3de bach Rechten. Arbeidsrecht. Prof. Cuypers. uickprinter Koningstraat Antwerpen. R36 8,00

Transcriptie

1 3de bach Rechten Arbeidsrecht Prof. Cuypers Q uickprinter Koningstraat Antwerpen R36 8,00

2 Nieuw!!! Online samenvattingen kopen via

3 ARBEIDSRECHT

4 Inhoud I. Arbeid en recht... 8 Hoofdstuk 1 Algemeen... 8 Hoofdstuk 2 beknopt historisch overzicht de eeuw:... 8 Na WO I... 8 Na WO II... 8 Vanaf de jaren II. Arbeidsrecht: toepassingsgebied... 9 Hoofdstuk 1 Toepassingsgebied ratione personae... 9 Hoofdstuk 2 Toepassingsgebied ratione materiae... 9 Hoofdstuk 3 Toepassingsgebied ratione loci... 9 III. Eigenheid van de rechtstak... 9 IV. Arbeidsrecht: publiekrecht of privaatrecht? V. De bronnen van het arbeidsrecht Hoofdstuk 1 overzicht van de rechtsbronnen Afdeling 1. Internationale rechtsbronnen Afdeling 2. Nationale rechtsbronnen Afdeling 3. Eigen rechtsvorming Hoofdstuk 2 Hiërarchie van de rechtsbronnen I. De arbeidsgerechten Hoofdstuk 1 De historiek Hoofdstuk 2 de bevoegdheid Hoofdstuk 3 de inrichting Afdeling 1. De zetel Afdeling 2. Het Openbaar Ministerie Hoofdstuk 4 procesbevoegdheid Hoofdstuk 5 wisselwerking met andere rechtscolleges II. Inspectiediensten III. Sociaal strafrecht IV. Administratieve geldboeten I. Arbeidsmarkt, sociale concurrentie en recht II. Organisatie van de arbeidsmarkt Hoofdstuk 1 De beperking van de toegang tot de nationale arbeidsmarkt: de contingentering op nationaal niveau

5 Hoofdstuk 2 De beperking van de toegang tot bepaalde segmenten van de nationale arbeidsmarkt: het havenbedrijf III De arbeidsbemiddeling Hoofdstuk - Arbeidsbemiddeling, arbeidsvoorziening en plaatsing Hoofdstuk 2 de organisatie van de arbeidsbemiddeling III. Recht i.v.m. werkgelegenheid Hoofdstuk 1 Algemene werkgelegenheidsbevorderende maatregelen Afdeling 1 het drukken van loon- en arbeidskosten Afdeling 2 Een versoepeling van de arbeidsvoorwaarden Afdeling 3 De herverdeling van de beschikbare arbeid(stijd) Afdeling 4 Verhoging van de inzetbaarheid van de werknemers (embloyability) Hoofdstuk 2 werkgelegenheidsbevorderende maatregelen ten voordele van bepaalde risicogroepen I De arbeidsovereenkomst Hoofdstuk 1 Begrip Hoofdstuk 2 band van ondergeschiktheid Afdeling 1 Inhoud en belang Afdeling 2 Evolutie Afdeling 3 Bewijs Afdeling 4 beoordelingselementen Afdeling 5 andere gelijkaardige overeenkomsten Afdeling 6 Schijnzelfstandigen Hoofdstuk 3 Bewijs van de individuele arbeidsovereenkomst II Het sluiten van de overeenkomst Hoofdstuk 1 Aanwervingsvrijheid en aanwervingsrecht Afdeling 1 Verplichting tot aanwerving van bepaalde arbeidskrachten Afdeling 2 Discriminatieverbod Afdeling 3 Selectiecriteria Afdeling 4 Verplichtingen van de werkgever t.a.v. de sollicitant Afdeling 5 Het aanwervingsonderzoek Afdeling 6 De aanwervingsmelding Hoofdstuk 2 Algemene beginselen van het contractenrecht in het raam van de arbeidsovereenkomst Afdeling 1 Wilsautonomie van de partijen Afdeling 2 Consensualisme Afdeling 3 contract is wet Afdeling 4 uitvoering van de overeenkomst te goeder trouw

6 Hoofdstuk 3 Geldigheidsvereisten Afdeling 1 Bekwaamheid Afdeling 2 Geldige toestemming Afdeling 3 Geoorloofd voorwerp en oorzaak Hoofdstuk 4 Vormvereisten Afdeling 1 Filosofie Afdeling 2 Principes Afdeling 3 Elektronische handtekening / elektronische documenten Hoofdstuk 5 Soorten arbeidsovereenkomsten Afdeling 1 Duur waarvoor de arbeidsovereenkomst wordt aangegaan Afdeling 2 Precisering van het te verrichten werk Afdeling 3 Aard van het werk of hoedanigheid van de persoon die de arbeid presteert Afdeling 4 De vervangingsovereenkomst (art 11ter AOW) Afdeling 5 Deeltijdse arbeid Hoofdstuk 6 De inhoud van de overeenkomst Afdeling 1 Verboden bedingen Afdeling 2 In de arbeidsovereenkomstenwet geregelde bedingen Afdeling 3 Niet door de wetgever geregelde bedingen III. Tewerkstelling Hoofdstuk 1 Rechten en plichten Afdeling 1 Plichten van de werkgever Afdeling 2 Plichten van de werknemer Hoofdstuk 2 Aansprakelijkheid Afdeling 1 Vooraf Afdeling 2 De (buiten)contractuele aansprakelijkheid van de werknemer ten aanzien van de werkgever Afdeling 3 De buitencontractuele aansprakelijkheid ten aanzien van derden Hoofdstuk 3 Schorsing Afdeling 1 Algemeen Afdeling 2 Overmacht (art 26 AOW) Afdeling 3 Schorsing met recht op gewaarborgd dagloon (art 27 AOW) Afdeling 4 Jaarlijkse vakantie (art 28, 1 AOW) Afdeling 5 Klein verlet of kort verzuim Afdeling 6 Feestdagen Afdeling 7 Ziekte en ongeval van gemeen recht (zie vooral slides) Afdeling 8 Arbeidsongeval en beroepsziekte

7 Afdeling 9 Zwangerschap, bevalling en lactatie Afdeling 10 Adoptieverlof Afdeling 11 Verlof voor pleegouders Afdeling 12 Voorlopige hechtenis van de werknemer Afdeling 13 Zetelen als rechter of raadsheer in sociale zaken Afdeling 14 Betaald educatief verlof Afdeling 15 Sociale promotie Afdeling 16 Loopbaanonderbreking Afdeling 17 Politiek verlof Afdeling 18 Verlof om dwingende redenen Afdeling 19 Slecht weer Afdeling 20 Technische stoornis Afdeling 21 Economische redenen Afdeling 22 Economische werkloosheid voor bedienden Hoofdstuk 1 Terminologie Hoofdstuk 2 Beëindiging van de arbeidsovereenkomst Afdeling 1 Civielrechtelijke beëindigingswijzen Afdeling 2 Einde van de overeenkomst door het verstrijken van de termijn of de voltooiing van het bedongen werk (art 40 AOW) Afdeling 3 Overlijden van één van de partijen Afdeling 4 Beëindiging door opzegging Afdeling 5 Ontslag om dringende redenen Afdeling 6 Eenzijdige en substantiële wijziging van een essentiële arbeidsvoorwaarde Afdeling 7 Willekeurig ontslag, kennelijk onredelijk ontslag en misbruik van ontslagrecht Afdeling 8 Bijzondere ontslagprocedures Afdeling 9 Af te leveren documenten Afdeling 10 outplacement Afdeling 11 Het concurrentiebeding Afdeling 12 Het scholingsbeding Afdeling 13 Het scholingsbeding Afdeling 14 Verjaring van de vorderingen uit de arbeidsovereenkomst Hoofdstuk 3 Herstructurering van ondernemingen Afdeling 1 Collectief ontslag Afdeling 2 Sluiting van de onderneming Afdeling 3 Overdracht van de onderneming Afdeling 4 Overname van activa na failissement

8 Afdeling 5 Activerend beleid bij herstructurering Afdeling 6 (Grensoverschrijdende) fusie en splitsing van ondernemingen V. Bijzondere en afwijkende types van arbeidsovereenkomsten Hoofdstuk 1 Arbeidsovereenkomsten binnen de wet van 3 juli Afdeling 1 De arbeidsovereenkomst voor handelsvertegenwoordigers Afdeling 2 de arbeidsovereenkomst voor dienstboden Afdeling 3 De arbeidsovereenkomst voor studenten Afdeling 4 De arbeidsovereenkomst voor huisarbeiders Hoofdstuk 2 Bijzondere arbeidsovereenkomsten Afdeling 1 Tijdelijke arbeid, uitzendarbeid en terbeschikkingstelling Afdeling 2 De overeenkomst voor telewerkers Afdeling 3 Andere afwijkende situaties I De vakbondsvrijheid Hoofdstuk 1 Historisch overzicht Afdeling 1 Het coalitieverbod Afdeling 2 Beperkte erkenning van de vakbondsvrijheid Afdeling 3 Erkenning van de vakbondsvrijheid Hoofdstuk 2 De rechtsbronnen van de vakbondsvrijheid Afdeling 1 Nationaal Afdeling 2 Supranationaal II. De sociale gesprekspartners: structuur en rechtspositie van hun organisaties Hoofdstuk 1 Vakorganisaties van werknemers Afdeling 1 Historiek Afdeling 2 De structuur van de vakorganisaties Afdeling 3 De rechtspositie van de vakorganisaties van werknemers Afdeling 4 Representatieve werknemersorganisaties Afdeling 5 De aansprakelijkheid van de vakorganisaties van werknemers Afdeling 5 Lidmaatschap van de vakorganisaties Afdeling 6 Supranationale werknemersorganisaties Hoofdstuk 2 Vakorganisaties van werkgevers Afdeling 1 Notie Afdeling 2 Supranationale werkgeversorganisaties III. Vreedzame collectieve arbeidsverhoudingen: het collectief overleg Hoofdstuk 1 Het collectief overleg: algemeen Hoofdstuk 2 Het gestructureerd tweeledig overleg

9 Afdeling 1 De organen van het gestructureerd tweeledig overleg: de publiekrechtelijke bedrijfsorganisatie Afdeling 2 Het normerend instrument: de collectieve arbeidsovereenkomst IV. De fondsen voor bestaanszekerheid V. Collectieve arbeidsconflicten Hoofdstuk 1 Collectieve arbeidsconflicten: notie en soorten Hoofdstuk 2 Werkstaking, lock-out en bedrijfsbezetting Afdeling 1 De werkstaking Afdeling 2 Uitsluiting of lock-out Afdeling 3 Bedrijfsbezetting Hoofdstuk 2 Het oplossen van collectieve arbeidsconflicten door bemiddeling en verzoening. 170 Afdeling 1 Bemiddeling en verzoening: notie Afdeling 2 Verzoeningsprocedures Afdeling 3 Verzoenende instanties Hoofdstuk 4 Het reguleren van collectieve conflicten Afdeling 1 De wet van 19 augustus 1948 betreffende de prestaties van algemeen belang in vredestijd Afdeling 2 Toepassingsgebied van de wet Afdeling 3 Notie prestatie van algemeen belang Afdeling 4 Mechanisme van de wetgeving Afdeling 5 De rechtspositie van de werknemer die de vitale behoeften verzekert Afdeling 6 Kan de overheid worden aangesproken? Afdeling 7 Ontslagverbod voor werknemers belast met de uitvoering van de prestaties Hoofdstuk 5 Beslechting van collectieve arbeidsconflicten door de rechter Afdeling 1 Situering Afdeling 2 Procedure Hoofdstuk 6 Het stakingsrecht ingeperkt

10 Arbeidsrecht samenvatting boek Deel 1 Inleiding I. Arbeid en recht Hoofdstuk 1 Algemeen Aanbod en vraag resulteren in: Zelfstandige arbeid: een (ver)koop van diensten. Behoort tot het domein van het economisch recht Arbeid verricht in ondergeschikt verband: arbeid die wordt gepresteerd onder gezag en voor rekening van een andere persoon Wanneer de ondergeschiktheid van ondergeschikte aard is: administratief recht ambtenarenstatuut Arbeidsrecht = geheel van regels mbt de contractuele arbeid verricht onder gezag van een werkgever Hoofdstuk 2 beknopt historisch overzicht 19 de eeuw: Arbeidsverhoudingen in BE: vooral repressief karakter samenspanningsverbod o Collectieve actie werd onmogelijk o Werkmansboekje o Werkrechtersraden: WG konden zelf strafrechtelijk optreden tegen WN die de fabriekstucht overtraden WG en WN volledig vrij arbeidsverhoudingen bepalen o Leidde tot onmenselijke werkomstandigheden 1866: opstanden in land randje van burgeroorlog o Eerste sociale wetgeving kwam tot stand o Begin: bescherming vrouwen en kinderen (verbieden nachtarbeid) o Later: bescherming tot alle werknemers uitgebreid Contractvrijheid werd aan banden gelegd (wet ) o Individuele arbeidsovereenkomst voor werklieden werd geregeld Na WO I Erkenning vakbondsvrijheid Afschaffing art 310 SW Basis ontwikkeling gestructureerde arbeidsverhoudingen Na WO II Collectief overleg werd geinstitutionaliseerd op nationaal, sectoraal en ondernemingsvlak o Ontplooiing cao-recht o Arbeidsrelatie werd verder gehumaniseerd o Accent door wetgever op bestaanszekerheid en een grotere vastheid van betrekking inperking ontslagrecht van de werkgever uitbetaling van een gewaarborgd loon Door cao s uitbouw van een sectorale sociale zekerheid 8

11 Vanaf de jaren 70 Zoeken naar methodes die het behoud van de werkgelegenheid en de versoepeling van het arbeidsrecht nastreven Toenemend belang grondrechten Europeanisering: o verplicht ons onze nationale wetgeving aan te passen o belangrijke rol Europees Hof van Justitie primeren vrij verkeer van goederen en diensten II. Arbeidsrecht: toepassingsgebied Hoofdstuk 1 Toepassingsgebied ratione personae Arbeidsrecht is van toepassing op: 1) Werknemers uit de particuliere sector 2) Op sommige werknemers uit de publieke sector = personen verbonden met de overheid dmv een arbeidsovereenkomst ( contractanten ) 3) Een gedeelte van de wetgeving is van toepassing op alle werknemers en dus ook op de statutairen Hoofdstuk 2 Toepassingsgebied ratione materiae Abeidsrecht wordt onderverdeeld in: Collectief arbeidsrecht: omvat de rechtsnormen die de collectieve verhoudingen tussen de georganiseerde werknemerscollectiviteit en één of meer (al dan niet georganiseerde) werkgevers te regelen. o vakbondsvrijheid, cao s, paritaire comités, bedrijfsorganisatie individueel arbeidsrecht: rechtsregels met betrekking tot de individuele arbeidsrelatie kern: arbeidsovereenkomstenrecht arbeidsreglementering: het geheel van maatregelen door de overheid genomen om werknemers te beschermen o onthaal, tewerkstelling, loon, arbeidstijdregeling, sociale promotie, besherming van jongeren, arbeidsveiligheid, sociaal handhavingsrecht: regelt de organisatie van het toezicht, de publiekrechtelijke afdwingbaarheid en de sanctionering van het materiële arbeidsrecht Hoofdstuk 3 Toepassingsgebied ratione loci = binnen de grenzen van het nationale territorium van toepassing op allen die er tewerkgesteld zijn, ongeacht hun nationaliteit vaak imperatief / van OO grensoverschrijdend karakter IPR Vreemd recht III. Eigenheid van de rechtstak Ontsproten uit andere rechtstakken Uitzondering in het burgerlijk recht (contractsvrijheid): voorrang op gemeen recht (twijfel: gemeen recht voorrang) 9

12 Het feit dat men het burgerlijk recht niet aanvaardt als gemeen recht betekent niet dat men geen beroep kan doen op de technieken van het burgerlijk recht (soms zelfs verplicht!) IV. Arbeidsrecht: publiekrecht of privaatrecht? Groot deel arbeidsrecht betrekking op relaties tussen particulieren = privaatrechtelijke discipline Vooral individuele betrekkingen tussen fysieke en morele personen MAAR: arbeidsrecht stelt dikwijls de collectieve betrekkingen boven de individuele + sterk overheidsingrijpen (publiek?) Arbeidsrecht besteedt veel aandacht aan het beschrijven van instellingen (publiekrecht?) privaatrecht Conclusie: arbeidsrecht past niet in de tweeledige indeling van het recht veeleer derde categorie: het professionele recht V. De bronnen van het arbeidsrecht Hoofdstuk 1 overzicht van de rechtsbronnen 3 soorten rechtsbronnen: a) De internationale rechtsbronnen b) De nationale rechtsbronnen c) De eigen rechtsvorming Afdeling 1. Internationale rechtsbronnen Internationale normen ingedeeld volgens de instellingen in de schoot waarvan zij tot stand zijn gekomen VN: verdragen meestal geen bepalingen van wezenlijk belang art 8 VN-verdrag inzake economische, sociale en culturele rechten (o.m. stakingsrecht) Internationale Arbeidsorganisatie (IAO): jaarlijks vele verdragen gesloten en aanbevelingen (BE aantal geratificeerd) Belangrijke verdragen: verdrag nr. 87 en verdrag nr 98 OESO: klemtoon ligt op het economische, maar soms ook arbeidsrecht : OESO-gedragscode voor multinationale ondernemingen Raad van Europa: sporadisch arbeidsrecht EVRM, Europees Sociaal Handvest (1990: geratificeerd door BE) EU: oprichtingsverdrag van de EG en menige verordeningen en richtlijnen reglementeren de Belgische arbeidsverhoudingen MAAR: gering belang internationaal sociaal recht artikel 6 OESO-gedragscode: de naleving ervan geschied op basis van vrijwilligheid en kan niet in rechte worden afgedwongen (enkel morele verplichtingen) Meeste VN en IAO bepalingen geen rechtstreekse werking: moeten eerst in nationaal recht worden omgezet, maar gebeurt vaak niet zodat ze dode letter blijven Wel grote impact vd normen van de E.U. ; verordeningen en sommige bepalingen hebben horizontale, rechtstreekse werking 10

13 RL hebben slechts verticale en directe werking: kunnen alleen worden ingeroepen door een WN wanneer de OH als werkgever optreedt. + in sommige gevallen sluit BE ook verdragen buiten de internationale organisaties om = bilaterale en multinationale verdragen Afdeling 2. Nationale rechtsbronnen 1. De grondwet Belgische grondwet: vooral klassieke grondrechten die vrijheid individu waarborgen tegenover de overheid o Art GW o Art 27 GW (verenigingsvrijheid) 1994: aantal sociale grondrechten in GW opgenomen o Art. 23 Belang sociale grondrechten = omstreden o Kan de individuele rechtsonderhorige de verwezenlijking of de toepassing van deze rechten vorderen? o Meesten: meeste van deze bepalingen zijn niet rechtstreeks afdwingbaar, maar wel in combinatie met andere artikelen uit de grondwet, internationale verdragen en het nationale recht voor de rechter kunnen worden ingeroepen 2. De wet Een wet mbt een aspect van de arbeidsverhouding komt meestal pas tot stand na raadpleging van de sociale gesprekpartners (inspraak). Legiferen mbt arbeidsrecht komt hoofdzakelijk alleen de federale wetgever toe Slechts beperkt aantal materies worden overgelaten aan de gemeenschappen en gewesten o Taalgebruik in de sociale betrekkingen o Deels de tewerkstellingprogramma s 3. Rechtspraak Niet onbelangrijk o Vb. heeft bij gebrek aan wettelijke regeling mbt staking de weerslag van een werkonderbreking op de arbeidsovk vastgesteld 4. Rechtsleer = enkel morele oordelen (geringe greep op arbeidsverhoudingen) 5. Andere rechtsbronnen gebruik : zeer geringe betekenis Billijkheid komt zelfs niet voor in art 51 cao-wet Informele bronnen van het arbeidsrecht: De eenzijdige toekenning Eenzijdig in het leven geroepen verplichtingen (= ondernemings- of fabrieksregelementen) Atypische overeenkomsten Bedrijfscodes 11

14 Afdeling 3. Eigen rechtsvorming 1. Conventioneel recht = zowel binnen de individuele als de collectieve arbeidsverhoudingen rechtsbron WG en WN kunnen arbeidsverhoudingen zelf regelen inzoverre de materie niet in strijd is met dwingende wettelijke regeling 2. Eigen rechtsvorming van reglementaire aard Wat? Beslissingen van paritaire organen = aantal wetten geven PC (paritaire comités) bevoegdheid om beslissingen te nemen die na bekrachtiging door een KB de hoedanigheid verkrijgen van reglementen Arbeidsreglement = een schriftelijk stuk waarin de OR (ondernemingsraad) of de WG een samen stel van regels vaststelt, welke door de WG gesloten arbeidsovk of te sluiten arbeidsovk en beheersen art. 22 wet 20 september 1948 houdende de organisatie van het bedrijfsleven Hoofdstuk 2 Hiërarchie van de rechtsbronnen = artikel 51 van de cao-wet Hiërarchie: 1. De dwingende bepalingen van de wet 2. De algemeen verbindend verklaarde cao in de volgende orde a. De ovk gesloten in de NAR b. Overeenkomsten gesloten in een PC c. Overeenkomsten gesloten in een PSC (paritair subcomité) 3. De niet algemeen verbindend verklaarde cao wanneer de werkgever de overeenkomst ondertekend heeft of wanneer hij aangesloten is bij een organisatie die de overeenkomst ondertekend heeft en in de volgende orde a. Ovk gesloten in de NAR b. Ovk gesloten in PC c. Ovk gesloten in PSC 4. De geschreven individuele overeenkomst 5. De niet algemeen verbindend verklaarde cao wanneer de WG, hoewel hij de ovk niet ondertekend heeft of niet aangesloten is bij een organisatie die de ovk heeft ondertekend, ressorteert onder het paritair orgaan waarin de overeenkomst is gesloten 6. Het arbeidsreglement 7. De aanvullende bepalingen van de wet 8. De mondelinge individuele overeenkomsten 9. Het gebruik Rechtsbron mag niet strijdig zijn met deze hoger in de hiërarchie Geen strijdigheid wanneer: o Niet zelfde voorwerp o Wann wet bepaalt dat zekere normen via specifieke rechtsbronnen tot stand moeten komen 12

15 o Wann een norm op een regelmatige wijze wordt gewijzigd door een andere norm Opmerkingen: Art 51 cao-wet volledig: o Geen sprake van eenzijdige regelementaire beslissingen van PC s o Geen sprake beslissingen van de OR o Geen verwijzing naar internationaal recht Art 51 voorzichtig hanteren + samenlezen met andere bepalinge cao wet doet geen afbreuk aan de staatsrechtelijke principes van de hiërarchie van de normen Deel 2 Sociaal handhavingsrecht Omvat: gespecialiseerde rechtscolleges inspectiediensten sociaal strafrecht sancties I. De arbeidsgerechten Hoofdstuk 1 De historiek Voor gerechtelijk wetboek: geschillen WG en WN vaak beslecht door burgerlijke rechtbanken soms rechtbank van koophandel Begin 19 de eeuw: Frankrijk verzoeningsorganen ( les conseils des prud hommes) = werkrechtersraden belast om dmv verzoening/een vonnis geschillen te beslechten hadden ook een disciplinaire bevoegdheid 1810: BE: eerste werkrechtersraad in Gent opgericht 1859: werkrechtersraden hervormd Rechters in werkrechtersraden beroepsmagistraten o Begin: meer WG dan werknemers o Later: paritair o Minstens 1 bijzitter diploma in de rechten: doorslag bij staking van stemmen o Werkrechtersraden van beroep;: voorzitter was steeds een jurist Invoering gerechtelijk wetboek: geopteerd voor aparte rechtscolleges voor sociaalrechtelijke geschillen: arbeidsrechtbanken en arbeidshoven Schema: 13

16 1998: n.a.v. affaire-dutroux werd het Octopusakkoord gesloten (hervorming gerecht) o Voorstel: verdwijnen arbeidsrechtbank en oprichten eenheidsrechtbank o Maar unaniem negatief advies gekregen in NAR Hoofdstuk 2 de bevoegdheid Bevoegd voor de materies die in Ger W limitatief worden opgesomd Niet allen arbeidsconflicten, ook niet-naleving wetgeving ivm sociale zekerheid Materiele en territoriale bevoegdheid o Rechter die bevoegd is voor de plaats waar de onderneming gevestigd is o Arbeidshof in rechtsgebied van hof van beroep: Antwerpen Bergen Brussel Gent Luik Soms extraterritorialiteit (vreemd recht toepassen) Hoofdstuk 3 de inrichting Afdeling 1. De zetel Elke arbeidsrechtbank: min. 2 kamers o Zitting met één beroepsmagistraat en twee lekenrechters in sociale zaken o Rechters in sociale zaken benoemd door de koning o Voorgedragen via de bevoegde ministers door de representatieve organisaties van WN, WG of zelfstandigen o Minstens 25j oud + benoemd voor periode van 5 jaar o Ontvangen geen wedde, wel zitpenningen Paritair samengesteld ( werkrechtersraden) 14

17 Rechters in sociale zaken kunnen feedback geven niet evident dat rechter geplogenheden op werkvloer kent Vonnis geveld door drie magistraten samen (evenwaardig) MAAR voorzitter van de arbeidsrechtbank zetelt in sommige procedures alleen Arbeidshoven: gelijkaardige samenstelling + werking als arbeidsrechtebanken bijzitters: raadsheren in sociale zaken Afdeling 2. Het Openbaar Ministerie In arbeidsrechtbanken: arbeidsauditoriaat (olv arbeidsauditeur) Arbeidsauditoriaat-generaal bij arbeidshof valt onder leiding van procureur-generaal Belangrijke opdracht: bestuurlijke inlichtingen inwinnen, toepassing van de strafwet vorderen, adviezen geven in meedeelbare en meegedeelde zaken, Hoofdstuk 4 procesbevoegdheid Arbeidsgerechten: afgevaardigden van representatieve WN-org s kunnen hun leden vertegenwoordigen (zoals advocaat - niet zelfde prerogatieven) Uitzonderlijk kunnen de organisaties zelf in rechte optreden geschillen cao-wet + ter verdediging van rechten die leden putten uit cao s Hoofdstuk 5 wisselwerking met andere rechtscolleges Voorbeelden: Vb1. Bedrijfsbezetting: vrederechter bevoegd voor afleveren van een uitdrijvingsbevel Vb2. Poortblokkades: voorgelegd aan de voorzitter van de rechtbank van eerste aanleg Grondwettelijk Hof bevoegd om wetskrachtige normen te toetsen aan fundamentele rechten en vrijheden rechter stelt prejudiciele vraag aan GwH en is gebonden door deze uitspraak Na nationale procedures: EHRM tegenpartij is hier steeds de Belgische Staat o Veroordelingen meestal geen betrekking op arbeidsverhoudingen: EVRM omvat weinig bepalingen die van belang zijn voor de relatie WG-WN o Veroordeling EHRM doet bestreden uitspraak niet teniet, maar grote morele waarde Indien norm EU in het geding Prejudiciële vraag dor nationale rechter aan Europees Hof van Justitie nationale rechter gebonden o Opm: vaak BE geen partij in geding maar zal toch zijn nationale rechtspraak moeten aanpassen bv. Verbod nachtarbeid voor vrouwen opgeheven (discriminatoir) II. Inspectiediensten Naleving sociale wetgeving controleren Algemene directie Toezicht Sociale Wetten van de FOD Werk, Arbeid en Sociaal overleg (WASO) bevoegd) o o o o Territoriaal georganiseerd in 24 externe directies Cel Bedrijfsorganisatie: bevoegd voor controle op naleving van het verstrekken van economische en financiële informatie aan de OR en Cel die grensoverschrijdende fraude behandelt Twee directies bevoegd voor de transportsector 15

18 Inspectie alleen wanneer wetgeving nt nageleefd die strafrechtelijke bepalingen bevat o Loonbeschermingswet, arbeidswet, o Nav controle evt PV opstellen sturen naar arbeidsauditoriaat Inspecteurs: verregaande bevoegdheden Andere inspectiediensten Sociale inspectie van de FOD Sociale Zekerheid Inspectie RSZ Inspectie RVA Inspectiedienst RIZIV Inspectiediensten van gemeenschappen en gewesten Bevoegdheden Vooral op vlak van sociale zekerheid, soms wisselwerking met het arbeidsrecht bv. Inspectie RVA kan tussenkomen wanneer WG bij ontslag weigert C4 formulier af te leveren Wetgever verplicht inspectiediensten samen te werken ( vroeger niet) o Hiervoor arrondissementscellen opgericht voorgezeten door arbeidsauditeur doel: controles stroomlijnen Doel controles: strijd tegen sociale fraude en illegale arbeid opvoeren wordt overkoepelend begeleid door: o Ministerieel comité voor strijd tegen fiscale en sociale fraude o SIOD: Sociale Inlichtingen- en Opsporingsdienst III. Sociaal strafrecht Meeste arbeidsrechtelijke wetten zo fundamenteel dat gesanctioneerd door strafsancties o Daders die kunnen worden gestraft: WG, lasthebber en aangestelde NIET de werknemer!!! o Strafbepalingen: gevangenisstraffen en/of penale geldboeten geldboeten vermenigvuldigd met het aantal WN betrokken o Ook administratieve geldboetes Wie kan bestraffen? Strafrechter, correctionele rechtbank strafuitvoering door arbeidsauditoriaat 2010: nieuw Sociaal Strafwetboek sociaalrechtelijke misdrijven naargelang hun ernst ingedeeld in vier categorieën o C1: lichtste misdrijven sanctie: administratieve sanctie o C2-3-4: ook strafrechtelijke sanctie mogelijk penale sanctie: geldboete van 50 en of een gevangenisstraf van 3 jaar o Indien niet-vervolging: eventueel wel nog mogelijk een administratieve sanctie op te leggen IV. Administratieve geldboeten O.M. vanaf dag ontvangst PV termijn van zes maanden om over te gaan tot vervolging 16

19 - Indien geen vervolging: Directie van de Administratieve Geldboeten van de Afdeling van de juridische studiën, de documentatie en de FOD WASO kunnen overgaan tot opleggen administratieve geldboete aan WG - Beroep hiertegen mogelijk binnen de 3 maanden - Overtreding van regels gewesten: analoge procedure DEEL III Recht i.v.m. de arbeidsmarkt I. Arbeidsmarkt, sociale concurrentie en recht Vrijemarkteconomie: markt bepaalt prijs die WG betaalt voor de arbeidskracht MAAR: onbeperkte werking hiervan leidt tot uitsluiting en uitbuiting (19 e E) Correctie en controle van vrije arbeidsmarkt vereist Tussenkomst overheid Binnen arbeidsrecht droeg het realiseren van een verregaande eenvormigheid van loonen arbeidsvoorwaarden bij tot inperken van sociale concurrentie Na 1975: arbeidsmarkt wordt fundamenteel ontwricht Overaanbod arbeidskracht + depreciatie van arbeid Mondialisering en globalisering van economische en financiële verhoudingen hebben geleid tot een internationalisering vd concurrentie Investeringen in nieuwe technologieën zijn arbeidsplaatsbesparend Ook politiek-institutionele elementen zorgen voor doorbreken nationale karakter arbeidsmarkt Sociale factoren: emancipatie van maatschappelijk achtergestelde groepen toename vraag naar arbeid in loondienst Concurrentie onder de werknemers G: verslechtering van de arbeidsvoorwaarden en verhoudingen MAAR probleem want transnationale wetgeving ontbreekt nog II. Organisatie van de arbeidsmarkt Hoofdstuk 1 De beperking van de toegang tot de nationale arbeidsmarkt: de contingentering op nationaal niveau - EU: vrij verkeer van werknemers o = afschaffing van elke discriminatie tussen WN van de lidstaten ogv nationaliteit op vlak van Werkgelegenheid Loon Arbeidsvoorwaarden - Nationale arbeidsmarkt beschermen strikte normen voor aanwerving en tewerkstelling van werknemers buiten de EER o Controle over toegang tot markt o Stabiliteit tussen vraag en aanbod realiseren om nationale onderdanen te beschermen o Arbeidsvergunningen en arbeidskaarten 17