Workshop Meervoudige Intelligentie en talenonderwijs: kies meerdere ingangen!

Transcriptie

1 1 Workshop Meervoudige Intelligentie en talenonderwijs: kies meerdere ingangen! Logisch / mathematisch Visueel / ruimtelijk Muzikaal / ritmisch Verbaal / taalkundig Interpersoonlijk / sociaal Naturalistisch Intrapersoonlijk introspectief Lichamelijk / motorisch Gymnasiumdag 22 januari 2015 Masja Mesie (m.mesie@aps.nl)

2 2 INTELLIGENTIEGEBIED OMSCHRIJVING KENMERKENDE EIGENSCHAPPEN TAALKUNDIG Het vermogen om taal te gebruiken om je uit te drukken, om anderen te begrijpen en te overtuigen Denkt in woorden Heeft gevoel voor diepere betekenis van woorden, kan tussen de regels doorlezen Leest met inzicht Formuleert gemakkelijk Kan goed argumenteren KAN GOED/ HOUDT VAN Lezen, schrijven, praten Een verhaal vertellen Discussies voeren Woordspelletjes en raadsels Humor, cabaret Rijmen en dichten Sprookjes Voordragen, presenteren Talkshow organiseren Interviewen, Iets uitleggen of navertellen Vreemde talen leren Woordgrappen INTELLIGENTIEGEBIED OMSCHRIJVING KENMERKEN KAN GOED/ HOUDT VAN LOGISCH- WISKUNDIG Het vermogen om causale verbanden te begrijpen en/ of te kunnen manipuleren met getallen en hoeveelheden Denkt kritisch en logisch Denkt analytisch en beredenerend Lost graag wiskundige problemen op Oorzaak en gevolg zoeken Patronen en principes opsporen Berekenen Logisch redeneren Hypothese stellen en toetsen Schematiseren Feiten ordenen Oorzaak en gevolg aangeven Voorspellen op grond van gegevens

3 3 INTELLIGENTIEGEBIED OMSCHRIJVING KENMERKEN KAN GOED/ HOUDT VAN... VISUEEL- RUIMTELIJK Het vermogen om zich de visuele en / of ruimtelijke wereld voor de geest te halen Denkt in beelden Heeft gevoel voor kleurnuances Maakt graag tekeningen of krabbels Kan zich goed oriënteren in de ruimte Video s en illustraties bekijken Tekenen, schilderen, beeldhouwen Logo ontwerpen Poster maken Illustreren Perspectief tekenen Fotograferen Decor ontwerpen Story board tekenen Kaart lezen Routes uitstippelen INTELLIGENTIEGEBIED OMSCHRIJVING KENMERKEN KAN GOED/ HOUDT VAN LICHAMELIJK- MOTORISCH Het vermogen om (delen van) het lichaam te gebruiken om een probleem op te lossen, iets uit te drukken of iets te maken Leert door doen Wil dingen aanraken Heeft beweging nodig voor concentratie Maakt trefzekere bewegingen (grove motoriek) Lichaam gebruiken door lopen, bewegen, uitbeelden, dramatiseren en sporten Gebaren gebruiken, pantomime Instrumenten/ apparaten uitproberen en bedienen Gereedschap hanteren Decors maken Iets uit elkaar halen/ in elkaar zetten Voert trefzekere handelingen uit (fijne motoriek)

4 4 INTELLIGENTIEGEBIED OMSCHRIJVING KENMERKEN KAN GOED/ HOUDT VAN MUZIKAAL-RITMISCH Het vermogen om muzikale en ritmische patronen te herkennen, te onthouden en te maken Denkt in geluid / ritme Leert door nuances in stemgebruik Neuriet veel Werkt graag met muziek op de achtergrond Melodieën zingen, fluiten, neuriën, rappen Instrument (leren) bespelen Noten lezen Klappen, trommelen Maat houden Ritmisch bewegen Improviseren met muziek Verhaal beluisteren met stemnuances Zit tijdens toetsen te trommelen op bank of tafel of neuriet zacht Verhaal voorlezen aan anderen met veel stemnuances INTELLIGENTIEGEBIED OMSCHRIJVING KENMERKEN KAN GOED/ HOUDT VAN NATUURGERICHT Het vermogen om classificaties aan te brengen in de levende wereld en opmerkzaam te zijn op andere verschijnselen in de natuurlijke en culturele wereld Observeert scherp natuurverschijn selen en (natuurlijke) voorwerpen Wordt nieuwsgierig door buiten zijn Kan nauwkeurig classificeren en determineren In de natuur zijn Empirisch onderzoek doen naar natuurlijke verschijnselen Onderzoeken van levende en dode materie Milieu verbeteren Dieren /planten verzorgen Soorten ook van nietnatuurlijke voorwerpenonderscheiden Categorieën en rubrieken maken

5 5 INTELLIGENTIEGEBIED OMSCHRIJVING KENMERKEN KAN GOED / HOUDT VAN INTERPERSOONLIJK Het vermogen om met mensen te communiceren, hen te begrijpen, te leiden en te begeleiden Denkt door er met anderen over te praten Werkt graag samen in teamverband Helpt anderen Voelt wat anderen beweegt Interactie Gesprekken voeren Samenwerking op gang brengen/ houden Dialogen spelen Presentaties houden Corresponderen Telefoneren Werken met vriend(inn)en projecten en Chatsessies Klassenactiviteiten organiseren Mensen interviewen Feedback geven INTELLIGENTIEGEBIED OMSCHRIJVING KENMERKEN KAN GOED/ HOUDT VAN INTRAPERSOONLIJK Het vermogen om te kunnen reflecteren op wat je gedaan hebt en op basis daarvan je gedrag bijstellen en / of de juiste beslissingen nemen Denkt door (zelf)reflectie Houdt zich wat op de achtergrond Leert door persoonlijke betrokkenheid Dagdroomt Heeft gevoel voor poëzie Een dag- of logboek bijhouden Mediteren/ filosoferen Succes en falen aan juiste oorzaken toeschrijven, binnen zichzelf Dromen en fantaseren Portfolio bijhouden Over zichzelf nadenken, zichzelf Ter discussie stellen Feedback ontvangen Gedichten schrijven

6 6 De theorie van de meervoudige intelligentie kort samengevat. Taalkundig intelligentiegebied. Leerlingen die hun taalkundige intelligentie goed ontwikkeld hebben denken in (abstracte) woorden. Sommige leerlingen ontdekken pas wat ze denken als ze hardop praten. De taalgebieden in de hersenen hebben, vanuit de functie van taal, veel verbindingen met de andere intelligentiegebieden. Maar alleen als de taalkundige intelligentie goed ontwikkeld is wordt de taal makkelijk gebruikt om te begrijpen en verder te denken. Wiskundig-logisch intelligentiegebied. Leerlingen bij wie deze intelligentie goed ontwikkeld is, werken in hun denken makkelijk met getallen en hoeveelheden. Zij zien ook snel logische verbanden. Er zijn veel dwarsverbindingen tussen deze intelligentie en de andere intelligentiegebieden. Visueel-ruimtelijk intelligentiegebied. Als deze intelligentie goed ontwikkeld is bij leerlingen, denken ze in beelden. Zij zijn in staat om situaties en voorgelegde problemen (bijvoorbeeld) voor zich te zien en er op die manier mee te werken. Ook het gebied van de visuele intelligentie heeft veel verbindingen met de andere intelligenties. Lichamelijk-motorisch intelligentiegebied. Dit is het vermogen om het lichaam of delen ervan te gebruiken om een probleem op te lossen, iets te begrijpen, iets uit te drukken of iets te maken. Leerlingen die lichamelijk -motorisch intelligent zijn, begrijpen iets door het te doen. Sommigen gebruiken daar bij voorkeur hun hele lichaam voor, bij anderen zijn voornamelijk de handen favoriet. Veel mensen gaan een eind wandelen als ze willen nadenken. Ook dat is een voorbeeld van lichamelijk -motorische intelligentie. Muzikaal -ritmisch intelligentiegebied. Leerlingen met een goed ontwikkelde muzikaal -ritmische intelligentie denken in muziek of in ritme. Dat wil bijvoorbeeld zeggen dat ze niet lang kunnen luisteren naar een monotoon verteld verhaal. Hun denken stopt dan. Sommige leerlingen 'moeten' ook ritmisch bewegen als ze nadenken. Naturalistisch intelligentiegebied. Deze intelligentie ontwikkelt zich via de natuur. Leerlingen met een goed ontwikkelde naturalistische intelligentie worden door het observeren van natuurverschijnselen aan het denken gezet. Veel naturalistisch ontwikkelde leerlingen zijn goed in classificeren (van planten en dieren, maar ook van dingen). Interpersoonlijke intelligentiegebied. Dit is het vermogen om anderen te begrijpen, aan te voelen, te begeleiden en te manipuleren. Leerlingen die interpersoonlijk intelligent zijn, denken door met anderen over hun gedachten te praten. Ze denken minder diep als zij dat voor zichzelf moeten doen. De ontwikkeling van de interpersoonlijke intelligentie is nodig voor maatschappelijk functioneren en het is dus goed om er bij elke leerling aandacht aan te besteden.

7 7 Intrapersoonlijk intelligentiegebied. Als deze intelligentie goed ontwikkeld is zijn mensen in staat te reflecteren op zichzelf. Ze weten wat ze willen en wat ze kunnen. Ze zijn ook in staat om tijdens het werk zicht te houden op hoe ze aan het werk zijn, en om dat bij te stellen als het beter kan. Leerlingen die hun intrapersoonlijke intelligentie gebruiken, denken van binnen, op zichzelf. Ze denken minder makkelijk als er om hen heen gepraat wordt of ander geluid is (ik kan mezelf niet horen denken). Voor academisch succes is een goed ontwikkelde intrapersoonlijke intelligentie onmisbaar. Gardner geeft acht verschillende intelligentiegebieden aan, maar elke intelligentie is op zijn beurt weer onder te verdelen in verschillende vaardigheden. Een talentvolle voetballer is op een andere manier lichamelijk-motorisch intelligent dan een dito beeldhouwer of elektricien. In het werkelijke leven werken de intelligentiegebieden niet als aparte eenheden. Bij alles wat een mens doet, werken de intelligenties samen. En als een mens zich intelligent gedraagt, dan werken veel goed ontwikkelde intelligenties goed samen. Hoewel we ons kunnen afvragen of Gardner gelijk heeft met zijn theorie van de meervoudige intelligentie, kunnen we er niet omheen dat het idee van intelligentie dat hij beschrijft meer overeenkomt met de leerlingen in de klas dan het idee dat vroeger gangbaar was. Bovendien is de theorie van meervoudige intelligentie te beschrijven met behulp van de recente ontdekkingen op het gebied van hersenprocessen. Maar het belangrijkste is dat de theorie houvast biedt voor docenten die in het onderwijs serieus rekening willen houden met de nieuwe wetenschappelijke en maatschappelijke ontwikkelingen. Docenten kunnen de theorie namelijk gebruiken als een controlemodel om ervoor te zorgen dat ze het beschreven onderwijsdoel halen: Elke leerling helpen zich zo optimaal mogelijk te ontplooien, zodat hij zo goed mogelijk wordt voorbereid op de toekomst. We kunnen genoemde doelstelling 'vertalen' in: Doel van het onderwijs is om bij alle leerlingen alle intelligenties zo ver mogelijk te ontwikkelen. We gaan dan uit van de volgende gegevens: - Alle leerlingen zijn in staat om alle intelligenties verder te ontwikkelen. - Als een intelligentie op een hoog niveau functioneert zijn daar altijd andere intelligenties voor nodig. - Onderzoek heeft aangetoond dat als mensen een intelligentie ontwikkelen, dit niet ten koste gaat van de ontwikkeling van de andere intelligentiegebieden, maar integendeel juist een positief effect heeft op de voortgang in ontwikkeling van de andere intelligenties. Leerlingen die bijvoorbeeld op vroege leeftijd muzikaal getraind zijn, functioneren in het algemeen later beter in de wiskundeles dan hun leeftijdsgenootjes die geen muziekles gehad hebben. Op peuterleeftijd blijkt piano- of zangles vaak een opmerkelijke vooruitgang in ruimtelijk redeneren tot gevolg te hebben. Het versterken van de netwerken tussen de neuronen heeft dus waarschijnlijk invloed op meerdere functies. Er zijn topsporters die de juiste spierbewegingen voor een sprong of worp veelvuldig visualiseren. Soms met opmerkelijke resultaten tot gevolg. Via versterking van een visueel netwerk worden in dit geval ook lichamelijk -motorische verbindingen versterkt. - Hoe groter het aantal verbindingen dat je gebruikt, hoe steviger de informatie in het brein vastgelegd kan worden. En daarbij komt nog dat door gebruik van een groter aantal verbindingen (en dus neurongroepen) de informatie meer kans heeft om een hoger niveau in de organisatie van de hersenen te bereiken, en in dat geval wordt de informatie beter en dieper begrepen.

8 8 Hoe kunnen we de theorie van Meervoudige Intelligentie concreet inzetten in het onderwijs? 1. We kunnen gebruik maken van de intelligenties. We kunnen namelijk leerlingen helpen om de leerstof beter en makkelijker te begrijpen door in de manier waarop we de stof aanbieden rekening te houden met de bij hen goed, en minder goed ontwikkelde intelligenties. Vooral voor leerlingen die niet zo sterk ontwikkeld zijn in de wiskundig -logische en taalkundige intelligentie kan dat een grote vooruitgang betekenen. We kunnen hen helpen om een zwak ontwikkeld intelligentiegebied verder te ontwikkelen door het inzetten van een sterk ontwikkelde intelligentie. Leerlingen krijgen bijvoorbeeld de opdracht om een wiskundige formule uit te zoeken met behulp van voorwerpen of bewegingen. Het is de bedoeling om de intelligenties in te zetten voor leeractiviteiten. Het is dus niet voldoende om leerlingen soms toe te staan te neuriën tijdens hun werk, maar om hen bijvoorbeeld te vragen om door middel van een liedje te laten zien en horen dat ze een bepaald onderwerp begrepen hebben. Andere leerlingen kan gevraagd worden om dat via een tekening of bewegingen te doen. We maken gebruik van de intelligenties als we individuele leerlingen op bovenstaande manier bij de les houden. Een positief extra effect kan zijn dat deze leerlingen zich competenter gaan voelen en dus beter gemotiveerd zijn om hun best te doen. Als we er voor zorgen dat we in het lesprogramma regelmatig rekening houden met elk van de acht intelligenties, dan houden we rekening met elke leerling. Bovendien ontwikkelen we op die manier bij alle leerlingen alle intelligenties. 2. We kunnen aandacht geven aan het ontwikkelen van de intelligenties. Als we het eens zijn met de formulering dat 'het doel van onderwijs is om elke leerling te helpen zich zo optimaal mogelijk te ontplooien, zodat hij zo goed mogelijk voorbereid wordt op zijn functioneren in de maatschappij en in zijn persoonlijk leven', dan moeten we ons in het onderwijs richten op de ontwikkeling van alle intelligenties. En eigenlijk moeten we er dan voor zorgen dat de intelligenties zoveel mogelijk kunnen samenwerken. Intelligent gedrag wordt immers veroorzaakt door geïntegreerd samenwerken van de intelligentiegebieden in de hersenen. Ook als we vanuit de behoeften van de maatschappij redeneren, kunnen we allerlei redenen noemen die er voor pleiten om in het onderwijs niet voornamelijk aandacht te besteden aan de ontwikkeling van de wiskundig -logische en taalkundige intelligentie. a. Door de veranderingen in de maatschappij wordt het voor elke toekomstig volwassene belangrijker om te kunnen samenwerken met diverse andere mensen. Dat pleit ervoor om in het onderwijs aandacht te besteden aan de ontwikkeling van de interpersoonlijke intelligentie bij alle leerlingen. Waar de leerling ook terecht komt, hij kan zijn hele leven gebruik maken van interpersoonlijke vaardigheden als anderen begrijpen, hen kunnen motiveren en coöperatief met hen samen kunnen werken. b. Elke leerling moet gestimuleerd worden om na te denken over zichzelf en over zijn gedrag. En het zou goed zijn als hem geleerd werd om daar niet alleen over na te denken, maar om ook vaardig te worden in het zichzelf bijsturen. Als dat lukt, dan krijgt zo'n leerling niet alleen controle over zijn gedrag, maar krijgt hij ook de kans om een positief zelfbeeld op te bouwen. Voor het bereiken van een hogere opleiding is een goed ontwikkelde intrapersoonlijke intelligentie een voorwaarde. Meer aandacht in het onderwijs voor de ontwikkeling van de inter- en intrapersoonlijke intelligentie van de leerlingen kan misschien veel onrust in de maatschappij voorkomen.

9 9 c. De zorg voor het milieu geeft aan dat de maatschappij steeds meer behoefte krijgt aan mensen met hoog ontwikkelde naturalistische intelligentie. En daarnaast is nodig dat elke burger, in welke laag van de bevolking dan ook, een behoorlijk ontwikkelde naturalistische intelligentie heeft. Het lijkt duidelijk dat daar op school (en liefst zo vroeg mogelijk) mee begonnen moet worden. d. In een maatschappij hebben alle intelligentiegebieden een functie en zij worden ook allemaal gewaardeerd. Als bijvoorbeeld de topsport, de kunst of het theater- en muziekgebeuren weg zou vallen, dan wordt de maatschappij als totaal armer. En mogelijk functioneert ze ook minder goed. Als alle intelligenties maatschappelijk nuttig zijn en gewaardeerd worden, dan is het ook goed om leerlingen te stimuleren om alle intelligenties tot een zo hoog mogelijk niveau te ontwikkelen. 3. Een derde manier om de theorie van Meervoudige Intelligentie in het onderwijs in te zetten is om de leerlingen waardering te laten krijgen voor de verschillende manieren waarop mensen intelligent zijn. Als we de lesstof op meerdere manieren aanbieden, dan kan elke leerling zich de stof op zijn eigen manier eigen maken. Dit is voor sommige leerlingen een grote vooruitgang vergeleken met de huidige situatie. De stof wordt in de meeste vakken immers voornamelijk aangeboden via de taalkundige en de wiskundig -logische intelligentie. Leerlingen bij wie deze intelligenties nog niet zo goed ontwikkeld zijn krijgen bij het aanbieden van meer mogelijkheden meer kans om de stof te begrijpen. En dat kan weer invloed hebben op hun gevoel van competentie. We kunnen dus bij veel leerlingen het zelfvertrouwen verhogen en hen een positiever zelfbeeld geven als we, bij het aanbieden van de lesstof, regelmatig rekening houden met alle acht intelligenties. Dit effect kan versterkt worden als we de leerlingen bewust maken van het feit dat er meer manieren zijn om te leren en om intelligent te worden en te zijn. Als de leerlingen niet alleen zicht krijgen op de intelligenties die bij hen nog niet zo goed ontwikkeld zijn, maar ook regelmatig merken dat andere intelligentiegebieden bij hen wel goed ontwikkeld zijn, dan verandert dat hun zelfbeeld: ze zijn niet dom, maar anders intelligent. Als er in de klas aandacht besteed wordt aan de verschillende intelligenties, dan merken ook de klasgenoten dat de zogenaamde domme leerlingen op hun eigen manier intelligent zijn. De leerlingen kunnen op die manier waardering krijgen voor zichzelf en voor elkaar. En dat kan weer een stimulerend effect hebben op het positieve leerklimaat in de klas. In onze maatschappij moeten steeds meer verschillende culturen met elkaar samenleven en samenwerken. Het lijkt dus goed om leerlingen te leren zien dat er veel verschillende manieren van leren, van denken, en van leven zijn, en om hen te leren respect en waardering te hebben voor elke bijzondere manier van intelligent zijn.

10 10 PLANNINGSVRAGEN bij het ontwerpen van lessen TAALKUNDIG Hoe kan ik gebruik maken van het gesproken of geschreven woord? LOGISCH/WISKUNDIG Hoe kan ik cijfers, berekeningen, logica of kritisch denken inzetten? VISUEEL/RUIMTELIJK Hoe kan ik visuele hulpmiddelen gebruiken of beeldende aspecten en kleur en plaats geven? LICHAMELIJK/MOTORISCH Hoe kan ik het hele lichaam laten meedoen of ervaringen inbouwen waarbij voorwerpen aangeraakt worden? MUZIKAAL/RITMISCH Hoe kan ik muziek gebruiken of geluiden uit de omgeving? Ritmische of melodische onderdelen inbouwen? INTERPERSOONLIJK Hoe kan ik het delen en uitwisselen van ervaringen, meer algemeen samenwerkend leren inbouwen? INTRAPERSOONLIJK Hoe krijgen persoonlijke gevoelens en/of herinneringen een plaats? Hoe bouw ik eigen keuzemogelijkheden voor leerlingen in? NATUURGERICHT Hoe besteed ik aandacht aan natuurlijke voorwerpen of aan classificeren? Kunnen lesonderdelen buiten plaatsvinden?

11 11 Start een nieuw onderwerp met. Een bijzonder woord of een intrigerende zin Een logische paradox of een breinbreker Een bijzondere afbeelding op overheadsheet Het doorgeven van een mysterieus voorwerp Een stuk muziek bij het binnenkomen Een opdracht als: Doe je ogen dicht en denk terug aan een periode in je leven waarin. Een opdracht waarin delen en uitwisselen centraal staat: Bespreek met je degene die naast je zit de volgende vraag. Een voorwerp uit de natuur of een ander voorwerp waarvan de onderscheidende kenmerken benoemd moeten worden

12 12 Matrix met lesideeën voor schrijfvaardigheid bij Talen Beschrijf je omgeving in een verhaal of een gedicht / rap Beschrijf wat de invloeden zijn van de ruimte/ locatie op de personen in een verhaal Maak een ganzenbord met vragen in alle talen, één vraag per nummer op het spelbord Schrijf zoveel mogelijk namen op van voorwerpen uit de natuur. Schrijf een gedicht met deze woorden Schrijf op waarom een stelling waar of niet waar is Gebruik Venn-diagrammen of andere schema's om woorden, gedichten of verhalen met elkaar te vergelijken Voorspel wat er gaat gebeuren in een verhaal, film of toneelstuk Beschrijf oorzaak en gevolg in een verhaal Schrijf een kaartje naar een vakantievriend of vriendin Schrijf elke dag 2 nieuwe zinnen in je taalmap Schrijf een vervolg op een verhaal, een soap, een film of toneelstuk Vertaal de tekst van een frans (Duits enz.) liedje Schrijf een kleine autobiografie Maak een poster over het land van de taal, of maak een Loesjeposter met een pakkende spreuk Beschrijf je toekomstbeeld in dagboekvorm of gedicht Maak een stripverhaal (zelfbedacht of n.a.v. een bestaand verhaal) Schrijf een verhaal n.a.v. een aantal woorden dat je opkrijgt van je docent Zoek uit wat je hoort en ziet als iemand goed luistert Maak liedjes of raps voor grammaticaregels Beeld je in dat je een persoon uit een boek bent en beschrijf je emoties Schrijf de woorden die je moet leren in een nieuwe volgorde op Interview elkaar over je basisschool, je hobby's, je toekomstplannen e.d. Beschrijf het portret van de ander. Schrijf een verhaal bij een cd waarop geluiden zijn opgenomen Begin de eerste zin van een verhaal en geef de beurt door aan de volgende leerling, tot het einde van het verhaal Schrijf een brief aan één van de personen uit een nieuwsitem

13 13 VOLLEDIGE INSTRUCTIE Werkvorm Een nieuwsbericht schrijven (visueel ruimtelijk) Waarom doen we dit? Door regelmatig woorden/chunks te associëren bij een afbeelding, zul je deze ook beter onthouden en steeds makkelijker (wendbaar) kunnen gebruiken. Wat Je gaat een krantenartikel schrijven bij een foto uit het nieuws moet je doen? Hoe moet je het aanpakken? Je krijgt van je docent een A-4 met daarop een foto uit het nieuws Je schrijft 4/5 woorden of zinnen bij deze foto Daarna schuif je de foto door naar een andere leerling. Je krijgt zelf dus ook een papier (met een andere foto) Je voegt ook hier weer 4/5 (nieuwe!) woorden/zinnen toe. Na acht rondes schrijf je een nieuwsbericht met daarin de woorden die zijn aangedragen door je medeleerlingen Hulp, bij wie en waar? Tijdens de eerste rondes mag je geen hulp vragen. Bij het schrijven van het artikel mag je hulp vragen aan je medeleerlingen/ aan je docent en kun je zaken opzoeken in je tekstboek/ woordenboek Tijd, hoeveel? 30 minuten Uitkomst, wat doe je/ doen we ermee? De artikelen kunnen worden opgenomen in je persoonlijk schrijfdossier. Er kan ook een krant/weblog gemaakt worden met de artikelen. Klaar, wat ga je doen? Bedenk een passende krantenkop bij het artikel.

14 14 VOLLEDIGE INSTRUCTIE Werkvorm Rondschrijven in groepen van zes (taalkundig) Waarom doen we dit? Wat moet je doen? Je onthoudt woorden en zinnen (grammaticaregels) soms beter als je ze gebruikt in een tekst. Daarnaast leer je feedback te geven op de tekst van een ander en reflecteer je op je eigen schrijfproduct. Schrijf met je groep een tekst over een persoon/plaats die belangrijk is voor een medeleerling. Hoe moet je het aanpakken? Werk in groepen van zes leerlingen Iedere leerling schrijft 2-4 zinnen op over een actuele gebeurtenis, een persoon uit de media of een locatie. Schuif de zinnen door. Leerling 2 stelt 15 vragen Schuif de blaadjes door. Leerling 3 beantwoordt de vragen Schuif de blaadjes door. Leerling 4 schrijft een paragraaf. Schuif de blaadjes door. Leerling 5 verbetert de stijl, fouten Schuif de blaadjes door. Leerling 6 maakt/zoekt een passende illustratie en verbetert de lay-out. Geef de tekst terug aan de eigenaar Hulp, bij wie en waar? Tijd, hoeveel? Bij het schrijven van de tekst kun je je docent/ medeleerlingen om hulp vragen. Ook kun je een woordenboek gebruiken. 30 minuten Uitkomst, wat doe je/ doen we ermee? De teksten en de reflectie (zie onder het kopje Klaar )kunnen gebruikt worden als start van het schrijfdossier.. Klaar, wat ga je doen? Lees het schrijfproduct dat is gemaakt op basis van het door jou ingebrachte thema. Schrijf inhoudelijke verbeteringen op (wat klopt er niet aan het verhaal?). Bedenk welke vragen gesteld hadden kunnen worden om deze denkfouten te voorkomen. Schrijf deze vragen op.

15 15 VOLLEDIGE INSTRUCTIE Werkvorm Een groepsverhaal schrijven (logisch-mathematisch) Waarom doen we dit? Wat Je leert woorden beter als je ze op verschillende manieren gebruikt. Met deze opdracht leer je deze woorden in verband te brengen met andere thema s en leer je de woorden/uitdrukkingen/chunks die je onlangs hebt geleerd wendbaar te gebruiken Je gaat een groepsverhaal schrijven met woorden die je onlangs geleerd hebt moet je doen? Hoe moet je het aanpakken? Werk in groepen van 5/6 leerlingen Je schrijft allemaal vijf woorden, uitdrukkingen of zinnen die je onlangs geleerd hebt op een apart kaartje De kaartjes worden met de tekst naar beneden op tafel gelegd Bedenk samen met je groep een gespreksonderwerp Om de beurt pakt een leerling een kaartje en formuleert een zin met het betreffende woord erin passend bij het onderwerp De zinnen moeten elkaar in een logisch verband opvolgen Hulp, Bij je groepsgenoten bij wie en waar? Tijd, hoeveel? 20 minuten Uitkomst, wat doe je/ doen we ermee? Het verhaal wordt opgeschreven en gelezen door de andere groepen. Klaar, wat ga je doen? Bedenk een passende (pakkende) titel bij het verhaal.

16 16 VOLLEDIGE INSTRUCTIE Werkvorm Een dialoog ombouwen (interpersoonlijk) Waarom doen we dit? Je leert creatief om te gaan met een bestaande tekst en je leert om er samen met een medeleerling een logisch verhaal van te maken. Wat moet je doen? Hoe moet je het aanpakken? Hulp, bij wie en waar? Tijd, hoeveel? Uitkomst, wat doe je/ doen we ermee? Je gaat de tekst van een bestaande dialoog aanpassen De klas is verdeeld in twee groepen (A en B) Twee leerlingen lezen een bestaande dialoog voor (rol A en B). Groep A noteert wat rol A zegt groep B wat rol B zegt Je vult daarna in groepjes tekst van de eigen rol aan Daarna schrijven de leerlingen uit groep A (individueel) een reactie op iedere zin vanuit het perspectief van rol B (mag anders zijn dan origineel). Idem voor groep B maar dan vanuit het perspectief van rol A Vervolgens werken de leerlingen uit groep A en B in duo s: zij lezen aan elkaar de nieuw verzonnen teksten voor (je maakt op deze manier dus samen een nieuwe dialoog). In eerste instantie bij je groepsgenoten om de originele tekst compleet te maken. Daarna bij je medeleerling als je de nieuwe dialoog in elkaar zet. 20 minuten De nieuwe dialoog wordt voorgelezen en kan worden gebruikt worden ter introductie/illustratie van het thema Absurdisme. Klaar, wat ga je doen? Je schrijft allebei een aantal nieuwe zinnen op die volgens jou passen bij de nieuwe verhaallijn. De ander vult aan met passende antwoorden en andersom.

17 17 VOLLEDIGE INSTRUCTIE Werkvorm Schrijf reisverslag door de ogen van (intrapersoonlijk) Waarom doen we dit? Wat moet je doen? Hoe moet je het aanpakken? Je onthoudt woorden en zinnen (grammaticaregels) soms beter als je ze koppelt aan bepaalde herinneringen. Met deze opdracht doe je ervaring op met het schrijven vanuit het perspectief van een ander Schrijf een reisverslag door de ogen van een klasgenoot. Denk terug aan een reis die je als klein kind maakte. Schrijf op: Wat zag je op die reis? Welke geluiden hoorde je? Welke muziek hoorde je? Wat rook je? Hoe voelde je je? Wat proefde je? Wissel deze ervaringen uit met je buurman/vrouw. Vraag hierbij goed door naar details. Schrijf vervolgens een reisverslag vanuit het perspectief van de ander (in de ik-persoon). Hulp, bij wie en waar? Tijd, hoeveel? Bij het schrijven van de tekst kun je je docent/ medeleerlingen om hulp vragen. Ook kun je een woordenboek gebruiken. 30 minuten Uitkomst, wat doe je/ doen we ermee? De leerling leest zijn verhaal en koppelt terug of dit verslag de werkelijkheid goed weergeeft. Als de veiligheid van de groep dit toelaat kunnen de verhalen binnen kleine subgroepen aan elkaar worden voorgelezen. Klaar, wat ga je doen? Schrijf een advertentie/een waarschuwingstekst waarbij je reclame maakt/waarschuwt voor de ervaringen die je tijdens de reis die je klasgenoot heeft gemaakt, kunt tegenkomen.

18 18 VOLLEDIGE INSTRUCTIE Werkvorm Schrijf een rap (muzikaal-ritmisch) Waarom doen we dit? Wat moet je doen? Hoe moet je het aanpakken? Hulp, bij wie en waar? Tijd, hoeveel? Je onthoudt woorden en zinnen (grammaticaregels) soms beter als je ze leert op een bepaald ritme. Schrijf in groepsverband een rap met woorden/zinnen die je onlangs geleerd hebt. Kies als klas een onderwerp voor je rapnummer. (Bijv vrienden, familie, school, een gebeurtenis, iets waarmee je het eens/oneens bent). Maak twee groepen van hetzelfde aantal personen Elke groep krijgt één rijmklank (bijv. -aa of -ee ). Iedere leerlingen uit deze groep schrijft een eigen dichtregel die eindigt op deze klank Bepaal van tevoren het ritme van de dichtregels: bv 12 lettergrepen of vijf woorden. De groepsleider wijst nu afwisselend uit beide groepen leerlingen aan die hun dichtregel voorlezen (volgens rijmschema abab of aabb Het mooiste effect wordt bereikt als de zinnen elkaar in een vlot tempo opvolgen Je kunt de beat van een bestaande rap gebruiken. Bij het schrijven van de tekst kun je je docent/ medeleerlingen om hulp vragen. Eventueel kun je een rijmwoordenboek in de betreffende taal gebruiken. 30 minuten Uitkomst, wat doe je/ doen we ermee? De raps kunnen worden gebundeld of als posters worden verwerkt. De rap kan ook worden gebruikt voor spreekvaardigheid waarbij de leerlingen de rap opnemen in een geluids- of videobestand. Klaar, wat ga je doen? Maak/zoek een passende afbeelding/tekening bij de rap als achtergrond voor een poster.

19 19 VOLLEDIGE INSTRUCTIE Werkvorm Een landschap in beeld (naturalistisch) Waarom doen we dit? Wat moet je doen? Je onthoudt woorden en zinnen (grammaticaregels) soms beter als je ze koppelt aan beelden (van landschappen). Je traint jezelf om goed te luisteren en te letten op details. Schrijf een dagboekfragment/ een reisverslag aan de hand van een afbeelding van een landschap. Hoe moet je het aanpakken? Je docent beschrijft een afbeelding van een landschap. Jij kunt deze afbeelding zelf niet zien. Je tekent op een leeg vel zo precies mogelijk wat de docent beschrijft. Let op de details. De docent neemt nu een leeg vel/bord en tekent de afbeelding op het bord na op basis van de aanwijzingen die de klas hem/haar geeft. Jullie moeten elkaar dus aanvullen om het plaatje zo compleet mogelijk te krijgen. Daarna schrijf je (samen met je groep) een reisverslag naar de locatie op de afbeelding (in de zomer of in de winter) Je kunt er ook voor kiezen om een dagboekfragment of een weblog te schrijven vanuit deze plaats Hulp, bij wie en waar? NB. i.p.v. docent/klas kan dit ook als groepswerk gedaan worden Bij het schrijven van reisverslag kun je je docent/ medeleerlingen om hulp vragen. Ook kun je indien nodig een woordenboek gebruiken. Tijd, hoeveel? 30 minuten (voor het voorwerk) Uitkomst, wat doe je/ doen we ermee? De teksten kunnen gebruikt worden bij het schrijven van een dialoog waarin twee mensen tegengestelde ervaringen hebben gehad op de locatie van het landschap. Klaar, wat ga je doen? Bedenk een tekst voor een weerbericht in deze plaats, beschrijf een passend kledingadvies of schrijf een advertentie waarin je deze plaats aanprijst.

20 20 VOLLEDIGE INSTRUCTIE Werkvorm Rondschrijven in groepen van drie (visueel-ruimtelijk) Waarom doen we dit? Wat moet je doen? Je onthoudt woorden en zinnen (grammaticaregels) soms beter als je ze koppelt aan een afbeelding en als je ze gebruikt bij het schrijven van teksten. Je leert je in te leven in een tekst van een ander en je leert snel associaties te maken. Schrijf in samenwerking met je groepsgenoten een verhaal bij een tekening. Hoe moet je het aanpakken? Werk in een groep van drie leerlingen Jullie krijgen alle drie een eigen vel papier waarop je een tekening maakt van de start van een verhaal Daarna schuiven jullie je tekening door naar een andere leerling. Bij deze nieuwe tekening schrijf je het begin van een verhaal dat uiteindelijk op één A-4 moet passen. Halverwege de pagina schuif je het verhaal door naar de derde leerling uit je groepje (en krijg je zelf ook de eerste helft van een verhaal). Maak het verhaal af. Lees verhalen voor binnen de groepjes Hulp, bij wie en waar? Tijd, hoeveel? Bij het schrijven van de tekst kun je je docent/ medeleerlingen om hulp vragen. Ook kun je een woordenboek gebruiken. 30 minuten Uitkomst, wat doe je/ doen we ermee? De teksten kunnen gebruikt worden bij als start van het schrijfdossier.. Klaar, wat ga je doen? Bedenk een passende titel voor het complete verhaal of bedenk een passende eerste zin van het vervolg van het verhaal.

21 21 VOLLEDIGE INSTRUCTIE Werkvorm Maak een profielschets van (lichamelijk motorisch) Waarom doen we dit? Wat moet je doen? Je onthoudt woorden en zinnen (grammaticaregels) soms beter als je ze gebruikt/herhaalt terwijl je beweegt. Maak een profielschets van een klasgenoot. Hoe moet je het aanpakken? Je krijgt van je docent een vraag op een strookje Stel deze vraag in 10 minuten aan zoveel mogelijk medeleerlingen. Maak aantekeningen Je krijgt daarna een naam van een klasgenoot toegewezen Vraag bij je klasgenoten zoveel mogelijk informatie over deze persoon Schrijf vervolgens een profielpagina van deze persoon Hulp, bij wie en waar? Bij het schrijven van het profiel kun je je docent/ medeleerlingen om hulp vragen. Ook kun je een woordenboek gebruiken. Tijd, hoeveel? 30 minuten Uitkomst, wat doe je/ doen we ermee? Klaar, wat ga je doen? De profielen kunnen gebruikt worden als om elkaar beter te leren kennen, bijvoorbeeld bij een spel als wie ben ik? waarbij iemand onderdelen van een profiel voorleest en de medeleerlingen moeten raden om wie het gaat. Ook kun je de pagina gebruiken als introductiepagina van een schrijfdossier (verbeter zaken die niet kloppen!). Bedenk een aantal vragen die je nog zou willen stellen aan je klasgenoot (en voorspel de antwoorden).