TIJDSCHRIFT. XXX VIII Jaargang, Deel I, Nr 4 April 1963

Transcriptie

1 NATIONALE BANK VAN BELGIE Studiedienst TIJDSCHRIFT voor Documentatie en Voorlichting VERSCHIJNT MAANDELIJKS XXX VIII Jaargang, Deel I, Nr 4 April 1963 Dit tijdschrift wordt als objectieve documentatie uitgegeven. De artikels geven de opvatting van de schrijvers weer, onafhankelijk van de mening der Bank. INHOUD : Inventaris en spreiding van de overheidsfondsen Literatuur in verband met de economische en financiële problemen van België Economische wetgeving Statistieken. INVENTARIS EN SPREIDING VAN DE OVERHEIDSFONDSEN I. INLEIDING In het Tijdschrift zijn reeds vier studies verschenen over de inventaris en de spreiding van de overheidsfondsen ( 1 ). De voornaamste gegevens van deze inventaris en van deze spreiding worden daarenboven regelmatig gepubliceerd in tabel XVI-4 «Indeling van de schuld in Belgische franken op lange en halflange termijn van de overheidssector» van de statistieken van het Tijdschrift. In dit artikel worden de vroeger verschenen studies bijgewerkt; de cijfers van tabel XVI-4 worden in detail besproken. Het is dus geen nieuw werk. Bij de voorbereiding van dit artikel werd het statistische materiaal evenwel op bepaalde punten gewijzigd. Voor de synthesetabellen werd een sectoriële indeling aangenomen die enigszins verschilt met die van de overeenstemmende tabellen van de vorige studies en met die van tabel XVI-4; daarenboven werd het criterium voor de indeling van de overheidsfondsen volgens de emittenten of debiteuren aanzienlijk gewijzigd. Deze wijzigingen hebben tot doel een samenhang tot stand te brengen tussen deze statistiek en de nieuwe statistiek over de «Uitstaande bedragen en bewegingen van de vorderingen en schulden in de Belgische economie» ( 2 ). De overheidsfondsen die in de hier bestudeerde statistiek voorkomen, zijn de vast rentende effecten (1) Cf. Tijdschrift voor Documentatie en Voorlichting, januari 1954, blz. 1-14, oktober 1955, blz , januari 1958, blz. 13-2, en maart 1961, blz (2) Cf. Tijdschrift van februari 1963, blz in Belgische franken ( 1 ), op lange en halflange termijn, d.w.z. op meer dan één jaar, uitgegeven door de Belgische overheidssector (Belgische overheidsfondsen) of de Kongolese Schatkist (Kongolese overheidsfondsen) ( 2 ). De statistiek van de uitstaande bedragen en bewegingen van de vorderingen en schulden beschikt voor de sectoren «Parastatale bedrijven», «Staat», «Overheidssector niet elders vermeld», «Instellingen voor verzekering op het leven en tegen arbeidsongevallen, pensioenfondsen» en «Niet-geldscheppende openbare kredietinstellingen» over een lijn «Obligaties verkrijgbaar door elke belegger» en over een lijn «Obligaties niet verkrijgbaar door elke belegger». Deze twee lijnen vermelden de vast rentende effecten op lange en halflange termijn in Belgische franken of in vreemde valuta's uitgegeven door de Belgische overheidssector. Zij omvatten dus de Belgische overheidsfondsen die in dit artikel worden besproken en de effecten van dezelfde aard in vreemde valuta's. In de statistiek van de uitstaande bedragen en bewegingen van de vorderingen en schulden vormen de Kongolese overheidsfondsen, zoals zij hier bepaald zijn, een deel van de lijn «Obligaties» van de sector «Buitenland». Het verschil tussen het hier besproken statistische materiaal en de gegevens die tot nog toe gepubliceerd werden, wordt thans nader onderzocht. (1) En in Belgische en Kongolese franken, indien het gaat om emissies van de Kongolese Schatkist. (2) Alleen de gevestigde schuld van de Kongolese Schatkist wordt in aanmerking genomen aangezien volledige statistische inlichtingen over de schuld op halflange termijn ontbreken.

2 36 Eerst en vooral werden in de synthesetabellen (tabellen I en VIII hierna) de rubrieken waaronder de instellingen samengebracht zijn die debiteur zijn van Belgische overheidsfondsen of de instellingen die houder zijn van Belgische en Kongolese overheidsfondsen, ongewijzigd overgenomen van de nieuwe statistiek van de uitstaande bedragen en bewegingen van de vorderingen en schulden; voor de hergroepering van de debiteuren, heeft men het evenwel niet nuttig geoordeeld het onderscheid tussen «niet-financiële sectoren» en «financiële instellingen» te handhaven; dientengevolge is de schikking van de rubrieken in de twee statistieken verschillend ( 1 ). Doordat in de gedetailleerde tabellen een zeker aantal rubrieken van de synthesetabellen gesplitst worden, maken zij het mogelijk de rubrieken van de synthesetabellen, verschenen in de vorige vier artikelen, en van tabel XVI-4 zoals zij tot nog toe in de statistieken voorkwam, opnieuw samen te stellen. Aldus tonen zij welk verband er bestaat tussen de vroegere en de nieuwe statistische reeksen. De tweede belangrijke wijziging in de statistiek van de inventaris van de overheidsfondsen heeft, zoals gezegd, betrekking op het criterium waarop de indeling van de overheidsfondsen per debiteurinstelling gebaseerd is. Tot nog toe werden deze fondsen uitsluitend ingedeeld volgens de aard van de emitterende instellingen : Staat, Lagere Overheid, Parastatale bedrijven, Parastatale kredietinstellingen, enz. Als criterium gold dus de begunstigde van de lening. Dit had tot gevolg dat de leningen opgenomen in de indirecte rijksschuld, d.w.z. de leningen van de overheidsinstellingen waarvan de rente en de terugbetaling ten laste vallen van de Staat, niet voorkwamen onder de rubriek «Staat», maar verspreid waren over de verschillende rubrieken waartoe de overheidsinstellingen behoren die de opbrengst van die leningen ontvingen. Thans steunt men op een ander criterium. In overeenstemming met het principe dat als uitgangspunt genomen werd voor de statistiek van de uitstaande bedragen en bewegingen van de vorderingen en schulden, waarbij de nadruk werd gelegd op de effectieve debiteursectoren van de geregistreerde schulden, berust het onderscheid dat in deze statistiek gemaakt wordt op de instelling die de debiteur van de schuld is. Bijgevolg omvatten de in elke rubriek vermelde obligatieschulden slechts de schuldbrieven waarvan de terugbetaling ten laste valt van de openbare bedrijven of instellingen zelf die onder (1) De rubriek a Instellingen voor verzekering op het leven en tegen arbeidsongevallen, pensioenfondsen» van de statistiek van de uitstaande bedragen en bewegingen van de vorderingen en schulden, draagt eenvoudig als titel a Pensioenfondsen» in de statistiek van de inventaris van de overheidsfondsen, daar de instellingen voor verzekering op het leven en tegen arbeidsongevallen zulke fondsen niet uitgeven. deze rubrieken opgenomen zijn. Aldus omvatten de schuldbrieven van de sectoren «Parastatale bedrijven», «Niet-geldscheppende openbare kredietinstellingen» en «Overheidssector niet elders vermeld» niet meer de obligaties uitgegeven door de instellingen die van deze sectoren deel uitmaken, maar die door de Staat zullen terugbetaald worden en die daarom als effecten van de indirecte overheidsschuld dienen beschouwd. Deze effecten komen voortaan voor onder de rubriek «Staat», samen met de effecten van de directe schuld. Voor bepaalde studies kan het criterium «begunstigde» evenwel meer geschikt zijn dan het criterium «debiteur»; om de overgang van dit tweede criterium naar het eerste mogelijk te maken, worden de overheidsfondsen waarvan de Staat debiteur is in de gedetailleerde tabellen onderverdeeld in directe en indirecte schuld waarbij, tegenover de overheidsfondsen waarvan de verschillende instellingen debiteur zijn, pro memorie de door hen uitgegeven indirecte schuld vermeld is. Dat zijn de essentiële veranderingen die aan deze statistiek werden aangebracht; wij zullen trouwens de gelegenheid hebben om hierop terug te komen. De andere wijzigingen die t.o.v. de vroegere reeksen aan het licht kunnen komen, zijn een gevolg van de reeds genoemde veranderingen of hebben alleen betrekking op details. Zij zullen te gepasten tijde in de loop van het artikel worden besproken. Om de juiste betekenis te kennen van de gebruikte termen en van de uitgevoerde hergroeperingen waarvan de inhoud door onderhavig artikel niet gewijzigd werd, kan de lezer de vorige artikels raadplegen. II. INVENTARIS VAN DE OVERHEIDSFONDSEN Om de inventaris van de overheidsfondsen op te maken, werden de fondsen verdeeld over verschillende groepen die, zoals in de Inleiding uiteengezet werd, samengesteld werden volgens de aard van de debiteurinstellingen of -organismen. Bovendien werden de overheidsfondsen in twee categorieën ingedeeld naargelang zij al dan niet door het publiek kunnen opgenomen worden. Hier komt het verschil met de vroegere terminologie tot uiting. Vroeger droegen deze twee categorieën als respectieve titels «Effecten verkrijgbaar door het publiek» en «Effecten niet verkrijgbaar door het publiek»; de inhoud ervan is evenwel in het huidige artikel dezelfde gebleven; het gaat om een loutere wijziging in de terminologie, ingegeven door het streven naar meer nauwkeurigheid, daar de vroegere terminologie aanleiding kon geven tot verwarring. De overheidsfondsen verkrijgbaar door elke belegger omvatten de schuldbrieven uitgegeven bij open-

3 Bijvoegsel bij het Tijdschrift voor Documentatie en Voorlichting van april TIENJAARLIJKSE ENOMISCHE STATISTIEKEN GEPUBLICEERD DOOR DE NATIONALE BANK VAN BELGIE De Bank heeft een verzameling economische statistieken over de periode van 195 tot 196 gepubliceerd. Zij sluit aan bij de statistieken over de periodes ('), en Om de interpretatie van de cijfers te vergemakkelijken, werden aan de verscheidene statistische reeksen verklarende noten toegevoegd, die voorafgegaan zijn door de vermelding van de bronnen en een bondige bibliografie. Deze noten zijn gebundeld in een eerste boekdeel. Een tweede boekdeel omvat de statistische tabellen evenals een zeker aantal grafieken. Een vergelijkende tabel maakt het mogelijk de overeenstemmende tabellen van de vorige publikaties zonder moeite terug te vinden. Buiten de voortzetting van de vroeger gepubliceerde tabellen, omvat het werk evenwel een groot aantal nieuwe statistieken, inzonderheid op monetair en financieel gebied. De twee delen zijn verkrijgbaar tegen storting van F 5 voor België en van F 6 voor het buitenland op postrekening nr 5 van de Nationale Bank van België, met de vermelding «Tijdschrift voor Documentatie en Voorlichting, statistisch nummer». ( 1 ) In herdruk.

4 i

5 37 -- bare inschrijving en de obligaties die op de Beurs genoteerd zijn of die tot officiële notering zullen toegelaten worden ( 1 ). De overheidsfondsen die aan deze voorwaarden niet voldoen, zijn ondergebracht in de tweede categorie : schuldbrieven niet verkrijgbaar door elke belegger. Hiertoe behoren, bij voorbeeld, de effecten van de gevestigde schuld van de Staat tegenover de Nationale Bank, die welke het niet vrijgegeven deel vertegenwoordigen van de Muntsaneringslening ( 2 ) en sommige schatkistcertificaten op meer dan één jaar uitsluitend ondergebracht in de depositobanken, de parastatale instellingen of in de vroegere overzeese gebieden. Dank zij deze classificatie kunnen de overheidsfondsen die op een gegeven ogenblik (bij de uitgifte of later door aankoop op de Beurs) door elke belegger konden verkregen worden, in de totale massa overheidsfondsen teruggevonden worden. Tabel I geeft de inventaris van de overheidsfondsen op 31 december voor elk van de jaren 1957 tot 1961, ingedeeld per debiteurinstelling en volgens zij al dan niet door elke belegger verkrijgbaar zijn. Voor de Belgische overheidsfondsen wordt in de tabel een onderscheid gemaakt volgens de aard van de debiteuren : Staat, Niet-geldscheppende openbare kredietinstellingen, Parastatale bedrijven, Pensioenfondsen en Overheidssector niet elders vermeld. Elk van deze rubrieken wordt op haar beurt gesplitst in de tabellen II tot VI. Het uitgangspunt van tabel I, en trouwens van al de andere tabellen van dit artikel, met name 31 december 1957, werd gekozen om het te doen samenvallen met dat van de statistiek van de uitstaande bedragen en bewegingen van de vorderingen en schulden, waarvan deze statistiek een onderdeel is de overheidsfondsen Uitstaande bedragen op het einde van het (Nom inale w aarde n, miljarden franken ) Totaal Niet ve rkrijgbaar door elke belegger Verkrijgbaar door elke belegger L961 T96T L N " n CV 11 C n" -G14 C9 CC C9 c C14,--I C9 Cn,---I. C9 - C9 <, Cn e}.1.. CD. WO 9,11 G'.-.. co -7, -34 ",-i 1-4 C, C" m 1 j c 5. CC - C9 C C). t GO c ri,-1" c CC 1-1" CC 1-1 C9 t- t- C9 c c: C9.. C, WO, O... WO 1-1 d+ c c,n - c lo, 1-1 c Cq cr, 1 C9..3. C9 C- ri C; C. e- 1-1 co u-j,m C9 c- CD c/4 CD u cc/ t: c fj" -G14.4c1c 1-1 cc,--1. cd c- cp 7 ',.. <1,,e-i -. c o -,-I u" I c c. 1 - cc Cj. C9 I I I C% " c 11 CC C9-4,14" c c C'. C9 r-1 1D a ; al cn CC - C9.. N c- u-3 cc c gi. C9 " cc 1-4 C9",-I l-1 C 9" v et.. ri,t, 1-4 c,--i,1^,1 cc ri- d+ -I c. c C9,--: C 1-1 f, ` 8E T7 3 6L E 9' L 8 98 t' 89 s' os s' fl s ` 39E 6` L Zoals in de inleiding werd uiteengezet, omvat de rubriek «Staat» voortaan al de effecten van de directe en indirecte gevestigde schuld op lange en halflange termijn in Belgische franken van de Staat, genomen in de strikte betekenis van «Schatkist» en niet in de ruimere zin van de reële nationale rekeningen. Het volledige uitstaande bedrag overheidsfondsen waarvan de Staat debiteur is, is tijdens de beschouwde periode onophoudelijk gestegen. Deze vermeerdering dient hoofdzakelijk toegeschreven aan de (1) Maken hiervan o.m. deel uit de obligaties en kasbons die doorlopend uitgegeven worden door het Gemeentekrediet, de Nationale Maatschappij voor Krediet aan de Nijverheid, het Nationaal Instituut voor Landbouwkrediet, het Centraal Bureau voor Hypothecair Krediet en de Nationale Kas voor Beroepskrediet. (2) Opgemerkt zij dat de laatste tranche van de obligaties van deze lening in de loop van juli 1961 vrijgegeven werd. 1 ;. Debiteuren A. Be lg ische overheidssector ( Be lgische overheidsfondsen) : c " WO 1-1 Staat 1 WO Niet-geldscheppende openbare kredietinstell.,1 "r; cc Parasta ta le bedrijven I i Pensioenfondsen WC; Cc Overheidssector niet elders vermeld Cf; L' Ia B. Kong olese Sc hatkist (Ko ng olese overheidsfondsen) Totaal

6 ' 1 li 38 stijging van de directe rijksschuld. Deze was vooral belangrijk in 1959 en 196, wegens de ruimte op de kapitaalmarkt; het destijds zeer aanzienlijke overschot van de begrotingsuitgaven op de ontvangsten kon in deze omstandigheden grotendeels gefinancierd worden met de opbrengst van de uitgifte van de overheidsfondsen. In 1961 werd de stijging van de directe overheidsschuld op lange en halflange termijn in Belgische franken sterk vertraagd, o.m. ten gevolge van de politieke omstandigheden; de ongunstige weerslag van deze vertraging op de toestand van de Schatkist werd gecompenseerd door een aanzienlijke verbetering van de belastingontvangsten onder invloed van de conjuncturele expansie en de verzwaring van de belastingen. Anderzijds stelt men vast dat het uitstaande bedrag overheidsfondsen, dat deel uitmaakt van de directe schuld en niet door elke belegger verkrijgbaar is, tijdens elk van de vier jaren 1958 tot 1961 gedaald is. Deze vermindering dient blijkbaar toegeschreven aan de vrijmaking, op 1 juli van ieder jaar, van een tranche van de Muntsaneringslening, die hierdoor open komt voor elke belegger, en aan de daling van de portefeuille speciale schatkistcertificaten van de private banken, alsook, maar in mindere mate en alleen voor de jaren 1958 tot 196, door de delging van de geconsolideerde vordering van de Nationale Bank op de Staat ( 1 ). De indirecte rijksschuld op lange en halflange termijn in Belgische franken is tijdens de beschouwde periode eveneens gestegen. De stijging was het grootst in 1961, wegens de uitgifte door de Nationale Maatschappij van Belgische Spoorwegen en het Wegenfonds van twee belangrijke leningen waarvan de lasten voor rente en aflossing door de Staat worden gedragen. Er zijn negen «Niet-geldscheppende openbare kredietinstellingen : de Nationale Maatschappij voor Krediet aan de Nijverheid, het Gemeentekrediet, de Nationale Kas voor Beroepskrediet, de Nationale Maatschappij voor de Huisvesting, liet Nationaal Instituut voor Landbouwkrediet, het Centraal Bureau voor Hypothecair Krediet, de Nationale Maatschappij voor de Kleine Landeigendom, het Woningfonds en het Studiefonds van de Bond der Grote Gezinnen. Men merkt dat het Gemeentekrediet opnieuw bij de openbare kredietinstellingen werd gerangschikt. In de laatst gepubliceerde inventaris ( 2 ) werd het (1) Deze vordering werd bij de wet van 19 juni 1959 gestabiliseerd op een bedrag van F 34 miljard. (2) Cf. Tijdschrift voor Documentatie en Voorlichting van maart Effecten waarvan de Staat debiteur is Uitstaa nde bedragen op het einde van het jaar (Nom inale w aarden, miljarden franken) tad baar da Or Debite uren,-, vp,-, L co.,a, co cq c ab ol c ce Ol c cf5- ce 5 ce crb co c- -,-t c-- o r 1 CM 1.1 et, CD T-1 t.- ri t.-. <=7 T-I,11 ce cr,,--i r- to..a. csí.,-i lo,-i coq r er cn,, ce ce co,-( c,- c,.:t r - O a> r c, t- - In In n ce,n 11 Directe schu ld 1 Indirecte schuld FL' 993 ` 64' 3 6 ` I,T 6` tt ' 9,' 913 ' ti 9. B! Totaal lening van F,3 miljard van de Nationale Maatschappij voor de 1 Incl. de 4

7 39 uit deze rubriek verwijderd en met de Lagere Overheid in een afzonderlijke rubriek ondergebracht. Van de in de vorige alinea genoemde openbare kredietinstellingen is het Gemeentekrediet inderdaad de enige die tot doel heeft de overheidssector te financieren. Door het met de Lagere Overheid te groeperen, onderscheidde men, enerzijds, de overheidsfondsen uitgegeven met het oog op de financiering van deze besturen en, anderzijds, de overheidsfondsen uitgegeven met het oog op de financiering van de privé-sector. Het Gemeentekrediet is niettemin een financiële instelling juist zoals de andere bovengenoemde openbare kredietinstellingen. Nu heeft het onderscheid tussen de financiële instellingen en de niet-financiële sectoren, waartoe de Lagere Overheid behoort, een fundamentele betekenis voor de statistiek van de uitstaande bedragen en bewegingen van de vorderingen en schulden ( 1 ). In die statistiek werd het Gemeentekrediet daarom geklasseerd bij de andere openbare kredietinstellingen waarvan hierboven sprake. Derhalve paste het dat men in deze statistiek op dezelfde wijze tewerk ging, aangezien deze laatste, zoals in de inleiding werd uiteengezet, ter gelegenheid van de opstelling van dit artikel in overeenstemming werd gebracht met de statistiek van de uitstaande bedragen en bewegingen van de vorderingen en schulden. Zoals in het verleden werden de «doorlopende» uitgiften geregistreerd op dezelfde voet als de emissies per grote tranches; het gedeelte van de leningen van de Nationale Maatschappij voor de Huisvesting en van de Nationale Maatschappij voor de Kleine Landeigendom waarop de Staat ingeschreven heeft, werd trouwens niet in aanmerking genomen. De niet-geldscheppende openbare kredietinstellingen zijn, na de Staat, de voornaamste geldnemers op de markt van de overheidsfondsen; hun aandeel in liet volume in omloop zijnde schuldbrieven schommelt tussen 2 en 25 pct. Van einde 1957 tot einde 1961 steeg het uitstaande bedrag van de effecten waarvan deze instellingen debiteur zijn met 7 pct., d.i. tegen een duidelijk hoger tempo dan dat van de andere in deze studie onderscheiden categorieën debiteuren. Hun aandeel in het totaal van de in omloop zijnde overheidsfondsen steeg bijgevolg van 19,5 pet. in 1957 tot 25,1 pct. in De uitbreiding van de activiteit der openbare kredietinstellingen tijdens deze periode werd bepaald door de gestegen behoeften aan investeringskredieten, de speciale wetten ter bevordering van de investeringen en de noodzakelijkheid de bouw van volkswoningen te bevorderen. ( 1 ) Cf. Tijdschrift voor Documentatie en Voorlichting van februari 1963, blz E.C) ti giu;oy Niet verkrijgbaar door e lke belegger Verkrijgbaar door elke belegger Debiteuren I T I T 6961 I I 196T I 96 1 I 6961 I 9961 I 1961 oo c% C ; oj' ec ) CD uo C) co. C9 CC.. r-i uo co CD r- d cc; - - re t- Cq jet,,-1 e. 1-1,. r- od r-.. - CD c-j C) - ra C9 C). c.c..5 g. [. ad,t.... OD,r.. ri C- CA Cq Cn 1c C:r i CD Ira 1-1 i ' r:1- Cr).. Cq Gn..,,,,,,,, co,-,, c. c c CD 1-1 el.; el Cr3 o CA c. 1-1 en Cl Cl c) co en,-, c- c re O' - - -,J4 c- C; I. 1 co I 1-1 uo c- I C;....,,- 1., U"J -el, - I C. In T--1 O IOD- al C) 1 1.,n 1,-., c, c,..e, 1 - e) ; i - Cl c C) - Cl C; Cl 1 - C% ra c- ei, C;,1- c,-; el.: - C% C) effl C;Co^ c. - -, C% P- r, <D.... re ao oso `,-, oo Co re C; C). Co CP hn C) C9 C",. c,, i. co tri cb m C),M r-.. ri ri CI^ C,7 Cn,14 C; I I efr cr, (:=.; 1 I,R c% QD - I i ;.. -. ', Cl C I I t--,-41ii 5 c-,-1. CD c 1-4 c.. - CD al.s -3, c- r i C 1 1 co..e., i C'.. ).. i 1 c- re i 7-1'; I In C) I r-7c,; 1 1 cl., GC 1 r-!.- Cl- 1 I Nationale Maatschappij voor Krediet aan de Nijverheid Gemeen tekrediet pro memorie : effecten die deel uitmaken van de indirecte schu ld Nationale Kas voor Beroepskrediet Nationale Maatschappij voor de Huisvesting p ro m emorie : effecten die deel uitmaken van de indirecte schuld Nationaal Instituu t voor Landbouwkrediet Centraal Bureau voor Hypothecair Krediet Nationale Maatschappij voor de Kleine Landeigendom Woningfonds en Stud iefonds van de Bond der Grote Gezinnen I ' 9II 9' 91 9' 16 9' 8 9' 99 C' 3 8' 91 9 LI 9' 91 9'.1 1' 96 3' f' L 6' f,9 ' 9 9 (C I) ( 9 - ( 9' 1) ( 9' I) ( L' I) ( 9' I) (ti' O) (3' ) ( 3' ) ( 3' ) ( z' o ) Totaal p ro m emorie : effecten die deel uitmaken van de ind irecte schuld

8 31 Het Gemeentekrediet en de Nationale Maatschappij voor Krediet aan de Nijverheid zijn de instellingen waarvan de kapitaalbehoeften veruit het belangrijkst zijn. Gedurende de beschouwde periode steeg het bedrag van de schuldbrieven waarvan het Gemeentekrediet debiteur is met 6 pct. Krachtens het koninklijk besluit van 22 oktober 1959 wordt het aandeel in diverse gesubsidieerde werken van de lagere overheid, dat normaal voor rekening komt van de Staat, door het Gemeentekrediet gefinancierd door middel van leningen op twintig jaar, verleend aan de bouwheren en waarvan het centraal gezag de interesten en de aflossing aan de begunstigde administratie terugbetaalt. Deze kredietverlening vergroot natuurlijk de behoeften aan geldmiddelen van het Gemeentekrediet. In de toekomst zullen zijn behoeften ongetwijfeld nog toenemen, omdat dit financieringsstelsel, van 1963 af, zal uitgebreid worden tot gesubsidieerde werken die tot nog toe buiten het nieuwe stelsel vielen. De voortdurende stijging van het uitstaande bedrag der schuldbrieven waarvan de Nationale Maatschappij voor Krediet aan de Nijverheid debiteur is, getuigt van de grote activiteit van deze instelling op het gebied van de financiering der industriële investeringen. Het door openbare uitgiften van obligaties en kasbons aangetrokken kapitaal, is trouwens niet altijd toereikend geweest om al de behoeften van deze instelling te dekken; dat was het geval in 1961, toen de Maatschappij sommige bijzonder belangrijke kredietaanvragen gedurende enige tijd in beraad diende te houden. Onder de andere openbare kredietinstellingen neemt de Nationale Maatschappij voor de Huisvesting het grootste uitstaande bedrag voor haar rekening. Men.zal opmerken dat de schuldbrieven van deze Maatschappij niet voor elke belegger verkrijgbaar zijn; het betreft inderdaad particuliere emissies van niet ter Beurze genoteerde schuldbrieven op naam. In de stijging van het uitstaande bedrag der schuldbrieven van deze Maatschappij ( 1 ) deed zich in 196 en 1961, ondanks de ruimte op de kapitaalmarkt, een zekere vertraging voor, hoofdzakelijk wegens de vermindering van de door de Algemene Spaar- en Lijfrentekas verleende kredieten. De bijzonder grote toeneming in 196 en 1961 van het uitstaande bedrag der schuldbrieven van de Nationale Kas voor Beroepskrediet, weerspiegelt de toegenomen activiteit van deze Kas, die o.m. dient toegeschreven aan de wet van 24 mei 1959 en speciaal aan de werking van het Waarborgfonds dat verrichtingen heeft mogelijk gemaakt die vroeger, bij ( 1 ) Hier zij opgemerkt dat het bedrag van de door de Nationale Maatschappij voor de Huisvesting bij de Staat geplaatste leningen niet in deze inventaris is opgenomen; dit bedrag beliep op het einde van 1961 ongeveer F 4 miljard. 1:1 N bedrijven debiteur Effecten waarvan de ) ce Ei (Nom inale w aarden, miljarden franken) , Niet verkrijgbaar door elke belegger Verkrijgbaar door elke belegger Debiteuren I I 9961 I L961 I 1961 I I L961 I T96 1 I I 1961 de CA",-I C9" r-i C». OP ri Cr. erl,-i CD CA ri Cl Cl. Cl C7 Cq. C9 ce,ali ad. CA ri C-. Cl) 1-1 UP ri ri. ri r1 re. CD ri Cl VA CD Cl) r-1cr-1^ r-ir-1-,1 ' ret, CD UP CD CD JC9" ri 1-1 ri S Cr UP CA C) CD OP ri ri ri - CD CD ri UP rd1 C) C) OD OD ri CD - ri CD CA un d, r-? 1.--,..--..D ret1 UP CA OP e. dr:cir:r-i. u) -. u) CA CD C,.... ri ri 14 U'D VO U.J C'l CD C9,:,:s r-i- cl) u) u) ce. co,-t v2 co 2 Cl,t, d,-(jj.., c- c- cc 6 1-? 1 1,-.,-1 CP ( UP CD ri ri CA OP UP OP.... a2 en ri ri - OP 1-1 CD 2 CD S-, co",--,--i..-.. um OP ad C- ri ri S., CD r-1 ri ri 1-1 Cl.,-.1 on ri rel1 CA C9 Cq 2 um C; Cn CD,, C2 ri Cl C; Cl OP OP OP rj C; OP OD.. C) CD co 2 UP,: co ri OP ri ; tr.. c- eg u2 D: 1 ri 1 o dds cr.; ri OP, 1P e; C9 2 2 ' C) ),-i d.j.; C ";,-i u) C 1 t; ce ri 2 1 CD- CA OD,- 1 er,-1 1 " CA ri ri C 1..7 CA Nationale Ma atschappij van Belgische Spoorwegen pro mem orie : effecten die deel uitmaken van de indirecte schuld Regie van Telegraaf en Telefoon Nationale Maatschappij der Waterleidingen Nationale Maatschappij van Buurtspoorwegen Sabena Studiecentrum voor Kernene rgie Tussengemeentelijke Maatschappij voor Waterbedeling van Brussel Intercommunale Maatschappij van de Linkerscheldeoever Overige parastatale bedrijven OA -,t. -, -. C- cr; - CD cg. N/ ri Cl) `re. or. up UP C; 2 U2 C; c d,i. CC;.-.. CD UP". - CA e.o. 2 CD7,..,.% c: - Totaal pro memorie : effecten die deel uitmaken van de indirecte schu ld

9 gebrek aan voldoende garanties, niet konden gedaan worden CV. >C^ 1-97 * * De voornaamste geregistreerde «Parastatale bedrijven» ( 1 ) zijn : de Nationale Maatschappij van Belgische Spoorwegen ( 2 ), de Regie van Telegraaf en Telefoon, de Nationale Maatschappij der Waterleidingen, de Nationale Maatschappij van Buurtspoorwegen, de Sabena en het Studiecentrum voor Kernenergie. Naast deze belangrijke organismen komen andere parastatale instellingen voor die op de kapitaalmarkt kleinere bedragen opnemen. Het zijn, bij voorbeeld, de Tussengemeentelijke Maatschappij voor Waterbedeling van Brussel en de Intercommunale Maatschappij van de Linkerscheldeoever. Van 1957 tot 1961 steeg het uitstaande bedrag van de schuldbrieven waarvan de parastatale bedrijven debiteurs zijn, slechts met F 3,9 miljard, of 14 pct., terwijl de stijging van het uitstaande bedrag voor het geheel der overheidsfondsen 31 pct. bereikt. Men kan op dit gering percentage echter niet steunen om zich een oordeel te vormen over de omvang van de door deze instellingen gedane investeringen. Aldus financiert de Nationale Maatschappij van Belgische Spoorwegen, die het parastataal bedrijf is met het hoogste uitstaande bedrag effecten, een groot deel van haar investeringen door middel van op de buitengewone staatsbegroting ingeschreven toelagen en door de uitgifte van leningen die deel uitmaken van de indirecte schuld en die alleen pro memorie in tabel IV zijn opgenomen. De Regie van Telegraaf en Telefoon volgt op de tweede plaats, na de Spoorwegen, wat de omvang betreft van het uitstaande bedrag schuldbrieven waarvan zij debiteur is. Het aantal aangeslotenen op het telefoonnet blijft inderdaad steeds stijgen, wat aanhoudend investeringen meebrengt. Effecten waarvan de pensioenfondsen debiteur zijn Uitstaan de bedragen op het einde van het jaar ( Nom inale w aarden, miljarden franken ) re 1 Niet verkrijgbaar door elke belegger 98T T L C- C c- C- CV' co,-.; I 1 CV c-i 1- C- t-.,-i C c t- cl",i.,. y-i ' 9 T 8' T 9` L ' 9 i' fr I I I I I I I I I I I I I L De organismen vermeld onder de rubriek «Pensioenfondsen» betalen ouderdoms- en overlevingspensioenen uit met de opbrengst van de leningen die zij uitgeven. Er dient gewezen op de belangrijke en (1) Overeenkomstig de bepaling gegeven in het artikel van het Tijdschrift van februari 1963 handelend over de «Uitstaande bedragen en bewegingen van de vorderingen en schulden in de Belgische economie», gaat het om «niet-financiële bedrijven die een ondernemingsactiviteit uitoefenen, maar die onder de voogdij of het gezag staan van de Staat of de ondergeschikte besturen» (blz. 149). (2) Er zij opgemerkt dat de nog in omloop zijnde geprivilegieerde aandelen die een gedeelte van het kapitaal van dit organisme vertegenwoordigen, voortaan begrepen zijn in het bedrag overheidsfondsen waarvan de Staat debiteur is ; deze aandelen behoren inderdaad tot de indirecte schuld van de Staat ; zij worden in tabel IV slechts pro memorie vermeld. uaanauqoa Rijkskas voor Rust- en Overlevingspensioenen Rijksdienst voor de Pensioenen der Zelfstandigen Totaal

10 312 regelmatige aangroei van de uitstaande schuldbrieven waarvan de Rijksdienst voor de Pensioenen der Zelfstandigen debiteur is. Dit uitstaande bedrag groeide van F 1,4 miljard in 1958 tot F 5,1 miljard in ,-i cc c- cc c.q.' CP v I 1-1 o c..<1., DI" ; ct " mo C;.. cd."; oo,--1 GO c ne. oo C» DI" ( 13, 5) ( 5` II) De rubriek «Overheidssector niet elders vermeld» groepeert territoriale openbare organen en zelfstandige openbare diensten die leningen uitgeven, met name : de provincies en de gemeenten, de Zelfstandige Kas voor Oorlogsschade, het Instituut voor de gemeenschappelijke diensten van de Belgische Radio en Televisie, het Dotatiefonds voor Oorlogspensioenen ( 1 ) en de Nationale Stichting voor de Financiering van het Wetenschappelijk Onderzoek. Ten slotte zijn pro memorie vermeld in tabel VI het Wegenfonds en het Verbond der Cooperatieve Vennootschappen voor Oorlogsschade, waarvan al de leningen deel uitmaken van de indirecte schuld. De uitgiften van de lagere overheid op de markt zijn slechts van geringe omvang. De in omloop zijnde effecten uitgegeven door de provincies en de gemeenten verminderden trouwens in 196 en 1961; het dient onderstreept dat de lagere overheid ook leningen ontvangt van het Gemeentekrediet. In 196 en 1961 daalde ook het uitstaande bedrag van de schuldbrieven uitgegeven door de Zelfstandige Kas voor Oorlogsschade; zulks dient toegeschreven aan het feit dat de terugbetalingen op de desbetreffende obligaties en vooral op de drie tranches van de Lening tot Wederopbouw de overhandiging van obligaties aan de geteisterden tot betaling van de oorlogsschade overtroffen hebben; de schadeloosstelling van de geteisterden loopt inderdaad ten einde. Het uitstaande bedrag van het Dotatiefonds voor Oorlogspensioenen vermeerdert daarentegen voortdurend, aangezien de terugbetalingen lager blijven dan de uitgiften. De ruime betekenis die bij het opmaken van de vorige statistieken van de inventaris en de spreiding ( 1 ) De reden waarom dit organisme gerangschikt is onder deze rubriek en niet onder de rubriek c Pensioenfondsen» is de volgende : fondsen voor rust- en overlevingspensioenen kunnen, tenminste in principe, wiskundige reserves aanleggen door middel van de bijdragen der begunstigden of van hun werkgevers en kunnen dan beschouwd worden als financiële instellingen; daarentegen kan een fonds belast met het uitbetalen van oorlogspensioenen, ter wille van de aard zelf van deze pensioenen, ze slechts uitbetalen met middelen die op het ogenblik van de uitkering door de Staat verstrekt worden of met de opbrengst van leningen terug te betalen met behulp van door de Staat verstrekte middelen; bijgevolg vergaart het Fonds nooit reserves en behoort het tot de niet-financiële sectoren zoals de andere organismen van deze rubriek. elders vermeld debiteur is ) Effecten waarvan de overheidssector sji ;.> ) to Uitstaande bedragen op het einde van het jaar (Nominale w aarden, miljarden franken) prinn N iet verkrijgbaar door elke belegger Verkrijgbaar door elke belegger Debiteuren 696T 8961 LOOT T LOOT 19 6T T LOOT Cq C- <1," 1-1 r-i -,1, v-i 1-1 o c- co Cent rl e1 1 DI <. D ce 1 co ce. I a; c; i c;,-1 cl..a 1 ) DI C- 1 " DI c; I c: cq co c; 1 cr; o cc ce 1 11 v-1 CD mal co ; 1.. I c;.. cg c; i 1 1 i O o DI 1 I I DI.. " I v-i C 1 v-i -1 I <D '.ci. Cf> C ' CD OD I i i ( 6' s) ( E' L) m Cr; I 1 I DI Cr; I I I co o; I cm t--: i I I r 'n Cq C9 ce C: DI 1 1 CD.. ce 1 I c; al Provincies, Steden en Gemeenten Zelfstandige Kas voor Oorlogsschade Dotatiefonds voor Oorlogspensioenen Instituu t voor de gemeenschappe lijke diensten van de Belgische Radio en Televisie Nationale Stichting voor de Financiering van het Wetenschappelijk Onderzoek, Totaal,, e`,.4., <I,.., C.' CD C. C» <D. Cf, ce.. - C,I.. pro me morie : effecten die deel uitmaken van de indirecte schuld : Wegenfonds Ver'bond der Co5peratieve Vennootschappen voor Oorlogsschade (CM (e' it) ( W' I T) ( B' s) (C L) Totaal

11 I E` 313 van de overheidsfondsen aan de uitdrukking «overheidsfondsen» gegeven werd, wettigde de opneming van de schuldbrieven in Belgische franken en in Belgische of Kongolese franken uitgegeven door de Kongolese Schatkist. Een dergelijke gelijkstelling is natuurlijk niet meer gerechtvaardigd sinds 196, het jaar waarin Kongo onafhankelijk werd. Nochtans ter wille van de continuïteit der statistieken bleek het wenselijk de schuldbrieven waarvan sprake te behouden bij de overheidsfondsen opgenomen in de huidige statistiek. De laatste uitgiften van zulke effecten hadden trouwens plaats in Het is dus het overblijvende uitstaande bedrag van deze uitgiften en van deze die eraan voorafgingen, dat opgenomen werd in de tabellen van de inventaris (en de spreiding) van de overheidsfondsen. Uit de cijfers van de overheidsfondsen in omloop op het einde van het jaar kan de evolutie gedurende de beschouwde periode afgeleid worden, zoals in tabel VII gedaan werd. Op te merken valt dat de stijging van de in omloop zijnde overheidsfondsen onafgebroken maar onregelmatig was. De vertraging van de aangroei van de schuld in 196 en 1961 is kenmerkend voor de perioden met een hoog bedrijvigheidspeil. De vertraging van 196 had vooral betrekking op de uitgiften van de Nationale Maatschappij van Belgische Spoorwegen, en deze van 1961, op de staatsuitgiften III. SPREIDING VAN DE OVERHEIDSFONDSEN Bovenstaande inventaris vermeldt de bedragen van de uitstaande overheidsfondsen; de hierna volgende statistiek toont aan waar ze zijn ondergebracht, m.a.w. de wijze waarop de overheidsfondsen die in de inventaris opgenomen zijn, onder de voornaamste categorieën houders verdeeld zijn. In de inleiding werd reeds gezegd dat de groepen houders die onderscheiden werden dezelfde zijn als die welke voorkomen in de nieuwe statistiek : «Uitstaande bedragen en bewegingen van de vorderingen en schulden in de Belgische economie». De groepen zijn de volgende ( 1 ) : ( 1 ) Voor meer bijzonderheden over de samenstelling van die groepen en over de criteria waarop de gedane hergroeperingen steunden, wordt verwezen naar het deel van dit artikel gewijd aan de inventaris van de overheidsfondsen en vooral naar het hoofdstuk over de sectorindeling van de volkshuishouding in het artikel van het Tijdschrift voor Documentatie en Voorlichting van februari 1963, blz Evolutie van het uitstaande bedrag overheidsfondsen Fi (Nom inale waarden, miljarden franken) 1""1I Verkrijgbaar door elke belegger Niet verkrijgbaar door elke belegger Debiteu ren A. Be lg ische ov erhe idssector (Be lgische overheidsfondsen) to,m -I- * in < M, c Ci. I c - + I o I.. r-i N,4 ± - cl,-i -1-- Staat 1-1 co 1-1 +, ,- +.17, v-i v-i + 3 v -7 + In C cq -i-,jd. 1 Cg I M - a o + U C=7 + CM. C> + Cq 1 ± CD.. c -I- 14^ i.; v-i + <-.n + cn cr, -1- Niet-geldscheppende openbare kredietinstellingen * IS. 1 CM co. + no 1 Parastatale bedrijven to rvi. + cr, 14 +,- : C ri + Cr) p + co r-.. i + I I I I Pensioenfondsen C1 d I 1-1 CS' 1., d; C, C.; ±,-1 -. ī + 1 d I IS. 1 j + cl..,--1 + Overheidssector niet elders vermeld 1,.. j 1 C- co -I- 1 1,-I j 1 MI 14. I,..o - I c cr; + B. Kong olese Schatkist (Kong olese overheidsfondsen) S ' C u + I' 35 + L + I g' I + o's + + c`o + Sti + I' V3 8' 6Z + t' 93 Totaal

12 314 A. Niet-financiële nationale sectoren : 1) privé-bedrijven en particulieren; 2) parastatale bedrijven; 3) overheidssector met elders vermeld (o.m. lagere overheid) ; 4) Sociale verzekering. B. Buitenland : Kongo en Ruanda-Urundi ( 1 ). C. Financiële instellingen : 1) geldscheppende instellingen; 2) Rentenfonds; 3) spaarkassen ( 2 ), hypotheek- en kapitalisatiemaatschappijen; 4) instellingen voor verzekering op het leven en tegen arbeidsongevallen, pensioenfondsen; 5) niet-geldscheppende openbare kredietinstellingen. Sommige van die rubrieken zijn op hun beurt gespreid in de tabellen IX en XI. Evenals in de inventaris wordt bij het onderzoek van de spreiding van de overheidsfondsen, voor de vijf jaar van de beschouwde periode, een onderscheid gemaakt tussen de schuldbrieven die door iedere geldbelegger kunnen verkregen worden en die waarvoor zulks niet het geval is. Beleggingen van de «privé-bedrijven en particulieren». Aangezien het bedrag van de beleggingen der privé-bedrijven en particulieren niet door een rechtstreekse telling kon worden bepaald, vormen de gegevens die in deze groep opgenomen werden een residucategorie; zij omvatten alle overheidsfondsen die niet zouden geregistreerd zijn in het patrimonium van andere groepen houders en ze dienen daarom met een zeker voorbehoud geïnterpreteerd. In de mate waarin de inventaris van de portefeuille van die andere groepen niet volledig was, omvatten de cijfers van de privé-bedrijven en de particulieren inderdaad overheidsfondsen die aan andere groepen toebehoren. Zij omvatten inzonderheid de overheidsfondsen in handen van niet-ingezetenen andere dan de Kongolese Schatkist, de Kongolese parastatale instellingen en de Centrale Bank van Belgisch- Kongo en Ruanda-Urundi (1) Kongolese Schatkist, Kongolese parastatale instellingen en Centrale Bank van Belgisch-Congo en Ruanda-Urundi. Het bedrag aan overheidsfondsen in bezit van andere niet-ingezetenen is niet gekend en maakt deel uit van het bedrag der overheidsfondsen in het bezit van bedrijven en particulieren. (2) Incl. de Spaarkas van de Algemene Spaar- en Lijfrentekas ; de drie andere kassen die de Algemene Spaar- en Lijfrentekas vormen, met name : de Pensioenkas, de Verzekeringskas en de Rentekas voor Arbeidsongevallen, werden ondergebracht onder de rubriek «Instellingen voor verzekering op het leven en tegen arbeidsongevallen, pensioenfondsen». Spreiding van de overheidsfondsen Eg (Nom inale w aarden op het einde van het jaar, miljarden franken) I om 8961 L I I pmoy Niet verkrijgbaar door elke belegger Verkrijgbaar door elke belegger Houders L961 I L961 I 1 I I I I None Cr; Cc"; r-7 C ri Cl cn Ol" UI e CD CD t- ri e r-7c,7 C; -; G, ce.nic C- CD c 7: c 4',--t- r-ico c-1,t CD 14, t.- ri ri ri t- ri r-,er CV UP cn to,m " r; r;,-- u-; to 1-1 eo C ri CeS. C.P t- oi ri o r-1 c ca,-1 no Cn Cl r-1 - co ca r-i UP ri ri UP CV t- Cg ri 1-1 CD CV u, CD dc C ,-.1 -,1 d co c- d r-1,-4- ' ri C, Cq,t CCCC Cr;,7 ri r1 - r-i UP C. ctl ri.... ri ri r-i co,--4 c- un Ca ri -e, ri.i.,d,.. t- CD ascc C-. q, C,'to t- t- u 4 ri d' c- CD. OP O CD. ri., CD c. C.: 1 OP t- C- i OP e; i co u J i CC..:1 ; 1 ri cn.. rr D, r- to.. 1 c co -,t lo UP -4, co UP, ri co on C, r-i uo c, U. lesnancte le instellingen : Geldscheppende instellingen Rentenfonds ri C." UP u, ij to,t, c, í. tra,. C- - C... in. Cl `c; r-i co r1 ri n> -; ts c- c1,-i C- r; r i cn ri Is. CD re; c o e> c-,t. ri t- Cn.,t to Cn C ol co u; ca ca ;' cq ca up : re-1 co. CD OP ' ri C. ' cr; 4*, UP UP.,t1 i 1 ri. co. co t.,m. ri. C,i, C- t- oo ". co eld 1., co -e r to eld O; un,14 ri un.ric t--- ci,, t" to n, UP 'dl..e F737 1, ' 89f, 9` IIf 3` 6 L9 9' 399 _6' L8 17' 98 t' 99 I' i s 9' 9 9` L9 Z.9 6 L38 L' uz

13 Rekening houdend met dat voorbehoud, wijzen de cijfers erop dat de portefeuille van de privé-bedrijven en particulieren van F 158,8 miljard einde 1957 tot F 213,7 miljard einde 1961 gestegen is. Het is die groep waarvan het aandeel in het totaal der uitstaande schuldbrieven het belangrijkst is en het is eveneens de groep waarvan de vooruitgang in absolute cijfers tijdens de beschouwde periode het grootst is; haar aandeel steeg van 45,1 pct. einde 1957 tot 46,2 pct. einde De cijfers aangehaald in de vorige alinea omvatten de overheidsfondsen in het bezit van de verzekeringsmaatschappijen, met uitzondering van de levensverzekeringsmaatschappijen ( 1 ) die voorheen voorkwamen onder de rubriek : «Instellingen voor het spaarwezen, de maatschappelijke zekerheid, de verzekeringen en de kapitalisatie». Het bedrag van die overheidsfondsen is gekend; het is afzonderlijk opgenomen in tabel IX. Beleggingen van de «Parastatale bedrijven». De beleggingen van de parastatale bedrijven zijn grotendeels in het bezit van de Nationale Maatschappij van Buurtspoorwegen en van de Nationale Delcrederedienst. De toeneming van de gezamenlijke tegoeden van de sector gedurende de beschouwde periode is toe te schrijven aan de verhoging van de portefeuille van die twee instellingen. Beleggingen, van de «Overheidssector niet elders vermeld». De portefeuille overheidsfondsen in het bezit van de instellingen en organismen van de «Overheidssector niet elders vermeld» is zeer weinig belangrijk :,4 pct. van de uitstaande schuld. Hij bestaat uit de tegoeden van de Deposito- en Consignatiekas en van de Provincies en Gemeenten. Beleggingen van de «Sociale verzekering». Zoals uit tabel VIII blijkt, is de portefeuille van deze sector tussen 1957 en 1961 met F,4 miljard toegenomen. Overheidsfondsen in het bezit van de privé-bedrijven en de particulieren (Nom inale w aarden op het einde van het jaar, miljarden franken) Ma giet verkrijgbaar clo or 198T ) , 3 91 La,M^ co C- m CV Ca C-- C7) 1-1 t-- cc n-i. c1 co C- 1-1 d ci CD 1D 1-1 DI d Cg VO d ci cc - 5. ci d C- d 1-1 C Cl; ci cic..:1, cc Cr; r-i Cr7 1-1 C- 1-1 cc - cc CV" CD 1-1 cc cc ct, t-i L' ` TO ` c, ' 6 ` o ' ` Totaal, 8 Beleggingen van het «Buitenland : Kongo en Ruanda-Urundi». De beleggingen geregistreerd onder de rubriek «Buitenland : Kongo en Ruanda-Urundi» omvatten de portefeuille van de Kongolese Schatkist en van de Centrale Bank van Belgisch-Congo en Ruanda- ( 1 ) In het Tijdschrift voor Documentatie en Voorlichting van februari 1963, blz. 146, is uiteengezet waarom deze ondernemingen als niet-financiële bedrijven beschouwd worden en niet, zoals de levensverzekeringsmaatschappijen, als financiële instellingen. PC É-1 Houders levensverzekeringen Overige houders 1 1 Cijfers bekomen per saldo.

14 1, 316 Urundi. Deze beleggingen daalden tijdens de beschouwde periode met F 2,5 miljard. Deze vermindering is vooral het gevolg van de inkrimping van het uitstaande bedrag der Belgische schatkistcertificaten op halflange termijn zonder interest die bij wijze van voorschotten van België aan Ruanda- Urundi overhandigd werden, en van die van het uitstaande bedrag van de gevestigde schuld in Belgische of in Kongolese franken, uitgegeven door de Kongolese Schatkist, ondergebracht in de portefeuille van de Centrale Bank van Belgisch-Congo en Ruanda- Urundi. Beleggingen van de «Geldscheppende instellingen». De beleggingen van de geldscheppende instellingen vertegenwoordigen ongeveer 17 pct. van het totale bezit aan overheidsfondsen van de diverse groepen Houders. De beleggingen van de Nationale Bank bestaan voor het grootste deel uit gevestigde vorderingen op de Staat. Het bezit aan overheidsfondsen van het Muntfonds vloeit voort uit de beleggingen van de beschikbare middelen herkomstig van de emissie van de biljetten en munten van de Schatkist. De beleggingen van de depositobanken in de beschouwde periode dienen toegeschreven aan de bewegingen van de deposito's. Zoals uit de lezing van tabel X blijkt, dient de verhoging van het bezit aan overheidsfondsen van de geldscheppende instellingen hoofdzakelijk toegeschreven aan de uitbreiding van de portefeuille van de depositobanken. Deze was vooral belangrijk in de jaren 1958, 1959 en Zij dient vergeleken met de snelle expansie van de termijnen spaardeposito's bij de Belgische banken in die periode : F 4 miljard nieuwe deposito's in 1958 en in 1959 en bijna F 9 miljard in Vooral dit laatste bedrag geeft een idee van de aanzienlijke omvang der liquide middelen in de economie. Overheidsfondsen in het bezit van de geldscheppende instellingen (Nominale w aarden op het einde van he t jaar, m iljarden franken) 1"1,,1 Niet verkrijgbaar door elke belegger Verkrijgbaar door elke belegger L L L961 co co en e- - co co c- go co to co eo N co..elc 5 w c-. co o,-.1' co co. co o eg CA ot G''. ta DI <D a"; L-- m en os cic cc,,3+ co c C 1.. I, CV" L.- -dc -,n in C 7. - co e- -ct.; to cc co C; I,M to,- ce; co tj os coos eo Cm CfJ - T-1 I,1,o U; c-- co cc../.7 L' SL,ctc o c. C I L ' 89 8' 99 9' L c-.. en ` 99 9' 9 f, ` 82 1' 1f 99 t' 99 I C 6` 96 Beleggingen van het «Rentenfonds». Het feit dat het Rentenfonds ( 1 ) belast is met een regulatieve taak op de markt van de overheids- Totaal ( 1 ) Deze overheidsinstelling, opgericht in 1945, koopt of verkoopt effecten om het dagelijkse aanbod van de verschillende soorten verhandelde overheidsfondsen in evenwicht te brengen met de dagelijkse vraag naar die fondsen. In 1959 werden de bevoegdheden van het Fonds verruimd zodat het sindsdien eveneens kan optreden op de markt van de schatkistcertificaten op korte termijn en op de markt van het geld op zeer korte termijn. Voor een omstandige beschrijving van de bevoegdheden en de actiemiddelen van het Rentenfonds, evenals van de hervormingen in de loop van de beschouwde periode die een invloed hadden op de activiteit van het Fonds, wordt verwezen naar het Tijdschrift voor Documentatie en Voorlichting van april 1962 : a De hervorming van 1 januari 1962 en de Belgische geldmarkt», blz. 37; men kan eveneens met nut het laatst verschenen artikel over de «Inventaris en spreiding van de Belgische overheidsfondsen» in het Tijdschrift van maart 1961, blz. 138, raadplegen. eja pn oll Nationale Bank Depositobanken Muntfonds

15 - 317 fondsen, wettigt het gebruik van een afzonderlijke rubriek en een gedetailleerde ontleding van de veranderingen van zijn portefeuille. Zijn beleggingen zijn inderdaad in hoofdzaak van tijdelijke aard en zij vloeien voort uit de speciale activiteit van het Fonds; dientengevolge evolueert de portefeuille van het Fonds in overeenstemming met de fasen van spanning en ontspanning die zich achtereenvolgens op de markt voordoen. Einde 1957 bereikte de portefeuille overheidsfondsen van het Rentenfonds F 4,1 miljard, einde 1958 was hij verminderd tot F 3,3 miljard : de ontspanning op de kapitaalmarkt, toe te schrijven aan de toeneming van de liquiditeiten die het gevolg was van de vertraging van de economische bedrijvigheid, en de daling van de rentetarieven die erop volgde, stelden het Fonds in staat een deel van zijn portefeuille te realiseren. In 1959 en 196 had het Rentenfonds met zeer moeilijke beheerproblemen af te rekenen. Van begin 1959 af deden de gebeurtenissen in Kongo op de markt een verkoopbeweging ontstaan; daarna deden zich op de rentenmarkt bewegingen in diverse richtingen voor, maar op het einde van het jaar waren de verkopen overwegend. Aldus steeg de portefeuille van het Rentenfonds op het einde van 1959 tot F 4,5 miljard. Het jaar 196 was voor het Rentenfonds nog moeilijker dan In de eerste plaats ging de stijging van de rentetarieven, die in het tweede halfjaar van 1959 tot uiting kwam, tijdens het hele jaar 196 verder. In de tweede plaats waren de leningen die door de Schatkist en de parastatale instellingen uitgegeven werden, zeer aanzienlijk. Ten slotte hebben vooral de gebeurtenissen die gepaard gingen met de overgang van Kongo naar de onafhankelijkheid een uitzonderlijk sterke invloed gehad op de markt van de overheidsfondsen en op de toestand van het Rentenfonds. Vrijwel gedurende het hele jaar was de markt gedrukt, met tijdelijke laagtepunten bij de uitgiften van nieuwe leningen en een duidelijke verslechtering in de maand juli, toen de Kongolese crisis haar hoogtepunt bereikte. In weerwil van de daling van de koersen diende het Rentenfonds zijn portefeuille met F 2 miljard te verhogen. Op het einde van het jaar bereikte hij aldus F 6,6 miljard. In 1961 was de evolutie van de rentenmarkt gunstiger. De overvloedige liquiditeiten en de vermindering van de openbare uitgiften op de kapitaalmarkt, een gevolg van de verbetering van de toestand der overheidsfinanciën, deden de rentepercentages op de rentenmarkt dalen. De bewegingen waren zwakker dan vorig jaar, wat de taak van het Rentenfonds eenvoudiger maakte. Aan de andere kant heeft het Fonds tegen het midden van 1961 zijn bemoeiingen in verband met de markt der Kongolese leningen ge- staakt, inzonderheid wegens de volledigé opheffing van de financiële dienst van die leningen. Terzelfder tijd verzocht de Minister van Financiën de Beurscommissies van het Rijk de notering van de Kongolese renten voorlopig te schorsen, ten einde te vermijden dat de koersen van die leningen verder zouden afbrokkelen. Zulks verklaart waarom de portefeuille Kongolese schuldbrieven van het Fonds in 1961 ongewijzigd bleef : op 31 december bedroeg hij F 97 miljoen nominaal evenals op het einde van 196. De totale portefeuille van het Rentenfonds bereikte op hetzelfde tijdstip (einde 1961) F 6,9 miljard. Beleggingen van de «Spaarkassen, hypotheek- en, kapitalisatiemaatschappijen». Het bezit aan overheidsfondsen van de sector «Spaarkassen, hypotheek- en kapitalisatiemaatschappijen» vertegenwoordigt ongeveer 12 pet. van het totale uitstaande bedrag van die fondsen. Zij werden haast uitsluitend opgenomen door de spaarinstellingen, met name de Spaarkas van de Algemene Spaar- en Lijfrentekas en de particuliere spaarkassen. De beleggingen van de Spaarkas vertegenwoordigen 75 á 8 pct. van de gezamenlijke beleggingen van de spaarinstellingen. De particuliere spaarkassen zijn wettelijk verplicht een minimumdeel van hun spaardeposito's in overheidsfondsen te beleggen, wat hun inschrijvingen bevordert. De stijging van het bezit van de spaarkassen en van de hypotheek- en kapitalisatiemaatschappijen was in 1959 bijzonder groot; zij bereikte meer dan F 5 miljard ten gevolge van de snelle aangroei van de deposito's, die gedeeltelijk toe te schrijven was aan overdrachten van deposito's van de Kongolese spaarkassen. De haussebeweging bleef in 196 zeer aanzienlijk, maar vertraagde in 1961 onder invloed van de aanzienlijke daling van de tegoeden van de Spaarkas, terwijl die van de particuliere spaarkassen bleven stijgen. Beleggingen van de «Instellingen voor verzekering op het leven en, tegen arbeidsongevallen, pensioenfondsen,». Ongeveer 19 pet. van de overheidsfondsen in omloop zijn in handen van de instellingen voor verzekering op het leven en tegen arbeidsongevallen en van de pensioenfondsen. Onder deze instellingen zijn het de pensioenfondsen die het grootste deel van de overheidsfondsen in portefeuille hebben : ongeveer 62 pct. van het totale bezit der beschouwde instellingen, tegen respectievelijk 26 pct. en 12 pct, voor de instellingen voor verzekering op het leven en tegen arbeidsongevallen. De stortingen van geldmiddelen bij deze institutionele beleggers beantwoorden