Jeugdmonitor 12 t/m 18-jarigen

Transcriptie

1 Jeugdmonitor 12 t/m 18-jarigen Best Kernpunten

2

3 Jeugdmonitor 12 t/m 18 jarigen Kernpunten gemeente Best GGD Brabant-Zuidoost Sector Gezondheidsbevordering Danielle Brunenberg, Marjolijn van Niekerk November 2012

4 Leeswijzer Eind 2011 is de Jeugdmonitor afgenomen bij ruim tot en met 18-jarigen in de regio. In de gemeente Best hebben 679 jongeren de vragenlijst ontvangen. In uw gemeente hebben 321 jongeren, schriftelijk of digitaal, gereageerd. De respons was 47%. In de hele regio Brabant-Zuidoost was dit 48%. In de gemeente Best wonen jongeren in de leeftijd van 12 tot en met 18 jaar. Dus voor Best komt elke 1% overeen met 29 jongeren. In dit document met kernpunten beschrijft de GGD eerst de belangrijkste resultaten voor de speerpunten overgewicht, alcoholgebruik, drugsgebruik, roken, seksuele gezondheid, weerbaarheid, psychische gezondheid en lichamelijke gezondheid. Daarmee sluiten we aan bij de thema s en beleidsaanbevelingen die zijn beschreven in het rapport Op weg naar een gezonder Best (Regionale Volksgezondheid Toekomst Verkenning 2011). Percentages voor 2007 kunnen afwijken van de in dit rapport genoemde percentages. Dit komt door herberekening van 2007 percentages op de huidige manier. Vervolgens worden de thema s sociale participatie, veiligheid, omgaan met geld, spijbelen, internetten en achtergrond-kenmerken beschreven. Tot slot geven we aan op welke manier de GGD een advies op maat kan geven naar aanleiding van deze resultaten. Het kan voorkomen dat een verschil tussen 2007 en 2011 niet significant is, in tegenstelling tot het regioverschil. Als het verschil ongeveer even groot is en dezelfde richting uit wijst, bespreken we dit verschil toch. Wanneer we in dit document spreken over verschillen tussen jongens en meisjes of 12- tot en met 15-jarigen en 16- tot en met 18-jarigen betreft het cijfers op regio Zuidoost-Brabant niveau. De regionale resultaten zijn samengevat in Regio kernpunten. De resultaten van de monitor zijn tevens gebundeld in een tabellenboek en te raadplegen op

5 Kernpunten voor de gemeente Best Overgewicht Zes procent heeft overgewicht Zes procent van de jongeren in de gemeente Best heeft overgewicht, inclusief obesitas (figuur 1). Bij een derde daarvan is sprake van obesitas. In de regio is het percentage jongeren met overgewicht en/of obesitas 9%. De 16- tot en met 18-jarigen hebben vaker overgewicht dan de 12- tot en met 15-jarigen. Op gebied van bewegen is vooruitgang geboekt De Nederlandse Norm Gezond Bewegen houdt voor jongeren tot 18 jaar in: dagelijks één uur ten minste matig intensieve lichamelijke activiteit. Aan de jongeren is gevraagd op hoeveel dagen van de week ze minimaal één uur besteden aan lopen of fietsen naar school, gymmen op school, sporten bij een sportvereniging en sporten buiten een sportvereniging om. Uit de cijfers blijkt dat slechts 23% voldoende beweegt. Sinds 2007 is vooruitgang geboekt, toen was dat nog maar 14%. Een stijging van het percentage jongeren dat lid is van een sportvereniging is hier mogelijk een verklaring voor. Ook in de regio beweegt drie kwart van de jongeren onvoldoende. Veel jongeren denken genoeg te bewegen Opvallend is dat ruim driekwart van de jongeren in Best, net zoals in de regio Zuidoost-Brabant, zelf denkt voldoende te bewegen. Jongens en jongeren van 12 tot en met 15 jaar vinden vooral dat ze genoeg bewegen. Jongeren weten blijkbaar niet goed wat de norm voor voldoende bewegen inhoudt. Meer aandacht over voldoende beweging en hoe je dat kunt bereiken draagt bij aan een gezonder beweeggedrag van jongeren. Toch is 30% van de jongeren van plan om binnenkort meer te gaan bewegen. Echter, dit zijn juist vooral meisjes en 16- tot en met 18- jarigen. Veel meer jongeren eten niet dagelijks groente Een gezond voedingspatroon is een belangrijke factor in het voorkomen of verminderen van overgewicht. In de gemeente Best eet 76% van de jongeren niet dagelijks groente. Dit percentage is sterk toegenomen; in 2007 was dit 66%. Ook in de regio is de toename groot; van 60% in 2007 naar 79% in de huidige peiling. Jongens eten vaker niet dagelijks groente dan meisjes. Fruitconsumptie is verbeterd, maar blijft onvoldoende De norm voor fruitconsumptie is 2 stuks fruit per dag. Slechts 16% van de jongeren voldoet aan deze norm. Bijna een kwart eet wel dagelijks fruit. In 2007 lag het percentage jongeren dat voldoende fruit eet nog lager:, namelijk op 7%. In de regio Zuidoost-Brabant is het vergelijkbaar, maar niet veranderd ten opzichte van De regiocijfers tonen dat vooral jongens onvoldoende fruit eten. Stimuleer een gezonde leefstijl bij jongeren om overgewicht te voorkomen Overgewicht is een belangrijke risicofactor voor onder meer diabetes mellitus, hart- en vaatziekten en een aantal vormen van kanker. Overgewicht voorkomen door een gezonde leefstijl te bevorderen is van belang omdat het moeilijk is eenmaal bestaand overgewicht aan te pakken. Gezien de ernstige risico s van overgewicht is het raadzaam te blijven inzetten op het bevorderen van een gezond eetpatroon en het stimuleren van bewegen. Het rapport Op weg naar een gezonder Best doet hiervoor suggesties. De toezegging van minister Schippers aan de Tweede Kamer over inzet extra middelen voor bestrijding overgewicht bij kinderen, biedt hiervoor misschien extra mogelijkheden. 1

6 Alcoholgebruik Alcoholgebruik onder jongeren is nog steeds hoog, maar daalt wel Het alcoholgebruik onder jongeren is al jaren een belangrijk punt van aandacht. De dalende trend in het alcoholgebruik zet door. In 2007 had 57% van de jongeren in Best wel eens alcohol gedronken. Nu is dat 48%. Ook in de regio is er een forse daling te zien; van 61% in 2007 naar 49% in Bijna 4 op de 10 jongeren hebben recent alcohol gedronken Het percentage jongeren in Zuidoost-Brabant dat in de afgelopen maand (recent) alcohol heeft gedronken is tussen 2007 en 2011 afgenomen van 49% naar 41% (figuur 2). In Best ligt dit percentage met 39% iets lager dan in de regio. Echter, in tegenstelling tot de regio, is het aantal jongeren in Best dat recent alcohol heeft gedronken niet significant verschillend. In de regio is in de leeftijdsgroep 12 tot en met 15 jaar de daling van het recente alcoholgebruik fors (2007: 23% vs. 2011: 14%). Bij de 16- tot en met 18-jarigen is dit van 81% gedaald naar 78%. Jongeren starten op latere leeftijd met drinken Steeds meer jongeren houden zich aan de norm geen alcohol onder de 16. De huidige cijfers laten zien dat 16% van de drinkende jongeren in Best hun eerste glas dronk op de leeftijd van 12 of 13 jaar. In 2007 was dat nog 25%. Startleeftijd 16 jaar of ouder is gestegen van 9% in 2007 naar 17% nu. Ook regionaal zien we deze verschuiving. Minder ouders vinden alcoholgebruik goed De mening van ouders over het alcoholgebruik van hun kind(eren) is belangrijk en kan van invloed zijn op de mate waarin kinderen drinken. Van de 12- tot en met 15-jarigen in de regio die wel eens alcohol drinken, geeft 25% aan dat de ouders het goed vinden. In 2007 was deze groep met 39% duidelijk groter. Tegenwoordig vinden minder ouders van alcohol drinkende jongeren in Best dit goed. In 2007 was dit nog 63%, nu is dit 52%. Vooral 16-plussers drinken veel Regiocijfers laten zien dat het alcoholgebruik vooral bij de 16- tot en met 18-jarigen fors blijft. Bijna 80% van de jongeren in deze leeftijd drinkt en 52% van de drinkers is recent dronken 2

7 of aangeschoten geweest. Vijftien procent van de drinkende 16-plussers drinkt wekelijks 20 glazen alcohol of meer. In de afgelopen maand heeft 77% van deze groep bij één gelegenheid 5 glazen of meer gedronken (binge-drinken). Alcoholgebruik in Best blijft verontrustend In Best drinken de jongeren die alcohol drinken, meer dan in Het percentage dronken of aangeschoten geweest onder recente alcohol gebruikers is fors toegenomen (figuur 2). In de regio zien we deze toename niet. Drinkers willen blijven drinken Slechts een kleine groep van de drinkers in Best is van plan om binnenkort dit gedrag te veranderen. Tien procent geeft aan binnenkort minder te willen gaan drinken en 22% wil binnenkort niet meer dronken worden. In de regio zijn deze percentages vergelijkbaar. Onder de 16- tot en 18-jarigen is deze groep echter kleiner dan bij de jongste leeftijdsgroep. Blijf in Best investeren in alcoholmatiging, ook bij de 16-plussers De huidige landelijke, regionale en lokale aanpak heeft zeker een bijdrage geleverd aan de daling van het alcoholgebruik onder de 16 jaar. Gunstige trends, maar jongeren die drinken, drinken nog steeds heel erg veel. Voldoende reden om de aanpak van overmatig alcoholgebruik de komende jaren voort te zetten via het project Laat je niet flessen!. Daarnaast geeft de nieuwe drank- en horecawet die 1 januari 2013 in gaat de gemeente handvatten om deze problematiek nog beter aan te pakken. Roken Veel jonge rokers in Best In Best heeft 30% van de jongeren wel eens gerookt. Veertien procent geeft aan regelmatig te roken (figuur 3). Dit is beduidend meer dan in de regio (10%). Acht procent van de jongeren in Best rookt zelfs dagelijks. Rokers bevinden zich met name in de oudste groep: 10% van de 16- tot en met 18-jarigen geeft aan dagelijks te roken. De percentages heeft wel eens gerookt en dagelijkse rokers zijn gedaald in de regio. Voorkomen dat jongeren gaan roken is belangrijk. Passief roken is fors afgenomen Niet alleen roken is schadelijk voor de gezondheid, blootstelling aan rook in huis (passief roken) brengt ook gezondheidsrisico s met zich mee. Steeds meer mensen zijn zich hiervan bewust. In 2007 werd 26% van de jongeren in de afgelopen 7 dagen aan rook blootgesteld in huis (figuur 3). Dit is fors afgenomen, regionaal en in Best. Waterpijp roken is populair Van de jongeren in Best heeft 27% wel eens waterpijp gerookt. Dit percentage is vergelijkbaar met de regio. Wat meer jongens dan meisjes en vooral 16- tot en met 18-jarigen hebben 3

8 dit weleens geprobeerd. In Best rookt 8% van de jongeren regelmatig waterpijp. te veranderen. Daarnaast kan de gemeente scholen stimuleren om rookvrij te worden. Rokers willen minder roken of stoppen Rokers lijken zich wel bewust te zijn van hun ongezonde gewoonte. Van de rokende jongeren gaf 54% aan van plan te zijn om binnenkort minder te gaan roken. Eén op de drie rokers wil zelfs helemaal stoppen met roken. Deze groep bestaat vooral uit 12- tot en met 15-jarigen. Aandacht voor schadelijkheid van roken en ontmoediging blijft nodig Roken is in Nederland de leefstijlfactor die de meeste ziekte en sterfte veroorzaakt. Aandacht voor de risico s blijft nodig en daarbij moet ook de schadelijkheid van de waterpijp worden betrokken. Waterpijp roken is zelfs ongezonder dan het roken van sigaretten. Je krijgt meer rook binnen en het duurt langer. Voorlichting op de scholen, via het CJG en via de media in Best (jongerenwebsite) blijft de komende jaren belangrijk. Vooral de jongere jeugd (12 tot 15 jaar) lijkt nog ontvankelijk om zijn gewoonten Drugsgebruik Drugsgebruik in Best stabiel In Best heeft 10% van de jongeren wel eens drugs gebruikt. De maand voorafgaand aan het onderzoek, gebruikte net als in 2007, 4% van de 12- tot en met 18-jarigen softdrugs. Ook het harddrugs gebruik in Best is hetzelfde gebleven; 0,3% van de jongeren gebruikte XTC/MDMA in die maand. Andere drugs werden niet gebruikt (figuur 4). In de regio Zuidoost-Brabant is het soft- en harddrugsgebruik in de afgelopen vier jaar afgenomen. Jongens gebruiken vaker wiet of hasj, XTC/MDMA en paddo s dan meisjes. Zestien tot en met 18-jarigen gebruiken vaker wiet of hasj en harddrugs (met name XTC/MDMA) dan de 12 tot en met 15-jarigen. 4

9 Preventie van drugsgebruik is van groot belang Drugs zijn middelen die de hersenen prikkelen en het gebruik ervan is schadelijk voor zowel de lichamelijke als geestelijke gezondheid. Het combineren van alcohol en drugs geeft extra en onverwachte risico s, deze verschillen per combinatie van middelen en per persoon. Elke drug heeft een risico op misbruik, verslaving en maatschappelijke problemen. Het drugsgebruik onder jongeren blijft toenemen met de leeftijd. Er zijn signalen dat de jeugd steeds makkelijker denkt over drugsgebruik en er daardoor ook vrijer mee omgaat. Het is dan ook van belang te blijven investeren in preventie van drugsgebruik. Het zijn vaak dezelfde jongeren die alcohol drinken, roken en cannabis gebruiken en ander riskant gedrag vertonen. Vanwege deze clustering is naast voorlichting, het versterken van weerbaarheid een goede aanpak. Weerbare jongeren zijn beter in staat een juiste keuze te maken over wel/niet gebruik van genotmiddelen. Seksuele gezondheid Eén op de vijf is seksueel actief Net als in de regio heeft één op de vijf jongeren in Best wel eens geslachtsgemeenschap gehad (figuur 5). Deze groep bestaat vooral uit 16tot en met 18-jarigen en voor een klein deel uit de 12- tot en met 15-jarigen. Meisjes hebben op jongere leeftijd voor het eerst geslachtsgemeenschap dan jongens. In de regio ligt het percentage seksueel actieven iets lager dan in In Best is dit percentage sinds 2003 gelijk gebleven. 5

10 en nog steeds twee derde van hen vrijt onveilig Veertien procent van de jongeren in Best heeft wel eens onveilig gevreeën; dat is 67% van de seksueel actieve jongeren (figuur 5). Dit cijfer komt overeen met het cijfer in Een derde van de seksueel actieven gebruikt altijd een condoom en ongeveer één op de vijf (vrijwel) nooit. Meisjes hebben vaker onveilig gevreeën dan jongens (67% van de seksueel actieve meisjes vs. 50% van de seksueel actieve jongens). Ook zijn de 16- tot en met 18-jarigen relatief vaker onveilig seksueel actief dan de jongste leeftijdsgroep. Ongewenste seksuele ervaring blijft gelijk Net als in 2007 heeft 5% van de jongeren in Best heeft wel eens een ongewenste seksuele ervaring gehad (figuur 5). Hieronder verstaan we zoenen, intiem betasten of naar bed gaan. In de regio is dit nu ook 5% maar afgenomen ten opzichte van 2007 (7%). Een ongewenste seksuele ervaring komt met name voor in de oudste leeftijdsgroep.en dan vooral bij meisjes. Geef aandacht aan seksualiteit en gezonde relaties Onveilig vrijen kan leiden tot seksueel overdraagbare aandoeningen (zoals HIV, chlamydia, syfilis, gonorroe of herpes) en ongewenste zwangerschappen. Maar seksuele gezondheid gaat ook over prettige en gewenste seksuele contacten en relaties. Hiervoor zijn goede relationele en communicatieve vaardigheden van belang. Er bestaan goede lespakketten voor het voortgezet onderwijs, zoals Lang Leve de Liefde. Met behulp van dit lespakket kunnen vaardigheden als het kunnen praten en onderhandelen over relaties en veilig vrijen getraind worden. De website biedt veel digitale informatie over seksualiteit. Psychische gezondheid Minder jongeren voelen zich somber In totaal dertien procent van de jongeren in Best voelt zich psychisch ongezond. Daarnaast geeft slechts 1% aan dat ze zich in de afgelopen 3 maanden zich somber voelde (figuur 6). Sombere gevoelens komen nu minder vaak voor, in 2007 was dit nog 4%. Ook in vergelijking met de regio Zuidoost-Brabant is het aantal jongeren met sombere gevoelens lager (3%). Het zijn vooral meisjes en 16-plussers die de geestelijke gezondheid als slecht ervaren en zich somber voelen. 6

11 maar meer jongeren met problemen In 2007 piekerde 11% van de jongeren in Best dag en nacht. Dit percentage is toegenomen tot 17%. Het aantal jongeren dat aangeeft geen problemen te hebben is afgenomen, van 29% in 2007 tot 20% in Jongeren in Best piekeren nu meer over schoolprestaties en verveling. Kleine groep heeft indicatie voor psychosociale problematiek De aanwezigheid van psychosociale problemen, sterke kanten van het kind en de invloed van psychische problemen op het dagelijks functioneren zijn onderzocht. Net als in de regio Zuidoost-Brabant heeft 2% van de jongeren in Best een indicatie voor psychosociale problematiek (figuur 6). De psychische problemen die zich voordoen hebben met name betrekking op hyperactiviteit. Jongeren zoeken vaker hulp bij professionals Indien jongeren hulp nodig hebben zoeken ze deze vaker bij een professional dan in de directe omgeving. Opvallend is dat dit vier jaar geleden nog andersom was. In de regio zien we hetzelfde beeld. Twee procent van de jongeren geeft aan momenteel behoefte te hebben aan professionele hulp. Meer jongeren zoeken hulp Vijfenveertig procent van de jongeren in Best heeft in het afgelopen jaar hulp gezocht bij één of meer hulpverleners. In 2007 was dit nog maar 38%. Regionaal is dit toegenomen van 37% in 2007 naar 44%. Echter, in Best is het verschil niet significant. De leerlingbegeleider of mentor is het meest benaderd, gevolgd door de huisarts en de vertrouwenspersoon op school. Met name de leerlingbegeleider en de huisarts zijn nu vaker benaderd dan vier jaar geleden. Centrum voor Jeugd en Gezin relatief onbekend onder Bestse jongeren De helft van de 12- tot en met 18-jarigen in Best heeft nog nooit gehoord van het Centrum voor Jeugd en Gezin (CJG). Dit is relatief meer dan gemiddeld in de gehele regio Zuidoost- Brabant. Het feit dat het CJG in Best Beste Betsy wordt genoemd speelt hierin mogelijk een rol. Dit is echter niet onderzocht. Vooral binnen de jongste groep en onder jongens is het CJG onbekend. Het percentage dat hulp heeft gezocht bij deze instantie is nihil. Het voorkomen of vroegtijdig signaleren van psychische problemen blijft van belang Psychische problematiek kan vergaande gevolgen hebben. Het belemmert het functioneren in het dagelijks leven, heeft invloed op schoolprestaties en kan leiden tot suïcidaal gedrag. Van belang is om psychische klachten vroegtijdig te signaleren zodat gericht hulp geboden kan worden. In Best gebeurt al veel op dit gebied, o.a. via het CJG en scholen (zorgadviesteams). Preventieve aandacht voor psychische ongezondheid blijft ook voor de toekomst van groot belang. Het rapport Op weg naar een gezonder Best doet hiervoor suggesties op het gebied van voorlichting, preventieprogramma s voor jongeren, vroeg signalering en stimuleren van bewegen en sporten. 7

12 Weerbaarheid Minder jongeren in Best hebben lage weerbaarheid Jongeren worden al op jonge leeftijd geconfronteerd met riskant gedrag. In Best geeft 3% van de jongeren aan onder druk van vrienden dingen tegen de zin in te doen. Bovendien vindt 14% het moeilijk om hulp te vragen als iemand hen lastig valt. Van alle jongeren in Best heeft 2% een lage weerbaarheid, dit is minder dan in de regio (figuur 7). Dit geldt vaker voor meisjes dan voor jongens. Lage weerbaarheid risico voor negatieve seksuele ervaring Het is van belang dat jongeren kunnen aangeven wat ze wel of niet willen, voor zichzelf kunnen opkomen en hun eigen grenzen kunnen bewaken. Uit regiocijfers blijkt bijvoorbeeld dat jongeren met een lage weerbaarheid vaker een negatieve seksuele ervaring hebben gehad dan jongeren met een hogere weerbaarheid. Eén op de acht jongeren wordt gepest Pesten op school heeft ingrijpende gevolgen voor diegene die pest, voor diegene die wordt gepest en voor de sfeer op school. Eén op de acht schoolgaande jongeren in Best is de afgelopen 3 maanden gepest. Vooral jongeren met een lage weerbaarheid zijn de dupe van pesterijen (28% vs. 9% van de jongeren met een goede weerbaarheid). maar minder jongeren pesten Jongeren beseffen niet altijd dat bepaalde opmerkingen of gedragingen kwetsend kunnen zijn. Slechts één op de twaalf schoolgaande jongeren geeft aan dat ze in de afgelopen 3 maanden anderen heeft gepest (figuur 7). In 2007 lag dit percentage nog hoger, en kwam overeen met het percentage gepesten (14%). Ook regionaal is het percentage jongeren dat anderen heeft gepest gedaald. Versterk de weerbaarheid van jongeren om eigen grenzen te kunnen bewaken Weerbare kinderen zijn beter in staat voor zich zelf op te komen, zodat de kans kleiner is dat zij gepest worden. Ook bezitten weerbare kinderen basisvaardigheden om ondanks druk van de media, vrienden, omgeving of het aanbod verantwoorde keuzes te maken en hun grenzen te bewaken. Er is gezondheidswinst te boeken door weerbaarheid een duidelijke plek te geven via weerbaarheids-en sociale vaardigheidstrainingen. Ook binnen leefstijlprogramma s op het gebied van bijvoorbeeld genotmiddelen en seksuele vorming is aandacht voor het thema weerbaarheid. 8

13 Lichamelijke gezondheid Geen verschil in ervaren gezondheid Ervaren gezondheid, ook wel subjectieve gezondheid of gezondheidsbeleving, weerspiegelt het oordeel over de eigen gezondheid. Het is een samenvattende gezondheidsmaat van alle gezondheidsaspecten die relevant zijn voor de persoon in kwestie. Deze gezondheidsmaat is sterk afhankelijk van leeftijd. In totaal 14% van de jongeren in Best ervaart de eigen gezondheid als matig of slecht. Ten opzichte van de regio en 2007 zijn er geen verschillen (figuur 8). ADHD wordt vaker vastgesteld Chronische aandoeningen komen vaker voor, met het toenemen van de leeftijd. Jongeren komen vooral bij de huisarts met aandoeningen als luchtweginfecties, astma, middenoorontstekingen, eczeem en andere huidaandoeningen. Ongeveer één derde van de jongeren heeft een chronische ziekte, al dan niet vastgesteld door een arts. Vijftien procent, dat is 44% van deze groep, wordt daardoor belemmerd bij dagelijkse bezigheden (figuur 8). Drie procent van de hele groep wordt zelfs sterk belemmerd. Deze percentages zijn niet veranderd ten opzichte van Bij 23% van de jongeren in Best is één of meer chronische aandoeningen vastgesteld door een arts (figuur 8). Eczeem (6%), astma of bronchitis (5%) en ADHD (5%) zijn de meest voorkomende aandoeningen. Het aantal diagnoses ADHD, ofwel aandachtstekort-hyperactiviteitstoornis, is in Best fors toegenomen in vergelijking met de vorige peiling (0,8% in 2007). Ziekteverzuim is stabiel In de afgelopen maand heeft ongeveer één op de drie schoolgaande jongeren in Best van school verzuimd wegens ziekte. In de regio is dit cijfer vergelijkbaar. Meisjes verzuimen vaker van school wegens ziekte dan jongens. Ten opzichte van 2007 is het ziekteverzuim gelijk gebleven, zowel in Best als in de regio. Geef extra aandacht aan jongeren met een chronische aandoening maar voorkom onnodig etiketteren Deze jongeren en hun ouders kunnen hulp op maat nodig hebben. Het uitgangspunt hierbij is niet overnemen, maar ondersteunen vanuit de behoefte en de mogelijkheden van de jongere en gezin. Alleen waar dat nodig is, wordt extra hulp geboden en doorverwezen. Door ziekteverzuim aan te pakken, kan onderliggende medische of andere problematiek zo vroeg mogelijk naar boven worden gehaald en goede zorg worden georganiseerd. Als leerlingen met frequent en langdurig ziekteverzuim tijdig en adequaat worden begeleid wordt verder verzuim en mogelijk schooluitval voorkomen. 9

14 Sociale participatie Eén op tien verricht vrijwilligerswerk Een manier om invulling te geven aan de vrije tijd is het verrichten van vrijwilligerswerk. In Best verricht 10% van de jongeren wekelijks vrijwilligerswerk (figuur 9). In 2007 en in de regio is dit vergelijkbaar. Jongens en meisjes verrichten even vaak vrijwilligerswerk. De participatie onder 16- tot en met 18-jarigen is wel hoger (12% vs. 10% van de 12- tot en met 15- jarigen). Merendeel jongeren lid van club In totaal is 81% van de jongeren lid van een vereniging of organisatie. Naast een sportvereniging (71%), zijn de meesten lid van een zangmuziek- of toneelvereniging (18%). Zes procent is lid van een vereniging of organisatie van kerk of moskee. Jongens en 12- tot en met 15- jarigen zijn vaker lid van een vereniging. Mantelzorg geven blijft gelijk Van de jongeren in Best geeft 8% momenteel mantelzorg (figuur 9). Dit is zorg die de jongere geeft aan ouder(s), broer(s), zus(sen), buren of vrienden, die voor langere tijd ziek, hulpbehoevend of gehandicapt zijn. De zorg kan bestaan uit: boodschappen doen, koken en schoonmaken, oppassen, aankleden en eten geven van jongere broertjes en zusjes, helpen met eten, medicijnen geven aan zieke of gehandicapte familieleden en troosten of praten over problemen met zieke familieleden. Zeven procent van de jongeren in Best die mantelzorg geven, vindt dit zwaar. In 2007 gaf ook 8% van de jongeren mantelzorg, toen vond niemand het zwaar. In de regio Zuidoost-Brabant geeft 10% van de jongeren momenteel mantelzorg, 3% van hen vindt het zwaar. Sociale participatie door jongeren is en blijft belangrijk voor de leefbaarheid Veel jongeren in Best zijn actief op sociaal gebied. Het aantal jongeren dat mantelzorg geeft is gelijk gebleven, maar meer mantelzorgers vinden het zwaar. Blijf daarom jonge mantelzorgers ondersteunen. Het betrekken van jongeren bij sociale activiteiten heeft een positief effect op het bevorderen van sociale cohesie en leefbaarheid. 10

15 Omgaan met geld Meer jongeren in Best komen vaak geld tekort Steeds meer jongeren maken al op jonge leeftijd schulden. Ze hebben moeite om met geld om te gaan. Slim omgaan met geld kun je niet vroeg genoeg leren. Elf procent van de jongeren in Best geeft aan dat ze vaak geld tekort komt. Deze groep is groter dan in de regio. Meisjes en 16 plussers geven vaker aan dat ze geld tekort komen. Vier procent van de jongeren in Best heeft een schuld die ze niet binnen een maand kan aflossen. Evenveel jongeren gokken om geld Enkele jaren geleden was het gokken of spelen om geld onder jongeren erg populair. In 2007 deed 6% van de jongeren in de regio dit wel eens. Nu is dit fors afgenomen, tot 2% in Het zijn nog steeds vrijwel uitsluitend jongens en 16- tot en met 18-jarigen die dit doen. In Best zien we deze daling niet, en gokt of speelt 3% van de jongeren om geld. Geldtekort zorgt voor problemen Als jongeren vaak geld tekort komen, zorgt dat ook voor problemen. Dit blijkt uit het feit dat 8% van de jongeren in Best regelmatig met geldproblemen zit en dat het 3% van de jongeren dag en nacht bezig houdt. Internetten Internetten belangrijke vrijetijdsbesteding Met de komst van smartphones is het internet snel, gemakkelijk en overal toegankelijk. Dit zorgt ervoor dat veel jongeren online winkelen, surfen of informatie zoeken. In Best doet ongeveer één op de vijf jongeren dit dagelijks, 11% gamet dagelijks online met anderen en 53% bezoekt dagelijks social media sites. Net als regionaal is 4% internet verslaafd Moeite hebben om te stoppen met internetten, het ervaren van problemen als gevolg daarvan en het continue bezig zijn met internet, ook als men niet achter de pc zit, zijn kenmerken van compulsief internetgebruik. Aan de hand van een aantal stellingen kunnen we bepalen of er sprake is van compulsief internetgebruik. Dit is het geval bij 3% van de jongeren in Best. In de regio is dit vergelijkbaar en geslacht en leeftijd zijn geen risicofactoren. 11

16 Spijbelen Zes procent van de schoolgaande jongeren spijbelt Veel jongeren spijbelen wel eens. Regelmatig spijbelen kan grote gevolgen hebben. Het kan een voorbode zijn voor delinquent gedrag, roken en drinken en schooluitval. In Best heeft 6% van de schoolgaande jeugd in de afgelopen maand gespijbeld. Het cijfer in Best komt overeen met het regiocijfer. In 2007 spijbelde 11%. Spijbelen komt voornamelijk voor bij de oudste leeftijdsgroep. Jongeren met minder goede relatie ouders spijbelen vaker Uit onderzoek blijkt dat een goede band met ouders en leerkrachten spijbelen voorkomt. Ongeveer één op de vijf jongeren in Best heeft een minder goede relatie met zijn/haar ouders. Jongeren die een minder goede relatie hebben met hun ouders spijbelen vaker dan de jongeren die een goede relatie met hun ouders hebben (12% vs. 5%). Veiligheid Gevoelens van onveiligheid nemen af Eén op de vijf jongeren in Best voelt zich wel eens onveilig. Deze gevoelens van onveiligheid zijn sterk afgenomen, in 2007 voelde 27% van de jongeren zich wel eens onveilig (figuur 10). Op straat in de eigen woonbuurt voelen de meeste jongeren in Best zich wel eens onveilig (12%), gevolgd door tijdens het uitgaan (9%). Ook regionaal zien we een afname in het percentage jongeren dat zich onveilig voelt. In Zuidoost-Brabant voelen de meeste jongeren zich onveilig tijdens het uitgaan (10%). Vooral meisjes voelen zich wel eens onveilig. Op straat in eigen woonbuurt, thuis en tijdens het uitgaan voelen ze zich ook vaker onveilig dan jongens. vooral op school voelen minder jongeren zich onveilig Een gevoel van veiligheid op school is erg belangrijk. In 2007 voelde 6% van de jongeren in Best zich wel eens onveilig op school. Nu hebben minder jongeren een gevoel van onveiligheid op school (2%). Ook in de regio zien we deze daling, van 6% naar 2%. Daarnaast voelen jongeren in de regio zich op straat in eigen woonbuurt, tijdens het uitgaan en bij sportaccommodaties minder onveilig dan vier jaar geleden. Betrek deze resultaten onder andere bij het maken van schoolveiligheidsplannen en het integraal veiligheidsbeleid van de gemeente 12

17 Achtergrondkenmerken Achtergrondkenmerken van invloed op gezondheid Bepaalde gezondheidsproblemen of knelpunten doen zich vaker voor bij bepaalde groepen 12- tot en met 18-jarigen. In bovenstaande thema s is reeds op basis van regionale cijfers de invloed van geslacht en leeftijd besproken. Daarnaast zijn ook verschillen zichtbaar op basis van achtergrondkenmerken als gezinssamenstelling, onderwijstype, etniciteit en opleiding en werksituatie van de ouders. In de Regio kernpunten is in een tabel weergegeven welke achtergrondkenmerken van invloed zijn op het voorkomen van enkele belangrijke kernindicatoren. Gezinssamenstelling en onderwijsniveau zijn van invloed Bij jongeren die in een nieuwgevormd gezin of eenouder gezin wonen, komen relatief vaker problemen voor dan bij jongeren die bij beide (biologische) ouders wonen. In Best woont 4% van de jongeren bij zijn/haar vader of moeder en zijn/haar partner en 11% in een eenouder gezin. Het onderwijstype dat de jongere volgt is eveneens van invloed op het voorkomen van bepaalde problemen of knelpunten. In Best volgt 39% van de jongeren een lager onderwijstype: 24% VMBO of praktijkonderwijs en 15% MBO. Ongeveer de helft (48%) volgt HAVO, VWO, HBO of universiteit. Deze cijfers komen overeen met de regio. Ook etniciteit en sociaal economische status spelen een rol Verder is etniciteit een belangrijke factor die gezondheidsverschillen verklaart. Net als in de regio is 85% van de jongeren in Best van autochtone afkomst; 7% is westers-allochtoon en 8% van de jongeren is niet-westers allochtoon. Dit percentage is lager dan in de regio (10%). Daarnaast doen zich gezondheidsverschillen voor tussen jongeren op basis van de sociaaleconomische status van hun ouders. Als indicatoren voor sociaal economische status gebruiken we opleiding en werksituatie van de ouders. In Best heeft 0,9% van de ouders geen opleiding of alleen basisonderwijs; 17% heeft ten hoogste een MAVO of MBO-kort opleiding. Deze percentages liggen gelijk aan het regionale gemiddelde. Eén procent van de jongeren in Best heeft geen werkende ouder of verzorger en van 13

18 8% van de jongeren is één of beide ouders werkloos, arbeidsongeschikt en/of langdurig ziek. Advies op maat naar aanleiding van deze resultaten In dit document met kernpunten beschrijft de GGD Brabant Zuidoost de belangrijkste resultaten van de Jeugdmonitor ten aanzien van het welzijn, gedrag, de risico s en de behoeften van jongeren in uw gemeente. Het onderzoek wordt elke vier jaar herhaald om veranderingen te kunnen signaleren. De resultaten kunnen gebruikt worden voor onderbouwing of aanpassing van het jeugd (gezondheids)beleid in uw gemeente, maar ook bijvoorbeeld voor het bepalen van de inzet van de extra middelen die de gemeenten naar verwachting in 2013 krijgen om het overgewicht bij jongeren verder terug te dringen. De inzet van deze middelen is primair gericht op voeding en bewegen, maar daar waar mogelijk kan een verbredingslag worden gemaakt naar andere leefstijlthema s. Hierdoor kan een extra impuls worden gegeven aan activiteiten die op wijk- en schoolniveau worden uitgevoerd én voor de invoering van een extra contactmoment van jeugdgezondheidszorg voor adolescenten. De resultaten van de gezondheidsmonitor kunnen ook gebruikt worden voor andere beleidsterreinen zoals LGB, onderwijs, WMO, sport en armoede. De GGD Brabant-Zuidoost adviseert u graag op maat naar aanleiding van deze resultaten. Onze onderzoekers kunnen de resultaten van deze Jeugdmonitor toelichten in een persoonlijk gesprek of een presentatie verzorgen, bijvoorbeeld binnen een netwerkoverleg Jeugd in uw gemeente. Uw adviseur Lokaal gezondheidsbeleid kan u adviseren over de gezondheidsthema s zoals ze binnen het lokale gezondheidsbeleid in uw gemeente opgepakt (kunnen) worden. Zij zal hierbij nauw samenwerken met de jeugdarts. Hij of zij kan op basis van kennis van de praktijk en expertise als sociaal geneeskundige, een belangrijke inbreng hebben bij het tot stand komen van een overall plan voor de aanpak van de gezondheid van de jeugd in uw gemeente. De contactpersonen voor uw gemeente zijn: Marjolijn van Niekerk, adviseur LGB, tel , m.van.niekerk@ggdbzo.nl Jeanine Treffers, Jeugdarts JGZ, tel , j.treffers@ggdbzo.nl U kunt de resultaten van de Jeugdmonitor 12- tot en met 18-jarigen net als de andere monitors van de GGD vinden in het tabellenboek voor uw gemeente en op De cijfers van uw gemeente kunt u daar ook vergelijken met omringende gemeenten in Zuidoost-Brabant. 14