Jeugdmonitor 12 t/m 18-jarigen

Transcriptie

1 Jeugdmonitor 12 t/m 18-jarigen Laarbeek Kernpunten

2

3 Jeugdmonitor 12 t/m 18 jarigen Kernpunten gemeente Laarbeek GGD Brabant-Zuidoost Sector Gezondheidsbevordering Danielle Brunenberg, Ellen van Bree December 2012

4 Leeswijzer Eind 2011 is de Jeugdmonitor afgenomen bij ruim tot en met 18-jarigen in de regio. In de gemeente Laarbeek hebben 648 jongeren de vragenlijst ontvangen. In uw gemeente hebben 314 jongeren, schriftelijk of digitaal, gereageerd. De respons was 49%. In de hele regio Brabant-Zuidoost was dit 48%. In de gemeente Laarbeek wonen jongeren in de leeftijd van 12 tot en met 18 jaar. Dus voor Laarbeek komt elke 1% overeen met 21 jongeren. In dit document met kernpunten beschrijft de GGD eerst de belangrijkste resultaten voor de speerpunten overgewicht, alcoholgebruik, drugsgebruik, roken, seksuele gezondheid, weerbaarheid, psychische gezondheid en lichamelijke gezondheid. Daarmee sluiten we aan bij de thema s en beleidsaanbevelingen die zijn beschreven in het rapport Op weg naar een gezonder Laarbeek (Regionale Volksgezondheid Toekomst Verkenning 2011). Daarna volgen de thema s sociale participatie, veiligheid, omgaan met geld, spijbelen, internetten en achtergrondkenmerken. Tot slot geven we aan op welke manier de GGD een advies op maat kan geven naar aanleiding van deze resultaten. Het kan voorkomen dat een verschil tussen 2007 en 2011 niet significant is, in tegenstelling tot het regioverschil. Als het verschil ongeveer even groot is en dezelfde richting uit wijst, bespreken we dit verschil toch. Wanneer we in dit document spreken over verschillen tussen jongens en meisjes of 12- tot en met 15-jarigen en 16- tot en met 18-jarigen betreft het cijfers op regio Zuidoost-Brabant niveau. De regionale resultaten zijn samengevat in Regio kernpunten. De resultaten van de monitor zijn tevens gebundeld in een tabellenboek en te raadplegen op

5 Kernpunten voor de gemeente Laarbeek Overgewicht, voeding en bewegen Overgewicht blijft stabiel Acht procent van de jongeren in de gemeente Laarbeek heeft overgewicht (inclusief obesitas). Bij bijna 1% is sprake van obesitas. In de afgelopen jaren is het percentage jongeren met overgewicht nagenoeg gelijk gebleven. Ook in de regio is dit het geval (figuur 1). De 16- tot en met 18-jarigen hebben vaker overgewicht dan de 12- tot en met 15-jarigen. Minder jongeren eten dagelijks groente Een gezond voedingspatroon is een belangrijke factor in het voorkomen of verminderen van overgewicht. In de gemeente Laarbeek eet ruim driekwart van de jongeren niet dagelijks groente. Dit percentage is sterk toegenomen; in 2007 was dit 63%. Ook in de regio is deze toename groot; van 60% in 2007 naar 79% in de huidige peiling. Vooral jongens eten te weinig groente. nog te veel jongeren bewegen te weinig De Nederlandse Norm Gezond Bewegen houdt voor jongeren tot 18 jaar in: dagelijks één uur ten minste matig intensieve lichamelijke activiteit. Aan de jongeren is gevraagd op hoeveel dagen van de week ze minimaal één uur besteden aan lopen of fietsen naar school, gymmen op school, sporten bij een sportvereniging en sporten buiten een sportvereniging om. In totaal 71% van de jongeren in Laarbeek geeft aan dit minder dan 7 dagen per week te doen, dus slechts 29% beweegt voldoende. In 2007 haalde 24% van de jongeren de beweegnorm. Deze schijnbare verbetering is echter niet significant. Ook in de regio beweegt drie kwart van de jongeren te weinig. Negen procent sport zelfs nooit. In Laarbeek is dat vergelijkbaar. Ook de fruitconsumptie is afgenomen Ruim vier op de vijf jongeren in Laarbeek eten niet dagelijks fruit. Dit percentage is nog hoger dan in Een nog grotere groep voldoet niet aan de norm voor fruitconsumptie: 2 stuks fruit per dag (92%). Beide percentages zijn ook hoger dan in de regio. De regiocijfers laten zien dat ook hierbij de jongens het slechtste scoren. Ontbijtgedrag is gelijk gebleven De dag starten met een ontbijt is belangrijk en kan helpen bij het voorkomen van overgewicht. Dertien procent van de jongeren ontbijt minder dan 5 keer per week. In de regio is dit vergelijkbaar maar hier is wel sprake van een duidelijke afname sinds Het zijn vooral meisjes en 16- tot en met 18-jarigen die minder dan 5 keer per week ontbijten. Driekwart van jongeren doet aan sport, maar In Laarbeek is 75% van de jongeren lid van een sportvereniging. Er lijkt sprake van een lichte daling ten opzichte van 2007 en Laarbeek scoort hierop ook niet langer significant beter dan de regio. Zes procent van alle jongeren in Laarbeek sport nooit. Jongeren denken zelf dat ze genoeg bewegen Opvallend is dat 80% van de jongeren zelf denkt voldoende te bewegen. In de regio is dit ook zo. Jongeren weten blijkbaar niet goed wat voldoende bewegen inhoudt. Toch heeft een kwart van de jongeren in Laarbeek goede voornemens. Regionaal gezien betreft dit vooral de meisjes en de groep 16- tot en met 18-jarigen. Verbind initiatieven die een gezonde leefstijl bevorderen, met de nadruk op veilig sporten en bewegen in de buurt Overgewicht is een belangrijke risicofactor voor onder meer diabetes mellitus, hart- en vaatziekten en een aantal vormen van kanker. De gemeente Laarbeek heeft de laatste jaren al de nodige aandacht besteed aan de preventie van 1

6 overgewicht en het stimuleren van lichaamsbeweging via de Gezondheidsrace. Gezien de ernstige risico s van beweegarmoede en overgewicht is het raadzaam om hiermee de komende jaren door te gaan, maar daarbij extra in te zetten op het bereiken van risicogroepen bij de jeugd. Het project Bewegen is fun en de nieuwe functie van buurtsportcoach bieden hiervoor zeker mogelijkheden. Het rapport Op weg naar een gezonder Laarbeek doet suggesties voor geschikte interventies. Maar ook de toezegging van minister Schippers aan de Tweede Kamer over inzet van extra middelen voor de bestrijding overgewicht bij kinderen, biedt hiervoor mogelijkheden. Alcoholgebruik Alcoholgebruik onder jongeren daalt, maar is nog steeds hoog Het alcoholgebruik onder jongeren is al jaren een belangrijk punt van aandacht. Maar er is goed nieuws: de dalende trend zet door. In 2007 had 63% van de jongeren in Laarbeek wel eens alcohol gedronken. Nu is dat 52%. Ook in de regio is een forse daling te zien; van 61% in 2007 naar 49% in Daling vooral beneden de 16 jaar Het percentage jongeren dat in de afgelopen maand alcohol heeft gedronken is afgenomen van 52% in 2007 naar 44% in 2011 (figuur 2). Vooral in de leeftijdsgroep 12 tot en met 15 jaar is de daling van het recent alcoholgebruik fors (van 23% naar 14%). Bij de 16- tot en met 18- jarigen is een beperkte afname te zien van 81% naar 78%. Verschuiving in startleeftijd kleiner dan in de regio Steeds meer jongeren houden zich aan de norm geen alcohol onder de 16. De huidige cijfers laten zien dat 29% van de drinkende jongeren in Laarbeek hun eerste glas dronk voor de 14 de verjaardag. In 2007 was dat nog 40%. Maar dit verschil is in de regio nog groter dan in Laarbeek (van 42% naar 23%). In Laarbeek wordt de afname vooral veroorzaakt door de groep die al voor hun 12 de alcohol heeft gedronken. Hier is een afname te zien van 11% naar 3%. Regionaal gezien is de startleeftijd 16 jaar of ouder gestegen van 10% in 2007 naar 20% in In Laarbeek zien we een toename van 9% naar 15%, maar deze toename is niet significant. Meer ouders zeggen iets van het alcoholgebruik van hun kind De mening van ouders over het alcoholgebruik van hun kind(eren) is belangrijk en kan van invloed zijn op de mate ervan. Van de 12- tot en met 15- jarigen in de regio die wel eens alcohol drinken, geeft 25% aan dat hun ouders het goed vinden. In 2007 was deze groep duidelijk groter (39%). Van deze jongste leeftijdsgroep raadt 36% van de ouders het alcoholgebruik af en 10% verbiedt het. In de regio is de groep ouders die niets van het alcoholgebruik zegt, afgenomen van 14% naar 2

7 12%. Dit kan betekenen dat ouders het alcoholgebruik vaker met hun kind bespreken. Maar de groep die niet weet dat hun kind alcohol drinkt is juist verdubbeld van 2% naar 4%. In Laarbeek is deze groep nog groter geworden van 0,8% naar 5%. Dit kan betekenen dat kinderen nu vaker stiekem drinken. niet meer dronken worden. Dit zijn vooral de 12- tot en met 15-jarigen. In Laarbeek is de groep die binnenkort minder alcohol wil drinken, nog kleiner dan in de regio (3%). Jongeren die drinken, drinken nog steeds veel Ondanks de hiervoor genoemde positieve ontwikkelingen, blijft het alcoholgebruik onder op een aantal punten verontrustend. Sinds 2003 daalde het aandeel jongeren in Laarbeek dat recent dronken of aangeschoten is geweest. Maar deze daling zet zich niet verder door. Het percentage binge drinkers (bij één gelegenheid 5 glazen of meer) lijkt zelfs te zijn toegenomen. In 2007 was 72% van de alcoholdrinkende jongeren een binge drinkers. In 2011 is dit 76% (figuur 2). Maar statisch gezien is dit verschil niet significant. Vooral drankgebruik van 16-plussers baart zorgen Regiocijfers laten zien dat het alcoholgebruik vooral bij de 16- tot en met 18-jarigen fors blijft. Bijna 80% van de jongeren in deze leeftijd drinkt en 52% van de drinkers is recent dronken of aangeschoten geweest. Vijftien procent van de drinkende 16-plussers drinkt wekelijks 20 glazen alcohol of meer. In de afgelopen maand heeft 77% van deze groep bij één gelegenheid 5 glazen of meer gedronken. De drinkers willen blijven drinken Slechts een kleine groep van de drinkers in Zuidoost-Brabant is van plan om binnenkort dit gedrag te veranderen. Zeven procent geeft aan binnenkort minder te willen drinken en 21% wil Blijf in Laarbeek investeren in alcoholmatiging, vooral onder de 16-plussers De huidige landelijke, regionale en lokale aanpak heeft zeker een bijdrage geleverd aan de daling van het alcoholgebruik onder de 16 jaar. Gunstige trends, maar jongeren die drinken, drinken nog steeds heel erg veel en een grote groep ouders keurt dit gedrag nog steeds goed. Voldoende reden om de aanpak de komende jaren voort te zetten via het regionale project Laat je niet flessen! maar ook lokaal in te zetten op voorlichting, bewustwording, regelgeving en handhaving. Daarnaast geeft de nieuwe drank- en horecawet die 1 januari 2013 in gaat de gemeente handvatten om deze problematiek nog beter aan te pakken. 3

8 Drugsgebruik Drugsgebruik in Laarbeek stabiel In Laarbeek heeft 8% van de jongeren wel eens drugs gebruikt. Dit komt overeen met de regio. De afgelopen maand gebruikte 3% van de jongeren softdrugs. In 2007 was dat 4%, maar dit verschil is statistisch gezien niet significant. Ook het harddrugsgebruik in Laarbeek is hetzelfde gebleven; 0,7% gebruikte XTC/MDMA in de afgelopen maand en 0,4% gebruikte amfetaminen. Andere drugs werden niet gebruikt (figuur 3). In de regio is het drugsgebruik onder deze leeftijdsgroep in de afgelopen vier jaar afgenomen. Deze daling zien we zowel bij softdrugs zoals wiet of hasj, als bij de harddrugs paddo s, amfetamine en cocaïne. toegenomen tot 18%. Uit een gezondheidsmonitor die gelijktijdig is afgenomen onder 19 tot en met 24 jarigen blijkt dat 38% van deze groep wel eens drugs heeft gebruikt. Een zelfde toename is te zien als we vragen naar het drugsgebruik in de afgelopen 4 weken. Wat betreft softdrugsgebruik neemt dit toe van 0,7% van de 12- tot en met 15-jarigen, 5% van de 16- tot en met 18-jarigen en 11% van de 19- tot en met 24-jarigen. Bij recent harddrugsgebruik is het percentage gebruikers bij de jarigen laag en is het met name de groep jarigen die gebruikt....en jongens gebruiken meer dan meisjes In de leeftijdsgroep 12 tot en met 18 jaar gebruikt 10% van de jongens en 7% van de meisjes. Bij de 19- tot en met 24-jarigen is dat 44% van de jongens en 32% van de meisjes. We zien vooral bij softdrugs dat jongens meer gebruiken dan meisjes. Drugsgebruik neemt toe met de leeftijd De regiocijfers laten zien dat 2% van de jongeren tussen 12 en 15 jaar wel eens drugs heeft gebruikt. Bij de 16- tot en met 18-jarigen is dit Aandacht blijft van groot belang Drugs zijn middelen die de hersenen prikkelen en het gebruik ervan is schadelijk voor zowel de lichamelijke als geestelijke gezondheid. Het combineren van alcohol en drugs geeft extra en onverwachte risico s, deze verschillen per combinatie van middelen en per persoon. Elke drug heeft een risico op misbruik, verslaving en maatschappelijke problemen. Het is zorgwekkend dat het drugsgebruik onder jongeren sterk toeneemt met de leeftijd. Er zijn signalen dat de jeugd steeds makkelijker denkt over drugsgebruik en er daardoor ook vrijer mee omgaat. Het is daarom van belang om de huidige aanpak voort te zetten en daarbij zoveel mogelijk preventief te werken via een integrale aanpak vanuit gemeente, politie, onderwijs, jongerenwerk en hulpverlening. 4

9 Roken Het aantal rokers lijkt iets te zijn afgenomen In Laarbeek heeft 25% van de jongeren wel eens gerookt. Tien procent geeft aan regelmatig te roken. De helft daarvan rookt dagelijks. Deze cijfers komen overeen met de regio. Hier is sprake van een daling t.o.v In Laarbeek is ook een afname te zien, maar deze is niet significant (figuur 4). Rokers bevinden zich met name in de oudste groep: 10% van de 16- tot en met 18-jarigen geeft aan dagelijks te roken. Passief roken is fors afgenomen Niet alleen roken is schadelijk voor de gezondheid, blootstelling aan rook in huis (passief roken) brengt ook gezondheidsrisico s met zich mee. Steeds meer mensen zijn zich hiervan bewust. In 2007 werd 31% van de jongeren in de afgelopen 7 dagen voorafgaand aan het onderzoek blootgesteld aan rook in huis. In 2011 is dit nog 20% (figuur 4). Waterpijp roken is populair Van de jongeren in Laarbeek heeft 25% wel eens waterpijp gerookt en 6% rookt dit regelmatig. De waterpijp is vooral populair bij de 16- tot en met 18-jarigen en jongens roken waterpijp iets vaker dan meisjes. Rokers willen minder roken of stoppen Rokers lijken zich wel bewust te zijn van hun ongezonde gewoonte. Van de rokende jongeren in Laarbeek gaf 62% aan van plan te zijn om binnenkort minder te gaan roken. Bijna de helft wil hiermee zelfs helemaal stoppen. Het betreft vooral de 12- tot en met 15- jarigen (45% versus 34% van de 16- tot en met 18- jarigen). Aandacht voor schadelijkheid van roken en ontmoediging blijft noodzaak Roken is in Nederland de leefstijlfactor die de meeste ziekte en sterfte veroorzaakt. Aandacht voor de risico s blijft nodig en daarbij moet ook de schadelijkheid van de waterpijp worden betrokken. Waterpijp roken is ongezonder dan het roken van sigaretten. Je krijgt meer rook binnen en het duurt langer. Voorlichting op de scholen blijft de komende jaren belangrijk. Vooral de jongere jeugd (12 tot 15 jaar) lijkt nog ontvankelijk om zijn gewoonten te veranderen. Daarnaast kan de gemeente scholen stimuleren om rookvrij te worden. 5

10 Seksueel gedrag Eén op de vijf jongeren is seksueel actief Twintig procent van de jongeren heeft wel eens geslachtsgemeenschap gehad. In de regio is de groep seksueel actieven iets kleiner dan in Ook in Laarbeek is een verschil zichtbaar, maar dit is niet significant (figuur 5). Regiocijfers laten zien dat deze groep vooral bestaat uit 16- tot en met 18- jarigen (43%) en voor een klein deel uit 12- tot en met 15- jarigen (4%). Meisjes hebben op jongere leeftijd voor het eerst geslachtsgemeenschap dan jongens. en nog steeds vrijt meer dan de helft van hen onveilig Net als in 2007, heeft 11% van alle jongeren wel eens onveilig gevreeën; dat is 55% van de seksueel actieve jongeren (figuur 5). Van de seksueel actieve jongeren gebruikt 20% (vrijwel) nooit een condoom. Uit de regiocijfers blijkt dat meisjes vaker onveilig vrijen dan jongens (67% van de seksueel actieve meisjes versus 50% van jongens). Ook zijn de 16- tot en met 18- jarigen relatief vaker onveilig seksueel actief dan de jongste leeftijdsgroep (60% versus 50%). Meer jongeren met een ongewenste seksuele ervaring Zes procent van de jongeren in Laarbeek heeft wel eens een ongewenste seksuele ervaring gehad (zoenen, intiem betasten of naar bed gaan; figuur 5). In 2007 was dit nog 3% en Laarbaak scoorde toen gunstiger dan de regio. Dit verschil is nu niet meer zichtbaar. In de regio is juist sprake van een significante afname. De toename in Laarbeek is niet significant. Een ongewenste seksuele ervaring komt vooral voor bij meisjes en in de oudste leeftijdsgroep. Meer voorlichting over seksualiteit en gezonde relaties blijft nodig Onveilig vrijen kan leiden tot seksueel overdraagbare aandoeningen (zoals HIV, chlamydia, syfilis, gonorroe of herpes) en ongewenste zwangerschappen. Maar seksuele gezondheid gaat ook over prettige en gewenste seksuele contacten en relaties. Hiervoor zijn goede relationele en communicatieve vaardigheden van belang. Seksuele vorming krijgt nog onvoldoende aandacht thuis, op school en bij het CJG. Er bestaan goede lespakketten voor zowel basisals voortgezet onderwijs. Ook de website wordt nadrukkelijk aanbevolen. 6

11 Weerbaarheid Meer jongeren zijn weerbaar dan in regio Jongeren worden al op jonge leeftijd geconfronteerd met riskant gedrag. In Laarbeek geeft 3% van de jongeren aan onder druk van vrienden dingen tegen de zin in te doen. En 14% vindt het moeilijk om hulp te vragen als iemand hen lastig valt. In Laarbeek heeft 2% van de jongeren een lage weerbaarheid. In de regio is deze groep eens zo groot (4%) (figuur 6). Uit regiocijfers blijkt dat meisjes vaker een lage weerbaarheid hebben dan jongens. Lage weerbaarheid risico voor negatieve seksuele ervaring Het is van belang dat jongeren kunnen aangeven wat ze wel of niet willen, voor zichzelf kunnen opkomen en hun eigen grenzen kunnen bewaken. Uit regiocijfers blijkt bijvoorbeeld dat jongeren met een lage weerbaarheid vaker een negatieve seksuele ervaring hebben gehad dan jongeren met een hogere weerbaarheid. Eén op de tien jongeren wordt regelmatig gepest Pesten op school heeft ingrijpende gevolgen voor diegene die pest, voor diegene die wordt gepest en voor de sfeer op school. Tien procent van de jongeren is de afgelopen 3 maanden op school gepest. En 4% is in het afgelopen jaar digitaal gepest. Vooral jongeren met een lage weerbaarheid zijn de dupe van pesterijen (28% versus 9% van de jongeren met een goede weerbaarheid). Aantal pesters lijkt te zijn afgenomen Jongeren beseffen niet altijd dat bepaalde opmerkingen of gedragingen kwetsend kunnen zijn. Acht procent van de schoolgaande jongeren geeft aan de afgelopen 3 maanden anderen te hebben gepest (figuur 6). Regionaal is dit percentage gedaald. Ook in Laarbeek is een afname te zien van 12% naar 8% maar deze is niet significant. Blijf investeren in weerbaarheid van jongeren om (ongezonde) verleidingen uit het dagelijks leven te kunnen weerstaan In Laarbeek krijgt dit onderwerp op dit moment al veel aandacht. Zo financiert de gemeente al vele jaren het projecten op scholen en er worden sociale vaardigheidstrainingen en assertiviteitstrainingen aangeboden. Dit lijkt zijn vruchten af te werpen. Nog meer gezondheidswinst is te boeken door weerbaarheid een duidelijke plek te geven binnen leefstijlprogramma s op het gebied van bijvoorbeeld genotmiddelen en seksuele vorming en deze thema s zoveel mogelijk in samenhang aan te bieden. Maar ook ouders hebben op dit gebied een belangrijke rol. Het CJG kan hen hierbij ondersteunen. 7

12 Psychische gezondheid momenteel behoefte te hebben aan professionele hulp (minder dan 1%). Minder jongeren voelen zich somber, maar Slechts 0,6% van de jongeren in Laarbeek voelt zich somber (figuur 7). Sombere gevoelens komen nu minder vaak voor. In 2007 was dit nog 4%. En deze groep is ook kleiner dan in de regio Zuidoost-Brabant (3%). Toch ervaart 14% van de jongeren in Laarbeek de eigen geestelijke gezondheid als slecht (figuur 7). Hier lijkt sprake van een lichte toename t.o.v maar dit verschil is niet statistisch significant. Het zijn vooral meisjes en 16-plussers die de geestelijke gezondheid als slecht ervaren. meer jongeren hebben problemen De groep jongeren zonder problemen is veel kleiner geworden: van 32% in 2007 naar 20% in Maar liefst zeventien procent van alle jongeren heeft één of meer problemen die dag en nacht spelen. In 2007 was dit nog 9%. Jongeren in Laarbeek piekeren vooral over schoolprestaties of cijfers (49% versus 30% in 2007). Andere veel voorkomende problemen zijn keuzes maken (47%) en verveling (32% versus 20% in 2007). Kleine groep heeft indicatie voor psychosociale problematiek De aanwezigheid van psychosociale problemen, sterke kanten van het kind en de invloed van psychische problemen op het dagelijks functioneren zijn onderzocht. In Laarbeek heeft 2% van de jongeren een indicatie voor psychosociale problematiek (figuur 7). De psychische problemen die zich voordoen hebben met name betrekking op hyperactiviteit. Jongeren zoeken vaker hulp bij professional Indien jongeren hulp nodig hebben zoeken ze deze eerder bij een professional (53%) dan in de directe omgeving (43%). Opvallend is dat dit vier jaar geleden nog andersom was. In de regio zien we hetzelfde beeld. De meest bezochte hulpverleners zijn de leerlingbegeleider of mentor (31% versus 20% in 2007) en de huisarts (15%). Slechts een hele kleine groep geeft aan Bijna de helft van de jongeren is nog niet bekend met Centrum voor Jeugd en Gezin Zevenenveertig procent van de 12- tot en met 18-jarigen in Laarbeek heeft nog nooit gehoord van het Centrum voor Jeugd en Gezin (CJG). Uit regiocijfers blijkt dat het CJG vooral onbekend is bij de jongste groep en onder jongens. Het percentage Laarbeekse jongeren dat hulp heeft gezocht bij deze instantie is bijna nihil (0,3%). Aandacht voor het voorkómen van psycho-sociale problemen blijft van belang De gemeente Laarbeek heeft de laatste jaren samen met diverse andere organisaties zoals jongerenwerk, scholen, schoolmaatschappelijk werk en GGD al de nodige aandacht besteed aan het voorkómen van psychische problemen. Gezien de ernst van psychische ongezondheid blijft dit ook voor de toekomst van groot belang. Het rapport Op weg naar een gezonder Laarbeek doet hiervoor suggesties op het gebied van voorlichting, vroegsignalering en sporten en bewegen. De GGD Brabant Zuidoost ziet daarbij een belangrijke rol weg gelegd voor de zorgteams binnen het onderwijs, het jongerenwerk en het CJG. Het is raadzaam om extra aandacht te besteden aan het vergroten van de bekendheid van het CJG bij de jongeren. 8

13 Lichamelijke gezondheid Amper verschil in ervaren gezondheid De ervaren gezondheid geeft een totaal oordeel over alle gezondheidsaspecten die relevant zijn voor een persoon. Vijftien procent van de jongeren in Laarbeek ervaart de eigen gezondheid als matig of slecht. Ten opzichte van de regio en 2007 zijn er geen verschillen. Meisjes zijn minder positief over de eigen gezondheid dan jongens. Ook is er een duidelijk verschil naar leeftijd. Van de 16- tot en met 18- jarigen vindt 19% de eigen gezondheid matig tot slecht. Bij de 12- tot en met 15-jarigen is dat slechts 10%. Een derde van de jongeren heeft een chronische aandoening Chronische aandoeningen komen vaker voor met het toenemen van de leeftijd. Jongeren komen vooral bij de huisarts met aandoeningen als luchtweginfecties, astma, middenoorontstekingen, eczeem en andere huidaandoeningen. Ongeveer een derde van de jongeren heeft een chronische aandoening (figuur 8). Bij 19% van de jongeren is de chronische aandoening daadwerkelijk vastgesteld door een arts. Astma of bronchitis (8%), eczeem (5%) en migraine (4%) komen het meest voor. bijna de helft wordt hierdoor belemmerd Van de jongeren met een chronische aandoening wordt 48% hierdoor belemmerd bij dagelijkse bezigheden. Dat is 15% van de hele groep jongeren. Twee procent van de hele groep wordt zelfs sterk belemmerd. Deze percentages zijn niet veranderd ten opzichte van Ziekteverzuim is stabiel In de afgelopen maand heeft ruim een kwart van de schoolgaande jongeren in Laarbeek van school verzuimd wegens ziekte. In de regio is dit cijfer vergelijkbaar. Meisjes verzuimen vaker van school wegens ziekte dan jongens. Ten opzichte van 2007 is het ziekteverzuim gelijk gebleven, zowel in Laarbeek als in de regio. ADHD wordt vaker vastgesteld Het aantal diagnoses ADHD, is in de regio toegenomen in vergelijking met de vorige peiling (2% in 2007, 3% in 2011). In Laarbeek is een toename te zien van 0,6% naar 2%. Dit verschil is niet significant. ADHD is vaker vastgesteld bij jongens en bij de jongste leeftijdsgroep. 9

14 Geef extra aandacht aan risicojongeren maar beperk het etiketteren Jongeren met een verhoogd risico als gevolg van een aandoening op medisch of psychosociaal gebied hebben hulp op maat nodig met als uitgangspunt: niet overnemen, maar ondersteunen vanuit de behoefte en de mogelijkheden van kind en gezin. Alleen waar dat nodig is, wordt extra hulp geboden en doorverwezen. Deze werkwijze krijgt steeds meer vorm vanuit het Centrum jeugd en Gezin. Daarbij verdient ook de aanpak van het ziekteverzuim aandacht. Hierdoor kan onderliggende medische of andere problematiek zo vroeg mogelijk naar boven worden gehaald en goede zorg worden georganiseerd. Als leerlingen met frequent en langdurig ziekteverzuim tijdig en adequaat worden begeleid wordt verder verzuim en mogelijk schooluitval voorkomen. Sociale participatie Eén op de tien jongeren doet vrijwilligerswerk Voor een goede sociale ontwikkeling is het belangrijk dat jongeren op verschillende manieren participeren in de maatschappij. Ook de overheid stimuleert de maatschappelijke betrokkenheid bij de maatschappij. Een manier om een steentje bij te dragen aan de maatschappij is het verrichten van vrijwilligerswerk. In Laarbeek doet 11% van de jongeren wekelijks vrijwilligerswerk (figuur 9). Ten opzichte van 2007 en de regio is er geen verschil. Uit de regiocijfers blijkt dat jongens en meisjes even vaak vrijwilligerswerk doen. De participatie onder 16- tot en met 18-jarigen is wel hoger. Veel jongeren in Laarbeek lid van een club In totaal is 84% van de jongeren lid van een vereniging of organisatie. Naast een sportvereniging (75%), zijn de meesten lid van een zangmuziek- of toneelvereniging (11%). Vijf procent neemt deel aan een jeugdvereniging zoals de scouting. Jongens en 12-tot en met-15 jarigen zijn vaker lid van een vereniging. Meer jongeren geven mantelzorg mantelzorg is zorg die de jongere geeft aan ouder(s), broer(s), zus(sen), buren of vrienden, die voor langere tijd ziek, hulpbehoevend of gehandicapt zijn. De zorg kan bestaan uit: boodschappen doen, koken en schoonmaken, oppassen, aankleden en eten geven van jongere broertjes en zusjes, helpen met eten, medicij- 10

15 nen geven aan zieke of gehandicapte familieleden en troosten of praten over problemen met zieke familieleden. Van de jongeren in Laarbeek geeft 13% mantelzorg (figuur 9). Deze groep is groter dan in 2007 (7%)en ook groter dan in de regio (10%). Minder dan 1% van de jongeren vindt het geven van mantelzorg zwaar. Dit is 7% van alle mantelzorggevers. Sociale participatie door jongeren is en blijft belangrijk voor de leefbaarheid Veel jongeren in Laarbeek zijn actief op sociaal gebied. Blijf investeren in maatschappelijke stages. Heb aandacht voor de ondersteuningsvragen van jonge mantelzorgers en betrek ook de jeugd nog meer bij het bevorderen van sociale cohesie in de dorpen. Veiligheid Gevoel van onveiligheid: vooral bij het uitgaan Het gevoel van veiligheid in Laarbeek lijkt bij de jongeren wat te zijn toegenomen. In 2007 voel de 26% zich wel eens onveilig overdag of s avonds of s nachts. Dit is nu 22%, maar dit verschil is niet statistisch significant (figuur 10). Jongeren voelen zich vooral onveilig tijdens het uitgaan (12%) en op straat in de eigen woonbuurt (8%). Deze cijfers komen overeen met de regio. Vooral meisjes voelen zich wel eens onveilig. Op straat in eigen woonbuurt, thuis en tijdens het uitgaan voelen ze zich ook vaker onveilig dan jongens. Meer jongeren voelen zich op school veilig Een gevoel van veiligheid op school is erg belangrijk. Laarbeek heeft op dit gebied een mooie vooruitgang geboekt. In 2007 voelde nog 8% van de jongeren zich wel eens onveilig op school. Nu geldt dit nog maar voor 2% van alle jongeren (figuur 10). Betrek deze resultaten onder andere bij het maken van schoolveiligheidsplannen en het integraal veiligheidsbeleid van de gemeente. 11

16 Omgaan met geld Weinig jongeren hebben schulden Steeds meer jongeren maken al op jonge leeftijd schulden. Ze hebben moeite om met geld om te gaan. Zeven procent van de jongeren in Laarbeek komt vaak geld tekort. Eén procent heeft een schuld die ze niet binnen een maand kan aflossen (figuur 11). Regionaal geven meisjes en 16-plussers vaker aan dat ze geld tekort komen. Als jongeren vaak geld tekort komen, kan dat voor problemen zorgen. Acht procent van de Laarbeekse jongeren zit regelmatig met geldproblemen; slechts 0,4% piekert daar dag en nacht over. Forse afname gokkende jongeren Enkele jaren geleden was het gokken of spelen om geld onder jongeren erg populair. In 2007 deed 8% van de jongeren in Laarbeek dit wel eens. Nu is dit fors afgenomen, tot 2% in Ook in Zuidoost-Brabant is deze afname te zien. Het zijn nog steeds vrijwel uitsluitend jongens en 16- tot en met 18-jarigen die gokken. 12

17 Spijbelen Spijbelen is regionaal gedaald Jongeren spijbelen wel eens. Regelmatig spijbelen kan grote gevolgen hebben. Het kan een voorbode zijn voor delinquent gedrag, roken en drinken en schooluitval. In Laarbeek heeft 5% van de schoolgaande jeugd in de afgelopen maand gespijbeld. In 2007 spijbelde nog 8%. Maar dit verschil is, in tegenstelling tot de regio, niet significant. Spijbelen komt voornamelijk voor bij de oudste leeftijdsgroep (13% versus 2% van de 12- tot en met 15-jarigen). Jongeren met minder goede relatie met ouders spijbelen vaker Uit onderzoek blijkt dat een goede band met ouders en leerkrachten spijbelen voorkomt. Ongeveer één op de vijf jongeren in Laarbeek heeft een minder goede relatie met zijn/haar ouders. Jongeren die een minder goede relatie hebben met hun ouders spijbelen vaker dan de jongeren die een goede relatie met hun ouders hebben (12% vs. 5%). Internetten Internetten belangrijke vrijetijdsbesteding Met de komst van smartphones is het internet snel, gemakkelijk en overal toegankelijk. Dit zorgt ervoor dat veel jongeren online winkelen, surfen of informatie zoeken. In Laarbeek doet ongeveer één op de zeven jongeren dit dagelijks, 6% gamet dagelijks online met anderen en 54% bezoekt dagelijks social media sites. Twee procent Laarbeekse jongeren is hieraan verslaafd Moeite hebben om te stoppen met internetten, het ervaren van problemen als gevolg daarvan en het continue bezig zijn met internet, ook als men niet achter de pc zit, zijn kenmerken van compulsief internetgebruik. Aan de hand van een aantal stellingen kunnen we bepalen of er sprake is van compulsief internetgebruik. Dit is het geval bij 2% van de jongeren in Laarbeek, wat vergelijkbaar is met gemiddeld in de regio. Geslacht en leeftijd zijn geen risicofactoren. 13

18 Achtergrondkenmerken Achtergrondkenmerken bepalen de verschillen Bepaalde gezondheidsproblemen of knelpunten doen zich vaker voor bij bepaalde groepen 12 tot en met 18 jarigen. In bovenstaande thema s is reeds op basis van regionale cijfers de invloed van geslacht en leeftijd besproken. Daarnaast zijn ook verschillen zichtbaar op basis van achtergrondkenmerken als gezinssamenstelling, onderwijstype, etniciteit en opleiding en werksituatie van de ouders. Gezinssamenstelling en onderwijsniveau zijn van invloed Bij jongeren die in een nieuwgevormd gezin of eenouder gezin wonen, komen relatief vaker problemen voor dan bij jongeren die bij beide (biologische) ouders wonen. In Laarbeek woont 4% van de jongeren bij zijn/haar vader of moeder en zijn/haar partner en 6% in een eenouder gezin. Deze percentages liggen beide lager dan gemiddeld in de regio (10%). Het onderwijstype dat de jongere volgt is eveneens van invloed op het voorkomen van bepaalde problemen of knelpunten. In Laarbeek volgt 41% van de jongeren een lager onderwijstype: 24% VMBO of praktijkonderwijs en 17% MBO. Bijna de helft (46%) volgt HAVO, VWO, HBO of universiteit. Dit komt overeen met de regio. Ook etniciteit en sociaal economische status spelen een rol Verder is etniciteit een belangrijke factor die gezondheidsverschillen verklaart. In Laarbeek is 95% van de jongeren van autochtone afkomst. In de regio is dit 85%. Westers-allochtoon is 2% en 3% van de jongeren is niet-westers allochtoon. Ook deze percentages zijn lager dan in de regio. Daarnaast doen zich gezondheidsverschillen voor tussen jongeren op basis van de sociaaleconomische status van hun ouders. Als indicatoren voor sociaal economische status gebruiken we opleiding en werksituatie van de ouders. In Laarbeek heeft 2% van de ouders geen opleiding of alleen basisonderwijs; 24% heeft ten hoogste een MAVO of MBO-kort opleiding (hoger dan in de regio). Twee procent van de jongeren in Laarbeek heeft geen werkende ouder of verzorger en van 7% van de jongeren is één of beide ouders werkloos, arbeidsongeschikt en/of langdurig ziek. In de Regio kernpunten is in een tabel weergegeven welke achtergrondkenmerken van invloed zijn op het voorkomen van enkele belangrijke kernindicatoren. 14

19 Advies op maat naar aanleiding van deze resultaten In dit document met kernpunten beschrijft de GGD Brabant Zuidoost de belangrijkste resultaten van de Jeugdmonitor ten aanzien van het welzijn, gedrag, de risico s en de behoeften van jongeren in uw gemeente. Het onderzoek wordt elke vier jaar herhaald om veranderingen te kunnen signaleren. De resultaten kunnen gebruikt worden voor onderbouwing of aanpassing van het jeugd(gezondheids)beleid in uw gemeente, maar ook bijvoorbeeld voor het bepalen van de inzet van de extra middelen die de gemeenten naar verwachting in 2013 krijgen om het overgewicht bij jongeren verder terug te dringen. De inzet van deze middelen is primair gericht op voeding en bewegen, maar daar waar mogelijk kan een verbredingslag worden gemaakt naar andere leefstijlthema s. Hierdoor kan een extra impuls worden gegeven aan activiteiten die op wijk- en schoolniveau worden uitgevoerd én voor de invoering van een extra contactmoment van jeugdgezondheidszorg voor adolescenten. De resultaten van de gezondheidsmonitor kunnen ook gebruikt worden voor andere beleidsterreinen zoals LGB, onderwijs, WMO, sport en armoede. De GGD Brabant-Zuidoost adviseert u graag op maat naar aanleiding van deze resultaten. Onze onderzoekers kunnen de resultaten van deze Jeugdmonitor toelichten in een persoonlijk gesprek of een presentatie verzorgen, bijvoorbeeld binnen een netwerkoverleg Jeugd in uw gemeente. Uw adviseur Lokaal gezondheidsbeleid kan u adviseren over de gezondheidsthema s zoals ze binnen het lokale gezondheidsbeleid in uw gemeente opgepakt (kunnen) worden. Zij zal hierbij nauw samenwerken met de jeugdarts. Hij of zij kan op basis van kennis van de praktijk en expertise als sociaal geneeskundige, een belangrijke inbreng hebben bij het tot stand komen van een overall plan voor de aanpak van de gezondheid van de jeugd in uw gemeente. De contactpersonen voor uw gemeente zijn: Ellen van Bree, adviseur LGB, tel , e.van.bree@ggdbzo.nl Marie-Jose Ackens, Jeugdarts JGZ, tel , m.ackens@ggdbzo.nl U kunt de resultaten van de Jeugdmonitor 12- tot en met 18-jarigen net als de andere monitors van de GGD vinden in het tabellenboek voor uw gemeente en op De cijfers van uw gemeente kunt u daar ook vergelijken met omringende gemeenten in Zuidoost-Brabant. 15