Barometer 17: toegang van KMO's tot bankfinanciering - Maart

Transcriptie

1 Barometer 17: toegang van KMO's tot bankfinanciering - Maart Methodologie De KeFiK-barometer peilt naar de toegang tot bankkredieten voor kleine ondernemingen, zowel op korte als op lange termijn. Daarnaast worden ook de voorwaarden (prijs, waarborgen, informatie) voor de toekenning van een krediet en de relaties tussen de ondernemers en hun bankier(s) onder de loupe genomen. Het KeFiK baseert zich hiervoor op enquête bij 672 bedrijfsleiders. De helft van deze ondernemingen is gevestigd in Vlaanderen, 40 procent in Wallonië en procent in Brussel. Deze ondernemingen stellen maximum werknemers tewerk (inclusief zaakvoerder). Deze barometer is aan zijn 17e editie toe en werd uitgevoerd in de eerste helft van maart De barometer bestaat uit 11 vragen omtrent de toegang en voorwaarden tot bankfinanciering voor kleine ondernemingen en 2 bijkomende, variabele vragen in functie van de actualiteit en het analytische belang van het moment. De meetschaal voor de antwoorden op alle vragen loopt tussen 0 en, waarbij 0 staat voor een zeer ongunstige perceptie, een zeer gunstige perceptie en 5 een gemiddelde perceptie. De 11 vragen vormen de basis voor een algemene index die de perceptie van de toegang tot bankfinanciering weergeeft. De schaal van deze index loopt tussen 0 en 200, waarbij een lagere score opnieuw wijst op een meer negatieve perceptie en een hoge score op een meer positieve perceptie. We hanteren telkens een significantieniveau van 5 procent. Concreet wil dit zeggen dat vastgestelde verschillen slechts met een waarschijnlijkheid van 5 procent of minder toe te schrijven zijn aan toeval. Ondernemersklimaat De eerste vraag betreft het algemene ondernemersklimaat. Deze indicator was in de vorige enquête tot een absoluut dieptepunt gezakt. Hoewel het vertrouwen in de huidige enquête licht herstelt, blijft de perceptie evenwel barslecht. Sinds september 20 is de tendens duidelijk negatief en we kunnen aldus spreken van een aanhoudend gebrek aan vertrouwen. Een cijfer van 3,43 betekent dat de pessimisten duidelijk in de meerderheid is. 58 procent van de ondervraagde bedrijfsleiders omschrijft het klimaat als redelijk ongunstig tot ongunstig, terwijl slechts 17 procent de omgekeerde mening toegedaan is. Twee à drie jaar geleden, toen de indicator nog rond de vijf schommelde, waren beide groepen nog ongeveer even groot. 1

2 Figuur 1: indicator van het ondernemersklimaat in België, tussen november 2008 en maart 2013 (in punten) 5,5 Ondernemersklimaat Neutraal 5 4,5 4 Negatief 3,5 3 Opvallend is dat vooral Brusselse ondernemingen somber zijn omtrent het ondernemersklimaat. Bijna niemand uit deze steekproef was positief gestemd. Tussen sectoren onderling of tussen kleinere en grotere ondernemingen waren geen statistisch significante verschillen op te merken. Dit pessimisme is niet geheel ongegrond. De faillissementscijfers spreken boekdelen in dit verband. In het eerste kwartaal van 2013 zijn er maar liefst ondernemingen overkop gegaan in ons land, zo becijferde onderzoeksbureau Graydon. Dit was een stijging van meer dan 16 procent ten opzichte van dezelfde periode in 2012, dat overigens ook geen schitterend economisch jaar was. Door deze faillissementen werden bijna mensen werkloos, een stijging van 13,3 procent tegenover één jaar geleden. Het aantal oprichtingen van nieuwe ondernemingen zit overigens ook in een dalende lijn in 2013 en schiet tekort ten opzichte van het aantal in het eerste kwartaal van De aanhoudende zwakke conjunctuur en de aanslepende eurocrisis weegt aldus steeds zwaarder op het vertrouwen van de bedrijfssector, zoals tot uiting komt in figuur 1, maar ook volgens andere bronnen. Volgens de Nationale Bank van België, bijvoorbeeld, is het ondernemersvertrouwen gedaald in maart 2013 en staat dit vertrouwen op het laagste peil in jaren. Evolutie van de algemene index die de toegang tot bankfinanciering voor zelfstandigen en KMO's meet De algemene index is opgebouwd uit het gemiddelde van de verkregen scores voor de 11 vragen en geeft de algemene perceptie weer van de bedrijfsleiders van kleine ondernemingen over de toegang tot bankfinanciering. Omwille van de overzichtelijkheid herschaalden we grafiek 2 tussen 60 en 120. De vorige enquête liet een absoluut laagterecord optekenen sinds het bijhouden van de barometerenquête. De huidige peiling geeft een minieme stijging weer tegenover van dit laagterecord; we kunnen aldus stellen dat de toegang tot bankfinanciering nog steeds als problematisch wordt ingeschat door de ondervraagde bedrijfsleiders. 57 procent van de bedrijfsleiders vindt dat 2

3 bankfinanciering redelijk moeilijk tot zeer moeilijk te bekomen is, tegenover 11 procent die vindt dat bankleningen makkelijk te verkrijgen vallen (en een derde van de ondervraagden een neutrale positie inneemt). Terwijl de perceptie verbeterd is in Vlaanderen en in mindere mate in Brussel, schatten Waalse bedrijfsleiders de toegang tot bankfinanciering een stuk somberder in, waardoor de totale index nagenoeg ongewijzigd blijft (een stijging van een half procent). Tot op zekere hoogte lopen deze cijfers hand in hand met de faillissementscijfers. In de tweede jaarhelft van 2012 gingen vooral Vlaamse bedrijven failliet. Misschien niet toevallig daalde de algemene index in deze periode (gemeten door de enquête van oktober 2012) zeer sterk. Nu Wallonië ook deelt in de faillissementen, daalt de index ook in deze regio. Brusselse ondernemingen wordt zowel het zwaarst getroffen door de faillissementsgolf en zijn het minst tevreden met de toegang tot bankfinanciering. Figuur 2: algemene index over de toegang tot bankfinanciering voor kleine ondernemingen in België en per regio Het sectoriële beeld is gemengd; sommige sectoren gaan er op vooruit, anderen achteruit. Ten opzichte van de vorige peiling valt allereerst de achteruitgang in de bouwsector op. De toegang tot bankfinanciering is in deze sector met maar liefst 17 procent achteruitgegaan en staat veruit op het laagste niveau sinds het bijhouden van de barometer enquête. De industrie kent dan weer een omgekeerde evolutie; in deze sector is de perceptie merkelijk verbeterd tegenover de vorige enquêtes (meer bepaald met procent). Figuur 3 geeft de sectoriële resultaten weer. 3

4 Figuur 3: algemene index over de toegang tot bankfinanciering voor kleine ondernemingen in België per sector Bovenstaande figuren zijn samenvattingen van 11 verschillende indices. In volgende pagina s gaan we dieper in op deze afzonderlijke indices. Relatie met de bankier(s) Allereerst bekijken we de relatie tussen bedrijfsleider en bankier(s). Dit is één van de weinige indicatoren waar de gepeilde bedrijfsleiders typisch redelijk tevreden over zijn. Dat is nauwelijks nog het geval in de jongste peiling, die een verdere daling laat optekenen van 2 procent, na een scherpe afname in de tevredenheid in de enquête van oktober 2012 (zie figuur 4). Opnieuw staat deze indicator op het laagste peil sinds het bijhouden van de barometer enquêtes. Eén derde van de bedrijfsleiders is ontevreden tot zeer ontevreden met de relatie van zijn of haar bank. Een jaar geleden, in februari 2012 stond dit percentage nog op 23 procent. Terwijl vorig jaar nog 57 procent tevreden tot zeer tevreden was met de relatie, is dit percentage momenteel 4

5 afgekalfd tot 42 procent. Het is dan ook niet verwonderlijk dat deze indicator momenteel eerder als neutraal beschreven kan worden dan als positief. Figuur 4: perceptie van de bedrijfsleiders over de relaties met hun bankier(s) 7 6,8 6,6 Positief 6,4 6,2 6 5,8 5,6 5,4 Neutraal 5,2 5 De relatie met uw bank (of banken) Er bestaan duidelijke verschillen tussen de regio s onderling. Vlaamse bedrijfsleiders zijn meer tevreden met de relatie met hun bankier of bankiers dan Waalse en vooral Brusselse bedrijfsleiders. Bovendien is Vlaanderen de enige regio in België waar de tevredenheid toenam ten opzichte van de vorige peiling in oktober Er zijn geen significante verschillen in tevredenheid tussen sectoren onderling of tussen bedrijven van verschillende omvang. Gemak voor het verkrijgen van kredieten Het gepercipieerde gemak voor het verkrijgen van een krediet vormt een belangrijke parameter voor de ingeschatte toegang tot bankfinanciering. Hierbij maken we onderscheid tussen een investeringskrediet aan de ene kant en een kaskrediet of kredietlijn voor de financiering van lopende zaken aan de andere kant. Bovendien onderscheiden we het gemak voor het verkrijgen van een nieuw krediet en het gemak voor het uitbreiden van een bestaand krediet, in totaal dus vier verschillende parameters. In de vorige enquête stelden we een zeer zware terugval vast in alle parameters. De huidige enquête geeft aan dat de situatie sindsdien niet of nauwelijks verbeterd is. Hoewel drie van de vier indicatoren een vooruitgang aangeven, is deze vooruitgang zeer beperkt (variërend van 2 tot 5 procent) en nog steeds zeer sterk onder het gemiddelde van de voorgaande jaren. De toegang tot een nieuw kaskrediet is zelfs nog lichtjes achteruitgegaan (zie figuur 5). 5

6 Figuur 5: perceptie van bedrijfsleiders over de gemakkelijkheid/moeilijkheid om een nieuw krediet of een verhoging van een bestaand krediet te verkrijgen 5,2 5,1 5 4,9 Neutraal Negati ef 4,8 4,7 4,6 4,5 4,4 4,3 4,2 4,1 4 3,9 3,8 3,7 3,6 3,5 Verkrijgen van een nieuw krediet voor investeringen Verhogen van een bestaand krediet voor investeringen Verkrijgen van een nieuw kaskrediet of een nieuwe kredietlijn voor de lopende zaken Verhogen van een bestaand kaskrediet of een bestaande kredietlijn voor de lopende zaken We kunnen aldus stellen dat ondernemers nog steeds zeer pessimistisch gesteld zijn omtrent hun kansen voor het bekomen van een bankkrediet. Hierbij wordt weinig onderscheid gemaakt in het verkrijgen van een nieuw krediet dan wel de verhoging van een bestaand krediet en tussen een krediet voor lopende zaken enerzijds en een investeringskrediet anderzijds. De situatie is het meest dramatisch in Brussel. Slechts tien procent van de gepeilde Brusselse ondernemers vindt het makkelijk om een nieuw kaskrediet te bekomen, tegenover 67 procent die dit als moeilijk percipieerde. De perceptie is licht verbeterd in Vlaanderen (tegenover een absoluut dieptepunt in oktober 2012) en bevindt zich op een hoger peil dan in Wallonië en vooral Brussel. 6

7 Desalniettemin vindt ook een meerderheid van 53 procent van de bevraagde Vlaamse bedrijfsleiders dat een kaskrediet moeilijk te bekomen is, terwijl 21 procent de omgekeerde mening toegedaan is. Wallonië neemt een tussenpositie in; 56 procent van de ondervraagde bedrijfsleiders in Wallonië vindt een nieuw kaskrediet moeilijk te bekomen, 19 procent vindt dit makkelijk te bekomen. Gelijkaardige conclusies gaan op voor investeringskredieten, of voor de verhoging van een bestaand krediet voor lopende zaken. Zoals ook in voorgaande edities het geval was, beoordelen bedrijfsleiders van kleinere ondernemingen de toegang tot bankkrediet als problematischer dan hun collega s van grotere ondernemingen. In de bouwsector en vooral de horecasector was men negatiever gestemd dan in andere sectoren. Termijnen Een andere indicator betreft de termijn voor het bekomen van een krediet. Traditioneel zijn ondernemers relatief tevreden over de beslissingstermijn voor het beoordelen van de kredietbeslissing. Volgens de huidige peiling is dit niet anders. Met een score van 4,98 zijn het aantal tevreden bedrijfsleiders en het aantal ontevredenen bijna perfect in evenwicht. De huidige score is licht gestegen ten opzichte van de vorige enquête en, in grote lijnen, op hetzelfde niveau van de voorbije jaren. Figuur 6 : perceptie van bedrijfsleiders over de termijn voor het verkrijgen van een nieuw krediet (een hogere indicator wijst op een kortere termijn) De tevredenheid is het grootst bij Vlaamse bedrijfsleiders en het laagste bij Brusselse ondernemers. Er zijn geen significante sectoriële verschillen of verschillen naargelang ondernemingsgrootte. 7

8 Informatievereisten Bedrijfsleiders van micro-ondernemingen vinden vaak dat ze veel informatie moeten verschaffen aan hun bankier voor het bekomen van een bankkrediet. Uit het jongste activiteitenverslag van de kredietbemiddelaar 1, terug te vinden op onze website, blijkt dit eens te meer. Behalve een uitgewerkt business plan, willen banken een goed zicht hebben op de financiële situatie van de onderneming in kwestie. Hiervoor is een financieel plan en boekhoudkundige informatie (zo recent mogelijk) nodig. Uit hetzelfde rapport van de kredietbemiddelaar blijkt dat banken niet altijd even tevreden zijn met de informatie die verstrekt wordt door de ondernemer en dat we aldus kunnen spreken van een communicatieprobleem. Niet zelden leggen ondernemingen hun jaarrekening (te) laat neer, is er te weinig gedetailleerde informatie omtrent het vorige boekjaar, bestaat er onzekerheid over de herkomst van het R/C actief of eventuele kapitaalsverhogingen. Dit zijn allemaal redenen voor de weigering van een krediet. Zoals blijkt uit de barometer enquêtes vinden de meeste bedrijfsleiders inderdaad dat ze veel tot zeer veel informatie moeten verschaffen aan hun bankier om in aanmerking te komen voor een krediet. Vier op de tien gepeilde ondernemers vindt dat ze zeer veel informatie moeten verlenen, nog eens 22 procent houdt het op veel en 15 procent op redelijk veel. Slechts 8 procent van de ondervraagde ondernemers vindt dat hun bankier zeer weinig tot weinig informatie verlangt. Hierbij vermelden we dat deze cijfers beter zijn dan in de vorige enquête, vooral aan Vlaamse kant. Hoewel de huidige score nog steeds onder het gemiddelde ligt van de voorbije jaren, wordt voor het eerst in twee jaar een stijging opgetekend. In de vorige enquête werd nog een index opgemeten van 1,99. Het huidige cijfer, 2,32, houdt een verbetering van 16 procent in. Figuur 7 vat samen. 1 De kredietbemiddelaar maakt onderdeel uit van het KeFiK en bemiddelt tussen KMO en financiële instelling indien een kredietdossier in een impasse zit (en de KMO beroep doet op de diensten van de kredietbemiddelaar). Het activiteitenverslag vindt u hier terug: 8

9 Figuur 7 : perceptie van bedrijfsleiders over de informatievereisten voor het bekomen van een nieuw krediet 4 3,5 3 Negatief 2,5 2 1,5 nov. 08 dec. 08 maa mei jul. sep. nov. maa mei sept. 11 nov. 11 feb. 12 oct. maa Informatievereisten door banken Waarborgvereisten Een ander traditioneel pijnpunt betreft de waarborgvereisten. Ondernemers vinden ook in deze enquête dat ze veel waarborgen moeten leveren om een banklening te bekomen. Maar één op tien bevraagde bedrijfsleiders vindt dat ze zeer weinig tot weinig waarborgen moeten toekennen. 36 procent spreekt daarentegen van zeer veel waarborgvereisten, 23 procent van veel waarborgvereisten en 18 procent van redelijk veel. Hoewel deze cijfers laag zijn, bemerken we toch een verbetering van tien procent ten opzichte van de vorige peiling, waar dit cijfer zich op een absoluut dieptepunt bevond (zie figuur 8). Opnieuw komt deze verbetering vooral op conto van Vlaanderen, waar men de waarborgvereisten als significant lager percipieert dan in Wallonië en Brussel. 9

10 Figuur 8: perceptie van bedrijfsleiders over de waarborgvereisten voor het bekomen van een nieuw krediet 3 Negatief 2,5 2 dec. 08 maa mei jul. sep. nov. maa mei sept. 11 nov. 11 feb. 12 oct. 12 maa. 13 De omvang van de door de bank gevraagde waarborgen Kostprijs van investeringskrediet en kaskrediet Tot slot peilen we nog naar de kostprijs van leningen, zowel investeringskredieten als kaskredieten, zoals weergegeven in figuur 9. Hierbij is het nuttig om op te merken dat een hogere score betekent dat ondernemers gemiddeld vinden dat de kredieten goedkoper zijn geworden. Figuur 9 geeft aan dat er op dit gebied nauwelijks iets veranderd is. Een investeringskrediet vindt men licht goedkoper geworden en een kaskrediet licht duurder. Beide wijzigingen zijn evenwel zeer klein en niet significant. Het is interessant om op te merken dat de score duidelijk lager is dan 5, wat betekent dat een grote meerderheid van de respondenten een krediet duur achten en dit ondanks de zeer lage rentevoeten op spaartegoeden en van de Europese Centrale Bank.

11 Figuur 9: perceptie van bedrijfsleiders over de prijs van een investeringskrediet en kaskrediet 4,5 4 3,5 Negatief 3 2,5 2 nov. 08 dec. 08 maa mei jul. sep. nov. maa mei sept. 11 nov. 11 feb. 12 oct. maa Kostprijs van een investeringskrediet Kostprijs van een kaskrediet PWI Index Voor de volledigheid publiceren we eveneens de zogenaamde PWI index, die een samenvatting weergeeft van de prijs, waarborgvereisten en informatievereisten zoals gepercipieerd door bedrijfsleiders van micro-ondernemingen (vandaar de afkorting PWI). We bemerken dat, omwille van de gestegen score inzake informatievereisten en waarborgvereisten, deze indicator stijgt van 2,265 naar 2,82 (zie figuur ). Figuur : De PWI-index 11

12 Bijkomende vragen Naast de 11 "perceptie" subvragen, die de absolute index vormen, stelt het KeFiK aan de ondernemers nog twee vragen die variëren naargelang de barometer in functie van de actualiteit en het analytische belang van het moment. Bijkomende vraag n 1 : Is er, in het voorgaande jaar, een kredietaanvraag (geheel of gedeeltelijk) afgewezen door de bank? Een wijziging in het kredietvolume kan, in grote lijnen, op twee manieren verklaard worden. Allereerst is het mogelijk dat de ondernemers minder krediet nodig hebben en aldus aanvragen, bijvoorbeeld door een wijziging in de economische omstandigheden. Daarnaast kunnen banken ook meer of minder kredietdossiers aanvaarden, bijvoorbeeld door de voorwaarden te versoepelen dan wel te verscherpen. In de praktijk vallen beide verklaringen moeilijk van elkaar te onderscheiden. Desondanks zijn de beleidsaanbevelingen verschillend in beide gevallen. Indien een daling van het kredietvolume te wijten valt aan een teruglopende vraag, hebben overheidsmaatregelen om meer krediet ter beschikking te stellen of het eigen vermogen van KMO s te versterken, bijvoorbeeld, minder nut dan wanneer de daling van het kredietvolume aanbodgedreven is. Deze kwestie is momenteel des te meer pertinent omdat Febelfin recent een daling vaststelt van het aantal kredieten. De Nationale Bank van België, die het totaal aantal in omloop zijnde kredieten meet en niet zo zeer het aantal nieuwe kredieten, spreekt in haar jongste rapport tot een lichte stijging van het totale kredietvolume. Rekening houdende met de inflatie en de historische groei van het kredietvolume (dat doorgaans veel sterker stijgt dan het geval is in de voorbije maanden), kunnen we op basis van deze cijfers op zijn minst spreken van een vertraging van het kredietvolume. Kwalitatieve vragen, zoals in de barometer-enquête aan bod komen, kunnen licht scheppen op deze materie. Indien blijkt ondernemers de voorwaarden voor het bekomen van een krediet als problematisch(er) inschatten, wordt het aannemelijker dat de daling van het aantal nieuwe kredieten te wijten is aan aanbodfactoren. Via deze bijkomende vraag willen we meer duidelijkheid omtrent de oorzaak van het dalend aantal nieuwe kredieten. Het aantal geweigerde kredieten vormt immers een goede indicatie van de kredietschaarste. Uit onze enquête blijkt dat ruim de helft van de ondervraagde ondernemingen geen kredietaanvraag heeft ingediend in het voorbije jaar. Van diegenen die wel een krediet had ingediend, werd maar liefst één op drie geconfronteerd met een (gehele of gedeeltelijke) afwijzing, niet zelden meermaals. 12

13 Figuur 11: Is er, in het voorbije jaar, een kredietaanvraag (geheel of gedeeltelijk) afgewezen door de bank? Ruim de helft van de ondervraagde ondernemingen had geen kredietaanvraag ingediend en heeft, omwille hiervan, nee geantwoord op bovenstaande vraag. Van de 45 procent respondenten die wel degelijk een kredietaanvraag heeft ingediend, antwoordde maar liefst één op drie dat ze geconfronteerd werden met een kredietafwijzing. Dit is een hoog aantal en ligt sterk boven de resultaten zoals bekomen in ons jaarlijkse enquête KMO-financiering. 2 Een gedeeltelijke verklaring vormt het feit dat we ons in deze enquête enkel richten op micro-ondernemingen, wiens aanvraag vaker afgewezen wordt dan bij grotere KMO s het geval is. De cijfers liggen wel in lijn met een recente peiling uitgevoerd door het NSZ (Neutraal Syndicaat voor de Zelfstandigen). De regionale verschillen zijn opvallend. Terwijl de weigeringgraad in Vlaanderen 22 procent bedraagt, ligt deze weigeringgraad in Wallonië op 42 procent, waarvan ruim 40 procent van de ondervraagde bedrijfsleiders verschillende keren afgewezen is door zijn of haar bank. Brussel spant evenwel de kroon. In onze steekproef zijn er meer kredietaanvragen afgewezen dan goedgekeurd. Misschien net omwille van de geringe kans op succes hebben drie op de vier (74 procent) van de gepeilde ondernemers van het Brusselse gewest geen kredietaanvraag ingediend in het voorbije jaar. In de tweede vraag willen we nagaan in hoeverre de vraag naar bankkrediet is uitgesteld, geannuleerd of verminderd. Uit figuur 12 blijkt dat 30 procent van de ondervraagde ondernemingen minder krediet vraagt dan voorheen. Ook hier vallen de regionale verschillen sterk op. In Vlaanderen ligt het percentage van bedrijfsleiders die minder krediet aanvraagden op 21, minder dan de helft van het percentage van 45 procent in Brussel. Wallonië neemt een tussenpositie in met 38 procent van gepeilde ondernemers die aangeven dat ze hun bankkrediet hebben uitgesteld, geannuleerd of verminderd

14 Figuur 12: Heeft u, in het voorbije jaar, een vraag naar bankkrediet uitgesteld, geannuleerd of verminderd? De teruggelopen vraag valt evenwel in meerderheid toe te wijzen aan de moeilijke toegang tot bankkrediet. 39 procent van de ondervraagde bedrijfsleiders die de vraag naar bankkrediet beperkte, deed dit enkel en alleen omdat dit krediet moeilijk te bekomen is. Nog eens 22 procent gaf aan dat de moeilijke toegang tot krediet ten dele mee speelde in de beslissing om de vraag uit te stellen, te annuleren of te verminderen. De regionale verschillen zijn deze keer minder uitgesproken. Figuur 13: Heeft u dit gedaan omwille van een moeilijke toegang tot bankkrediet? Dit alles geeft aan dat een dalende vraag naar bankkredieten niet noodzakelijk hoeft te betekenen dat bedrijfsleiders minder behoefte hebben aan (bank)financiering. De vraag naar bankkrediet kan immers ook dalen indien men de kans op het bekomen van dit krediet al te laag inschat. We kunnen, op basis van figuur 12 en 13, besluiten dat ongeveer 18 procent van de ondervraagde bedrijfsleiders 14

15 minder krediet heeft aangevraagd, precies omdat ze de toegang tot dit krediet als problematisch inschatten. Besluit De 17 e KeFiK-barometer geeft weer dat de gepeilde bedrijfsleiders van micro-ondernemingen nog steeds pessimistisch gestemd zijn omtrent de toegang tot en de voorwaarden van bankfinanciering. Onze vorige enquête, daterend van oktober 2012, toonde een sterke afname van de perceptie omtrent bankfinanciering en er is sindsdien weinig veranderd, zo blijkt. Hoewel de waarborg en informatievereisten als licht beter ingeschat worden, is de algemene relatie met de bankier achteruit gegaan. De kostprijs van bankleningen zowel als het gemak van het bekomen van deze lening, is grosso modo gelijk gebleven. Al deze indicatoren bevinden zich duidelijk onder het gemiddelde van de voorbije jaren. Maar liefst één op de drie gepeilde bedrijfsleiders die een krediet hebben aangevraagd, kreeg te maken met een volledige of gedeeltelijke afwijzing. Bovendien blijkt dat heel wat ondernemers hun vraag naar krediet terugschroeven omwille van de moeilijke toegang. Deze twee bevindingen suggereren dat een afname in het kredietvolume alleszins gedeeltelijk te maken hebben met de voorwaarden en het gemak voor het bekomen van een bankkrediet. Het is aannemelijk dat dit weegt op de reële economie en op de groeimogelijkheden van kleine ondernemingen in het bijzonder. Meest recente studies KeFiK: De internationalisering van KMO's: Hoe slagen in het buitenland KeFiK-enquête KMO financiering Kredietbemiddelaar: activiteitenverslag Eerstvolgende studies KeFiK: Enquête kredietverzekering 2013 Rapport kredietverlening 2013 Activiteitenverslag KeFiK 2012 Contact CeFiP-KeFiK asbl-vzw Kris Boschmans 02/ boschmans@cefip-kefik.be 15

16 Bijlage Overzichtstabel van de gedeeltelijke indicatoren van de algemene index dec. 08 maa mei jul. sep. nov. maa mei sept. 11 nov. 11 feb. 12 oct. 12 maa. 13 De relatie met uw bank (of banken) 6,5 6,57 6,66 6,36 6,02 6,38 6,03 6,21 6,29 6,07 6,48 6,03 5,74 6,13 5,37 5,26 De termijn voor het verkrijgen van een nieuw krediet 5,08 5,02 5,01 4,86 4,89 4,95 4,8 5,3 5,4 5,13 5,28 5,17 4,83 5,54 4,87 4,98 Verkrijgen van een nieuw krediet voor investeringen 4,83 4,65 4,57 4,79 4,53 4,56 4,45 4,63 4,58 4,61 4,58 4,67 4,42 4,51 3,81 4 Uitbreiding van bestaand krediet voor de financiering van investeringen 4,83 4,83 4,55 4,7 4,54 4,39 4,4 4,65 4,59 4,48 4,67 4,48 4,33 4,51 3,78 3,97 Verkrijgen van een nieuwe kredietlijn voor de lopende zaken 4,63 4,73 4,66 4,7 4,49 4,37 4,37 4,74 4,7 4,57 4,46 4,74 4,38 4,37 3,76 3,6 Verhogen van een bestaande kredietlijn voor de lopende zaken 4,58 4,68 4,45 4,48 4,3 4,26 4,21 4,56 4,55 4,45 4,39 4,39 4,3 4,39 3,57 3,65 Nieuwe waarborgen bij bestaande kredieten 4,35 4,22 3,78 3,89 3,7 3,16 3,81 3,67 3,97 3,74 4,3 3,79 3,53 3,82 3,28 3,65 Kostprijs van een investeringskrediet 3,73 4,02 3,63 3,63 3,7 3,73 3,62 3,56 3,95 3,58 3,64 3,51 3,31 3,17 3,79 3,82 Informatievereisten door banken 3,02 2,98 2,54 2,69 2,53 2,45 2,47 2,54 2,52 2,63 2,69 2,71 2,57 2,19 1,99 2,32 De omvang van de door de bank gevraagde waarborgen 2,98 2,93 2,64 2,4 2,35 2,57 2,36 2,62 2,59 2,58 2,6 2,51 2,57 2,35 2,15 2,4 Kostprijs van een kaskrediet 2,87 3,07 2,84 2,65 2,75 2,78 2,26 2,37 2,73 2,56 2,5 2,43 2,52 2,22 2,55 2,46 16