Provincie Noord-Brabant. Beheer van vermogen In onzekere tijden

Transcriptie

1 Provincie Noord-Brabant Beheer van vermogen In onzekere tijden 1 maart 2016

2 2

3 Inhoudsopgave 3 Management samenvatting 4 1. Inleiding 6 2. Totstandkoming vermogensbeheer ( ) 8 3. Wat is de afgelopen vijf jaar gebeurd ( )? Hoe is de uitvoering van het beleid geweest? Wat is de optimale inrichting van het vermogensbeheer 17 en de structuur van het beleid? 6. Alternatieven inrichtingen van het vermogensbeheer Conclusies en aanbevelingen Externe validatie Naschrift bij externe validatie 27 Bijlagen 28 3

4 Management samenvatting Door de verkoop van de aandelen Essent in 2009 heeft de provincie Noord-Brabant een vermogen van ongeveer 3 miljard. Dit vermogen wordt beheerd volgens de regels die door Provinciale Staten zijn vastgelegd in de Verordening treasury Noord-Brabant. Bij het beheer van het vermogen gelden de uitgangspunten: - Niet speculeren met publiek geld. - Behalen van een rendement dat gelijk is aan het gemiddelde marktrendement. - De doelstellingen van het vermogensbeheer zijn: - Compenseren van het eerdere dividend dat de provincie ontving uit de aandelen Essent, nominaal 122,5 miljoen per jaar, ten behoeve van een duurzaam sluitende begroting; - Beschikbaarheid van 1 miljard ten behoeve van de realisering van de investeringsagenda. In 2009 en 2010 zijn met de opbrengst van de verkoop Essent twee obligatieportefeuilles ingericht met AAA-obligaties van Europese landen en banken met de hoogste kredietwaardigheid. Ten behoeve van het beheer van de obligatieportefeuilles is in 2011 opdracht gegeven aan twee externe vermogensbeheerders om deze portefeuilles te beheren: aan Robeco en aan BNG Vermogensbeheer. De eerste termijn van de overeenkomsten met deze partijen eindigt in juli Voordat een besluit kan worden genomen over de voortgang is een evaluatie nodig waarbij een centrale vraag is in hoeverre de externe vermogensbeheerders bijdragen aan het bereiken van de doelstellingen van de provincie. Daarnaast zijn binnen Provinciale Staten zorgen geuit over het bereiken van de doelstellingen van het vermogensbeheer: het jaarlijks behalen van een nominaal rendement van 122,5 miljoen. Vanuit Provinciale Staten kwam ook de suggestie om meer externe en onafhankelijk (Brabantse) deskundigheid te betrekken in het beheer van het vermogen. Door de samenhang van deze vraagstukken worden beide in dit rapport behandeld. Terugkijkend zien we dat in de afgelopen jaren de gestelde doelen zijn bereikt en dat de externe vermogensbeheerders een zinvolle bijdrage hebben geleverd aan het gevoerde risicomijdende beleid. Voor de komende jaren zien we dat de haalbaarheid van de realisering van de investeringsagenda voldoende is gewaarborgd. De kans op het behalen van 122,5 miljoen per jaar uit de immunisatieportefeuille op middellange en lange termijn is echter zeer onzeker. Externe vermogensbeheer kan bij het bereiken van die doelstelling zeker van toegevoegde waarde zijn. Door de afnemende omvang van de obligatieportefeuilles ligt continuering met één externe vermogensbeheerder voor de hand. Het rapport geeft vier aanbevelingen: 1. Aanpassen van het beleid vermogensbeheer zodat actiever gestuurd kan worden op een optimaal rendement op de obligatieportefeuilles. De fundamentele risicomijdende uitgangspunten mogen daarbij niet aangetast worden. De grens van de kredietwaardigheid bij aan te kopen obligaties blijft op het hoogste niveau: AAA. 2. Voor de uitvoering van het vermogensbeheer blijvend gebruik maken van externe deskundigheid (vermogensbeheer). 3. Aanpassen van het mandaat dat voor de externe vermogensbeheerder is opgesteld waardoor deze partij in de positie komt om de obligatieportefeuilles actief te optimaliseren. 4. Vanuit efficiency overwegingen te kiezen voor continuering met één van de twee externe vermogensbeheerders waarmee nu een overeenkomst bestaat en te kiezen voor die 4

5 vermogensbeheerder die aantoonbaar het beste (economisch meest voordelig) het mandaat kan uitvoeren. Voor het betrekken van onafhankelijke externe deskundigheid bij vraagstukken van vermogensbeheer is dit rapport voorgelegd aan prof dr. C. Koedijk, hoogleraar aan de Universiteit van Tilburg, met de vraag hierbij een externe validatie uit te voeren. De reactie van prof Koedijk is samengevat: De voorliggende nota is een gedegen en goed werk dat een evenwichtig beeld schetst van de resultaten en dilemma s in de verslagperiode. Het vermogensbeheer over de periode 2011 tot 2016 is succesvol geweest. De dalende rente zorgt er echter voor dat de doelen voor de immunisatie portefeuille vermoedelijk niet gehaald gaan worden, wat in toenemende mate een punt van zorg zal worden. Met het oog op de toekomst, wordt terecht afgezien van intern beheer van de twee portefeuilles. De keuze voor één externe vermogensbeheerder, boven continuering van de huidige inrichting, moet echter duidelijker en scherper worden gesteld. Nu is moeilijk te bepalen of de voorgelegde keuze wel zo eenduidig is in termen van de voor- en nadelen en de afweging die daartussen gemaakt kan worden. In het slot van het rapport zijn naar aanleiding van het advies van prof. Koedijk de keuzes en aanbevelingen aangescherpt.. 5

6 1. Inleiding In 2009 vond de verkoop van de aandelen Essent aan het Duitse RWE plaats. De provincie Noord-Brabant was, met een belang van 30,8%, de grootste aandeelhouder van Essent. De verkoop leverde de provincie Noord-Brabant in eerste instantie een bedrag van ruim 2 miljard aan vermogen op. Later zijn daar nog bedragen bijgekomen. Bij de ontvangst van de opbrengst uit de verkoop van de aandelen Essent was het beleid rond vermogensbeheer en treasury nog niet volledig uitgekristalliseerd. Het vermogensbeheer is in de periode uitgewerkt in een provinciale verordening en een treasury statuut. De doelen die destijds geformuleerd zijn: - Compenseren van het eerdere dividend van Essent zijnde 122,5 miljoen nominaal per jaar. - Beschikbaarheid van 1 miljard nominaal voor de realisering van de investeringsagenda. Voor het bereiken van die doelen is een robuust treasury beleid opgesteld met de belangrijkste kenmerken: - Geen speculatie met publiek geld: bij het beheer worden geen posities ingenomen met het doel een rendement te behalen dat hoger is dan de rendementen op de kapitaalmarkt - Passief beheer volgens het principe buy and hold - Risico zo beperkt mogelijk - Rendement in balans met het risico Deze aanpak is bijzonder succesvol gebleken. Hoewel dat geen doel was heeft de waarde van portefeuilles met obligaties zich bijzonder goed ontwikkeld. De provincie heeft geen afschrijvingen hoeven uit te voeren op de obligaties. De dalende rente op de kapitaalmarkt heeft enerzijds geleid tot de toegenomen marktwaarde, maar anderzijds eveneens tot lage herbeleggingsrendementen. Na de verkoop van de aandelen Essent en de opbouw van de obligatieportefeuilles hebben zich een aantal ontwikkelingen voorgedaan die van invloed zijn geweest op het beheer van het vermogen van de provincie. Ontwikkelingen in de wet- en regelgeving en in de financieeleconomische omgeving. De onzekerheden die deze ontwikkelingen met zich meebrengen en die van invloed zijn op het bereiken van de gestelde doelen hebben geleid tot de titel van dit rapport: Beheer van vermogen in onzekere tijden. In onderstaande tabel zijn de belangrijkste ontwikkelingen in de tijd weergegeven: Tabel 1 Overzicht ontwikkelingen vermogensbeheer Periode Ontwikkelingen vermogensbeheer 2009 Ontvangst middelen opbrengst aandelen Essent Inrichting obligatieportefeuilles Immunisatieportefeuille en Investeringsagenda 2010 Vaststellen Verordening treasury Noord-Brabant en Treasury Statuut 2010 Selectie externe vermogensbeheerders en bewaarbank 2011 Overeenkomst met externe vermogensbeheerders en bewaarbank 2013 Invoering verplicht schatkistbankieren voor decentrale overheden 2014 Aanpassen Verordening treasury voor leningen aan gemeenten en andere openbare lichamen 2014 Aanwijzen broker/adviseur voor leningen aan openbare lichamen 2014 Start opbouw leningen aan gemeenten en andere openbare lichamen 6

7 2015 Aanpassen verordening treasury voor het verstrekken van leningen met een publiek doel uit de immunisatieportefeuille 2015 Start leningen met publiek doel vanuit de immunisatieportefeuille 2016 Einde eerste termijn overeenkomst externe vermogensbeheerders en tussentijdse evaluatie De beëindiging van de eerste termijn van de overeenkomst met de externe vermogensbeheerders was een aanzet om een tussentijdse evaluatie uit te voeren. Daarnaast waren vragen geformuleerd vanuit Provinciale Staten over het beheer van het vermogen en de zorgen over het behalen van het geformuleerde doel van 122,5 miljoen per jaar. Vanuit Provinciale Staten is daarnaast de suggestie gedaan om ons bij de keuzes in het vermogensbeheer bij te laten staan door onafhankelijke externe deskundigen. Deze vraagstelling heeft geleid tot een Plan van Aanpak voor een evaluatie waarin de onderzoeksvragen zijn opgenomen. De uitkomsten van de evaluatie worden gebruikt bij de bespreking van het vermogensbeheer en de gestelde doelen met de leden van Provinciale Staten. De uitkomsten daarvan vormen de input voor de mogelijke aanpassingen van het vermogensbeheerkeuzes en de rol van externe partijen daarbij. De volgende onderzoeksvragen zijn geformuleerd: - Hoe is de huidige opzet van het vermogensbeheer tot stand gekomen? ( ) - Wat is de afgelopen vijf jaar gebeurd? ( ) - Hoe is de uitvoering van het beleid geweest? - Wat is de optimale inrichting van het vermogensbeheer en de structuur van het beleid? Binnen de laatste vraag zullen verschillende alternatieve inrichtingen van het vermogensbeheer worden behandeld: - Continuering huidige inrichting - Aanstellen één vermogensbeheerder - Intern beheer met aanwijzen externe adviseur In de volgende hoofdstukken van dit rapport zullen de onderzoekvragen achtereenvolgens behandeld worden. In het laatste hoofdstuk zullen conclusies en aanbevelingen worden geformuleerd. Om invulling te geven aan de suggestie van Provinciale Staten om externe onafhankelijke deskundigheid te betrekken bij de keuzes die gemaakt worden is gekozen voor een externe validatie van dit rapport. De heer prof. C. Koedijk, verbonden aan de universiteit van Tilburg, heeft zich bereid verklaard die externe validatie uit te voeren. De resultaten van deze validatie staan in het slot van dit rapport (Hoofdstuk 8). 7

8 2. Totstandkoming vermogensbeheer ( ) In 2009 vond de verkoop van de aandelen Essent aan het Duitse RWE plaats. De provincie Noord-Brabant was, met een belang van 30,8%, de grootste aandeelhouder van Essent. De verkoop leverde de provincie Noord-Brabant in eerste instantie een bedrag van ruim 2 miljard aan vermogen op. Later zijn daar nog bedragen bijgekomen. Bij de ontvangst van de opbrengst uit de verkoop van de aandelen Essent was het beleid rond vermogensbeheer en treasury nog niet volledig uitgekristalliseerd. In samenspraak met het in 2008 ingestelde Treasury Committee is er voor gekozen de opbrengst uit te zetten in goed verhandelbare obligaties van Europese landen en banken met de hoogste kredietwaardigheid (AAA). Hiermee heeft de provincie gekozen voor een portefeuille inrichting met minder risico dan wettelijk toegestaan. Dat waren toentertijd de landen Nederland, Duitsland, Frankrijk, Oostenrijk, Frankrijk en Finland en de banken Rabobank, BNG Bank, NWB Bank en KFW Bank. Adviseur bij de aankoop van deze obligaties was in 2009 en 2010 BNP Paribas Investment Partners. Op 4 februari 2011 is de Verordening treasury Noord-Brabant vastgesteld. In deze verordening zijn door Provinciale Staten scherp de kaders vastgelegd waarbinnen het treasury beleid en vermogensbeheer moet worden uitgevoerd. In de verordening zijn regels gesteld over: - Risicomaatstaven - Risicolimieten - Aantrekken van middelen - Uitzetten van middelen - Inzet van derivaten - Duurzaamheid en behoorlijk bestuur bij wederpartijen In de Verordening treasury Noord-Brabant is vastgelegd dat het vermogen van de provincie primair wordt ondergebracht in twee beleggingsportefeuilles: 1. Immunisatieportefeuille Deze portefeuille heeft als doel om een zeker rendement te genereren door het jaarlijks ontvangen van een vaste opbrengst (rente en dividend), ter vervanging van de dividendinkomsten uit de aandelen Essent. Op dit moment bestaat de immunisatieportefeuille uit: - Obligaties van Europese landen en banken - Leningen aan openbare lichamen - Deposito s bij de schatkist - Aandelen Enexis - Aandeelhoudersleningen Enexis - Leningen aangegaan uit hoofde van de publieke taak (maatschappelijk rendement) 2. Investeringsagenda portefeuille Deze portefeuille heeft als doel om over een periode van vijftien jaar de middelen die nodig zijn voor de realisatie van de investeringsagenda beschikbaar te maken. Het beoogde bedrag voor de investeringsagenda is bepaald op 1 miljard. Bij de start van de portefeuille bestond 8

9 deze uit obligaties van Europese landen en banken. Nagekomen bedragen uit de verkoop van Essent zijn ook in de investeringsagenda portefeuille opgenomen (PBE, escrow bedragen). Voor beide portefeuilles geldt een passief beheer. Dat wil zeggen dat de obligaties worden aangeschaft met de bedoeling om deze tot de vrijval of tot benodigd voor de investeringsagenda in portefeuille te houden volgens het principe buy and hold. Naast dit passieve beleid waren ook de positionering op de rentecurve, geleidelijke groei van de portefeuilles en gelijkmatige vrijval in de tijd belangrijke uitgangspunten. In Bijlage 1 is een overzicht opgenomen met de obligaties die eind 2009 en begin 2010 zijn aangeschaft. De Verordening treasury voorziet tevens in een indexatieportefeuille. In deze portefeuille zouden middelen worden belegd waarvan de opbrengst zou worden aangewend om de immunisatieportefeuille tegen waardedaling door inflatie te beschermen. Door marktontwikkelingen maar vooral door de invoering van verplicht schakistbankieren is de opbouw van de indexatieportefeuille niet tot stand gekomen. In de Verordening treasury is opgenomen dat het vermogensbeheer zal worden uitgevoerd door één of meer externe marktpartijen. Voor de uitvoering van die functie is in 2010 een Europese aanbestedingsprocedure uitgevoerd. De twee partijen die daar als beste uitkwamen waren Robeco en BNG Vermogensbeheer. Aan de hand van een beleggingsmandaat is aan deze twee partijen opdracht gegeven het beheer uit te voeren. Het beleggingsmandaat is als Bijlage 2 bijgevoegd. Aan BNG Vermogensbeheer werd de helft van de immunisatie portefeuille in beheer gegeven; aan Robeco de andere helft van de immunisatieportefeuille en de volledige investeringsagenda portefeuille. Twee kernaspecten van de opdracht aan de vermogensbeheerders waren het dagelijks monitoren van de obligatieportefeuilles en daarover maandelijks rapporteren of direct als er sprake was van afwijkingen. Daarnaast moesten de vermogensbeheerders adviseren bij de aankoop van nieuwe obligaties in het geval nagekomen bedragen en bij de vrijval van obligaties. De overeenkomsten met de vermogensbeheerders zijn aangegaan voor een periode van 5 jaar met de mogelijkheid deze een keer te verlengen met 4 jaar. De termijn van 5 jaar loopt af op 15 juli De obligaties die de provincie in portefeuille heeft worden bewaard door een bewaarbank, een custodian. Dat was in eerste instantie State Street. Voor deze functie is in 2010 een aanbestedingsprocedure uitgevoerd. Uit dat proces is BNP Paribas als beste partij naar voren gekomen. Vanaf 2011 is deze partij de bewaarder van alle obligaties van de provincie. Naast de Verordening treasury Noord-Brabant die is vastgesteld door Provinciale Staten hebben Gedeputeerde Staten een Treasury Statuut vastgesteld waarin de kaders en voorschriften van de verordening nader zijn uitgewerkt. In het Treasury Statuut zijn de treasury organisatie, taken en bevoegdheden en rapportagesopgenomen. Als sluitstuk van de inrichting van de treasury binnen de provincie zijn alle relevante processen beschreven en vastgesteld. De bevoegdheid voor het vaststellen van de treasury processen is neergelegd bij de Clustermanager Bedrijfsvoering. 9

10 3. Wat is de afgelopen vijf jaar gebeurd? ( ) De afgelopen vijf jaar kenmerken zich door ingrijpende ontwikkelingen op het terrein van het wettelijk kader waarin de treasury en vermogensbeheer wordt uitgevoerd en ingrijpende ontwikkelingen op de relevante geld- en kapitaalmarkt. Wettelijk kader Provincie Noord-Brabant kan gelden uitzetten uit hoofde van haar functie, de publieke taak. Alle middelen die zij niet direct nodig heeft ter aanwending van voornoemde publieke taak ( overtollige liquiditeiten ) vallen onder het regime van de wet Fido en aanverwante regelgeving zoals de Ruddo. In 2013 is de Wet Financiering Decentrale Overheden (wet Fido) gewijzigd. Bij de wetswijziging is de verplichting ingevoerd voor decentrale overheden om alle overtollige middelen, dat wil zeggen alle middelen die niet direct nodig zijn voor de uitoefening van de publieke taak, te stallen bij de schatkist: het Ministerie van Financiën. Met deze maatregel beoogt de wetgever om de Nederlandse staatsschuld te verminderen. Immers door het stallen in de schatkist hoeft de Nederlandse staat minder te lenen op de geld- en kapitaalmarkt. Als bijkomend effect werd binnen de parlementaire behandeling van de wetswijziging genoemd dat bij het verplicht schatkistbankieren het kredietrisico bij uitzettingen nagenoeg verdwijnt. Binnen het verplicht schatkistbankieren, verstrekt de schatkist een vergoeding (rente) die gelijk is aan de rente die de Nederlandse staat betaalt op de geld- en kapitaalmarkt. De rente bij verplicht schakistbankieren, kan niet lager worden dan 0%. De tarieven waartegen de Nederlandse Staat zichzelf kan financieren zijn aanmerkelijk lager dan de rente tarieven die de decentrale overheden kunnen verkrijgen bij de uitzettingen of rendement op beleggingen aan andere partijen die tot dan toe voldeden aan de wet Fido. Alle uiteraard met een goede tot zeer goede kredietwaardigheid. De directe gevolgen van de invoering van de verplichting tot schatkistbankieren waren voor de provincie Noord-Brabant beperkt doordat bij de invoering was geregeld dat uitzettingen van voor 4 juni 2012 zouden worden gerespecteerd. Met ander woorden, deze uitzettingen kunnen in portefeuille blijven totdat deze aan het einde van de betreffende looptijd afgelost worden. Dat gold voor de volledige obligatieportefeuilles van de provincie. Binnen de bestaande obligatieportefeuille is het toegestaan om beheer acties uit te voeren. Er mogen aan- en verkooptransacties worden uitgevoerd ( switches ), mits deze het vervalpatroon van de uitzettingen niet verlengen. Naast een drempelbedrag is de enige uitzondering bij het verplicht schatkistbankieren de mogelijkheid om leningen te verstrekken aan andere openbare lichamen in Nederland (provincies, gemeenten, waterschappen en gemeenschappelijke regelingen) voor zover daar geen toezichtrelatie mee bestaat. Door een administratieve consolidatie dragen deze leningen ook bij aan vermindering van de staatsschuld. Bij de totstandkoming van de wetswijziging is door de wetgever onderstreept dat deze wijzigingen geen drempel opwerpt voor de ambities van de decentrale overheden en het uitvoeren van de publieke taak. De overtollige middelen zijn gestald bij de schatkist maar zijn zonder restricties beschikbaar voor de uitvoering van de publieke taak. 10

11 Financiële markten De afgelopen jaren kenmerken zich ook door grote bewegingen op de geld- en kapitaalmarkt. Door de bankencrisis maar ook door de economische crisis, het beleid van de centrale banken en de zogenaamde eurocrisis vluchten veel beleggers naar veilige havens. Eén van die veilige havens is de Nederlandse staat. Gevolg is dat de rente die de Nederlandse staat betaalt op de geld- en kapitaalmarkt uiterst laag is geworden. Renteniveaus zijn voor sommige korte(re) looptijden tot onder nul procent gedaald. De negatieve rente betekent dat een belegger geld toegeeft om de middelen in de veilige haven onder te brengen. Een verschijnsel dat tot voor kort ondenkbaar leek. Illustratief is de ontwikkeling van de rentecurve voor uitzettingen van tien jaar: Tabel 2: rente ontwikkeling Percentage 4 3,5 3 2,5 2 1,5 1 0, jaars rente Maand Een belangrijk effect van deze ontwikkeling is dat, in combinatie met de zeer goede kredietwaardigheid van de obligaties die provincie Noord-Brabant in portefeuille heeft, de marktwaarde van deze obligaties aanmerkelijk is gestegen. Het nadeel van deze ontwikkeling is de daling van het rendement op nieuwe uitzettingen. De twee vermogensbeheerders hebben bij de aanvang van de uitvoering van het mandaat adviezen gegeven bij de aankoop van nieuw obligaties. Omdat in die periode al grote druk lag op de rendementen bij staatsobligaties is in een aantal gevallen gekozen voor het investeren in zogenaamde covered bonds. Dit zijn leningen van Europese banken waaraan een extra zekerheid is gekoppeld in de vorm van onderliggend vastgoed. Gekozen is om alleen te beleggen in covered bonds met de hoogst mogelijke kredietwaardigheid van AAA. In de periode na 2010 hebben zich wel een aantal wijzigingen in de ratings voorgedaan bij Europese banken en rijksoverheden waarvan leningen in portefeuille zijn opgenomen. Dat waren Rabobank, de NWB Bank en de BNG Bank. Bij de landen waren dat Frankrijk en Oostenrijk. In alle gevallen hebben de vermogensbeheerders geadviseerd om de betreffende obligaties in 11

12 portefeuille te houden omdat, ondanks de afwaardering in rating, niet te verwachten was dat die partijen niet aan hun betalingsverplichtingen zouden gaan voldoen. Ook de marktwaarde van die obligaties veranderde nauwelijks naar aanleiding van die downgrading. Wij hebben de adviezen van de vermogensbeheerders opgevolgd. Ook Nederland heeft enige tijd haar AAA rating van S&P verloren. Inmiddels is die weer terug. Daarbij hebben ook de banken BNG Bank en de NWB bank hun AAA-rating weer terug ontvangen. Leningen aan gemeenten en waterschappen Bij de invoering van het verplicht schakistbankieren werd de mogelijkheid gecreëerd om leningen te verstrekken aan gemeenten en andere openbare lichamen in Nederland voor zover daar geen toezichtrelatie mee bestaat. In 2014 is de Verordening treasury zo aangepast dat de provincie ook van die mogelijkheid gebruik kan maken. Op advies van het Treasury Committee is een analyse uitgevoerd op de obligaties in de immunisatieportefeuille waarbij gekeken is naar het mogelijke voordeel dat zou kunnen worden behaald bij een gedeeltelijke omzetting van de bestaande obligaties in leningen aan openbare lichamen. Het Treasury Committee heeft een positief advies uitgebracht op dat voorstel. In dat kader zijn vervolgens obligaties met een aanmerkelijk hogere marktwaarde dan bij aanschaf verkocht en zijn daarvoor in de plaats leningen aan gemeenten en waterschappen verstrekt. Van elke ruil werd specifiek vastgelegd wat de hogere opbrengst zou zijn. De gerealiseerde boekwinsten bij deze verkopen zijn toegevoegd aan de immunisatieportefeuille. Effect hiervan is dat de omvang van de immunisatieportefeuille toeneemt en dat mogelijke tekorten in de opbrengsten zich eerder zullen voordoen. Het hogere rendement van de leningen aan gemeenten en waterschappen wordt voornamelijk verklaard door enerzijds de iets hogere rente bij deze leningen en anderzijds door de looptijd verlenging bij het aangaan van de nieuwe lening. De provincie werd bij die transacties geadviseerd door een marktpartij die gespecialiseerd is in onderhandse geldleningen aan andere openbare lichamen: de broker OHV In Bijlage 3 is weergegeven welke leningen aan openbare lichamen zijn verstrekt en in welke gevallen specifieke obligaties zijn verkocht als ruil. Publieke taak Door zowel de ontwikkelingen in de wetgeving als de ontwikkelingen in de markt is in de afgelopen jaren een bijgestelde visie ontstaan op de publieke taak van de provincie in relatie tot het vermogensbeheer. De vraag kwam naar voren of het vermogen van de provincie ook zou kunnen worden ingezet voor maatschappelijk gewenste projecten waarbij een beter rendement te behalen zou zijn zonder dat het risicoprofiel zou worden aangetast. De wens om dat mogelijk te maken heeft geleid tot een aanpassing van de Verordening treasury Noord-Brabant. Binnen de gewijzigde Verordening treasury is het toegestaan middelen vanuit de immunisatieportefeuille te investeren in projecten die zowel een maatschappelijk als een financieel rendement opleveren. Belangrijk procedureel aspect bij de uitbreiding van deze inzet van middelen is dat in alle gevallen waarbij Gedeputeerde Staten overweegt een dergelijk lening te verstrekken eerst Provinciale Staten in de gelegenheid worden gesteld hierover wensen en bedenkingen te uiten. In 2015 zijn drie van dergelijke besluiten genomen: twee met betrekking tot verstrekking van hybride kapitaal aan de BNG Bank en de NWB Bank. De derde casus betreft het besluit tot het verstrekken van een lening aan het ministerie van Defensie. Aan de NWB Bank en de BNG Bank 12

13 zijn de desbetreffende leningen daadwerkelijk verstrekt, respectievelijk 50 miljoen en 100 miljoen. De lening overeenkomst met het ministerie van Defensie zal naar verwachting in 2016 worden ondertekend voor 22 miljoen en de verstrekking is in Begin 2016 hebben Provinciale Staten bovendien geen wensen en bedenkingen uitgesproken bij voorgenomen leningen aan de Efteling en aan Libéma (Beekse Bergen). Al deze leningen zijn getoetst aan de voorwaarden die zijn vastgesteld: ze moeten een publiek doel dienen, het risico moet zeer laag zijn en het rendement moet hoger zijn dan behaald kan worden bij verplicht schakistbankieren. 13

14 4. Hoe is de uitvoering van het beleid geweest? Deze vraag spitst zich met name toe op de uitvoering van de activiteiten van de externe vermogensbeheerders Robeco en BNG Vermogensbeheer. Opdrachtverlening Bij de inrichting van het vermogensbeheer voor de provincie is in 2010 uitdrukkelijk gekozen om het vermogensbeheer uit te laten voeren door externe vermogensbeheerders. Ook was er een sterke voorkeur het vermogensbeheer te spreiden over ten minste twee partijen. De belangrijkste reden daarvoor was dat in het geval problemen zouden ontstaan bij één vermogensbeheerder de portefeuille snel zou kunnen worden overgebracht naar de andere vermogensbeheerder. Continuïteit zou daarmee worden gewaarborgd. Aan de hand van het beleggingsmandaat kregen de vermogensbeheerders de opdracht te adviseren bij kopen en verkopen van obligaties, de portefeuille te monitoren en rapportages te verstrekken. Bij de start van het vermogensbeheer door deze twee partijen kreeg BNG Vermogensbeheer de helft van de obligaties in de immunisatieportefeuille in beheer; Robeco kreeg de andere helft van de obligaties in de immunisatieportefeuille in beheer en de obligaties in de investeringsagenda portefeuille. De vergoeding voor BNG bedraagt 0,023% van de marktwaarde van het beheerd vermogen per jaar (in , -). De vergoeding voor Robeco bedraagt 0,015% van het beheerd vermogen op jaarbasis (in ,-). Bij de opdrachtverstrekking aan Robeco en BNG vermogensbeheer waren de obligatie portefeuilles al aangeschaft. Dat is gebeurd in 2009 en 2010 vrijwel direct na de ontvangst van de verkoop van de aandelen Essent. De obligaties in de immunisatieportefeuille zijn gesplitst waarbij de beide identieke helften aan de twee vermogensbeheerders in beheer zijn gegeven. De obligaties in de investeringsagenda zijn in beheer gegeven aan Robeco. Beide vermogensbeheerders hebben hun mandaat uitgevoerd conform de opdrachtverstrekking. De voornaamste activiteiten zijn de volgende geweest: - Op verzoek adviseren over aan te kopen obligaties - Maandelijkse rapportages en kwartaalrapportages - Mondeling toelichtingen op de rapportages - Monitoring kredietwaardigheid en marktwaarde ontwikkeling - Advisering bij downgrading van tegenpartijen Beide vermogensbeheerders hebben bij de start van het mandaat een aantal keer adviezen verstrekt voor de aankoop van obligaties. In Bijlage 4 is weergegeven welke obligaties zijn aangeschaft en via welke vermogensbeheerder. Nadat was besloten een transitie uit te voeren van een deel van de immunisatieportefeuille (ruil van obligaties en gemeenteleningen) is een aanbestedingsprocedure uitgevoerd voor een adviseur hierbij. Marktpartij OHV is daarbij als beste uitgekomen. OHV bemiddelt vanaf eind 2013 bij het verstrekken van leningen aan gemeenten en andere openbare lichamen en geeft adviezen over de te verkopen obligaties. Nadat de transactie over een lening aan een openbaar lichaam was gedaan werd meteen opdracht verstrekt aan de vermogensbeheerder Robeco en/of BNG Vermogensbeheer om de geselecteerde obligatie(s) te verkopen. Dat is steeds conform opdracht gedaan en de provincie werd meteen geïnformeerd over de resultaten van de verkopen. 14

15 Geconstateerd kan worden dat de dienstverlening naar de toekomst toe anders zal worden dan gedurende de periode Dit vanwege verplicht schatkistbankieren en invoering gemeenteleningen in de portefeuille. Met beide externe vermogensbeheerders, BNG Vermogensbeheer en Robeco, is de dienstverlening van de afgelopen jaren doorgenomen en vooruit gekeken naar de toekomst. Reactie Robeco Robeco heeft daarbij de nadruk gelegd op het onafhankelijke en professionele beheer en monitoring van de portefeuilles, over de informatievoorziening en advisering bij ontwikkeling van kredietwaardigheid (kredietrisico) van de tegenpartijen. Door informatie van de Robeco analisten blijven de portefeuilles toekomstbestendig en het risico op negatieve verrassingen beperkt. Bovendien zorgt Robeco door haar best execution beleid voor de meest gunstige prijzen bij de verkoop van obligaties. Reactie BNG Vermogensbeheer De werkzaamheden van BNG Vermogensbeheer voor de provincie Noord-Brabant zijn: - Monitoren van de portefeuille en doorgeven van ratingwijzigingen - Het adviseren omtrent downgrades en/of obligaties die onder de ratingrestricties terecht komen - Aandragen voor alternatieven voor obligaties met een negatief rendement - Uitvoeren van transacties - Rapporteren BNG Vermogensbeheer constateert dat de wereld rond vermogensbeheer en de invoering van verplicht schatkistbankieren belangrijke drempels opwerpen om de oorspronkelijke doelstellingen (met buy and hold beleid eeuwigdurend het Essent dividend te compenseren) te behalen. BNG ziet de dienstverlening verschuiven in de richting van advies en bemiddeling. BNG wil graag de dienstverlening uitbreiden naar buy and monitor. Advies van BNG Vermogensbeheer: mogelijk verlagen van de restricties van AAA naar AA. Wat voorheen AAA was is nu voor voornamelijk AA geworden. Daarmee kan het rendement op de portefeuille worden verbeterd. Zolang de looptijd niet wordt verlengd is dat wettelijk mogelijk. BNG Vermogensbeheer constateert een ontwikkeling in risico perceptie van de provincie door het verstrekken van achtergestelde leningen aan BNG Bank en NWB Bank. BNG Vermogensbeheer doet de suggestie om het beheer meer actief te maken en het mandaat aan te passen. Daarbij is een hoger rendement mogelijk. In dat geval komen wel hogere kosten die daarna goed gemaakt worden door het hogere rendement. BNG Vermogensbeheer doet ook de suggestie om de portefeuilles onder te brengen bij één vermogensbeheerder. Dat levert een kostenvoordeel op. Ook de dienstverlening die OHV biedt zou door BNG Vermogensbeheer kunnen worden verzorgd, inclusief het beheer van de leningenportefeuille. Dit gebeurt nu in beheer bij de provincie. Kernpunt volgens BNG Vermogensbeheer: provincie moet eerst fundamentele keuze maken voor mogelijke aanpassing van het beleggingsmandaat. Vervolgens kan de aard van de dienstverlening in de toekomst bezien worden. 15

16 Voorwaarden bij verlenging overeenkomst Zowel Robeco als BNG Vermogensbeheer hebben aangegeven de voorwaarden bij het vermogensbeheer voor de provincie Noord-Brabant in de komende periode te willen aanpassen. In beide gevallen voor lagere tarieven dan nu gelden. 16

17 5. Wat is de optimale inrichting van het vermogensbeheer en de structuur van het beleid De inrichting van het vermogensbeheer is afhankelijk van de doelstellingen en de kaders waarbinnen die gerealiseerd moeten worden. De doelstellingen van het vermogensbeheer zijn niet gewijzigd. De opgaven zijn: 1. Structurele opbrengst vanuit de immunisatieportefeuille van minimaal 122,5 miljoen per jaar. De immunisatieportefeuille bestaat uit obligaties van Europese landen en banken, aandeelhoudersleningen Enexis, deelneming Enexis (dividend), leningen vanuit een publieke taak, deposito s in de schatkist en leningen aan gemeenten en waterschappen. 2. Beschikbaarheid van nominaal 1 miljard voor de realisering van de investeringsagenda. De portefeuille hiervoor bestaat uit obligaties (inclusief rente opbrengsten) van Europese landen en banken, liquide middelen en toekomstige ontvangsten uit de escrows bij verkoop Essent. Investeringsagenda De beschikbaarheid van het bereiken van het gewenste niveau aan liquide middelen voor de investeringsagenda is nagenoeg gegarandeerd. Voor een deel zijn deze investeringen al gerealiseerd. We verwachten dat de realisatie van de overige investeringen binnen 10 jaar zal plaats vinden. Bij het laatste bestuursakkoord zijn via de derde tranche alle middelen toegewezen maar nog niet besteed. Definitieve invulling moet voor een deel nog plaats vinden. De in de komende tien jaar benodigde middelen zijn beschikbaar in de vorm van goed verhandelbare Europese obligaties van landen en banken. Daarnaast zijn liquide middelen aanwezig die gestald staan bij de schatkist. Zie onderstaande tabel met betrekking tot de ontwikkeling van de investeringsagenda. Tabel 3 Ontwikkeling investeringsagenda komst Herkomst Bedrag in mln Opbrengst uit verkoop Essent 669,4 General escrow ,4 Rente opgebouwd tot en met ,4 Aandeel in General escrow ,2 Subtotaal opgebouwd tot en met ,4 Rente te ontvangen ,6 Totaal beschikbaar Inzake het beheer van deze middelen volstaat het monitoren van de portefeuille en te zorgen voor liquide middelen wanneer dat nodig is. Immunisatieportefeuille Naast de deelneming in Enexis bestaat de immunisatieportefeuille uit de volgende onderdelen met vastrentende waarden: 17

18 Tabel 4 Immunisatieportefeuille per 31 december 2015 Obligatieportefeuille miljoen Leningen Enexis 274 miljoen Deposito s schatkist 348 miljoen Gemeenteleningen 587 miljoen Leningen publieke taak 150 miljoen De structurele opbrengst van 122,5 miljoen per jaar uit de immunisatieportefeuille is veel minder zeker. In de meerjarenraming is dat voor de jaren tot en met 2018 nagenoeg geborgd. In de jaren daarna zal een beroep nodig zijn op de egalisatiereserve die is ingesteld om schommelingen in de opbrengsten van de immunisatieportefeuille op te vangen. Die reserve zal naar verwachting in 2018 een omvang hebben van 133 miljoen. Onzeker is in welk tempo gebruik zal worden gemaakt van deze reserve. In onderstaande tabel is aangeven in welk tempo bij de actuele prognose het bereiken van het doel onder druk komt te staan. Tabel 5 Prognose opbrengst Immunisatieportefeuille bedragen in mln Opbrengsten Netto rendement obligaties 53,8 51,5 49,8 43,8 36,2 Rente deposito s schatkist 8,3 8,3 8,3 8,3 8,3 Rente aandeelhoudersleningen Enexis 13,1 7,7 7,8 5,8 - Dividend Enexis 30,8 30,8 30,8 30,8 30,8 Rente gemeenteleningen 6,1 6,1 5,4 5,8 5,7 Opbrengst hybride leningen 2,6 5,2 5,2 5,2 5,2 Herbeleggingsrente 1,5% 0,9 2,4 1,5 5,0 9,3 Totale beleggingsopbrengsten 118,2 112,0 108,8 104,7 95,5 Benodigd budget in meerjarenraming 122,5 122,5 122,5 122,5 122,5 Geschat overschot/tekort 4,7 10,5 13,7-17,8-27,0 Dekking uit financieringsresultaat 10,2 12,9 16,3 16,2 16,2 Mutatie Dividend- en rentereserve 3.3 2,4 2,6-1,6-10,8 De belangrijkste oorzaak van de verminderde opbrengsten is de extreem lage rente op de kapitaalmarkt, waartegen onze vrijvallende beleggingen worden herbelegd. Op dit moment gaan we uit van een herbeleggings-rendement van 1,5%. Onder de huidige marktomstandigheden is het een aanzienlijke uitdaging om dat rendement te behalen. Met de huidige rentevergoedingen onder het verplichte schatkistbankieren lukt dat in ieder geval niet. Onder de huidige en te verwachten omstandigheden zullen we met het passieve beleid waarmee we gestart zijn niet de gestelde doelen bereiken. Het passieve beleid van buy and hold is al voor een deel losgelaten door meer actief op te treden bij het verstrekken van leningen aan gemeenten en waterschappen en het verkopen van obligaties die daarvoor het meest in aanmerking komen. In het mandaat dat opgesteld is bij het aangaan van de overeenkomsten met de externe vermogensbeheerders is de rol van de vermogensbeheerders passief ingestoken. Het externe 18

19 vermogensbeheer heeft zich ook als zodanig gemanifesteerd. Bij de start van het beheer in 2011 zijn een aantal aankopen (beleggingen en herbeleggingen) gedaan van obligaties en covered bonds. Daarover hebben de vermogensbeheerders geadviseerd. In de jaren daarna is, mede onder invloed van de invoering van verplicht schakistbankieren, de rol van de vermogensbeheerders beperkt gebleven tot het rapporteren over de portefeuille, monitoren van ratings van de obligaties die in portefeuille zijn opgenomen en adviseren over het al dan niet in portefeuille houden van obligaties bij een downgrading. Gegeven de veranderde (markt)omstandigheden, voorzien we dat de rol van de vermogensbeheerders dient te veranderen om de kans op het behalen van onze doelstellingen te vergroten. De concrete vragen die we hierover aan de vermogensbeheerders hebben gesteld waren: 1. Hoe zou u invulling willen en kunnen geven aan een meer actieve rol van de externe vermogensbeheerders om de gestelde doelen te behalen. Welke concrete adviezen en scenario s kunnen daarbij geleverd worden. Daarbij uitgaande van de kaders (randvoorwaarden) die nu in het mandaat zijn opgenomen. 2. Dezelfde vraag maar dan zonder de beperkingen die gesteld worden in het mandaat maar uiteraard wel binnen de wettelijke kaders van Fido en Ruddo en verplicht schatkistbankieren. Beide vermogensbeheerders hebben schriftelijk gereageerd op deze vragen en deze ook mondeling toegelicht. Beide vermogensbeheerders hebben in hun reactie aangegeven dat binnen de huidige marktomstandigheden een herbeleggingsrendement van 1,5% binnen het afgegeven mandaat niet mogelijk is. In de beantwoording van de vragen zijn wel grote verschillen. Robeco ziet weinig mogelijkheden tot significante verbeteren van het rendement en blijft gericht op de marktwaarde ontwikkeling en niet op de uiteindelijke opbrengst van een lening (yield to maturity). De voorstellen die Robeco doet met verschillende soorten obligaties vallen buiten het wettelijk kader. Van BNG Vermogensbeheer komen concrete voorstellen waarbij weliswaar niet het doelrendement wordt behaald maar waarbij wel aanmerkelijke verbeteringen mogelijk zijn ten opzichte van de huidige posities. BNG stelt een herstructurering van de huidige portefeuille voor in een drietal alternatieven die Portefeuille 1, Portefeuille 2 en Portefeuille 3 worden genoemd. Tabel 6 Alternatieve portefeuilles BNG Vermogensbeheer Portefeuille Inhoud Rendement Huidige portefeuille 0,15% Portefeuille 1 Volledig AAA, conform mandaatrichtlijnen 0,41% Portefeuille 2 Conform huidige rating verdeling(ontstane 0,46% overschrijdingen niet ongedaan) Portefeuille 3 Kaders Wet fido/ruddo 0,84% Daarbij tekent BNG vermogensbeheer aan dat het rendement nog kan worden verbeterd indien obligaties met een laag of negatief rendement worden omgezet in deposito s in de schatkist of geruild tegen leningen aan openbare lichamen. Daarbij kunnen een aantal scenario s worden gemaakt met de variabelen in kredietwaardigheid, leningen aan openbare lichamen en deposito s in de schatkist en de looptijd. In onderstaande tabel staan een aantal scenario s die hiermee zijn opgesteld. 19

20 Tabel 7 Scenario s portefeuilles met variabelen kredietwaardigheid, gemeenteleningen en schatkist en looptijden Variant A Variant B Variant C Zonder OL en SKB Looptijd gelijk Incl. OL en SKB Looptijd gelijk Incl. OL en SKB Looptijd verlengd Min. 10% vrijval p.j. Looptijd Rendement Looptijd Rendement Looptijd Rendement Portefeuille A Conform huidige rating verdeling 5,2 0,46% 4,6 0,51% 8,4 0,77% (overschrijdingen worden niet ongedaan gemaakt) vnl. AAA Portefeuille B Kaders Wet Fido/Ruddo Inclusief AA 5,1 0,84% 5,1 0,87% 7,1 0,89% OL = Onderling lenen: gemeenteleningen SKB = Schatkistbankieren 20

21 6. Alternatieve inrichtingen van het vermogensbeheer Met betrekking het beheer van de immunisatieportefeuille zien we ontwikkelingen die in de loop van de komende jaren een toenemend effect zullen hebben. De portefeuille met obligaties in de immunisatieportefeuille zal in de komende jaren geleidelijk afnemen. Uiteindelijk tot nul. Aankoop van obligaties is uitsluitend mogelijk indien de looptijd niet verlengd wordt. Door het verplicht schatkistbankieren is het niet toegestaan vrijvallende obligaties opnieuw in soortgelijke beleggingen onder te brengen. Uitzettingen die dan mogelijk worden zijn deposito s bij de schatkist en het verstrekken van leningen aan gemeenten en andere openbare lichamen voor zover de provincie daar geen toezichtrelatie mee heeft. Op dit moment heeft de provincie deposito s bij de schatkist en geldleningen verstrekt aan openbare lichamen. Deze uitzettingen zijn niet in beheer bij de externe vermogensbeheerders maar worden door de eigen organisatie beheerd. Dat geldt ook voor de leningen met een maatschappelijk doel die de provincie verstrekt heeft uit de immunisatieportefeuille. Ook deze zijn in eigen beheer genomen. Belangrijke reden daarvoor is dat deze uitzettingen (vooralsnog) niet verhandelbaar zijn op een openbare markt. Het zijn alle onderhandse beleggingen. Van belang bij deze uitzettingen is vooral de bewaking van het tegenpartij risico (kredietrisico). Voor leningen aan openbare lichamen is geen kredietrisico aanwezig. Door achterliggende wet- en regelgeving is het kredietrisico nagenoeg uitgesloten. Voor de bewaking van leningen met een maatschappelijk rendement heeft het College van Gedeputeerde Staten in het Treasury Statuut regels vastgelegd hoe het kredietrisico wordt beheerd. Omdat dit altijd specifieke partijen zijn is het niet zinvol om een bewaking van dit kredietrisico neer te leggen bij de externe vermogensbeheerders. Bovendien worden de leningen verstrekt via een subsidiebeschikking en ligt het niet voor de hand om dit in mandaat te geven bij een derde. Bij de invulling van het vermogensbeheer zijn in de toekomst verschillende alternatieven mogelijk. Beide externe vermogensbeheerders hebben hun functie naar behoren uitgevoerd. Continueren van de mandaten zou daarom goed mogelijk zijn. Ook de functie van broker/adviseur bij gemeenteleningen door OHV zijn van toegevoegde waarde gebleken. Vanwege de gewijzigde omstandigheden is de vraag of onveranderd continueren van de opzet nog optimaal is. In de nieuwe setting onderscheiden we de volgende functies: - Beheer van de obligatieportefeuille Hierbij gaat het om de optimalisatie en daarbij mogelijke herstructurering van de huidige portefeuille. - Adviezen bij het verstrekken van leningen aan gemeenten en andere openbare lichamen Deze functie kan het beste uitgevoerd worden door een adviseur/broker die actief in die markt opereert en daardoor beschikt over het noodzakelijke netwerk. - Beheer van deposito s in de schatkist en leningen aan gemeenten en andere openbare lichamen Dit betreft deposito s en onderhandse leningen die tot het einde van de looptijd in portefeuille blijven. Er wordt praktisch niet in gehandeld. De kredietwaardigheid van deze uitzettingen is geborgd in het wettelijk kader van de Nederlandse overheid. Het beheer wordt uitgevoerd binnen de eigen organisatie van de provincie. - Beheer van leningen vanuit de publieke taak 21

22 Dit zijn in principe ook onderhandse leningen die tot het einde van de looptijd in portefeuille blijven. Door het specifieke publieke doel dat aan deze leningen is verbonden zal de monitoring van de kredietwaardigheid altijd een bijzondere functie zijn. In het Treasury Statuut van de provincie zijn door Gedeputeerde Staten regels vastgelegd op welke wijze de bewaking van deze leningen plaats moet vinden. Het beheer van deze leningen wordt daarom uitgevoerd binnen de eigen organisatie van de provincie. Voor het beheer en optimalisatie van de obligatieportefeuille zijn een drietal alternatieve oplossingen mogelijk: 1. Continueren huidige inrichting 2. Doorgaan met één externe vermogensbeheerder 3. Intern beheer Continueren huidige inrichting In dit geval worden de overeenkomsten met de twee externe vermogensbeheerders verlengd met een periode van vier jaar. In overleg met de afdeling Inkoop kan gekeken worden naar mogelijke aanpassing van de tarieven. Beide vermogensbeheerders hebben op voorhand al te kennen gegeven bereid te zijn hun tarieven te verlagen indien we de overeenkomst verlengen. Afhankelijk van de mogelijke aanpassingen van het mandaat zullen de resultaten van deze vermogensbeheerders uiteen gaan lopen. Doorgaan met één vermogensbeheerder Indien we doorgaan met één vermogensbeheerder ligt het voor de hand om dat te doen met BNG Vermogensbeheer. Uitgaande van de voorstellen die beide hebben gedaan verwachten we van BNG Vermogensbeheer de beste resultaten bij een aanpassing van het mandaat en de mogelijkheid om de portefeuilles te herstructureren en te optimaliseren. Deze partij heeft duidelijk het beste zicht op de kaders waarbinnen de provincie als publieke instelling kan opereren. Dit alternatief heeft ook een efficiency voordeel. Nu moeten rapportages van beide partijen samengevoegd worden. Die noodzaak vervalt dan. De overweging in 2011 om twee vermogensbeheerders te nemen en zo het risico te spreiden is nog wel aanwezig maar de impact zal altijd zeer beperkt zijn, mede gezien de afnemende omvang van het aantal leningen en tegenpartijen in de portefeuille. Ook is de vermogensbeheerder niet in het bezit van de beleggingen. De obligaties worden bewaard door een separate bewaarbank. Indien gewenst kan op elk moment de overeenkomst worden opgezegd en de portefeuille in beheer gegeven van een andere partij. Intern beheer Bij dit alternatief worden de contracten met beide vermogensbeheerders opgezegd en voeren we het beheer zelfstandig uit. Voor specifieke kennis voor monitoring van de portefeuilles en verkoopadviezen wordt een adviseur ingehuurd In principe is dit alternatief goed uitvoerbaar. De provincie kent een duidelijke structuur en organisatie waarbinnen het beheer van de portefeuilles goed geborgd is. Het beleidskader is duidelijk en helder omschreven in Verordening treasury en Treasury Statuut. In de vastgelegde processen is duidelijk wat de rollen, taken en bevoegdheden zijn van de verschillende functionarissen en hoe controle en toezicht zijn geregeld. Het Treasury Committee is volledig in positie om namens Gedeputeerde Staten toezicht te houden en 22

23 daarover te rapporteren. Dit alternatief is zeker het minst kostbaar. Het vraagt evenwel veel meer van de interne organisatie en gaat daarmee ook gepaard met een hoger afbreukrisico. 23

24 7. Conclusies en aanbevelingen Samenvattend kunnen we concluderen dat de opgaven waar de provincie voor staat zeer uitdagend zijn. Tot nu toe is het risicomijdende en stringente beleid aantoonbaar succesvol geweest. De pijlers daarvan zijn: o Niet speculeren met publiek geld o Geen hoger rendement nastreven dan gemiddeld behaald wordt op de relevante kapitaalmarkt Met de inrichting van het huidige vermogensbeheer en de mandaten waarbinnen de externe vermogensbeheerders acteren zijn de doelstellingen wel op korte termijn haalbaar. Op middellange termijn worden de doelstellingen lastiger te bereiken en voor de lange termijn bestaat grote onzekerheid. De belangrijkste factor hierbij is de ontwikkeling van de kapitaalmarktrente die momenteel op historisch lage niveaus ligt. De kans dat de provincie de gestelde doelen kan bereiken wordt vergroot bij een actiever vermogensbeheer zonder de basis van de gekozen strategie te verlaten: niet speculeren met publiek geld en geen hoger rendement verwachten dan gemiddelde marktrendement. Bij continueren van een passief en buy and hold beleid zullen de rendementen van het vermogensbeheer verder wegzakken. Voor invulling van een actiever vermogensbeheer is specifieke deskundigheid noodzakelijk. Gedegen kennis van de relevante markten en capaciteit om slagvaardig te handelen zijn daarbij onmisbaar. Adviezen over te verkopen obligaties en monitoring van de bestaande portefeuille zijn in dat geval waarschijnlijk ontoereikend. Dat leidt tot de volgende vier aanbevelingen waarbij ook het advies vanuit de externe validatie is betrokken. 1. Aanpassen van het beleid vermogensbeheer zodat actiever gestuurd kan worden op een optimaal rendement op de obligatieportefeuilles. De fundamentele risicomijdende uitgangspunten mogen daarbij niet aangetast worden. De grens van de kredietwaardigheid bij aan te kopen obligaties blijft op het hoogste niveau: AAA. De onrust op de financiële markten duurt nog steeds voort. Bij neerwaartse bijstelling van obligaties blijft de kredietwaardigheid in eerste instantie binnen aanvaardbare grenzen. 2. Voor de uitvoering van het vermogensbeheer blijvend gebruik maken van externe deskundigheid (vermogensbeheer). 3. Aanpassen van het mandaat dat voor de externe vermogensbeheerder is opgesteld waardoor deze partij in de positie komt om de obligatieportefeuilles actief te optimaliseren. Daarbij past ook het actief verkopen van obligaties indien het rendement negatief wordt. Plaatsen in de schatkist is dan een betere oplossing 4. Vanuit efficiency overwegingen te kiezen voor continuering met één van de twee externe vermogensbeheerders waarmee nu een overeenkomst bestaat en te kiezen voor die vermogensbeheerder die aantoonbaar het beste (economisch meest voordelig) het mandaat kan uitvoeren. 24