies van Movisie stimuleert evaluatieonderzoek naar interventies. Onderzoek dat past bij de sociale sector. Effectieve sociale interventies Sinds 2008 voert Movisie in het kader van het VWS-programma Beter in meedoen het project Effectieve sociale interventies uit. Inmiddels maakt dit project deel uit van het reguliere werkprogramma van Movisie. Het doel van Effectieve sociale interventies is te bevorderen dat interventies in de sociale sector worden verbeterd, zodat cliënten en burgers beter worden bediend. Kern van het project is de databank waarin nauwgezette beschrijvingen van interventies zijn opgenomen. De databank helpt professionals bij het maken van weloverwogen keuzes in het

3 oplossen van maatschappelijke problemen. De databank gaat ook na welk onderzoek er is gedaan naar interventies. Uit deze inventarisatie blijkt dat het evaluatieonderzoek in de sociale sector niet alle bestaande mogelijkheden benut. Om evaluatieonderzoek naar sociale interventies te stimuleren, is binnen het project Effectieve sociale interventies het onderzoeksprogramma Inzicht in sociale interventies opgericht. Inzicht in sociale interventies In 2008 is het onderzoeksprogramma Inzicht in sociale interventies van start gegaan. De onderzoeksrapporten worden gepubliceerd in een groeiende reeks. Het betreft hier evaluatieonderzoek in de brede zin van het woord. Dat levert interessante informatie op, bijvoorbeeld over het vinden en binden van vrijwilligers bij verschillende organisaties, over de werkzaamheid van het Persoonsgebonden Budget (PGB) en over werkzame elementen van re-integratie in Maatschappelijke activeringscentra (MAC). Tegelijkertijd leveren de studies veel kennis op over vormen van evaluatieonderzoek naar het werk in de sociale sector. Zo is Realistic evaluation met succes toegepast bij het evalueren van veelbelovende activeringsprojecten op het snijvlak van de Wet maatschappelijke ondersteuning en de Wet Werk en Bijstand (zie kader). Activeren door participeren Het onderzoek Activeren door participeren onder leiding van hoogleraar Trudie Knijn van de Universiteit Utrecht evalueert drie veelbelovende activeringsprojecten. Zij doet dat aan de hand van interviews met cliënten en professionals. Door gebruik te maken van de onderzoeksvorm realistisch evalueren, maken de onderzoekers zichtbaar welke mechanismen binnen welke context leiden tot een gedragsverandering bij cliënten. Het onderzoek laat zien dat juist de combinatie van de harde hand van de WWB - met mogelijke sancties - en de zachte hand van de Wmo goed werkt. Deze combinatie maakt ondersteuning van de cliënt met aandacht voor diens persoonlijke geschiedenis en achtergrond mogelijk. Activeren door participeren geeft behalve inzicht in de manier waarop sociaal werk geëvalueerd kan worden ook inzicht in de werkpraktijk van alledag. Publicaties eenvoudig verkrijgbaar Alle gepubliceerde onderzoeken in de serie Inzicht in sociale interventies zijn gratis te downloaden en ook te koop als boek via movisie.nl/effectievesocialeinterventies.

4 Inhoudelijke toetsingscriteria Twee elementen vormen de kern van het huidige onderzoeksprogramma Inzicht in sociale interventies. Dit zijn tevens de belangrijkste criteria waaraan voorstellen worden getoetst. 1. Het onderzoek wordt uitgevoerd in de praktijk van de sociale sector en richt zich op één of meer concrete, in de praktijk veelgebruikte en doordachte interventies. 2. In het onderzoek wordt een bij de interventie passende vorm van evaluatieonderzoek uitgewerkt. Het onderzoek genereert kennis over de werkzaamheid van een interventie. Daarnaast vindt er verantwoording van de evaluatievorm plaats. Beide onderdelen dienen in het eindrapport te worden uitgewerkt. De uitkomsten moeten bruikbaar zijn voor de praktijkinstellingen die de interventie uitvoeren. Alle vormen van evaluatieonderzoek naar interventies komen in principe in aanmerking voor het onderzoeksprogramma. Dat kan onderzoek zijn dat de praktijkwerkers (deels) zelf kunnen uitvoeren, maar ook onderzoek waarvoor specialistische kennis van onderzoekers nodig is. Het kan gaan om onderzoek waarbij voorop staat of een interventie werkt (bijvoorbeeld monitoronderzoek of effectonderzoek) en om onderzoek naar hoe een interventie werkt (allerlei vormen van kwalitatief onderzoek). Praktische toetsingscriteria Inzicht in sociale interventies is een relatief klein onderzoeksprogramma dat werkt binnen de opdracht van het programma Effectieve sociale interventies. Het budget van het programma wordt jaarlijks vastgesteld in het kader van de begroting van Effectieve sociale interventies. Het indienen van voorstellen vindt getrapt plaats. De eerste fase bestaat uit het indienen van een beknopt projectidee. Dit kan via een specifiek formulier projectidee. Daarna wordt bekeken welke projectideeën in aanmerking komen voor het indienen van een volledig onderzoeksvoorstel in de tweede fase. De leiding van het onderzoek moet in handen zijn van een gerenommeerde wetenschapper op het onderzoeksterrein. Zowel op het terrein van de sociale sector als op het terrein van methoden en technieken van onderzoek is aantoonbare ervaring een vereiste. De continuïteit van het onderzoek moet gewaarborgd zijn door de mogelijkheid tot vervanging van de onderzoeksleider. Een kort curriculum vitae van de beoogde onderzoeksleider maakt deel uit van het projectvoorstel. Het onderzoek vindt plaats in nauwe samenwerking met een praktijkinstelling.

5 Het budget voor het onderzoeksprogramma bedraagt in 2014 totaal euro. Cofinanciering (inzet van eigen middelen) strekt tot aanbeveling. Er wordt een consortium samengesteld (met daarin naast een onderzoeks- of kenniscentrum minstens één praktijkorganisatie). Onafhankelijke commissie Een onafhankelijke commissie, bestaand uit vertegenwoordigers van praktijk en wetenschap, toetst de projectideeën en onderzoeksvoorstellen aan de hand van vooraf vastgelegde kerncriteria. De criteria zijn terug te vinden in het formulier waar u het projectidee kunt indienen. Dit formulier kunt u vinden op de website van Movisie. Onderzoeksprogramma: resultaten en beoogde resultaten Inzicht in sociale interventies heeft een aanjaagfunctie voor onderzoek naar de werkzaamheid van interventies in de sociale sector. Het programma geeft ruimte voor innovatief evaluatieonderzoek. Wanneer een vorm van evaluatieonderzoek goed werkt in de sociale sector, stimuleert Movisie verder gebruik buiten het eigen onderzoeksprogramma. Een voorbeeld van wijdere verspreiding is de toepassing van de Theory of change. Deze onderzoeksvorm is toegepast in een groot onderzoek naar een Rotterdamse methode voor gezinsondersteuning, de Sociale teams. De Theory of change is ook opgenomen in het onderwijscurriculum van de afdeling sociologie van de Erasmus Universiteit Rotterdam. Theory of change De Theory of change is een uit Amerika afkomstige vorm van evaluatie die zeer bruikbaar is voor het sociaal werk. Carol Weiss, de uitvinder van deze methode, neemt als uitgangspunt dat partijen die betrokken zijn bij een bepaalde interventie vaak verschillende doelen nastreven. Door de verschillende partijen te interviewen, worden de impliciete, vaak verborgen doelen zichtbaar en bespreekbaar. De Theory of change rangschikt alle genoemde doelen in een doelenboom. Vervolgens wordt geëvalueerd welke doelen in de doelenboom ook werkelijk worden behaald met de interventie. De informatie uit het onderzoek wordt weer teruggekoppeld aan de betrokken partijen, die de resultaten van het onderzoek kunnen gebruiken om een haalbare doelstelling te formuleren en de aanpak zo nodig te verbeteren.

6 Publicaties Deze onderzoeken zijn eerder verschenen in de serie Inzicht in sociale interventies: 1 De praktijk van het mantelwerk, 2009, T. Knijn; E. Grootegoed; B. da Roit; M. Willemse 2 Inspelen op initiatief, 2009, M. van der Sluis; M. van der Land 3 Een warm nest of een geoliede machine, 2010, M. Hoogenboom; T. Knijn; M. Saber 4 Zin in meedoen, 2010, K. Penninx 5 Inzicht in eigen kracht, 2010, H. Wagenaar; C. Balder-van Seggelen 6 Gezinsbegeleiding achter de voordeur, 2010, T. Tudjman; W. de Jong; E. Snel 7 Activeren door Participeren, 2011, M. Bouwman-van t Veer; T. Knijn; R. van Berkel 8 Polarisatie en radicalisering, 2011, V. Lub; N. de Groot; J. Schaafsma 9 Alleen slechte vrouwen klagen, 2011, E. Tonkens; L. Verplanke; L. de Vries 10 Op zoek naar het levende bewijs, 2011, K. Penninx; R. van der Zwet 11 Politie en jongerenwerk, 2012, J. Noorda; A. van Dijk; M. Kroeze 12 Respect, waardering en ontplooiing, 2012, K. Mogendorff; E. Tonkens, L. Verplanke 13 Moedwil en misverstand, 2012, M. Scholte; A. Sprinkhuizen 14 Naar het hart van empowerment, 2012, J. Boumans 15 Inzicht in wijkgericht werken, 2013, T. Tudjman 16 Bewijs gevonden, 2013, H. Michon, M. van Wezep, A. Rijkaart, K. Overweg, L. Vink, H. Kroon 17 Schetsen van Mismatch, 2014, A. Goossensen (red.) 18 Het belang van TijdvoorElkaar, 2014, F.H. Bredewold, I.W. Malda Bovenstaande publicaties zijn te koop of gratis te downloaden via de website van Movisie. Andere publicaties vanuit het onderzoeksprogramma: * Weten wat werkt. Passend evaluatieonderzoek in het sociale domein, 2013, J. Omlo; M. Bool; P. Rensen. Uitgeverij SWP. * Schoon, heel en werkzaam? Een wetenschappelijke beoordeling van sociale interventies op het terrein van buurtleefbaarheid, 2013, V. Lub. Boom Lemma uitgevers. Contact Voor meer informatie over het onderzoeksprogramma Inzicht in sociale interventies kunt u contact opnemen met: Saskia Keuzenkamp: T / E s.keuzenkamp@movisie.nl Martijn Bool: T / E m.bool@movisie.nl Het secretariaat van het onderzoeksprogramma is in handen van: Jeske van der Waerden T / E j.vanderwaerden@movisie.nl juli 2014 Postbus * 3501 DC Utrecht * T * * info@movisie.nl