quo vadis europa? omslag Tekst: Walter Devenijns Foto: Olivier Hoslet /anp
|
|
- Rebecca van der Velde
- 8 jaren geleden
- Aantal bezoeken:
Transcriptie
1 quo vadis europa? Europa staat op een kruispunt. Alleen maar bezuinigen wegens het Europese stabiliteitspact zorgt voor groeiende weerstand. Nederland liep langs de afgrond, in Frankrijk wordt luidkeels voor een andere koers gepleit. Leiden er meer wegen naar Rome? Tekst: Walter Devenijns Foto: Olivier Hoslet /anp Europa staat op een kruispunt. De onzekerheid over het Europese stabiliteitspact, waarbij onder meer is afgesproken het begrotingstekort terug te brengen tot 3 procent, wordt met de dag groter. De oppositie in de landen van de eurozone tegen de afspraken die nog maar enkele maanden geleden feestelijk in Brussel werden ondertekend, groeit. Nederland liet afgelopen week even zien waartoe de nieuwe strengere Europese begrotingseisen kunnen leiden. Met verbazing keek het buitenland naar de Haagse perikelen van de voorheen zo trouwe aanhanger van het stabiliteitspact. Was dat het land van minister De Jager die regelmatig de lanterfanterende Grieken kapittelde? Uitgerekend Nederland, een kernland van de eurozone? De val van het kabinet-rutte zorgde er voor dat de Nederlandse perikelen op de voorpagina van de gezaghebbende zakenkrant Financial Times Deutschland belandde. Mals was de kritiek direct na de val van het kabinet niet: Als het rijke Nederland niet meer achter het Europese stabiliteitspact staat, hoe kun je dan van de andere Europese landen met nog veel grotere problemen verlangen dat die wel het pact uitvoeren? Het verschil tussen de vroeger zo op stabiliteit gerichte Nederlanders en de Italianen en Spanjaarden is verdwenen, constateerde de krant verbaasd. Gelukkig lijkt de verrassende coalitie van GroenLinks, D66, ChristenUnie, cda en vvd, waarbij de afspraak werd gemaakt om het begrotingstekort in 2013 toch terug te brengen naar de 3 procent, ernstige reputatieschade in het buitenland te voorkomen. De rente op de Nederlandse staatsobligaties, een belangrijke reputatiegraadmeter voor een land, daalde na het nieuws uit Den Haag. De val van het kabinet-rutte maakt wel duidelijk dat de Europese politiek het moeilijk heeft. De weerstand tegen het alleen maar bezuinigen neemt toe. In de Franse presidentverkiezingen is de socialist François Hollande dé favoriet. Hij wil de begrotingsafspraken openbreken. Het pact is volgens hem te veel op bezuinigingen en te weinig op groei gericht. Nieuwe obstakels duiken op in Ierland. De Ieren mogen eind mei via een referendum hun mening geven over de geplande invoering van de Europese afspra- 14
2 Nieuwe omgangsvormen in Europa? De Luxemburgse premier Jean-Claude Juncker wurgt de Spaanse minister van Economische Zaken Luis de Guindos bij de start van een vergadering van de Europese ministers van Financiën in Brussel op 12 maart. Links inmiddels demissionair minister Jan Kees de Jager ken. Volgens de laatste peilingen heeft zo n 40 procent van de kiezers geen mening. Er zal beslist met interesse naar de Franse argumenten geluisterd worden. Zelfs Duitsland ziet de oppositie tegen het pact groeien. De kritiek van de Fransman Hollande wordt omarmd door de Duitse sociaaldemocratische spd. Precies nu er enkele deelstaatverkiezingen op de agenda staan, zoals die in het voor de politiek in Berlijn belangrijke Noordrijn-Westfalen. Mocht de spd winnen dan wordt de druk op Bondskanselier Merkel om zich soepeler op te stellen groter. in de war Europa is in de war. Vijf jaar ná het uitbreken van de kredietcrisis is de weg omhoog nog niet gevonden. Integendeel, de bezuinigingen in Spanje, Italië, Portugal of Griekenland drukken de landen steeds zwaarder de recessie in. De groeiende politieke onrust wordt veroorzaakt door de strijd tussen de rekkelijken en de preciezen. Dat zegt Jaap van Duijn, econoom, hoogleraar en voormalig bestuurslid van de bekende vermogensbeheerder Robeco nog vóór de val van het kabinet en wat erop volgde. Achter die strijd staat de vraag: in welk tempo moet je dingen doen? Voor alle duidelijkheid: Van Duijn is anti. Anti een stabiliteitspact dat gebaseerd is op één recept. In zijn ogen is het halen van de 3-procentsnorm in 2013 een zelfmoordopdracht. Zelfs onder leiding van Ruding, toen er flink werd bezuinigd tussen 1983 en 1990, kwam het tekort nooit onder de 3 procent, weet de oud- directeur. Rücksichtslos bezuinigen heeft natuurlijk een prijs. De rekkelijker zullen zeggen: probeer die bezuinigen te combineren met hervormingen om de economie sterker te maken. Ik sta aan de kant van de rekkelijken. Hervormen is uiteindelijk veel effectiever. Nu is er door de lidstaten niet voor niets voor een strenge begrotingsdiscipline gekozen. Juist om te voorkomen dat de overheidsfinanciën opnieuw of verder uit de hand lopen, moet overal de hand op de knip. Hoe noodzakelijk dat is, blijkt wel uit de reactie van de financiële markten: Spanje, Griekenland, Frankrijk en Italië zagen de rente op de staatsleningen al stijgen. Dat heeft overigens ook gevolgen voor de financiering van bedrijven. Ondernemers zien de rentelast dan eveneens omhoog gaan. protest De vraag is of de kiezer de Europese saneringsdrift blijven accepteren. Het verlies van de zittende Franse president Sarkozy in de eerste ver- 15
3 Begrotingsdiscipline is moeilijk, Nederland eu-aanbevelingen 1 verlagen Groeibevorderende uitgaven (r&d) overeind houden Innovatie stimuleren verlagen Financieel toezicht versterken 4,9 procent (CBS,mrt12) 5,9 procent 8,6 procent Spanje eu-aanbevelingen 2 flink terugbrengen Financiële controle deelstaten versterken versneld verlagen Informatievoorziening deelstaten verbeteren Financieel toezicht versterken Belastingsysteem verbeteren/veranderen Dienstensector liberaliseren 22,9 procent 49,6 procent 0,7 procent 8,5 procent 68,5 procent Frankrijk eu-aanbevelingen 3 verlagen verlagen Werknemersscholing stimuleren Belastingsysteem moderniseren Regelgeving vereenvoudigen 1,2 procent 4,8 procent 65,0 procent 9,8 procent 23,9 procent 1,1 procent 5,2 procent 85,8 procent 16
4 maar er wordt hard aan gewerkt Italië eu-aanbevelingen 4 verlagen versneld verlagen Controle overheidsbudget verbeteren (meer kinderopvang) Arbeidsvoorwaardenbeleid flexibiliseren Zwartwerken bestrijden Dienstensector liberaliseren Juridische procedures verkorten Financiering mkb verbeteren Innovatie versterken Regionale verschillen wegwerken Griekenland eu-aanbevelingen 5 verlagen verlagen Privatisering staatsbedrijven Versterking pensioenfondsen Hervorming gezondheidzorg Versterking belastingdienst Versterking financiële verantwoording ministeries Modernisering arbeidsmarkt Liberalisatie dienstensector Reorganisatie lokale en regionale overheden 18,8 procent 46,6 procent -6,9 procent 9,1 procent 165 procent 8,6 procent 30,1 procent 0,0 procent 0,5 procent 120 procent 17 Legenda in uitvoering esa/k. horgan/getty images
5 Mister Euro lijkt onverbiddelijk Het Europese Stabiliteits- en Groeipact werd gesloten in Doel was de stabiliteit van de nieuwe Europese munt, de euro, te garanderen. Zo werd afgesproken dat het begrotingstekort maximaal 3 procent van het bbp van een land mocht zijn. En de maximale overheidsschuld werd vastgepind op 60 procent. Duitsland en Frankrijk lapten de regels een jaar na de euro-introductie al aan hun laars. Na het uitbreken van de eurocrisis (2009) is daarom afgesproken om met het zogenoemde aanvullende Begrotingspact de lidstaten te dwingen de normen beter te respecteren. Die afspraak wordt per land vastgelegd in de wet om ontduikgedrag te voorkomen. Een speciale eurocommissaris (Olli Rehn) controleert de nationale begroting, waarbij bij een normoverschrijding een boete kan worden opgelegd. Geen boete wordt opgelegd als de norm is overschreden wegens onverwachte, zeer negatieve ontwikkelingen. Griekenland en Ierland hebben, vanwege de zware recessie, tot 2014 de tijd gekregen om hun tekort terug te dringen tot 3 procent. In 2013 moet het Nederlandse begrotingstekort in elk geval teruggebracht zijn tot 3 procent. Als er niet bezuinigd wordt dan zou het tekort volgend jaar uitkomen op 4,6 procent, zo berekende het Centraal Planbureau (cpb) onlangs. Dan is Olli Rehn onverbiddelijk en volgt een boete die tot 1,2 miljard kan oplopen. Overigens dient de overheidsbegroting op de middellange termijn structureel in evenwicht te zijn. Daarmee moeten de stijgende kosten voor de vergrijzing (hogere kosten gezondheidszorg) opgevangen kunnen worden. kiezingsronde zegt genoeg. Regeringen staan onder druk. In Spanje, Griekenland, Portugal en Ierland zijn veel jongeren werkloos. Een verloren generatie groeit op. Zo liet onlangs de Spaanse tv het verhaal zien van de afgestudeerde dochter die haar kantoorbaan verloor om vervolgens te gaan werken op de geitenboerderij van pa; of de zoon die zijn huis kwijtraakte en de kinderkamer in zijn ouderlijke huis deelt met vrouw en breedbeeld-tv. De nieuwe gastarbeider is opgestaan. Goed opgeleid, dat wel. De emigratie uit Ierland breekt alle records. Portugese jongeren trekken massaal naar de oude Afrikaanse koloniën en het sterk groeiende Brazilië. Populistische partijen hebben de wind in de rug. Ook dat dwingt de gevestigde politieke partijen soms water bij de wijn te doen. Nederland kent zijn pvv, Duitsland de Piraten, Frankrijk Le Pen, terwijl in Griekenland kleine partijen die voorheen nauwelijks serieus werden genomen, oprukken. In Italië wordt de antipolitieke komiek Beppe Grillo steeds belangrijker. Grillo gaat met zijn 5-sterren partij Movimento 5 stelle onder meer voor groei en duurzaamheid. Het is moeilijk voor te stellen dat deze komiek het stabiliteitspact zal omarmen. voorbeeld Kan de revival van het Nederlandse poldermodel, waarbij strenge bezuinigingen gekoppeld worden aan hervormingen, Europa als voorbeeld dienen? Het opstaan van de Kunduz-coalitie geeft moed. Het is afwachten welke maatregelen in de korte periode tot de verkiezing in september echt worden ingevoerd, maar het zogenoemde Wandelgangenakkoord, past binnen de denkwereld van Ivo Arnold, financieel economisch hoogleraar aan de Nyenrode Business Universiteit. Arnold breekt graag een lans voor het perspectief. Om de anti-europese sentimenten tegen te gaan, moet de bezuinigingsoperatie van het stabiliteitspact begeleid worden met hervormingen, vindt de hoogleraar. Zo verschijnt er licht aan het eind van de tunnel. Los de onderliggende problemen op, zoals dat in Nederland op het gebied van de woningmarkt is gebeurd. Spanje heeft hulp nodig op het gebied van de banken, zegt Arnold. Nederland heeft meer ruimte voor eigen beleid dan andere landen. Onze financiële positie is nog steeds uitstekend. De overheid heeft voor haar ambtenaren het pensioen al betaald. Als je die opgespaarde pensioenbedragen aftrekt dan bedraagt de nettoschuld van Nederland slechts 35 procent tegenover 54 procent in Duitsland. Het grootste probleem zijn de consumenten. Die zijn onzeker. Als je alleen maar zou bezuinigen dan vererger je dat probleem. Er zijn blijkbaar meer wegen die naar Rome leiden. Dat de tijdgeest langzaam verandert binnen Europa, maakte ook de president van de Europese Centrale Bank (ecb), Mario Draghi, onlangs duidelijk. Nu er een aangescherpt stabiliteitspact op tafel ligt, moet er ook gedacht worden aan een groeipact, zei Draghi tegen het Europees Parlement. De ecb heeft in zijn ogen haar plicht gedaan met de miljardensteun aan de financiële wereld. De bal ligt nu op het terrein van de regeringen, vindt Draghi. Volgens hem moeten de Europese staten structureel hervormen waardoor de economie ruimte krijgt om weer te groeien. Dat biedt perspectief op een beter leven. De brede coalitie waarin liefst 5 politieke partijen met zeer verschillende achtergronden toch samenwerken, hebben dat bezuinigings- en groeipad inmiddels al ingeslagen. Een brede coalitie is volgens oud Robeco-topman Van Duijn het beste politieke middel om een crisis te lijf te gaan: In een crisis heb je brede coalities nodig, want je gaat vervelende maatregelen nemen. Als de crisis voorbij is, kunnen ze weer ruzie maken. 18
Michiel Verbeek, januari 2013
Michiel Verbeek, januari 2013 1 2 Eens of oneens? De bankiers zijn schuldig aan de kredietcrisis. De huidige economische crisis is het gevolg van de kredietcrisis van 2008. Als een beurshandelaar voor
Nadere informatieEuropa in crisis. George Gelauff. Rijksacademie voor Financiën, Economie en Bedrijfsvoering
Europa in crisis George Gelauff Rijksacademie voor Financiën, Economie en Bedrijfsvoering Opzet Baten en kosten van Europa Banken en overheden Muntunie en schulden Conclusie 2 Europa in crisis Europa veruit
Nadere informatieNaslagwerk Economie van Duitsland. Hoofdstuk 9: Duitsland en de euro. 9.1 Overzicht
Naslagwerk Economie van Duitsland 9.1 Overzicht Eind jaren zestig werd in Europa hardop gesproken over een gezamenlijk economisch beleid met een gemeenschappelijke munt. In 1979 werd dit plan concreet
Nadere informatieEen wetenschappelijke poster verduidelijkt resultaat van een onderzoek. Het is een combinatie van schriftelijke en mondelinge presentatie.
Een wetenschappelijke poster verduidelijkt resultaat van een onderzoek. Het is een combinatie van schriftelijke en mondelinge presentatie. Stap-voor-stap een poster maken voor een presentatie 1. Maak eerst
Nadere informatieVerkiezingen Tweede Kamer 2012
Verkiezingen Tweede Kamer 2012 Nederlandse politieke partijen langs de Europese meetlat Financiën dr. Edwin van Rooyen Update: 6-9-2012 Tussen de politieke partijen in Nederland bestaat aanzienlijke verdeeldheid
Nadere informatieomslag FORUM #06/24.03.11
10 Tik op de vingers of aai over de bol? Verstandig economisch beleid moet de norm worden. Voor álle euro-landen. Goeie voornemens zijn er genoeg, maar hoe hard gaat het spel gespeeld worden? Tekst: Jan
Nadere informatieCrisismaatregelen. Welke van de volgende onderwerpen zou dan niet aan de orde mogen komen?
Crisismaatregelen De financiele en economische crisis zorgt ervoor dat o.a. de pensioenfondsen op dit moment geen dekking meer hebben voor het uitbetalen van pensioenen in de toekomst en dat het ernaar
Nadere informatiePraktische opdracht Economie Euro
Praktische opdracht Economie Euro Praktische-opdracht door een scholier 1619 woorden 17 februari 2003 6,7 12 keer beoordeeld Vak Economie 1 Onderzoeksvraag. Mijn onderzoeksvraag is: Wat zijn de voor- en
Nadere informatiePraktische opdracht Economie Economische Monetaire Unie
Praktische opdracht Economie Economische Monetaire Unie Praktische-opdracht door een scholier 3907 woorden 17 juni 2004 6,1 37 keer beoordeeld Vak Economie Samenvattingen: Deelvraag 1: De Economische en
Nadere informatieHet verhaal van de Griekse crisis, verteld door een rentegrafiek. Soms zegt een grafiek meer dan duizend woorden. Annerijn Vink laat dat hier zien.
Soms zegt een grafiek meer dan duizend woorden. Annerijn Vink laat dat hier zien. Jesse Frederik Correspondent Economie Update 17.12.2014 Leestijd 2 minuten Griekenland maakte dit najaar voor het eerst
Nadere informatieBijlage VMBO-GL en TL
Bijlage VMBO-GL en TL 2011 tijdvak 2 maatschappijleer 2 CSE GL en TL Tekstboekje GT-0323-a-11-2-b Analyse maatschappelijk vraagstuk: jeugdwerkloosheid tekst 1 FNV vreest enorme stijging werkloosheid jongeren
Nadere informatieAEG deel 3 Naam:. Klas:.
AEG deel 3 Naam:. Klas:. 1-Video Grensverleggend Europa; Het moet van Brussel. a-in welke Europese stad staat Jan Jaap v.d. Wal? b-beschrijf in het kort waarom een betere Europese samenwerking nodig was.
Nadere informatiePeriode: Gehouden van 2 tot en met Aantal deelnemers: Over het panel: Het EenVandaag Opiniepanel bestaat uit ruim mensen.
Onderzoek: Periode: Gehouden van 2 tot en met 2 201. Aantal deelnemers: 2.000 Over het panel: Het EenVandaag Opiniepanel bestaat uit ruim 43.000 mensen. Zij beantwoorden vragenlijsten op basis van een
Nadere informatieAdenauer ( ) De Gaulle ( )
vier punten: 1. veel misverstanden over de Frans-Duitse as: belangrijk om dynamiek te begrijpen 2. marges zijn kleiner geworden binnen de EU: vraag of Frankrijk en Duitsland nog de motor kunnen zijn 3.
Nadere informatieTerugblik. Maandbericht mei 2018
Maandbericht mei 2018 Terugblik Crisis Italië had weinig vat op aandelen in mei, veilige havens floreren Ondanks de politieke onrust in Italië zijn alle modelportefeuilles met een positief rendement geëindigd
Nadere informatieBegrotingsbeleid: Alles op zijn tijd! (column)
113 Begrotingsbeleid: Alles op zijn tijd! (column) C.W.A.M. van Paridon* Het zijn spannende tijden, zeker ook bij het begrotingsbeleid. In veel EU-landen stagneert de groei in 2012, loopt de werkloosheid
Nadere informatieOnderzoek verkiezingsthema Europa
Onderzoek verkiezingsthema Europa Over het onderzoek Aan het onderzoek deden 22.055 leden van het EenVandaag Opiniepanel mee. Het onderzoek vond plaats van 5 tot en met 7 september 2012. Over het EenVandaag
Nadere informatie16 juli 2015. Onderzoek: Akkoord Griekenland
16 juli 2015 Onderzoek: Over het EenVandaag Opiniepanel Het EenVandaag Opiniepanel bestaat uit ruim 45.000 mensen. Zij beantwoorden vragenlijsten op basis van een online onderzoek. De uitslag van de peilingen
Nadere informatieCentraal Planbureau 1 Europa in crisis
1 Europa in crisis Waarom dit boek? Vergelijkbaar met De Grote Recessie van 2 jaar geleden qua vorm en stijl qua beoogde doelgroep Euro-crisis ingrijpend voor ons dagelijkse leven / welvaart oplossing
Nadere informatie26 december Onderzoek:
26 december 2016 Onderzoek: Verwachtingen 2017 Over het EenVandaag Opiniepanel Het EenVandaag Opiniepanel bestaat uit ruim 50.000 mensen. Zij beantwoorden vragenlijsten op basis van een online onderzoek.
Nadere informatieTweede Kamer der Staten-Generaal
Tweede Kamer der Staten-Generaal 2 Vergaderjaar 2011 2012 21 501-20 Europese Raad Nr. 641 BRIEF VAN DE MINISTER EN STAATSSECRETARIS VAN BUITEN- LANDSE ZAKEN Aan de Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal
Nadere informatieGemiddelde hypotheekrentes in 2012 met NHG
rente rente Datum: 2 januari 2013 Terugblik renteontwikkeling 2012: de hypotheekmarkt is dood 2012 was een heel saai jaar. Er waren maar heel weinig wijzigingen in de hypotheekrentes. Je kunt wel zeggen
Nadere informatieFinanciële repressie: twee sleutelwoorden voor elke financieel intermediair in dit decennium. FiDiB, Vught, 17 september 2012
Financiële repressie: twee sleutelwoorden voor elke financieel intermediair in dit decennium FiDiB, Vught, 17 september 2012 Agenda Waar hebben we mee te maken? Structurele gevolgen deze crisis Financiële
Nadere informatieWaarom loopt de economie nog steeds niet echt lekker? Michiel Verbeek, 2 december 2015
Waarom loopt de economie nog steeds niet echt lekker? Michiel Verbeek, 2 december 2015 4 Onderwerpen: 1. De financiële crisis van 2008 2. Geldschepping 3. Hoe staan de landen er economisch voor? 4. De
Nadere informatieDaar duurt het vaak een hele tijd vooraleer men over een boek begint te praten en er commentaren over pleegt.
Toespraak van Guy Verhofstadt Hasselt, 2 juni 2009. Dames en heren, Beste vrienden, Het is vandaag exact een maand geleden dat ik in Leuven mijn boek De weg uit de crisis heb voorgesteld. In de politiek
Nadere informatieKijktip: Nieuwsuur in de Klas
Kijktip: Nieuwsuur in de Klas Korte omschrijving werkvorm De leerlingen beantwoorden vragen over de Europese politiek aan de hand van korte clips van Nieuwsuur in de Klas. Leerdoel De leerlingen leren
Nadere informatieVerdieping: Kan een land failliet gaan?
Verdieping: Kan een land failliet gaan? Korte omschrijving werkvorm De leerlingen lezen fragmenten uit artikelen over wat het betekent als Griekenland failliet gaat en maken daar verwerkingsvragen over.
Nadere informatieDe Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Postbus EA Den Haag. 13 maart Datum
> Retouradres Postbus 20201 2500 EE Den Haag De Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Postbus 20018 2500 EA Den Haag Korte Voorhout 7 2511 CW Den Haag Postbus 20201 2500 EE Den Haag Inlichtingen
Nadere informatiePraktische opdracht Maatschappijleer De crisis in Griekenland
Praktische opdracht Maatschappijleer De crisis in Griekenland Praktische-opdracht door een scholier 2809 woorden 12 juni 2010 6,2 83 keer beoordeeld Vak Maatschappijleer Inleiding Voor het vak maatschappijleer
Nadere informatieVerdieping: Eerste reactie partijen
Verdieping: Eerste reactie partijen Korte omschrijving werkvorm: Uit de berekeningen van het CPB blijkt dat het begrotingstekort van Nederland in 2013 en 2014 niet onder de door de EU gestelde 3%-norm
Nadere informatieOnderzoek stemgedrag jongeren Door NCRV Rondom 10 en Netwerk 28 mei 2010
Onderzoek stemgedrag jongeren Door NCRV Rondom 10 en Netwerk 28 mei 2010 Ben je van plan om op 9 juni te gaan stemmen? Ja 698 83,1 Nee 39 4,6 Ik weet het nog niet 103 12,3 Stemgedrag PVV/ Wilders PvdA
Nadere informatieAgenda. De Rit van Rutte II. De kool en de geit
Prinsjesdaglezing Agenda De Rit van Rutte II De kool en de geit 2 Nederlandse economie is tijdens Rutte II weer gaan groeien 5 4 3 2 1 0-1 -2-3 -4-5 % % 07 08 09 10 11 12 13 14 15 16 17 5 4 3 2 1 0-1
Nadere informatie24 www.bankingreview.nl
24 www.bankingreview.nl www.bankingreview.nl 2012 februari/maart 25 Wim KoK: Het ontbrak aan een effectieve controle Wim kok (73), voormalig premier en minister van Financiën, is ervan overtuigd dat het
Nadere informatieKijktip: NOS Rutte, Verhagen en Wilders over de val
Kijktip: NOS Rutte, Verhagen en Wilders over de val Korte omschrijving werkvorm: De leerlingen bekijken drie filmpjes van de NOS, twee van 21 en één van 24 april. Daarna beantwoorden ze vragen over deze
Nadere informatieWie bestuurt de Europese Unie?
Wie bestuurt de Europese Unie? De Europese Unie (EU) is een organisatie waarin 28 landen in Europa samenwerken. Eén ervan is Nederland. Een aantal landen werkt al meer dan vijftig jaar samen. Andere landen
Nadere informatieKijktip: NOS Persconferentie Rutte en Samsom over regeerakkoord
Kijktip: NOS Persconferentie Rutte en Samsom over regeerakkoord Korte omschrijving werkvorm: De leerlingen bekijken een filmpje van de NOS, van maandag 29 oktober. Daarna beantwoorden ze vragen over dit
Nadere informatie6 juni 2015. Onderzoek: Aanpak vluchtelingenproblematiek
6 juni 2015 Onderzoek: Aanpak vluchtelingenproblematiek Over het EenVandaag Opiniepanel Het EenVandaag Opiniepanel bestaat uit ruim 45.000 mensen. Zij beantwoorden vragenlijsten op basis van een online
Nadere informatieWie bestuurt de Europese Unie?
Wie bestuurt de Europese Unie? De Europese Unie (EU) is een organisatie waarin 28 landen in Europa samenwerken. Eén ervan is Nederland. Een aantal landen werkt al meer dan vijftig jaar samen. Andere landen
Nadere informatieInternationale Spectator 5 2015 (jrg. 69) Item 5 van 5 ARTIKEL
ARTIKEL De Griekse tragedie: wie zonder zonde is Kees van Paridon Soms hoor je de uitspraak dat elke vorm van media-aandacht voor een bedrijf (of artiest) goed is, zelfs als er sprake is van negatieve
Nadere informatie25-01-2015, Jaargang 2, Editie 4. Mario Draghi slaagt voor zijn eerste examen
25-01-2015, Jaargang 2, Editie 4 Mario Draghi slaagt voor zijn eerste examen Het is alweer ruim twee jaar geleden, dat Mario Draghi een verdere verdieping van de crisis in Europa afwendde. Hij deed dat
Nadere informatieInterpolis Obligaties 4e kwartaal 2012
Interpolis Obligaties 4e kwartaal 2012 Op de financiële markten keerde de rust enigszins terug in het vierde kwartaal. In de VS hield de zogenoemde fiscal cliff de beleggers nog wel geruime tijd in haar
Nadere informatiemputeer Griekenland om de eurozone te redden FTM
mputeer Griekenland om de eurozone te redden FTM van 6 11-07-17 16:13 ftm.nl Amputeer Griekenland om de eurozone te redden FTM Edin Mujagic 7-9 minuten Vorige week schreef ik waarom het grotendeels kwijtschelden
Nadere informatieBelangen: Nederland en de Europese Unie
Belangen: Nederland en de Europese Unie Korte omschrijving werkvorm: De docent vertelt iets over de achtergrond van de Europese samenwerking. Door samen te werken in Europa konden we grote problemen oplossen.
Nadere informatieEindexamen economie pilot havo 2011 - I
Beoordelingsmodel Vraag Antwoord Scores Opmerking Algemene regel 3.6 is ook van toepassing als gevraagd wordt een gegeven antwoord toe te lichten, te beschrijven en dergelijke. Opgave 1 1 maximumscore
Nadere informatie17 oktober Onderzoek: Zeven jaar premier Rutte
17 oktober 2017 Onderzoek: Zeven jaar premier Rutte Over het EenVandaag Opiniepanel Het EenVandaag Opiniepanel bestaat uit 50.000 mensen. Zij beantwoorden vragenlijsten op basis van een online onderzoek.
Nadere informatieInbreng CDA debat Sociaal Akkoord
Inbreng CDA debat Sociaal Akkoord Het is goed dat werkgevers en werknemers een sociaal akkoord hebben gesloten. In deze tijd van crisis is het belangrijk dat zij elkaar gevonden hebben. Nederland kenmerkt
Nadere informatieMODULE I EUROPA: NOOIT MEER OORLOG!
MODULE I EUROPA: NOOIT MEER OORLOG! I.I De geboorte van de Europese Unie Zoals jullie waarschijnlijk wel weten zijn er de vorige eeuwen veel oorlogen in Europa geweest. Vooral de Eerste en de Tweede Wereldoorlog
Nadere informatieWie bestuurt de Europese Unie?
Wie bestuurt de Europese Unie? 2 De Europese Unie (EU) is een organisatie waarin 28 landen in Europa samenwerken. Eén ervan is Nederland. Een aantal landen werkt al meer dan vijftig jaar samen. Andere
Nadere informatieomslag FORUM #01/
Kabinet-Rutte-Verhagen 10 populair bij ondernemers Rutte heeft in oktober een sterke ploeg op het bordes gezet, vinden ondernemers. Ministers én beleid krijgen een dikke voldoende in de Nieuwjaarsenquête
Nadere informatieDE EUROCRISIS. Marcel de Ruiter
DE EUROCRISIS Marcel de Ruiter Beste bezoeker van Haagsch College. Fijn dat u naar het college van Martin Visser over de eurocrisis bent gekomen. Als dank voor uw komst bieden wij u, in samenwerking met
Nadere informatieHoe zou de Deense aanpak electoraal voor de PvdA kunnen uitwerken?
Hoe zou de Deense aanpak electoraal voor de PvdA kunnen uitwerken? Maurice de Hond/Peil.nl De overwinning van de PvdA bij de Nederlandse Europese Parlementsverkiezingen en de uitslag van de Deense parlementsverkiezingen
Nadere informatieHoe (slecht) gaat het met de conjunctuur? Edwin De Boeck Fedustria 13 oktober 2011
Hoe (slecht) gaat het met de conjunctuur? Edwin De Boeck Fedustria 3 oktober Grote Recessie was geen Grote Depressie Wereldhandel Aandelenmarkt 9 8 7 8 VS - S&P-5 vergelijking met crash 99 Wereld industriële
Nadere informatieSpeech Diederik Samsom Politieke Ledenraad 16 maart 2013 GESPROKEN WOORD GELDT. Partijgenoten,
Speech Diederik Samsom Politieke Ledenraad 16 maart 2013 GESPROKEN WOORD GELDT. Partijgenoten, Afgelopen maandag. Canvassen met Pierre Heijnen in de Haagse Hemsterhuisstraat. Bos rozen in de hand. Aanbellen
Nadere informatieVoorjaarsprognoses : Europees herstel houdt aan ondanks nieuwe risico's
IP/11/565 Brussel, 13 mei 2011 Voorjaarsprognoses 2011-2012: Europees herstel houdt aan ondanks nieuwe risico's Het geleidelijke herstel van de EU-economie zet door, zo blijkt uit de vooruitzichten voor
Nadere informatieTweede Kamer der Staten-Generaal
Tweede Kamer der Staten-Generaal 2 Vergaderjaar 2014 2015 21 501-07 Raad voor Economische en Financiële Zaken Nr. 1233 BRIEF VAN DE MINISTER VAN FINANCIËN Aan de Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal
Nadere informatieNaar een leiderschapscrisis. Visie zonder actie is hallucinatie
Naar een leiderschapscrisis Visie zonder actie is hallucinatie Enkele risico s Spanningen tussen China en VS lopen verder op en monden uit in handelsoorlog Nieuwe spanningen binnen eurozone M.n. in de
Nadere informatieBijlage: Technische invulling Stabiliteit en Groeipact verdrukt onbedoeld publieke investeringen
Bijlage: Technische invulling Stabiliteit en Groeipact verdrukt onbedoeld publieke investeringen In deze bijlage wordt uiteengezet waarom en op welke wijze de huidige methodiek uit het Stabiliteit en Groei
Nadere informatie30 januari 2015. Onderzoek: Griekenland en de EU
30 januari 2015 Onderzoek: Griekenland en de EU Over het EenVandaag Opiniepanel Het EenVandaag Opiniepanel bestaat uit ruim 45.000 mensen. Zij beantwoorden vragenlijsten op basis van een online onderzoek.
Nadere informatieBijlage HAVO. economie (pilot) tijdvak 1. Bronnenboekje. HA-1022-f-11-1-b
Bijlage HAVO 211 tijdvak 1 economie (pilot) Bronnenboekje HA-122-f-11-1-b Opgave 1 bron 1 het stabiliteits- en groeipact Na de totstandkoming van de Economische en Monetaire Unie (EMU) in 1997 zijn tussen
Nadere informatieVan Overtveldt (N-VA) in 2012: "Muntunie euro zelf oorzaak Griekse crisis"
Van Overtveldt (N-VA) in 2012: "Muntunie euro zelf oorzaak Griekse crisis" Johan Van Overtveldt (N-VA) dacht in 2012 als economisch journalist anders dan als minister van financiën in 2015. Bruno Tersago
Nadere informatieDe Staten-Generaal bestaat uit de parlementsleden van de eerste en tweede Kamer. Het zijn dus onze parlementsleden.
Boekverslag door M. 1031 woorden 19 februari 2013 5.2 46 keer beoordeeld Vak Economie Prinsjesdag Opdracht 1 Waarom is het de koning die de troonrede voorleest? De koningin staat aan het hoofd van de Nederlandse
Nadere informatie6 juni 2015. Onderzoek: Aanpak vluchtelingenproblematiek
6 juni 2015 Onderzoek: Aanpak vluchtelingenproblematiek Over het EenVandaag Opiniepanel Het EenVandaag Opiniepanel bestaat uit ruim 45.000 mensen. Zij beantwoorden vragenlijsten op basis van een online
Nadere informatieWerkstuk Economie Vergrijzing in Nederland
Werkstuk Economie Vergrijzing in Nederland Werkstuk door een scholier 1650 woorden 13 april 2006 4,4 37 keer beoordeeld Vak Economie WWWW-Model Wat is het probleem? Vergrijzing in Nederland Wie zijn erbij
Nadere informatieBelangen: wat zijn de punten van de politieke partijen in Duitsland?
Belangen: wat zijn de punten van de politieke partijen in Duitsland? Korte omschrijving werkvorm: Op 22 september zijn er in Duitsland verkiezingen voor de Bondsdag. Welke partijen doen hier aan mee? Lijken
Nadere informatieBlijvende onrust op de beurs: hoe nu verder?
Blijvende onrust op de beurs: hoe nu verder? Zoals u waarschijnlijk weet, is de beurs nog steeds bijzonder nerveus en vooral negatief. De directe aanleiding is de tegenvallende groei in China waar wij
Nadere informatieNaslagwerk Economie van Duitsland. Hoofdstuk 2: Agenda Overzicht
Naslagwerk Economie van Duitsland 2.1 Overzicht Bij zijn aantreden in 1998 beloofde de kanselier Gerhard Schröder (SPD) de werkloosheid terug te dringen tot onder de 3,5 miljoen mensen. Dit is ondanks
Nadere informatieZorgtaken voor de gemeente
De Sociale Databank Nederland presenteert in samenwerking met de gemeente een verbreding van inzicht en kennis over structurele oorzaken van de crisis met het terugeisen van 50,9 miljard aan verdwenen
Nadere informatieomslag FORUM #10/
omslag 12 De slag om de verkiezingsborden hebben de eurosceptici gewonnen. Maar hebben ze ook de harten van ondernemers? Tekst: Karin Bojorge en Paul Scheer Foto en Illustraties: Link Design 13 omslag
Nadere informatieMODULE III BESLISSINGEN NEMEN IN EUROPA? BEST LASTIG!!!
MODULE III BESLISSINGEN NEMEN IN EUROPA? BEST LASTIG!!! De Europese Unie bestaat uit 27 lidstaten. Deze lidstaten hebben allemaal op dezelfde gebieden een aantal taken en macht overgedragen aan de Europese
Nadere informatieEindexamen vwo maatschappijwetenschappen 2013-I
Opgave De eurocrisis Bij deze opgave horen de teksten 9 en. Inleiding De situatie rond de gemeenschappelijke munt, de euro, is tien jaar na de introductie verre van stabiel (mei 2012). In tekst 9 beschrijft
Nadere informatieRapport. NOS Prinsjesdagonderzoek 2015
Rapport NOS Prinsjesdagonderzoek 2015 Inhoudsopgave 2 Samenvatting 3 De stand van de economie 9 De economie en de rol van het kabinet 14 Internationale crises 15 Griekenland 17 Vluchtelingencrisis 21 Onderzoeksopzet
Nadere informatieEconomische vooruitgang
#EURoad2Sibiu Economische vooruitgang Mei 219 NAAR EEN MEER VERENIGDE, STERKERE EN DEMOCRATISCHERE UNIE De ambitieuze EU-agenda voor banen, groei en investeringen en de versterking van de eengemaakte markt
Nadere informatie5.4. Boekverslag door B woorden 2 juni keer beoordeeld. Maatschappijleer. Inhoudsopgave
Boekverslag door B. 1102 woorden 2 juni 2003 5.4 32 keer beoordeeld Vak Maatschappijleer Inhoudsopgave - Inleiding - Samenvatting verkiezingsstrijd - Artikelen - Bronvermelding Inleiding Verkiezingen We
Nadere informatieHeeft de euro een toekomst?
Heeft de euro een toekomst? Bruno de Haas, schrijver van Laat de leeuw niet in zijn hempiestaan waarom de euro ons zal opbreken hoofd beleid en onderzoek bij Media Pensioen Diensten 1 Pas op voor sluikreclame
Nadere informatieDit nieuwe verkiezingsjaar volgt op het bijzondere politieke jaar 2017.
Speech Sybrand Buma nieuwjaarsbijeenkomst CDA Almere Stadhuis van Almere Wat goed om hier weer met zoveel CDA ers bij elkaar te zijn. We wensen elkaar bij het start van het nieuwe jaar altijd alle goeds
Nadere informatieMiljoenennota Helmer Vossers
Helmer Vossers Helaas niet helemaal waar 8 5 1/2 2010 2011 69,5 66,0 0 1 3/4 Groei Werkloosheid Saldo 2010 Saldo 2011 Schuld 2011 (% bbp) (% beroepsbevolking) (% bbp) (% bbp) (% bbp) -4,0-6,3-5,8-5,6
Nadere informatieLangzaam maar zeker zijn ook de gevolgen van de economische krimp voor de arbeidsmarkt zichtbaar
In de vorige nieuwsbrief in september is geprobeerd een antwoord te geven op de vraag: wat is de invloed van de economische situatie op de arbeidsmarkt? Het antwoord op deze vraag was niet geheel eenduidig.
Nadere informatieOnderzoek uitwerking Lenteakkoord
Onderzoek uitwerking Lenteakkoord Over het onderzoek Aan het onderzoek deden ruim 15.000 leden van het EenVandaag Opiniepanel mee. Het onderzoek vond plaats van 16 tot en met 17 mei 2012. Over het EenVandaag
Nadere informatieBelangen: Macht van de Eerste Kamer
Belangen: Macht van de Eerste Kamer Korte omschrijving werkvorm: Aan de hand van een werkblad ontdekken leerlingen dat de plannen van het kabinet waarschijnlijk wel door de Tweede Kamer komen, maar niet
Nadere informatieAan de Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Postbus EA Den Haag
> Retouradres Postbus 20201 2500 EE Den Haag Aan de Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Postbus 20018 2500 EA Den Haag Korte Voorhout 7 2511 CW Den Haag Postbus 20201 2500 EE Den Haag www.rijksoverheid.nl
Nadere informatieHet cyclische herstel ombuigen in duurzame en inclusieve groei. Gouverneur Jan Smets NBB jaarverslag 2017
Het cyclische herstel ombuigen in duurzame en inclusieve groei Gouverneur Jan Smets NBB jaarverslag 2017 DE WERELD EN EUROPA IN 2017: De economische groei versnelde Het monetaire beleid bleef ondersteunend...
Nadere informatie2. Beter nu dan later
Daarom Duits 1. Engels is niet voldoende Natuurlijk is kennis van de Engelse taal essentieel, maar: Englisch ist ein Muss, Deutsch ist ein Plus. Uit een enquête onder bedrijven die actief zijn in Duitsland
Nadere informatieFINANCIELE ZEKERHEID. GfK September 2015. GfK 2015 Achmea Financiële Zekerheid september 2015
FINANCIELE ZEKERHEID GfK September 2015 1 Opvallende resultaten Meer dan de helft van de Nederlanders staat negatief tegenover de terugtredende overheid Financiële zekerheid: een aanzienlijk deel treft
Nadere informatieHieronder vindt u de belangrijkste sheets uit de presentatie van Mr. Drs. J. Wijn, zoals deze zijn vertoond tijdens de 'ABN AMRO blikt
Hieronder vindt u de belangrijkste sheets uit de presentatie van Mr. Drs. J. Wijn, zoals deze zijn vertoond tijdens de 'ABN AMRO blikt vooruit'-bijeenkomsten, gehouden tussen 21 en 28 september 2010. Een
Nadere informatieMajesteit, Koninklijke Hoogheid, excellenties, dames en heren,
Toespraak van de minister-president, mr. dr. Jan Peter Balkenende, bijeenkomst ter ere van de 50 ste verjaardag van de Verdragen van Rome, Ridderzaal, Den Haag, 22 maart 2007 Majesteit, Koninklijke Hoogheid,
Nadere informatieEuropa: Vriend of vijand?
Europa: Vriend of vijand? Nieuw economisch bestuur De Europese staatshoofden willen afspraken maken over een nieuw concurrentiepact op Europees vlak en willen hierover in juni wettelijke initiatieven nemen.
Nadere informatieDe Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Postbus EA Den Haag
> Retouradres Postbus 20201 2500 EE Den Haag De Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Postbus 20018 2500 EA Den Haag Directie Buitenlandse Financiële Betrekkingen Korte Voorhout 7 2511 CW
Nadere informatieVoorstel voor een ADVIES VAN DE RAAD. betreffende het economisch partnerschapsprogramma van SLOVENIË
EUROPESE COMMISSIE Brussel, 15.11.2013 COM(2013) 911 final 2013/0396 (NLE) Voorstel voor een ADVIES VAN DE RAAD betreffende het economisch partnerschapsprogramma van SLOVENIË NL NL 2013/0396 (NLE) Voorstel
Nadere informatieDe Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Postbus EA Den Haag
> Retouradres Postbus 20201 2500 EE Den Haag De Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Postbus 20018 2500 EA Den Haag Datum 14 januari 2019 Betreft Beantwoording Kamervragen van Aukje de Vries
Nadere informatieEen wat strenge stem, hij wil graag officiëler klinken dan hij in wezen is.
Een wat strenge stem, hij wil graag officiëler klinken dan hij in wezen is. Goedendag! Als ik even de aandacht mag, ja! Dank u. Dan geef ik nu het woord aan mezelf. Als ik mij eerst eens even mag introduceren.
Nadere informatieStemmen Europese verkiezingen 2014
Stemmen Europese verkiezingen 2014 2 Voorwoord Dit boek gaat over de verkiezingen voor het Europees Parlement van 22 mei 2014. Het boek is gemaakt door de medewerkers van het Educatief Centrum voor Cliënten,
Nadere informatieVerkiezingen. 1. Politieke voorkeur
Verkiezingen Voor vijftigplussers staat er de komende jaren veel op het spel. De betaalbaarheid van de zorg staat ter discussie en het niveau van pensioenen en AOW dreigt te worden aangetast. Daarnaast
Nadere informatieKoersvast in onzekere tijden Miljoenennota 2012
Koersvast in onzekere tijden Miljoenennota 2012 Staatsschuld in 2015: ruim 450 miljard euro. Dat is 60 miljard meer dan aan het begin van de kabinetsperiode Nederland is door de grenzen die het stabiliteitspact
Nadere informatieopen +verk kopen eigen huis maga eigen hu is maga i z ne september 2014 ne septem
kopen+verkopen 52 eigen huis magazine september 2014 Scheiden wordt (te) duur voor huisbezitter Bij elkaar blijven voor de hypotheek Sinds de crisis op de woningmarkt, is scheiden toch al naar en duur
Nadere informatieCPB Achtergronddocument
CPB Achtergronddocument Tekortreductie in internationaal perspectief Erik Floor 3 Inhoud 1 Inleiding 5 2 Tekortreducerende maatregelen 5 3 Tekortreducering 7 3.1 Overheidsuitgaven 8 3.2 Overheidsinkomsten
Nadere informatieCOMMISSIE VAN DE EUROPESE GEMEENSCHAPPEN
or** ir ir * ie *ür* COMMISSIE VAN DE EUROPESE GEMEENSCHAPPEN Brussel, 31.12.1998 COM( 1998) 732 def. 98/0353 (CNB) Voorstel voor een VERORDENING (EG) VAN DE RAAD over de omrekeningskoersen tussen de euro
Nadere informatieWat doet Den Haag met mijn geld?
65 jaar begroten PRINSJESDAG SPECIAL Wat doet Den Haag met mijn geld? Er lijkt jaar na jaar maar weinig te veranderen in de rijksbegroting. Tot je al die Miljoenennota s naast elkaar legt Tekst: Paul Scheer
Nadere informatie