A. HUIDIG AREAAL BEDRIJVENTERREINEN

Transcriptie

1 BIJLAGE

2 A. HUIDIG AREAAL BEDRIJVENTERREINEN Hier vindt u een overzicht van het huidig areaal bedrijventerreinen in de gemeente Smallingerland. Dit zijn alle bedrijventerreinen; met ofwel grond uitgeefbaar (terstond of niet terstond) ofwel bedrijventerreinen die volledig zijn uitgegeven (A7-Noordoost, Burmaniapark, De Swetten, Morra Park en Ringweg Drachten 1 ). Figuur 1: huidig areaal bedrijventerreinen Burmaniapark Ringweg Drachten A7-Noord/Noordoost De Swetten De Haven Morra Park Bron: (2010). 1 Zie ook tabel 2 op pagina 13 van het hoofdrapport. 1

3 Hieronder werken we de bedrijventerreinen groter of gelijk aan 10 hectare bruto binnen het huidig areaal kort uit in een factsheet. Het gaat om de bedrijventerreinen: De Haven; A7-Noordoost; Burmaniapark; De Swetten; A7-Noord. Morra Park en Ringweg Drachten (respectievelijk 3 hectare bruto en 2 netto en 4 hectare bruto en 3 netto) worden hier dus niet uitgewerkt. Op grondgebied van de gemeente Opsterland ligt bedrijventerrein A7-Zuid; ten zuidoosten van Drachten in de zuidwest oksel van knooppunt A7/N31. Het gaat om een bedrijventerrein van 65 hectare bruto en 43 hectare netto. Hier is nog circa 7,4 hectare uitgeefbaar. 2

4 Tabel 1: locatieprofiel De Haven De Haven Ligging en bereikbaarheid Ligging Bedrijventerrein De Haven ligt aan de westelijke zijde van Drachten, ten westen van de Noorderen Zuiderhogeweg. Via deze ontsluiting zijn diverse provinciale wegen te bereiken, evenals de A7 richting Amsterdam- Groningen. Ten oosten en zuiden van De Haven liggen woonwijken terwijl de westelijke en noordelijke begrenzing wordt gevormd door open landschap. In de nabije omgeving van De Haven liggen de bedrijventerreinen De Swetten en Burmaniapark. Bereikbaarheid (vracht)auto Via de Noorder- en Zuiderhogeweg is de A7 alsmede de N31 richting Leeuwarden bereikbaar. Rond de ontsluitingwegen van De Haven is het in de spitsuren wel druk, maar dit levert geen hinder of ongewenste situaties op. Wel worden drie ontsluitingspunten (kruispunten) van De Haven meegenomen in het verkeersmodel (in de maak) voor de Noorder- en Zuiderhogeweg. De interne ontsluiting is ruim van opzet en rondlopend. Er komt een extra ontsluitingsweg voor hulpverkeer over de Philipslocatie. Multimodaliteit De Haven is ook bereikbaar via het water voor schepen tot en met klasse IV (voor klasse Vaschepen is provinciale ontheffing nodig). Deze schepen kunnen lossen aan de openbare loswal of aan één van de kades van de bedrijven. Voor de insteekhaven is in het bestemmingsplan opgenomen dat de kavels alleen worden verkocht aan watergebonden bedrijvigheid. Er zit wel een aantal bedrijven langs de kade die er nu geen gebruik van maakt. Bereikbaarheid OV Er is een beperkte aansluiting op openbaarvervoerlijnen. 3

5 Tabel 1 (vervolg): locatieprofiel De Haven De Haven Profiel Omvang In totaal: 300 hectare bruto en 236 hectare netto. Uitgeefbaar: 12 hectare netto. Type terrein Modern gemengd en industrieterrein. De Haven is groot en divers; qua maat en schaal (soms fijnkorrelig, soms grof). Het is een echt werkterrein. Deelgebied de Tussendiepen heeft een eigen karakter met een betonfabriek en een elektronicaconcern, dit zijn relatief grote ruimtegebruikers. Dit terreindeel is gedateerd. Hier zit o.a. de betonfabriek van Kijlstra. Het veel grotere noordelijke deel heeft een gemengd profiel met o.a. productieactiviteiten, maar ook handel en andere activiteiten. Hier is een sterke mix van bedrijven gevestigd; groot, klein, met diverse activiteiten en sterk verschil in uitstraling en type bedrijfspand. De Haven is bestemd en geschikt voor zware bedrijvigheid; er is ook ruimte voor hogere hindercategorieën (tot en met 5). Het terrein is intern gezoneerd. Doelgroepen Industrie (met bijbehorende erven), overslag, garagebedrijven (met bijbehorende erven). Verder is er nog bedrijvenruimte gereserveerd voor horeca, nutsbedrijven, servicestations en bijzondere doeleinden, zoals kiosken. Parkmanagement Stichting Parkmanagement Regio Drachten (SPRD). Bestemmingsplan Bebouwingspercentage Circa 50 tot 60%, maximaal toegestaan 80%. kavels Parkeren Op de eigen kavel. Verder zijn er een aantal parkeerstoepen voor auto s en vrachtauto s. Bouwhoogte De bouwhoogtes van de panden verschillen sterk, er is geen geografische verdeling die gebouwen naar omvang of hoogte clustert. De maximumbouwhoogte is 15 meter. 4

6 Tabel 1 (vervolg): locatieprofiel De Haven De Haven Ruimtegebruik Veroudering 2 Vooral ruimtelijke veroudering, sterk versnipperd over deellocaties en verspreid over zo n 300 hectare bedrijventerrein. Circa een derde deel daarvan is naar schatting daadwerkelijk verouderd: dus circa 100 hectare, waarvan 60 tot 80 hectare in lichte vorm. Daarnaast ook lichte maatschappelijke veroudering op een deel van de Tussendiepen. Zie voor meer informatie ook de rapportage Herstructureringsopgave Fryslân in beeld (maart 2010), in opdracht van de provincie Friesland. Leegstand Er stond lange tijd één (verouderd, incourant) pand leeg aan de Tussendiepen, inmiddels is deze in gebruik genomen door kunstenaars. In de schouw medio 2009 leek geen leegstand te zijn op De Haven. Dit lijkt op basis van praktijkervaring elders niet juist. Daarom is een (theoretische) berekening gemaakt op basis van 1,5% leegstand in bedrijfsruimten die de NVB in de gemeente Smallingerland constateerde (NVB, Thermometer Bedrijfsruimten 2010, peildatum medio 2009). Uitgaande van 221 hectare uitgegeven bedrijventerrein op De Haven met een f.s.i. van 0,5-0,6 schatten wij de leegstand in op m² bvo. 2 Technische veroudering betreft de fysieke en niet-fysieke infrastructuur, die niet langer past bij de vestigingseisen van bedrijven, zoals slijtage aan materialen, maar ook het ontbreken van bijvoorbeeld glasvezelkabel, een te smal wegprofiel of het ontbreken van openbaar vervoer voor arbeidsintensieve bedrijven. Economische veroudering is het afnemen van de bijdrage, die het terrein levert aan de economische ontwikkeling van een gemeente/regio (bruto regionaal product, aantal arbeidsplaatsen), maar ook afname van de grondwaarde en technologische veroudering van het bedrijfsonroerend goed doordat perceel en gebouw incourant zijn geworden. Ruimtelijke veroudering betreft de inrichting en lay-out van het bedrijventerrein, maar ook de ruimtelijke inpassing in de omgeving of een conflict tussen de verschillende grondgebruikfuncties. Maatschappelijke veroudering betreft sociale veiligheid en andere leefbaarheidaspecten, bijvoorbeeld door gewijzigde regelgeving (milieu, veiligheid, arbeidsomstandigheden) of onwenselijkheid bijvoorbeeld door de nabijheid van een woonwijk of transformatieplannen. 5

7 Tabel 1 (vervolg): locatieprofiel De Haven De Haven Ruimtegebruik Restkavels Over het terrein verspreid zijn diverse onbebouwde stroken/kavels op reeds uitgegeven terrein; in totaal gaat het om circa 10 hectare. Volgens opgave van de gemeente is een deel hiervan niet voor (her)gebruik beschikbaar. Op De Haven zijn daarnaast nog enkele uitgeefbare kavels: rond de nieuwe insteekhaven circa 11 hectare, 1,8 op de voormalige KWS-locatie, 1 op SMST en 0,9 op de Tussendiepen In totaal gaat het om ongeveer 1,5 tot 2 hectare die wel direct beschikbaar zijn voor hergebruik. Zie figuur 2 op de volgende pagina, waarop dit is aangegeven. Bruto/nettoverhouding 79% (Bron: IBIS, 2008). Floor space index Circa 0,5 tot 0,6. 6

8 Figuur 2: direct ruimte voor inbreiding op De Haven Bron: Stec Groep (2009) en gemeente Smallingerland (2009/2010). Toelichting: er zijn op De Haven drie locaties waar direct ruimte is voor inbreiding. Deze zijn op de kaart genummerd van één tot drie. Alleen kavel (1) is volledig geschikt voor inbreiding. De kavels (2) en (3) zijn slechts voor de helft geschikt voor inbreiding. In totaal gaat het om circa 1,5 tot 2 hectare. 7

9 Tabel 2: locatieprofiel A7-Noordoost 3 A7-Noordoost Ligging en bereikbaarheid Ligging Het terrein ligt ten zuidoosten van Drachten in de noordoost oksel van de N31 en de A7. Hoewel het terrein aan de snelweg en aan een vierbaans provinciale weg ligt is het geen echte zichtlocatie; er staat een bomenrij tussen. Bereikbaarheid (vracht)auto Extern is de locatie vlot te bereiken vanaf de N31 (en de A7). Intern is er een rondweg gecreëerd, deze is niet heel breed, maar breed genoeg voor de aard van het bedrijventerrein, er zitten geen grote transporteurs die de weg intensief zullen gebruiken. Multimodaliteit Geen. Bereikbaarheid OV Er zijn vier buslijnen naar het terrein. Profiel Omvang In totaal 10 hectare bruto en 9 hectare netto. Volledig uitgegeven. Type terrein Modern gemengd, snelweglocatie. Doelgroepen Bouwnijverheid, groothandel, zakelijke dienstverlening en kleinschalige productiebedrijven. Parkmanagement Door Hanzevast. Bestemmingsplan Bebouwingspercentage Circa 40 tot 50%. kavels Parkeren Op de eigen kavel. Toch wordt er ook voor zo een klein terrein relatief veel op straat geparkeerd (voor Caparis). Bouwhoogte Tot 6 meter. 3 Naamgeving volgens IBIS Werklocaties. Ook bekend als: Noordoost Kwadrant. 8

10 Tabel 2 (vervolg): locatieprofiel A7-Noordoost A7-Noordoost Ruimtegebruik Leegstand Geen. Restkavels Over het terrein verspreid liggen enkele onbebouwde, wel uitgegeven reststroken of delen van kavels. Het gaat om ruim 1 hectare in totaal. Deze zijn echter gereserveerd voor een mogelijke, toekomstige uitbreiding van de bestaande bedrijven (en in privaat bezit). Hergebruik door een ander bedrijf is daarmee in ieder geval niet direct mogelijk. Bruto/nettoverhouding 88% (Bron: IBIS, 2008). Floor space index Circa 0,2 tot 0,3. 9

11 Tabel 3: locatieprofiel Burmaniapark Burmaniapark Ligging en bereikbaarheid Ligging Burmaniapark ligt ten noorden van Drachten en ten Noorden van de A7. Het terrein is op een zichtlocatie gelegen aan de Noorderhogeweg/Zuiderhogeweg. Bereikbaarheid (vracht)auto Extern is de locatie vlot te bereiken vanaf de N31 (via de Noorderhogeweg/Zuiderhogeweg), deze biedt toegang tot de A7. Intern is de ontsluiting wat krap, wegen zijn smal maar rondlopend; wel sluit dit stratenkarakter aan op de woon-werkfunctie van het terrein. Multimodaliteit Geen. Bereikbaarheid OV Er zijn vier buslijnen naar de rand van het terrein (Nijtap). Profiel Omvang In totaal 12 hectare bruto en 8 hectare netto. Volledig uitgegeven. Type terrein Modern gemengd maar met een hoogwaardige uitstraling, woon-werklocatie. Geschikt voor bedrijven uit de laagste milieucategorieën, 1 en 2. Doelgroepen Bouwnijverheid, groothandel, zakelijke dienstverlening en kleinschalige productiebedrijven, ook is er ruimte voor PDV op de zichtlocaties. Parkmanagement Door Hanzevast. Bestemmingsplan Bebouwingspercentage Circa 25 tot 35%. kavels Parkeren Op de eigen kavel. Bouwhoogte Tot maximaal 11 meter. Ruimtegebruik Leegstand Geen. Restkavels Geen. Bruto/nettoverhouding 77% (Bron: IBIS, 2008). Floor space index Circa 0,2 tot 0,3. 10

12 Tabel 4: locatieprofiel De Swetten De Swetten Ligging en bereikbaarheid Ligging Het terrein ligt aan de westkant van Drachten en aan de oostzijde van de Noorderhogeweg/Zuiderhogeweg. Het terrein ligt ingeklemd tussen woonwijken en bedrijventerrein De Haven. Bereikbaarheid (vracht)auto De belangrijkste interne ontsluitingswegen zijn de Lange West, de Omloop en de Moleneind Zuidzijde. Via de Noorderhogeweg zijn diverse provinciale wegen (N31, N318, N369) te bereiken evenals de A7 richting Amsterdam-Groningen. De Lange West is een tamelijk grote en drukke ontsluitingsweg, voor zowel bestemmingsverkeer als doorgaand verkeer. Dit levert echter geen specifieke hinder of ongewenste situaties op. Multimodaliteit Geen. Bereikbaarheid OV Geen. Profiel Omvang In totaal 50 hectare bruto en 40 hectare netto. Volledig uitgegeven. Type terrein Modern gemengd; het terrein is zeer dicht bebouwd. Geschikt voor bedrijven uit de laagste milieucategorieën, 1 tot en met 3. Doelgroepen Bouwnijverheid, groothandel, zakelijke dienstverlening, productie en enkele andere functies zoals PDV, ook zit er een McDonald s op het terrein. Parkmanagement Door Hanzevast. Bestemmingsplan Bebouwingspercentage Circa 55 tot 65%. kavels Parkeren Op de eigen kavel. Bouwhoogte Tot 15 meter. 11

13 Tabel 4 (vervolg): locatieprofiel De Swetten De Swetten Ruimtegebruik Veroudering Lichte ruimtelijke veroudering, sterk versnipperd over deellocaties en verspreid over zo n 50 hectare bedrijventerrein. Circa de helft daarvan is naar schatting daadwerkelijk verouderd: dus circa 25 hectare. Zie voor meer informatie ook de rapportage Herstructureringsopgave Fryslân in beeld (maart 2010), in opdracht van de provincie Friesland. Leegstand In de schouw medio 2009 leek geen leegstand te zijn op De Swetten. Dit lijkt op basis van praktijkervaring elders niet juist. Daarom is een (theoretische) berekening gemaakt op basis van 1,5% leegstand in bedrijfsruimten die de NVB in de gemeente Smallingerland constateerde (NVB, Thermometer Bedrijfsruimten 2010, peildatum medio 2009). Uitgaande van 40 hectare uitgegeven bedrijventerrein op De Swetten met een f.s.i. van 0,6-0,7 schatten wij de leegstand in op m² bvo. Restkavels Het terrein is zeer dicht bebouwd, er zijn geen bruikbare restkavels. Bruto/nettoverhouding 80% (Bron: IBIS, 2008). Floor space index Circa 0,6 tot 0,7. 12

14 Tabel 5: locatieprofiel A7-Noord A7-Noord Ligging en bereikbaarheid Ligging Het terrein ligt ten zuidoosten van Drachten ten Noorden van de A7. Het terrein ligt aan de snelweg A7, het is dan ook een goede zichtlocatie, in de toekomst zal de locatie ook zichtlocatie zijn vanaf de N31, maar deze kavels zijn nog in ontwikkeling. Bereikbaarheid (vracht)auto Extern is de locatie vlot te bereiken vanaf de N31 (dus indirect via de A7). Intern is er een ruime rondgaande ontsluiting, de straten zijn breed van opzet, ruim genoeg voor twee vrachtauto s om elkaar te passeren; er zijn enkele rotonde s om de snelheid te beperken. Multimodaliteit Geen. Bereikbaarheid OV Er zijn vier buslijnen naar de rand van het terrein. Profiel Omvang In totaal 250 hectare bruto en 110 hectare netto. Uitgeefbaar: 92 hectare netto. Type terrein Modern gemengd, snelweglocatie; de inzet langs de zichtlocaties is hoogwaardig. Doelgroepen Bouwnijverheid, groothandel, transport en logistiek, zakelijke dienstverlening en productiebedrijven. Parkmanagement Door Hanzevast. Bestemmingsplan Bebouwingspercentage Maximaal 80%. kavels Parkeren Op de eigen kavel. Bouwhoogte Tot 12 meter met uitzondering van de noordoostrand, hier maximaal 8 meter om een overgang met het buitengebied te creëren. Via een eventuele vrijstelling mag maximaal tot 16 meter gebouwd worden indien dit uit oogpunt van de bedrijfsvoering noodzakelijk wordt geacht. Ruimtegebruik Leegstand Geen. Restkavels Er is nog veel terrein uitgeefbaar, er zijn geen restkavels. Bruto/nettoverhouding 58% (Bron: IBIS, 2008). Floor space index Circa 0,2 tot 0,3. 13

15 B. QUICKSCAN OMLIGGENDE GEMEENTEN Hier vindt u een overzicht van bedrijventerreinen in omliggende gemeenten, die kúnnen concurreren met nieuwe bedrijventerreinen in de gemeente Smallingerland. Eerst benoemen we per gemeente hoeveel hectare bedrijventerrein er nog uitgeefbaar is (tabel 1). Vervolgens selecteren we hieruit de bedrijventerreinen met > 5 hectare uitgiftecapaciteit (figuur 1). Deze worden kort omschreven en tot slot beoordeeld op hun concurrentiekracht. Afstemming tussen (eventueel) concurrerende bedrijventerreinen vindt plaats in de nieuw te vormen regio. Daarnaast is het van belang te weten of er ook bedrijventerreinen buiten de regio zijn, die een deel van de vooral bovenregionale ruimtevraag afvangen. Tabel 1: concurrentieanalyse omliggende gemeenten Gemeente of regio Totaal areaal bedrijventerreinen Uitgeefbaar Concurrentiekracht Aantal Bruto hectare Netto hectare netto hectare Tytsjerksteradiel laag Achtkarspelen redelijk maar, ander marktsegment en geen ligging nabij de snelweg Grootegast (GR) laag Marum (GR) laag Leek (GR) redelijk de uitgiftecapaciteit is relatief groot dus: vooral in kwantitatieve zin Boarnsterhim laag Bron: IBIS werklocaties (2008), bewerking Stec Groep (2009). Afronding op 1 hectare. 14

16 Tabel 1 (vervolg): concurrentieanalyse omliggende gemeenten Gemeente of regio Totaal areaal bedrijventerreinen Uitgeefbaar Concurrentiekracht Aantal Bruto hectare Netto hectare netto hectare Overig A7-zone hoog gelegen langs de A7, daarmee vergelijkbaar bereikbaarheidsprofiel gericht op grotendeels dezelfde (regionale) markt Leeuwarden redelijk maar, op afstand gelegen en als provincie hoofdstad heeft Leeuwarden een ander marktprofiel Groningen-Assen laag totaal Bron: IBIS werklocaties (2008), bewerking Stec Groep (2009). Afronding op 1 hectare. Een overzicht van bedrijventerreinen met meer dan 5 hectare bedrijventerrein uit te geven is op de volgende pagina weergegeven. 4 Heerenveen, Skarsterlân en Sneek. 15

17 Figuur 1: concurrentieanalyse omliggende gemeenten Nr. 1 2 Bedrijventerrein Kloostertille West Gemeente Achtkarspelen Overtoom uitbreiding Gorredijk Opsterland 3 Leeksterveld Leek 4 Frisia 2 Boarnsterhim 5 Internationaal Bedrijvenpark Heerenveen 116,5 ha. netto 6 De Ekers Skarsterlân 13,5 ha. netto 7 Woudfennen III Skarsterlân 12,7 ha. netto 8 Newtonpark IV Leeuwarden 26,5 ha. netto 9 Eemspoort Zernike Science Groningen Groningen 41,6 ha. netto 10 Nog uitgeefbaar 12,2 ha. netto 12 ha. netto 39,9 ha. netto 7,9 ha. netto 13,9 ha. netto 16

18 Wat opvalt is dat: bedrijventerreinen met meer dan 5 uitgeefbare hectaren liggen nabij Drachten in Achtkarspelen en Opsterland. Hier ligt ook nog bedrijventerrein A7-Zuid 5 ; iets verder weg, maar in de zone van de snelweg A7 liggen het Internationaal Bedrijvenpark in Heerenveen en Leeksterveld; het Internationaal Bedrijvenpark Heerenveen ligt op redelijk grote afstand van Drachten ten noordoosten van Heerenveen, in de oksel van de A7/A32. Totale omvang: circa 170 hectare bruto en 150 hectare netto. Totaal uitgeefbaar is nog circa 115 hectare waarvan 50 terstond 6. Aanvankelijk werd het bedrijvenpark in de markt gezet voor internationale bedrijven. Nu is het terrein bestemd voor modern gemengde bedrijvigheid, met een hoogwaardige uitstraling langs de snelweg; Leeksterveld ligt ten noorden van Leek, op circa 20 kilometer afstand van Bedrijventerrein A7-Noord in Drachten. De ligging langs de snelweg A7, op tweederde van Drachten naar Groningen-stad is gunstig. Met een totale omvang van 70 hectare bruto en bijna 45 netto 7 en nog circa 40 hectare uitgiftecapaciteit gaat het om ene relatief groot, nieuw bedrijventerrein; afstemming tussen (nieuwe) bedrijventerreinen in de (nu nog) A7-zone en straks de nieuwe regio, is belangrijk voor een goed gesegmenteerd en geprogrammeerd bedrijventerreinenaanbod. Dit is een opgave van de gemeenten in de (nu nog) A7-zone gezamenlijk; daarnaast is het van belang te weten of er ook bedrijventerreinen buiten de regio zijn, die een deel van de vooral bovenregionale ruimtevraag kunnen afvangen. 5 De gemeenten Smallingerland en Opsterland werken samen in de Exploitatiemaatschappij Bedrijvenpark Drachten. Deze exploitatiemaatschappij heeft de bedrijvenparken Drachten A7-Zuid en Drachten A7-Noord in beheer. Bedrijvenpark Drachten A7-Zuid is gelegen op grondgebied van de gemeente Opsterland en behelst een terrein van 45 hectare netto en is voor een groot deel verkocht en bebouwd. Enkele reeds gevestigde bedrijven zijn Sligro, Heineken, Frisian Egg en Wadro. Er zijn nog enkele kavels beschikbaar. 6 Afronding op 5 hectare. 7 Idem. 17

19 C. VRAAGRAMING BEDRIJVENTERREINEN OP BASIS VAN DE BLM De Bedrijfslocatiemonitor (BLM) van het Centraal Planbureau (kort gezegd BLM) berekent de behoefte naar bedrijventerrein door te kijken naar de ontwikkeling van werkgelegenheid. Werkgelegenheid vertaalt zich met de terreinquotiënt (het ruimtegebruik per werknemer) naar ruimte. Dit is de uitbreidingsvraag. Meer over de BLM-methodiek vindt u in de tekstbox op de volgende pagina. Bij deze uitbreidingsvraag tellen we de vervangingsvraag en de bovenregionale vraag op. Hierover later meer. Samengevat: de vraag naar bedrijventerrein tot en met 2020 in Smallingerland is volgens de BLMberekening als volgt samengesteld: Figuur 1: vraagraming bedrijventerreinen in de gemeente Smallingerland 2020 Stap 1: Uitbreidingsvraag (BLM) Stap 2: Vervangingsvraag (0,10-0,15%) Totale vraag in de gemeente Smallingerland Stap 3: Bovenregionale vraag (5-10%) Bron: Stec Groep (2009). Hieronder zullen we deze vraagverdeling nader uitwerken. 18

20 Uitbreidingsvraag tot en met 2020 Zuidoost-Friesland: circa 98 tot 244 hectare De bedrijfsruimtemarkt is een regionale markt. Dit geldt in het bijzonder voor Drachten, dat een centrale plaats inneemt in Noord-Nederland. Stap 1 in het bepalen van de ruimtebehoefte is dan ook te kijken naar de regionale uitbreidingsvraag. De gemeente Smallingerland maakt onderdeel uit van de COROP Zuidoost- Friesland. De uitbreidingsvraag tot en met 2020 is voor Zuidoost-Friesland, volgens de BLM (Bedrijfslocatiemonitor): circa 98 tot 244 hectare (zie box). Box: Bedrijfslocatiemonitor (BLM) Eind 2005 is de BLM (CPB, 2005) verschenen. Deze geeft een update van de prognoses uit De algehele uitkomst van de nieuwe berekeningen is dat de vraag naar Bedrijventerreinen in Nederland tot en met 2020 nog toeneemt (tussen 0,4 en 1,5% per jaar), echter wel in een flink lager tempo dan in de jaren negentig (gemiddeld 2,4% per jaar). Verschillen in groeipercentages tussen regio s zijn daarbij overigens groot. Na 2020 neemt de vraag naar bedrijventerreinen in Nederland af. Afhankelijk van het scenario is zelfs sprake van een negatieve vraag. Belangrijkste oorzaak is de afname van het arbeidsaanbod na 2020 door de vergrijzing en ontgroening van de Nederlandse (beroeps)bevolking. Dit speelt ook in de BLM-prognoses voor Friesland. Om te komen tot een prognose van de ruimtevraag naar bedrijventerreinen maakt de BLM onderscheidt in een viertal economische toekomstscenario s. Momenteel is het Transatlantic Market-model het meest gehanteerde model; het ministerie van VROM gebruikt en adviseert dit scenario. Global Economy (GE) gaat uit van een terugtredende overheid en een succesvolle mondiale handelsliberalisatie, hetgeen bevorderlijk is voor de economische groei en de werkgelegenheid. De vraag naar arbeid stijgt in dit scenario sneller dan het aanbod. De arbeidsreserve die in de vorm van werkloosheid aanwezig is slinkt zienderogen. In Transatlantic Market (TM) richt de EU zich op de VS waardoor een zekere Trans-Atlantische economische integratie tot stand komt. De economie wordt competitiever en flexibeler en gaat op de Amerikaanse lijken. Ook in dit scenario is de economische groei redelijk hoog en daalt de werkloosheid uiteindelijk naar circa vijf procent in In Strong Europe (SE) verloopt de Europese integratie succesvol, zowel politiek als economisch. Het sterke Europa ontwikkelt zich tot één van de supermachten in de wereld. Sociale cohesie en spreiding van welvaart staan hoog in het vaandel. Kenmerkend voor dit scenario is het gematigde ontwikkelingspatroon. De uitkomsten neigen naar het gemiddelde van alle scenario s. In Regional Communities (RC) zijn de Europese landen niet in staat om de welvaartsstaat te moderniseren en worden de problemen niet opgelost. Bovendien raakt de wereld gefragmenteerd in een aantal handelsblokken. Door dit alles komt de economische groei onder druk te staan. Het gevolg is dat de werkgelegenheid daalt en de kloof tussen vraag en aanbod verder toeneemt. 19

21 De uitbreidingsvraag voor de twee scenario s Transatlantic Market en Strong Europe in overeenstemming met de meest actuele ruimtebehoefteraming van de provincie Friesland is als volgt. Tot en met 2020 is er behoefte aan hectare netto bedrijventerrein in het TM-scenario en hectare netto bedrijventerrein in het SE-scenario. Na aftrek van de bestaande voorraad bedrijventerrein in 2001 (een hectare netto) en de uitgifte van 2001 tot en met 2008 (een 202 hectare netto) blijft er een marktvraag over van 244 hectare netto bedrijventerrein in het TM-scenario en 98 hectare netto bedrijventerrein in het SE-scenario. Tabel 1: uitbreidingsvraag bedrijventerreinen in netto hectare, , COROP Zuidoost-Friesland Groeiscenario Voorraad Behoefte Vraag Uitgifte Vraag Vraag Transatlantic Market Strong Europe Bron: CPB (2005), bewerking Stec Groep (2009). Welk scenario aan te houden? We gaan uit van het Transatlantic Market-scenario. Tot en met 2020 is er in dit scenario een vraag naar circa 244 hectare netto bedrijventerrein in Zuidoost-Friesland. Het TM-scenario is conform rijksbeleid en het recente convenant bedrijventerreinen tussen provincies (IPO) en Rijk. Het TM-scenario is ook uitgangspunt voor de ruimtebehoefteraming van de provincie Friesland. Let wel, de daadwerkelijke realisatie van nieuwe plannen dient te gebeuren op basis van feitelijke behoefte van jaar tot jaar. Een goede monitoring en interpretatie van vraag en uitgifte is dan ook essentieel, gezien de onzekerheden van prognoses en het belang van bedrijventerreinen anderzijds. 20

22 Conclusies: De uitbreidingsvraag in de periode in de COROP Zuidoost-Friesland is 98 hectare onder het SE-scenario en 244 hectare netto onder het TM-scenario. We houden het meest gebruikelijke TM-scenario aan. Uitbreidingsvraag tot en met 2020 gemeente Smallingerland: 71 tot 91 hectare netto Om te bepalen welk aandeel van de uitbreidingsvraag in de COROP Zuidoost-Friesland aan de gemeente Smallingerland kan worden toegekend, kijken wij naar de historische uitgifte. We kijken zowel naar de historische uitgifte van Smallingerland sec als van Smallingerland in combinatie met A7-Zuid (grondgebied Opsterland). A7-Zuid ligt weliswaar in de gemeente Opsterland, maar het ligt erg onder de invloed van Drachten; aan de andere zijde van de snelweg. Ook heeft er een toevloeiing van Drachtster bedrijven plaatsgevonden naar het Opsterlandse terreindeel. We rekenen twee scenario s door: het eerste scenario is het scenario waarin A7-Zuid volledig tot de Smallingerlandse terreinen wordt gerekend. Dit is in lijn met de methodiek van de provinciale behoefteraming. Het tweede scenario rekent A7-Zuid slechts voor de helft mee. De andere helft komt op het conto van gemeente Opsterland zelf. Hieronder staan de historische uitgiften per scenario weergegeven. Tabel 2: historische uitgifte bedrijventerreinen in hectare netto Uitgifteperiode COROP Zuidoost-Friesland Gemeente Smallingerland Smallingerland + 100%-aandeel A7-Zuid (Opsterland) Smallingerland + 50%-aandeel A7-Zuid (Opsterland) Absoluut = =62 (in hectare netto) Relatief 100% 24% 37% 30% (in %) Bron: IBIS Werklocaties (2008); gemeente Smallingerland (2009); gemeente Opsterland (2009). We kijken naar de laatste twee percentages van 30 en 37%. Bij een TM-scenario komt dit neer op circa 71 tot 91 hectare netto uitbreidingsvraag. 21

23 Conclusies: Smallingerland kent een aandeel van circa 30 tot 37% in de bedrijfsruimtemarkt van de COROP Zuidoost-Friesland, A7-Zuid is hierin (gedeeltelijk) meegenomen. Hieruit herleiden we een uitbreidingsvraag in de gemeente Smallingerland tot 2020 van 71 tot 91 hectare netto. Vervangingsvraag tot en met 2020 gemeente Smallingerland: circa 0,10 tot 0,15% jaarlijks. De BLM houdt geen rekening met vervangingsvraag door onttrekking. Deze vraag ontstaat wanneer verouderde bedrijventerreinen worden getransformeerd naar woningbouw of andere functies. Per gemeente kan deze vraag uiteraard sterk fluctueren. Het is bijvoorbeeld sterk afhankelijk van de mate van veroudering van bedrijventerreinen in een gemeente, maar ook van het gemeentelijk beleid omtrent herstructurering en transformatie. Welke ambities zijn er? Hoe hard zijn deze? We raden u wel aan nu alvast rekening te houden met de vervangingsvraag. U kunt namelijk in het tijdsbestek tot en met 2020 door eventuele transformatieplannen, uitplaatsingcapaciteit nodig hebben. Daar moet schuifruimte voor zijn. We rekenen daarom met een percentage vervangingsvraag van 0,10 tot 0,15% jaarlijks over het nu bestaande areaal bedrijventerrein in de gemeente Smallingerland. Uitgaande van 428 hectare bedrijventerrein op dit moment komt de vervangingsvraag tot en met 2020 uit op circa 7 tot 10 hectare netto. Conclusies: De vervangingsvraag in de gemeente Smallingerland is goed voor 0,10 tot 0,15% jaarlijks. Dit komt neer op 7 tot 10 hectare netto. Bovenregionale vraag tot en met 2020 gemeente Smallingerland: plus circa 5 tot 10% De BLM houdt geen rekening met bovenregionale vraag naar bedrijventerreinen. Voor veel gemeenten is de impact van bovenregionale vraag evenwel beperkt, normaliter gaat het om zo n 5 tot maximaal 10% van de vraag. In de regel lopen bedrijventerreinen vooral vol met bedrijven uit de gemeente zelf of naburige gemeenten. Voor Friese begrippen landen in Drachten relatief vaak bovenregionale vestigers. Wij gaan uit van 22

24 5 tot 10% bovenregionale vestigers voor de gemeente Smallingerland. De bovenregionale vraag komt hiermee neer op circa 4 tot 9 hectare bedrijventerrein tot en met Figuur 2: bovenregionale locatiebeslissingen in de provincie Friesland Bron: Stec Groep (2009). De bovenstaande kaart geeft een indruk van welke bovenregionale vestigers er de afgelopen jaren zijn geweest in Friesland. Het meest komt het voor in Leeuwarden, maar ook in de andere Friese steden vestigen wel ondernemers uit een andere gemeente. Op landelijke schaal echter is het aantal bovenregionale vestigers aan de lage kant. Dit is weergegeven in de figuur op de volgende pagina. 23

25 Figuur 3: bovenregionale locatiebeslissingen in Nederland Bron: Stec Groep (2009). 24

26 Conclusies: Friesland kent een relatief lage bovenregionale instroom van bedrijven. Drachten is op peil met het Friese gemiddelde van bovenregionale vestigers. Hierom gaan we voor bovenregionale vraag in Smallingerland uit van circa 5 tot 10%. Dit komt neer op circa 4 tot 9 hectare netto. Totale vraag naar bedrijventerreinen tot en met 2020 gemeente Smallingerland: circa 82 tot 110 hectare netto De ruimtevraag volgens doorrekening van de BLM-methode is voor de gemeente Smallingerland een optelsom van de uitbreidingsvraag, de vervangingsvraag en de bovenregionale vraag. In de tabel hieronder staat dit overzichtelijk weergegeven. Tabel 3: totale vraag naar bedrijventerreinen gemeente Smallingerland 2020 Vraag Minimaal: Inclusief A7-Zuid Maximaal: Inclusief A7-Zuid Minimaal: Inclusief 50% A7-zuid Maximaal: Inclusief 50% A7-zuid Uitbreidingsvraag TM Vervangingsvraag (0,10-0,15%) Bovenregionaal (5%-10%) Totaal Bron: Stec Groep (2009). Conclusies: Volgens de BLM is de totale bedrijventerreinbehoefte tot en met 2020 een optelsom van de uitbreidingsvraag, de vervangingsvraag en de bovenregionale vraag. Deze komt in de gemeente Smallingerland neer op circa 82 tot 110 hectare netto. 25