Jaarverslag Aangepast Lezen 2015 Algemene lectuurvoorziening voor mensen met een leesbeperking

Transcriptie

1 Jaarverslag Aangepast Lezen 2015 Algemene lectuurvoorziening voor mensen met een leesbeperking

2 Colofon Contactpersoon: Marja Geevers, mei 2016 Koninklijke Bibliotheek Prins Willem-Alexanderhof BE Den Haag Postbus LK Den Haag T +31 (0)

3 Inhoudsopgave 1. Inleiding De opbouw van de voorziening... 5 Doel... 5 Rolverdeling partijen Aangepast lezen in internationaal perspectief... 6 Internationale uitwisseling van collecties: MAT en TIGARservice... 6 IFLA Koninklijke Bibliotheek... 7 Visie Aangepast lezen in Contributieonderzoek dienstverlening Bibliotheekservice Passend Lezen Kwaliteitscriteria... 7 Groter Bereik / Marketingcampagne Audiolezen... 8 Passend Lezen via de openbare bibliotheek... 9 Pilot Aangepast Lezen en MPL in de Bibliotheek Op School... 9 Opbouw collectie AVI brailleboekjes... 9 Nederlands Uitgeversverbond (NUV) Openbare bibliotheken Bibliotheekservice Passend Lezen Projectenprogramma De dienstverlening in cijfers Dedicon Prestatiecontract Projecten CBB Vrijwilligers Samenwerking met openbare bibliotheken De Lezersraad Informeel overleg Financieel overzicht Toelichting Lijst van namen en begrippen Meer informatie

4 2

5 1. Inleiding Het openbaar bibliotheekbestel heeft ten doel alle burgers toegang te bieden tot een pluriform aanbod aan betrouwbare informatie. Het Sectorinstituut Openbare Bibliotheken (SIOB) had t/m 2014 de landelijke regiefunctie in dit bestel. Vanaf 1 januari 2015 zijn de activiteiten van SIOB geïntegreerd in de Koninklijke Bibliotheek. Vanwege die rol in het stelsel en de noodzaak alle burgers toegang tot informatie te verschaffen, is de KB in opdracht van het ministerie van OCW ook regievoerder en eindverantwoordelijk voor de dienstverlening aan mensen met een leesbeperking. Deze bibliotheekvoorziening valt onder de werkingssfeer van de Wsob. De uitvoering vindt plaats door de landelijk werkende Bibliotheekservice Passend Lezen (BPL), via de Provinciale (POI s) en door de lokaal werkende openbare bibliotheken. De Lezersraad adviseert over de uitvoering. Ook vindt regelmatig overleg plaats met de diverse belangenorganisaties. Om de dienstverlening zo efficiënt mogelijk te laten verlopen werken drie organisaties samen, ieder naar hun eigen kennis en kunde. BPL verzorgt het klantencontact, de selectie van titels voor de collectie en de toegankelijkheid van deze collectie via haar website en catalogi. De collectie omvat ruim gesproken boeken, brailletitels en een paar honderd kranten en tijdschriften. Ook zijn er meer dan duizend hoorspelen beschikbaar. Dedicon en CBB dragen zorg voor de vervaardiging en distributie van het aangepaste materiaal, te weten de gesproken boeken, braille, grote lettertijdschriften en digitale data. De dienstverlening vindt in grote mate plaats langs de elektronische weg. Een groot deel van de doelgroep is mediawijs en mediavaardig, hoewel de toegankelijkheid van de grote digitale wereld nog veel te wensen overlaat. Nu de digitalisering grote stappen maakt is het van belang de burgers met een leesbeperking scherp in het oog te blijven houden. De integratie van B.nl en SIOB in de Koninklijke Bibliotheek per 1 januari 2015 biedt nieuwe kansen. Doelgroep Aangepast lezen richt zich op mensen bij wie het gewone lezen niet (meer) gaat. Naast mensen met een visuele beperking kunnen ook dyslectici en mensen met een cognitieve beperking of met een motorische beperking gebruik maken van de dienstverlening. Ruim 1,1 miljoen Nederlanders hebben een leesbeperking. Zo telt ons land onder andere blinden en slechtzienden. Dit aantal zal naar verwachting de komende vijf jaar met 20% toenemen, onder meer door de vergrijzing. Daarnaast hebben ruim Nederlanders dyslexie. Steeds duidelijker wordt dat de groep jonge/beginnende lezers met leesproblemen heel groot is. Het aanbieden van gesproken boeken in de Bibliotheek op School kan een positief effect hebben op het leesplezier, is gebleken uit een pilot in Den Bosch. Om deze groepen ook in de nabije toekomst volwaardig mee te laten komen in een maatschappij waarin alles draait om toegang tot (geschreven) informatie, hebben Passend Lezen, CBB, Dedicon en de Koninklijke Bibliotheek de handen ineen geslagen om het lezen van gesproken boeken meer toegankelijk te maken. Op basis van onderzoek kan namelijk gezegd worden dat de voorziening voor veel meer mensen uit de doelgroep van nut kan zijn, dan er nu gebruik van maken. Daarom zet de KB met haar ketenpartners de komende jaren in op het vergroten van het bereik. 3

6 Om dit te kunnen verwezenlijken heeft SIOB/KB hen in 2013 ruimte gegeven gezamenlijk een meerjaren marketingbeleidsplan op te stellen en in uitvoering te nemen. Gedurende heel 2015 heeft de mediacampagne Audiolezen gelopen. De aftrap vond plaats in de OBA in Amsterdam. Belangrijke doelstellingen zijn het zorgen voor een goed toegankelijke collectie, het bijdragen aan promotie van deze collectie en het stimuleren van innovaties. Daarbij onderzoekt Dedicon in opdracht van de KB ook of innovaties op andere terreinen, zoals e-books, met aanpassingen geschikt gemaakt kunnen worden voor mensen met een leesbeperking. De conversie van bestanden naar epub3 biedt mogelijkheden voor toegankelijke informatie op maat voor de lezer van Passend Lezen. Ook komt een groot deel van de collectie gesproken boeken van Passend Lezen via de gezamenlijke infrastructuur van de Openbare Bibliotheken beschikbaar voor klanten met een leesbeperking die lid zijn van de lokale bibliotheek. Op deze wijze wil de KB met alle partners de participatie van mensen met een leesbeperking in de samenleving vergroten en de producten van aangepast lezen onder bereik van deze brede doelgroep brengen. Doelstelling van de KB is dat de groeiende groep lezers binnen hetzelfde budget bediend wordt. In 2015 zijn veel projecten gerealiseerd. De belangrijkste activiteiten zijn in dit jaarverslag opgenomen. Hierbij leverden natuurlijk Bibliotheekservice Passend Lezen, Dedicon, CBB, de Lezersraad en de andere betrokken organisaties waardevolle inbreng. 4

7 2. De opbouw van de voorziening Doel Doel van de voorziening Aangepast Lezen is dat mensen met een leesbeperking volwaardig participeren in maatschappelijk en cultureel opzicht. Materialen van aangepast lezen zijn van wezenlijk belang voor mensen die daarop voor het lezen zijn aangewezen. Rolverdeling partijen Het in stand houden van een bibliotheekvoorziening voor mensen met een leesbeperking is een van de stelseltaken die eind 2009 bij de oprichting van het Sectorinstituut Openbare Bibliotheken (SIOB) bij dit instituut zijn belegd. Per 1 januari 2015 is SIOB geïntegreerd in de Koninklijke Bibliotheek (KB). Uit hoofde van deze stelseltaak voert de KB de regie over de uitvoering van deze taak. De KB maakt plannen voor de vernieuwing, uitbreiding en verbreding van de dienstverlening Aangepast lezen. Hierbij ligt de focus op het collectiebeleid, op innovatie in de productie en distributie van producten en op initiatieven die het bereik onder de doelgroep kunnen vergroten. Ook zet de keten in op overdracht van kennis binnen de Koninklijke Bibliotheek over toegankelijkheid van haar diensten en bronnen voor de doelgroep van aangepast lezen. De KB realiseert deze plannen vervolgens in diverse projecten, in samenwerking met de verschillende organisaties in het netwerk. De feitelijke uitvoering vindt plaats door de volgende organisaties die door de KB worden aangestuurd: Bibliotheekservice Passend Lezen (BPL): deze vormt de eerstelijnsvoorziening voor het publiek (bestellen van materialen, voorlichting enz.) en fungeert tevens als backoffice voor andere partijen (vraagbaak, promotie enz.). BPL selecteert de titels die jaarlijks in productie worden gegeven. Zij doet dit op basis van de Collectienota. Dedicon produceert boeken, kranten en tijdschriften en levert deze in opdracht van BPL rechtstreeks aan de klanten. Bovendien zorgt Dedicon voor veilige opslag en back-up van de bestanden. Dedicon voert ook in opdracht van de KB onderzoeks- en ontwikkelingsprojecten uit. CBB produceert boeken en tijdschriften en levert die aan voor de collectie. Daarnaast zijn er ook andere organisaties betrokken bij de dienstverlening aan mensen met een leesbeperking: Openbare bibliotheken: een deel van de bibliotheken heeft een collectie voor aangepast lezen en biedt (leen-)apparatuur aan. De dienstverlening via de bibliotheken wordt de komende jaren sterk uitgebreid. Provinciale Ondersteuningsinstellingen (POI s), die de lokale bibliotheken ondersteunen. Zij fungeren ook ten behoeve van deze voorziening als backoffice De Lezersraad Aangepast Lezen: deze adviseert De KB en Passend Lezen. Diverse belangenorganisaties waar de KB nauw contact mee onderhoudt, als de Oogvereniging, Vereniging Onbeperkt Lezen en Stichting Lezen Luisterpunt (Vlaanderen) waarmee wordt samengewerkt op het gebied van kennisdeling en toegang tot wederzijdse collecties. 5

8 3. Aangepast lezen in internationaal perspectief Internationale uitwisseling van collecties: MAT en TIGARservice Op 27 juni 2013 is in Marrakesh, Marokko een VN Verdrag overeengekomen dat het internationaal mogelijk moet maken om aangepast lezen werken over landsgrenzen heen uit te wisselen met de lange naam Marrakesh Treaty to facilitate access to published works for persons who are blind, visually impaired, or otherwise print disabled. Kortweg ook de Marrakesh Access Treaty (MAT) genoemd. Het verdrag schrijft een handicap-exceptie in de auteurswet voor in landen waar deze nog niet bestaat, en maakt de import en export van aangepast lezen titels die onder de exceptie zijn gemaakt mogelijk. Dit MAT verdrag wordt gezien als een belangrijke doorbraak in het kunnen verhelpen van het grote tekort aan aangepast lezen boeken in de wereld en in de ontwikkelingslanden in het bijzonder. Het verdrag komt in werking als 20 landen geratificeerd hebben. Eind 2015 stond de teller op 14 landen. Verwacht wordt dat in 2016 de 20 gehaald wordt. De KB hecht grote waarde aan de grensoverschrijdende uitwisseling van materialen voor mensen met een leesbeperking en ondersteunt waar mogelijk het politieke proces om in Nederland dan wel in EU verband de ratificering van het Marrakesh Verdrag te bevorderen. De KB faciliteerde de opname van de Nederlandse aangepast lezen collectie in de door WIPO (World Intellectual Property Organisation) opgezette database waarin nu meer titels zichtbaar zijn. Leden van dit zogenaamde Tigarservice kunnen deze database gebruiken om bruikbare titels te vinden en deze aan te vragen voor import in het eigen land. Totdat het Marrakesh leesgehandicaptenverdrag in werking treedt is een titel-voor-titel inklaringssysteem nodig om tot import (of export) te kunnen overgaan. Dedicon ontwikkelde in samenwerking met BPL een aanvraagprocedure waardoor geschikte TIGAR titels herkend en besteld kunnen worden. Er zijn nu meer dan Nederlandse titels zichtbaar in de Tigarservice Een andere veelbelovende internationale samenwerking is die binnen het Nederlandstalige gebied tussen de Nederlandse dienstverleners en die van Vlaanderen (luisterpuntbibliotheek) In 2014 was al de digitale braille collectie van aangepast lezen in Nederland en die van de Luisterpuntbibliotheek in Vlaanderen samengevoegd en in 2015 is verder gewerkt aan unificeren van de Vlaamse en de Nederlandse audiocollectie, onder meer door instemming te verkrijgen van zowel de Nederlandse als de Vlaamse Uitgevers Vereniging (NUV als VUV). IFLA Net als de KB zijn zowel Dedicon als Bibliotheekservice Passend Lezen actief lid van IFLA. De ketenpartners doen dat binnen de sectie voor bibliotheken voor personen met een leesbeperking, kortweg LPD. In 2015 kwam het bestuur van LPD twee keer bijeen, in Leipzig en in Kaapstad. De KB stelt groot belang in de internationale ontwikkelingen binnen het domein van het blindenbibliotheekwerk en volgt deze op de voet. Binnen deze internationale contacten staat het leren van andere landen en organisaties ten behoeve van de eigen landelijke dienstverlening centraal. Om deze redenen is de KB, net als BPL en Dedicon, lid van de IFLA en bezoekt een afvaardiging van de organisaties het jaarlijkse internationale congres. In 2015 heeft de sectie LPD een project afgerond rond richtlijnen voor bibliotheekdiensten aan mensen met dyslexie en zijn deze gepubliceerd, ook in Nederlandse vertaling. 6

9 4. Koninklijke Bibliotheek Per 1 januari 2015 zijn de taken van het SIOB geïntegreerd in de KB en is de KB verantwoordelijk voor de instandhouding van een bibliotheekvoorziening voor mensen met een leesbeperking. In juni werd met een gevarieerd symposium met als thema Het belang van tactiele informatie voor mensen met een visuele beperking, na 25 jaar bibliotheekwerk afscheid genomen van Gerard van Dijk. De laatste jaren vervulde hij zeer kundig en toegewijd zijn rol als regievoerder voor de bibliotheekvoorziening aangepast lezen. De regeling voor subsidieverlening aan de partners Aangepast Lezen (Passend Lezen, CBB en Dedicon) is gerealiseerd en de bijbehorende beleidsregels zijn in de loop van het jaar nader geformuleerd en ingeregeld, samen met een BTW-advies en met aandacht voor intellectueel eigendom (IE). Visie Aangepast lezen in 2025 In 2013 verscheen de toekomstvisie Aangepast Lezen met een tijdshorizon van tien tot vijftien jaar: De wereld van aangepaste leesvormen in 2025, strategische toekomstverkenning en innovatieve diensten voor toekomstige gebruikers. Dit rapport bevat een verkenning naar de ontwikkelingen die van invloed zijn op de dienstverlening aan mensen met een leesbeperking en wat dit betekent voor de ontwikkeling van bestaande en nieuwe diensten. Door technologische ontwikkeling wordt steeds meer mogelijk. Daardoor verandert het gebruiksgedrag van mensen en wordt de leesbehoefte beïnvloed. Maar ook ontstaat het risico dat er nieuwe drempels ontstaan. Steeds meer content wordt gevisualiseerd en toegankelijkheidsnormen voor websites worden steeds minder goed toegepast ook door de overheid. Daardoor neemt de toegankelijkheid van informatie voor mensen met een leesbeperking steeds verder af. Mogelijk moeten hiervoor nieuwe tools worden ontwikkeld. Het visierapport schetst mogelijke ontwikkelpaden. Het is op een brede bijeenkomst aan stakeholders gepresenteerd. In 2014 zijn in vervolgsessies een aantal onderdelen nader uitgewerkt om tot de eerste concrete plannen te komen. Dit heeft in 2015 zijn vervolg gekregen: de partners Aangepast lezen hebben een eerste voorstel voor uitwerking van de Visie 2025 ingediend bij de KB. Onder meer is gestart met het project De Winkel, waarin gestreefd wordt naar het aanbieden van alle aangepast lezen diensten op 1 plek. Contributieonderzoek dienstverlening Bibliotheekservice Passend Lezen. In 2014 is opdracht gegeven tot het uitvoeren van een verkenning naar contributieheffing. De Bibliotheekwet (Wsob) regelt zaken over het bibliotheekstelsel in het algemeen, ontwikkelingen als de digitale bibliotheek en een landelijke bibliotheekpas en de plek die Bibliotheekservice Passend Lezen daarin inneemt. Op basis van dit onderzoek heeft de KB in 2015 besloten over te gaan tot contributieheffing met ingang van In 2015 heeft BPL de noodzakelijke stappen gezet ter voorbereiding. Kwaliteitscriteria In 2013 hebben de aangepast lezen partijen in afstemming met de kwaliteitseisen die de KB aan de diensten en leveringen stelt, Samenwerkingsrichtlijnen opgesteld waarin beschreven staat hoe de aanvragende partij (BPL) en de leverende partij (Dedicon, CBB) met elkaar omgaan en wat zij van elkaar verwachten. Samen met de productspecificaties vormen deze documenten ijkpunten bij de inrichting en uitvoering van de aangepast lezen diensten en producten. 7

10 In 2013 is de Stichting Certificering gevraagd om op basis van in 2013 vastgestelde kwaliteitsnormen audits uit te voeren bij BPL, Dedicon en CBB. Begin 2014 zijn de drie organisaties officieel gecertificeerd. Op grond van de oude certificering hebben de organisaties in 2015 zelf een tussentijdse meting gedaan, zodat duidelijk wordt of de opmerkingen uit de audit in 2013 ook daadwerkelijk ter hand worden genomen. Omdat de normen voor Openbare Bibliotheken aangepast zijn, moet ook het beoordelingskader voor aangepast lezen worden herzien. Dat is in het najaar van 2015 in gang gezet. Collectiebeleid Op diverse manieren wordt binnen het collectiebeleid door de KB en BPL geïnnoveerd, met als resultaat een grotere keuze voor de gebruiker. In 2015 werden binnen hetzelfde budget i.o.v. de KB meer titels door Dedicon en CBB omgezet in een toegankelijke leesvorm dan in voorgaande jaren. De collectie werd uitgebreid met 760 brailletitels en 1722 gesproken boeken, waaronder extra jeugdboeken. De gesproken boeken zijn zowel op cd als via streaming leverbaar. Naast de reguliere producten van audio en braille zijn er in 2015 tevens 130 nieuwe jeugdboektitels in extra grote letter (JumboLetter) verschenen, en werden er bij wijze van pilot 25 audiotitels met een computerstem voorgelezen. Ook werden in 2015 in een uitwisseling met de Luisterpuntbibliotheek in Vlaanderen 136 brailletitels uit de Vlaamse collectie aan de collectie van BPL toegevoegd. In opvolging van een advies van de Lezersraad en de wens van de Oogvereniging en Vereniging Onbeperkt Lezen heeft de KB voor 2015 extra budget beschikbaar gesteld om de titels die bij Studie & Vak van Dedicon zijn verschenen, ook toe te voegen aan de collectie van BPL. Zo zijn er in gesproken en 51 brailletitels van S&V naar de Algemene Lectuur collectie van BPL overgebracht. Ook werd extra budget gegeven voor toevoeging van de hoorcolleges van Home Academy aan de collectie. Groter Bereik / Marketingcampagne Audiolezen Veel van de inspanningen zijn gericht op het vergroten van het bereik. De KB stimuleert zo veel mogelijk dat de productiemethoden van aangepaste lectuur door Dedicon voortdurend aan de veranderingen in de omgeving worden aangepast. De voortschrijding van de (digitale) techniek maken het mogelijk om ook de distributiemethoden uit te breiden, waardoor bibliotheken de doelgroep beter en gemakkelijker kunnen bereiken, ondermeer via de landelijke digitale infrastructuur 25 procent van de Nederlanders is lid van een bibliotheek. Van de totale doelgroep voor aangepast lezen is dat veel minder. De KB en haar ketenpartners verwachten dan ook dat het bereik van de dienstverlening aanzienlijk kan worden vergroot. De combinatie van marketing en goede voorlichting door openbare bibliotheken, draagt bij aan de naamsbekendheid van Passend Lezen. Ook een laagdrempelige, toegankelijke dienstverlening speelt daarbij een belangrijke rol. Het marketingplan richt de focus dan ook op een verbetering in drie pijlers: bekendheid, toegankelijkheid en gemak in gebruik. De dienstverlening van Aangepast Lezen zal langdurig en grootschalig onder de aandacht van de diverse doelgroepen worden gebracht. BPL, Dedicon en CBB hebben in opdracht van de KB een gezamenlijk strategisch marketingplan gemaakt voor het meerjarenplan vergroten bereik. De campagne is voorbereid in de tweede helft van 2014 en heeft heel 2015 gelopen, onder de naam Audiolezen. De focus ligt op de doelgroepen slecht(er)zienden en dyslectici. Doel is om nog meer mensen te interesseren voor wat aangepast lezen te bieden heeft als het gaat om anders lezen voor mensen met een leesbeperking. De campagne heeft in 2015 bijna nieuwe klanten en 105 publicaties in de media opgeleverd. 8

11 Passend Lezen via de openbare bibliotheek SIOB/KB heeft een project gestart om de collectie gesproken boeken van Passend Lezen landelijk toegankelijk te maken via de openbare bibliotheken. De boeken worden via streaming aangeboden aan leden van de bibliotheek met een Verklaring Leesbeperking. De landelijke uitrol vormt een eerste stap in het aansluiten van de dienstverlening van BPL op de landelijke infrastructuur. De dienst komt, later dan gehoopt, midden 2016 beschikbaar voor in eerste instantie 40 bibliotheken. Daarna is landelijke uitrol gepland. Rechtstreeks aanmelden bij BPL blijft mogelijk voor het lenen van bijvoorbeeld Daisy-roms, abonnementen op kranten en tijdschriften, en braille uitgaven. Pilot Aangepast Lezen en MPL in de Bibliotheek Op School In de praktijk bleek dat de reguliere collectie van de Bibliotheek op school niet voldoende aansluit bij de behoefte van kinderen met dyslexie of grote leesmoeilijkheden. Daarom heeft SIOB in 2013 een eerste pilot opgezet, om zwakke lezers binnen de Bibliotheek op school kennis te laten maken met de gesproken boeken van Bibliotheekservice Passend Lezen en met karaokelezen van Yoleo. Ook gebruikten ze de Makkelijk Lezen Plein-boeken ( In 2015 is in opdracht van de KB een vervolgpilot uitgezet op 7 basisscholen, om verder te onderzoeken hoe de materialen het beste in de school ingezet kunnen worden. De pilot is uitgevoerd door Bibliotheek Den Bosch en ProBiblio. De pilot maakt duidelijk dat leesplezier onder kinderen toeneemt. De leerkrachten van de betrokken scholen ervaren de materialen als een belangrijke toevoeging om kinderen op een leuke manier te begeleiden in het leesproces. Ze geven aan dat de school na deelname van de pilot beter met zwakke lezers om kan gaan dan voorheen. De KB is tevreden over de uitkomsten van deze tweede pilot en neemt i.s.m. met alle betrokken partijen vervolgstappen voor een verdere uitrol. De KB heeft onder meer opdracht gegeven tot onderzoek naar en voorbereiding van het opzetten van een facultatieve module Zwakke lezers voor leesconsulenten binnen het opleidingenhuis van dbos. Opbouw collectie AVI brailleboekjes In 2014 heeft SIOB/KB een project gestart voor de opbouw van een collectie AVI brailleboekjes voor aanvankelijke lezertjes. Het is van groot belang dat aan blinde kinderen dezelfde mogelijkheden worden geboden als aan ziende kinderen. Zij moeten voldoende boekjes hebben om het (braille-)lezen te oefenen en zij moeten ook samen met hun ouders leesboekjes voor vrijetijdslezen kunnen uitkiezen. 9

12 Er is nauw overleg geweest met Visio en Bartimeus en de Vereniging Onbeperkt Lezen over de collectie, de vereiste productspecificaties en de wensen voor promotie van vindbaarheid van de collectie. Sinds midden 2015 zijn er 64 AVI-B boekjes beschikbaar en uitleenbaar via Passend Lezen. De boekjes hebben een uitvoering conform de wensen en eisen van de ViVis speciaal onderwijs scholen. Alle betrokkenen zijn zeer verheugd over dit resultaat. Jaarlijks vindt er overleg plaats met alle partijen over de opbouw, de bekendmaking en het gebruik van deze collectie en andere passende leesvormen voor blinde en slechtziende kinderen. Passend Lezen heeft, in samenwerking met Dedicon en de Vereniging Onbeperkt Lezen een leskist met passende leesvormen geïntroduceerd op Visio- en Bartimeusscholen. Deze is enthousiast ontvangen. Nederlands Uitgeversverbond (NUV) In 2015 is de nieuwe Regeling Toegankelijke lectuur voor mensen met een leesbeperking afgesloten tussen KB, NUV en Dedicon. De regeling geeft een invulling aan wat inzake artikel 15i van de auteurswet gevraagd wordt. In goede afstemming met het NUV wordt (digitaal) materiaal breed beschikbaar gesteld, ook via bibliotheken, maar wel na registratie van de gebruiker van de dienstverlening. Jaarlijks vindt overleg plaats met het NUV om de regeling te evalueren en lopende zaken te bespreken. Lezersraad Aangepast Lezen In 2015 is er prettig en constructief samengewerkt met de Lezersraad, zie hoofdstuk 10. Openbare bibliotheken In 2014 konden bibliotheken een bijdrage aanvragen voor deelname aan de introductie van passend lezen in de digitale bibliotheek. Doordat deze introductie mede door de overgang van SIOB en bibliotheek.nl naar de KB vertraging heeft opgelopen, is er in 2015 geen subsidieregeling geweest. De dienst wordt in 2016 geïntroduceerd. Zie verder hoofdstuk 9. 10

13 5. Bibliotheekservice Passend Lezen Stichting Aangepast Lezen heeft in 2015 haar naam gewijzigd in Bibliotheekservice Passend Lezen (BPL). In het verlengde hiervan zijn het logo en de huisstijl vernieuwd. Passend Lezen biedt boeken, kranten en tijdschriften in een aangepaste leesvorm voor als het gewone lezen niet (meer) gaat. BPL is onderdeel van het stelsel van openbare bibliotheken en vormt de eerstelijnsvoorziening voor het publiek. BPL selecteert de titels die jaarlijks in productie worden gegeven. Zij doet dit op basis van de Collectienota Aangepast Lezen. Nog meer dan voorheen wordt ingezet op het vergroten van de bekendheid van de dienstverlening. Gebruiksgemak, toegankelijkheid en zichtbaarheid zijn de kernwoorden. De diensten van Passend Lezen zijn ingedeeld in een overzichtelijk productportfolio, te weten Audiolezen, Braillelezen, Letterlezen en Combilezen. Jaarlijks stelt BPL een dienstverleningsplan en een begroting op, die door de KB worden goedgekeurd. De activiteiten zijn uitgevoerd conform de subsidieovereenkomst. Passend Lezen heeft ook een eigen jaarverslag gepubliceerd, dit is te vinden op hun website. De collectie De collectie omvat meer dan gesproken boeken, brailletitels en 175 kranten en tijdschriften. Ook zijn er meer dan 1000 hoorspelen in de collectie opgenomen. BPL streeft in overeenstemming met de KB naar het jaarlijks toevoegen van zoveel mogelijk titels en naar een betere (digitale) toegang en presentatie van deze collectie, zodat bestaande en nieuwe klanten steeds gemakkelijker over hun materialen kunnen beschikken. Met betrekking tot de collectievorming is in 2015 gestart met het optimaliseren van de catalogus. Tevens is er een plan gemaakt voor saneren van de collectie op basis van uitleencijfers en/of ouderdom en kwaliteit van het leesmateriaal. BPL heeft een conceptversie voor een nieuwe collectienota aan de KB geleverd, waarin criteria voor aanschaf en saneren in vermeld worden opgeleverd. De KB werkt deze verder uit en stelt vast. Domein Jeugd heeft een positief jaar gekend. Het aantal jeugdleden binnen Superboek en Passend Lezen is gestegen. Jumboletter, de presentaties van leskisten aan scholen én de campagne Audiolezen zijn hierin belangrijke aanjagers geweest. Campagne Audiolezen Om meer mensen met een leesbeperking te attenderen op de dienstverlening van Passend Lezen, is van maart tot en met december 2015 campagne gevoerd. In deze campagne stond het product Audiolezen centraal, omdat dit het meest laagdrempelige product van Passend Lezen is, en voor elk type leesbeperking geschikt. De campagne bestond uit een marketingcampagne die was gericht op klantenwerving en een PR-campagne gericht op issuemaking, te weten het agenderen van het maatschappelijke probleem dat ruim 1,1 miljoen mensen in Nederland een leesbeperking hebben. Er zijn diverse middelen ingezet, variërend van radiospots, tot social media acties en media alerts. De marketing- en PR-campagnes versterkten elkaar en hebben uiteindelijk geleid tot bijna nieuwe klanten en 105 publicaties in de media. 11

14 Campagne bibliotheek.nl/passendlezen In 2015 is de campagne voor voorbereid. De campagne wordt gevoerd door deelnemende bibliotheken en Passend Lezen heeft, met de Bibliotheek als afzender, campagnematerialen ontwikkeld die bibliotheken kunnen inzetten om de nieuwe dienstverlening bij de doelgroep onder de aandacht te brengen. Deze materialen variëren van een audioposter die mensen boekfragmenten laat beluisteren, tot een folder en YouTube filmpje. Daarnaast is de website bibliotheek.nl/passendlezen op een toegankelijke manier ingericht en van content voorzien. Ten slotte is een instructiebijeenkomst voor bibliotheekmedewerkers voorbereid, met het doel hen kennis te laten maken met de dienstverlening, website en campagnematerialen. Leespanel Halverwege 2015 is in samenwerking met Dedicon het Leespanel geïntroduceerd, een website waar mensen met een leesbeperking zich kunnen aanmelden om deel te nemen aan online onderzoek. Via het Leespanel kan op een eenvoudige manier onderzoek worden gedaan naar gebruikerswensen. Na registratie op de website krijgen deelnemers enkele malen per jaar via een link naar een online vragenlijst opgestuurd. De doelstelling is om klanten op een eenduidige gestructureerde manier te betrekken bij de ontwikkeling en evaluatie van nieuwe diensten en producten. Er is een gebruikerspanel met 1000 deelnemers ingericht op basis van Panel Inzicht. Het eerste onderzoek naar gewenste functies van de website van Passend Lezen is uitgevoerd. Het resultaat was boven verwachting (aantal panelleden én aantal ingevulde enquêtes). Website en social media kanalen De website van heeft in 2015 een nieuwe indeling en navigatiestructuur gekregen, die aansluit bij de geïntroduceerde productlijnen Audiolezen, Braillelezen, Letterlezen en Combilezen. Deze nieuwe structuur is door klanten positief ontvangen. Daarnaast zijn, in het verlengde van de campagne Audiolezen, de social media kanalen Twitter en Facebook verder uitgebouwd. Op Facebook is gebouwd aan een community voor audiolezers. Deze pagina heeft inmiddels een gemiddeld maandelijks bereik van ruim Facebookgebruikers. In 2015 is ook een aanzet gegeven tot de ontwikkeling van een geheel nieuwe website, die beter aansluit bij toekomstige ontwikkelingen en klantwensen. Hieraan voorafgaand is via het Leespanel onderzoek gedaan naar de wensen en ervaringen van klanten en is een eerste concept getoetst bij een gebruikersgroep. Leeswijzer nieuwe stijl Eind 2015 is het relatiemagazine Leeswijzer vervangen door het audiomagazine Tussen de Regels. Tussen de Regels informeert klanten van Passend Lezen over nieuwe ontwikkelingen, de collectie en over gebruik van de catalogus, website en afspeelapparatuur. Daarnaast voorziet Tussen de Regels in relevante achtergrondinformatie en human interest verhalen. Het doel van Tussen de Regels is leesbevordering en het stimuleren van een zo breed mogelijk gebruik van de collectie. Klanten worden actief betrokken bij het magazine, doordat zij geïnterviewd worden voor bepaalde rubrieken, of onderwerpen voor rubrieken kunnen aandragen, bijvoorbeeld welke schrijver zij graag aan het woord willen laten. Beurzen en congressen Passend Lezen heeft in 2015 acte de présence gegeven op drie beurzen/congressen, te weten NOT, ZieZo-beurs en het Nationale Bibliotheekcongres in Eindhoven. Aanvullend zijn in samenwerking met medewerkers van de afdeling Klantcontact presentaties gegeven tijdens kleinere evenementen, zoals patiëntendagen. Door een samenwerking met het Oogfonds was Passend Lezen ook vertegenwoordigd op de 50PlusBeurs. 12

15 Stand Bibliotheekcongres Eindhoven 2015 CPNB campagne Zoals elk jaar heeft Passend Lezen ook in 2015 aangehaakt bij bekende CPNB campagnes, door het Poëzieweekgeschenk, het Boekenweekgeschenk, het Kinderboekenweekgeschenk en het Nederland Leest geschenk toegankelijk te maken voor de eigen doelgroep door dit uit te geven en aan te bieden in gesproken vorm. Leskisten In 2015 is, in samenwerking met Dedicon en de Vereniging Onbeperkt Lezen, de leskist met passende leesvormen geïntroduceerd op Visio- en Bartimeusscholen. Ook zijn leraren en ambulant begeleiders getraind in het gebruik van dit lesmateriaal. Het initiatief is zo enthousiast ontvangen dat dit in 2016 een vervolg krijgt. Kinderen met een visuele beperking hebben extra hulp nodig, in de vorm van speciale materialen. Met deze leskist vol leesplezier willen wij kinderen, hun ouders en leraren op een laagdrempelige manier kennis laten maken met de verschillende leesvormen. Het kan opgenomen worden in het dagelijkse onderwijsprogramma, tentoongesteld worden bij een oudervergadering of er kan aandacht aan besteed worden tijdens een werkoverleg. De leskist is uitsluitend op school te gebruiken. Projectenprogramma 2015 De KB stelt jaarlijks aan Dedicon subsidie ter beschikking voor onderzoek en ontwikkeling. Het bedrag is bestemd voor projecten, die diensten en producten op het gebied van aangepast lezen verbeteren en ook voor innovatie. BPL levert inhoudelijke bijdragen aan het projectenprogramma, doet projectvoorstellen en is (mede) verantwoordelijk voor actieve bijdragen tijdens het project inclusief implementatie en communicatie naar de klanten). Zie voor meer informatie Hoofdstuk 6. 13

16 Naast dit projectenprogramma heeft BPL in januari de kick off gegeven voor de implementatie van de upgrade van V-smart. Dit project is in december succesvol afgerond. In juni is het project nieuwe website gestart en in juli is gestart met het project invoeren van contributie. In oktober is de lancering geweest van de nieuwe naam Bibliotheekservice Passend Lezen. Het afronden van het project verbeteren EKT heeft extra aandacht in 2015 en Ook is een begin gemaakt met Genrelezen. Op basis van een leenrichtlijn kan geautomatiseerd worden gezocht naar boeken die een klant wil lezen. Na de implementatie van V-smart en de contributie, zal dit in 2016 verder worden opgepakt. In samenwerking met de ketenpartners en de KB zijn als uitwerking van het ambitiedocument Aangepast Lezen in 2025 ook de projecten Programmering en De Winkel gestart in november. Het project Bibliotheek.nl/passendlezen heeft in 2015 doorgelopen en zal in maart 2016 gelanceerd worden. De dienstverlening in cijfers Klanten Het totaal aantal klanten is in 2015 ten opzichte van 2014 met toegenomen. Dit is een toename van 20%. De groei van het aantal klanten is te danken aan een aantal factoren: - De dienstverlening, en de ondersteuning daarvan, met name richting openbare bibliotheken is verder geïntensiveerd. Dit heeft geresulteerd in een toename van 40% ten opzichte van 2014 in het aantal ingeschreven instellingen, waarvan het merendeel bibliotheken. - De campagne Audiolezen heeft geleid tot een grote toename van mensen met dyslexie, te weten ruim 44% t.o.v Hier kan een relatie gelegd worden met de toename van het aantal jeugdleden tot en met 17 jaar: 75% meer jeugdleden dan in De inzet van de campagne was meer jongeren en meer senioren. Vooral de doelstelling meer jongeren is behaald. - Het aantal ingeschreven klanten via Superboek (inclusief de instellingen) is in 2015 verdubbeld t.o.v. 2014: van naar Ook hier kan uit worden afgeleid dat voor mensen (vooral jeugd) met dyslexie in een grote behoefte wordt voorzien. Uitleningen Gesproken boeken Er is weer sprake van een toename van het aantal uitleningen via streaming t.o.v met 90%. Deze toename is vooral te danken aan de Daisylezer-app (ruim keer gedownload) en de Audiolezen-app (ruim 3700 keer gedownload) van de campagne Audiolezen in Het aantal jongeren dat zich heeft aangemeld n.a.v. de campagne maakt veel meer gebruik van smartphones en tablets, waardoor streaming enorm toeneemt. Het totaal aantal uitleningen van gesproken boeken is toegenomen met bijna , dat is een stijging van 6 %. Het aantal gesproken boeken via Daisy neemt wel verder af, ruim 8 % minder dan in

17 Uitleningen Daisy en streaming Brailleboeken Het aantal uitleningen van de brailleboeken is in 2015 verder gedaald. Dit kan een relatie hebben met de groep gebruikers (80+) die nog braille leest. Kranten en tijdschriften Het aantal abonnees op kranten en tijdschriften vertoont al enige tijd een licht dalende trend. Het gebruik echter is toegenomen, zowel op Daisy als via stream. Het cijfer is wel enigszins vertekenend: voor 2015 zijn ook de uitleningen van braille en grootletter meegeteld. Bij de uitlevering van kranten en tijdschriften valt een flinke toename in het aantal streams waar te nemen, namelijk 28% ten opzichte van Net als bij de gesproken boeken speelt hier de Daisylezer-app en de Online player een belangrijke rol. Het gebruik van de dienst kranten en tijdschriften is in totaal ook toegenomen met ruim 12%. In het eerste kwartaal van 2015 is er een extra mailing geweest om de kranten en tijdschriften weer extra onder de aandacht te brengen. Registraties bezoekers website Het gebruik van de website aangepast/passendlezen.nl en superboek.nl en daarbinnen de online catalogus heeft een enorme sprong voorwaarts gemaakt. Reden hiervoor zou de campagne Audiolezen kunnen zijn die geleid heeft tot veel nieuwe klanten. Ook nemen de digitale vaardigheden van onze klanten toe. Maatwerk Klanten maken graag gebruik van de mogelijkheid om specifieke informatie, zoals brieven, handleidingen, vergaderstukken, losse krant- of tijdschriftartikelen en brochures, om te laten zetten in een gewenste leesvorm. Om goed te kunnen participeren in leesclubs worden ook steeds meer aanvragen ingediend voor het omzetten van boekbesprekingen. De lezers krijgen de aangevraagde documenten in de gewenste leesvorm doorgaans binnen twee weken thuisgestuurd. In 2015 is het aantal maatwerkopdrachten ongeveer gelijk gebleven. Een verklaring hiervoor is dat er een kern van vaste klanten is, die ieder jaar ongeveer hetzelfde aantal bestellingen afneemt. Reliëfwerk In 2015 is het reliëfwerk meer gerelateerd aan de cijfers van In 2014 is het aantal opdrachten van reliëfwerk sterk gestegen. In het kader van het jaar van het brein is door Dedicon in 2014 een special uitgegeven, met een reliëfwerk van het brein. Deze special is veel uitgeleend, wat de groei voor 2014 verklaart. 15

18 Kengetallen Bibliotheekservice Passend Lezen Totaal klanten instellingen Aantal diensten brailleboeken gesproken boeken kranten en tijdschriften Klanten Geslacht vrouw man Leesbeperking visueel gehandicapten dyslecten overig* onbekend Leeftijd jeugd (t/m 17 jaar) volwassen (18-64 jaar) senioren (65-79 jaar) senioren plus (80 jaar en ouder) Collectie braille gesproken Uitleningen Gesproken boeken Daisy stream totaal gesproken boeken

19 Braille totaal brailleboeken Kranten en tijdschriften Daisy waarvan van CBB stream waarvan van CBB 795 Braille Grootletter totaal kranten & tijdschriften Unieke bezoekers websites Niet besch waarvan online catalogus superboek.nl Niet besch Niet besch waarvan online catalogus Niet besch Niet besch Totale bezoekers websites Niet besch waarvan online catalogus superboek.nl Niet besch Niet besch waarvan online catalogus Niet besch Niet besch Maatwerk totaal opdrachten waarvan braille waarvan audio waarvan groteletter waarvan digitaal aantal unieke aanvragers Opdrachten Reliëf totaal aantal opdrachten door aantal unieke aanvragers *Onder leesbeperking 'overig' vallen: Afasie, lichamelijke beperking, verstandelijke beperking en ADHD. ** In 2011 en 2012 zijn er minder unieke bezoekers van de website geregistreerd t.o.v Deze daling valt te verklaren uit het feit dat het online catalogus deel van de website in een minder aantal klikken, of door direct in te loggen te bezoeken is. 17

20 6. Dedicon Prestatiecontract Dedicon produceert aangepaste versies van boeken, kranten en tijdschriften en levert deze in opdracht van Bibliotheekservice Passend lezen(bpl) rechtstreeks aan de klanten. Bovendien zorgt Dedicon voor veilige opslag en back-up van de bestanden. Dedicon voert ook in opdracht van de KB onderzoeks- en ontwikkelingsprojecten uit. De KB subsidieert Dedicon jaarlijks via een instellingssubsidie op basis van een prestatieovereenkomst. In deze jaarlijkse overeenkomst gebaseerd op de meerjarige raamovereenkomst , zijn productie aantallen en frequenties, distributiebeleid en technische (product-/dienst-)specificaties vastgelegd. (Re-)productie aantallen zijn gekwantificeerd door prijs x hoeveelheid per specifiek product of dienst. Projecten 2015 Onderdeel van de instellingssubsidie die de KB jaarlijks verstrekt aan Dedicon is een budget voor onderzoek en ontwikkeling. Het bedrag is bestemd voor projecten die zowel diensten als producten op het gebied van aangepast lezen innoveren en verbeteren. Daarom vindt over de projectplannen een consultatie van de doelgroep plaats en heeft BPL een belangrijke positie in de procesgang van de projecten. De projecten worden voorbereid met inbreng van de Lezersraad en belangenorganisaties, en vervolgens opgeleverd aan en vastgesteld door KB. In 2014 is voor het eerst gewerkt met een viertal meerjarige thema s. Deze thema s zijn ook in 2015 gehanteerd. Thema 1: Ontwikkelen en optimaliseren van nieuwe leesvormen Voortkomend uit de specifieke wensen van de doelgroep en het met het oog op het bereiken van meer en andere eindgebruikers zijn een aantal nieuwe leesvormen ontwikkeld: JumboLetter, Karaoke Lezen, AVI Braille en Computerstemmen. Het doel van projecten onder Thema 1 is het verbeteren en optimaliseren van deze nieuwe leesvormen en ze ter beschikking van de doelgroep brengen via de systemen en diensten van BPL. Tevens is onder dit thema onderzoek gedaan naar het gebruik van Braille en is de collectie uitgebreid met de door Home Academy geproduceerde Hoorcolleges. Het populaire product JumboLetter (geprinte jeugdboeken met extra grote letters) is nu leverbaar met plaatjes, wat de aantrekkelijkheid van de boekjes sterk verbetert. Er zijn 75 nieuwe titels als Computerstem boek geproduceerd, dus met synthetische stem voorgelezen en 25 hiervan zijn aan klanten geleverd. Het opnemen van dit soort boeken in de reguliere diensten van BPL is voorbereid. Het productieproces voor het maken van Karaokelezen titels (tekst gesynchroniseerd met audio op zinsniveau) is sterk verbeterd. Dit soort boeken wordt voorlopig nog via een aparte stand-alone website ( geleverd aan de doelgroep. In de loop van 2016 verschijnen 50 nieuwe titels als Karaokelezen boeken. Onder het project AVI braille zijn 64 AVI boekjes geproduceerd die voldoen aan de vereisten voor beginnend lezen van Braille zoals afstemd met het onderwijs. 18

21 Thema 2: De Afspeelkant: Players en Apps Dit thema behelst het (door-) ontwikkelen van de online players en de mobiele apps om Daisy boeken en kranten & tijdschriften mee te lezen. Allereerst is er in samenspraak met BPL een routekaart ontwikkeld voor players en apps zodat de toe te voegen functionaliteiten in een vooraf bepaalde volgorde ontwikkeld en gepland worden. Dit is gebeurd op basis van gezamenlijk vastgestelde prioriteiten. Hoog op het lijstje (en vooraan in de routekaart) staat het kunnen lezen van de Elektronische versies van kranten en tijdschriften ( EKT) met behulp van de Daisy Lezer App. Dat betekent niet alleen uitbreiding van functies van de bestaande App, maar ook het migreren van de huidige EKT bladen naar het Daisy XML formaat. Halverwege 2016 wordt de eerste release van de Daisy Lezer App met daarin de EKT functies verwacht. Vervolgens zal dan de structuur van de App worden aangepast, en de vormgeving in lijn worden gebracht met de nieuwe vormgeving van de website van BPL. De online Daisy player die in de huidige website van BPL al jaren goede diensten verleend is aan vervanging en vernieuwing toe. Ook moet deze online player geschikt worden gemaakt voor afspelen van andere type bestanden, zoals Computerstem, EKT en de Karaokeboeken. De ontwikkelingen van deze nieuwe online player zullen zichtbaar worden bij het opleveren van de geheel vernieuwde website van BPL in derde kwartaal Thema 3 en 4: Slim zoeken, Zelfredzaamheid van de doelgroep Deze twee thema s (slim zoeken en zelfredzaamheid) kennen een grote overlap met de in het ambitiedocument geformuleerde doelstellingen aangaande de virtuele assistent en het bijeenbrengen van alle voor deelgroep relevante producten in één omgeving (de Winkel). Het ambitiedocument is een door de ketenpartners (Dedicon, CBB, BPL en KB) opgestelde toekomst visie tot en met Het beoogt de routekaart te zijn voor de innovatie in de sector voor de komende tien jaar. Op basis van het Ambitiedocument zullen de komende jaren de innovatieprojecten geschreven worden en zal er subsidie voor worden gezocht en gevraagd. Er zijn in 2015 geen projecten gedefinieerd of uitgevoerd onder Thema 3 en 4. 19

22 Productiecijfers 2015 Dedicon produceerde, reproduceerde en distribueerde in 2015 audio, braille en digitale boeken, tijdschriften en kranten. Ook werden nieuwe leesvormen, voelbare tekeningen en reliëfkaarten geproduceerd. Met een inkoopbudget werden bestaande titels ingekocht bij collega producenten, vooral bij Luisterpunt en de RNIB. Aan collectie BPL toegevoegde titels Algemene lectuur Audio Braille 760 Jumboletter 130 Karaoke lezen 50 1 Computerstem 25 Avi-Braille 64 Aan abonnees van BPL uitgeleverde edities kranten en tijdschriften gesproken kranten gesproken tijdschriften gesproken journalistieke bladen 161 elektronische kranten elektronische tijdschriften 589 In opdracht van klanten BPL nieuw gemaakt reliëfwerk kaarten en tekeningen 192 Overzetting van S&V naar Algemene lectuur gesproken titels 65 braille (tekst) titels 51 Uitgeleverde exemplaren (reproducties) braille - braillepagina s jumboletter exemplaren audioboeken cd roms audio kranten & tijdschriften cd roms audio online / streams Totaal audio verzending reliëfkaarten uitgeleverd Wordt in 2016 geleverd 20

23 7. CBB De CBB produceert boeken, kranten en tijdschriften in passende leesvormen en levert die aan voor de landelijke collectie van de Bibliotheekservice Passend Lezen. De KB subsidieert CBB jaarlijks via een instellingssubsidie op basis van een prestatieovereenkomst. In deze jaarlijkse overeenkomst gebaseerd op de meerjarige raamovereenkomst , zijn productie/reproductieaantallen en frequenties vastgelegd. Productiecijfers 2015 In 2015 verzorgde de CBB de productie van gesproken boeken algemene lectuur en de productie, reproductie en distributie van kranten, tijdschriften, maatwerk en verenigingsdrukwerk. Er is meer geproduceerd dan de gestelde doelen in de prestatieovereenkomst. Ten opzichte van 2014 is er in 2015 fors meer geproduceerd m.b.t. het omwerken van kranten en tijdschriften als gevolg van de marketingcampagne in De terugloop van maatwerk is in 2015 in overleg met de KB gecompenseerd door het (re)produceren van kranten en tijdschriften in braille en in grootletter. Aan collectie BPL toegevoegde titels Algemene lectuur audio minuten titels Voor collectie BPL geproduceerde kranten en tijdschriften (K&T) audio minuten braille pagina s grote letter pagina s Voor de collectie van BPL uitgeleverde K&T (reproductie en distributie) audio cd roms audio streaming braille - pagina s grote letter pagina s Voor klanten van Maatwerk BPL geproduceerd audio minuten braille en digitaal pagina s grote letter pagina s 822 Voor klanten van Maatwerk BPL uitgeleverde aantallen (reproductie en distributie) audio cd roms 394 braille en digitaal pagina s grote letter pagina s

24 8. Vrijwilligers CBB, Dedicon en Bibliotheekservice Passend Lezen maken voor uiteenlopende activiteiten gebruik van vrijwilligers. In 2015 werkten voor de organisaties onderstaand aantal vrijwilligers: CBB 233 Dedicon 207 Passend Lezen Totaal 479 personen De vrijwilligersbijdrage van , - is naar rato verdeeld over de instellingen. De CBB zet vrijwilligers in voor redactiewerkzaamheden, voorlichtingsactiviteiten en voor de productie van lectuur in de verschillende leesvormen. Bij Dedicon worden de vrijwilligers vooral ingezet voor de productie van audioboeken. Zij lezen boeken voor in de studio s, na geselecteerd te zijn op stemkwaliteit en voordracht. Deze kwaliteiten zijn belangrijk bij het voorlezen van algemene lectuur en van kranten en tijdschriften. BPL beschikt over een eigen (bescheiden) netwerk van vrijwilligers die over het land verspreid onder aanvoering van provinciale coördinatoren oudere en aan huis gebonden lezers wegwijs maken in het aangepast lezen. De vrijwilligers helpen ook lokaal bij presentaties en het bemannen van informatiestands van BPL. De coördinatie wordt uitgevoerd door het Hoofd Publieksdiensten. 22

25 9. Samenwerking met openbare bibliotheken De afgelopen jaren zijn belangrijke stappen gezet waar het gaat om de integratie van aangepast lezen in het openbaar bibliotheekwerk. Er is een aantal zeer actieve POI s en bibliotheken die mede met behulp van de subsidie het aangepast lezen integreren in hun dienstverlening. Ouderen en dyslectici worden meer in beleidsplannen als belangrijke doelgroepen gedefinieerd. Over de afgelopen jaren maakten 540 bibliotheekvestigingen en het merendeel van de POI s gebruik van de mogelijkheid om met een bijdrage van SIOB/KB een aanbod voor Aangepast Lezen te realiseren. In 2014 is de subsidieregeling ingezet ter ondersteuning en implementatie door bibliotheken van deze nieuwe dienst bibliotheek.nl/passendlezen. Aan 40 bibliotheken is voor de soft launch subsidie toegekend. Door vertraging in de oplevering van de dienst is er in 2015 geen subsidie toegekend, In 2016, als de dienst live gaat, krijgen bibliotheken wel weer de gelegenheid om subsidie aan te vragen. De dienst bibliotheek.nl/passendlezen houdt in dat een groot deel van de collectie gesproken boeken van Passend Lezen via de infrastructuur van bibliotheek.nl ook beschikbaar komt voor klanten met een leesbeperking die lid zijn van de bibliotheek. Hiermee komt de integratie van passend lezen in de OB een stuk dichterbij en binnen bereik van ieder die daar gebruik van mag maken (onder de voorwaarden van 15-i van de auteurswet: een verklaring leesbeperking is noodzakelijk). Klanten uit de doelgroep kunnen dan lid blijven van hun eigen bibliotheek en toch gebruik maken van de dienstverlening aangepast lezen. Dat maakt het belang voor de bibliotheek groter om actief de dienstverlening in te passen. Door bij het collectiebeleid aan te sluiten op actuele thema s wordt getracht drempels zoveel mogelijk weg te nemen, zodat volwaardig participatie mogelijk wordt. De materialen van Passend Lezen kunnen ook binnen de Bibliotheek op School goed gebruikt worden. Via dit programma krijgt de leesbevordering in het basis- en voortgezet onderwijs gestalte. De Bibliotheek op School vormt een onderdeel van het programma Kunst van Lezen, dat gefinancierd wordt door OCW. Dit programma wordt uitgevoerd door de Stichting Lezen in samenwerking met de KB. Pilots in Den Bosch in 2014 en 2015 voor het primair onderwijs lieten zien dat toevoegen van materialen van Passend Lezen (gesproken boeken) en MLP-boeken aan de Bibliotheek op school een belangrijke verrijking kan betekenen en het leesplezier aanmerkelijk kan vergroten van kinderen met dyslexie. 23