Behandeld door Saskia Agterdenbos T.a.v. E Van

Transcriptie

1 Aan R.A.D. Hoeksche Waard Behandeld door Saskia Agterdenbos T.a.v. René Huisman en Jan van de Merwe E saskia.agterdenbos@mwhglobal.com Van Xavier Maurer en Saskia Agterdenbos T Betreft Beleids- en uitvoeringsnotitie handhaving bij invoering Goed Scheiden Loont Projectnummer M14A1029 T.b.v. invoering Goed Scheiden Loont Kopie naar Marianne Zegwaard Documentnaam _beleidsnotitie handhaving GSL 1 Inleiding Aanleiding RAD Hoeksche Waard is voornemens om per 2016 een afvalinzamelsysteem in te voeren dat gebruik maakt van tariefdifferentiatie onder de naam Goed Scheiden Loont (GSL). Actieve handhaving op de afvalinzameling wordt gezien als een belangrijke bijdrage aan een vlot en succesvol gebruik van het nieuwe systeem. In deze notitie worden de verwachte effecten en veranderingen van het nieuwe inzamelsysteem besproken, waarbij een beleidskader en concrete aanpak worden gepresenteerd. Uitgangspunten Goed Scheiden Loont De invoering van het volumefrequentiesysteem in het RAD-gebied heeft drie doelstellingen: 1. verminderen van het aanbod aan restafval per huishouden; 2. eerlijker verdeling van de kosten over de burgers (hoe minder restafval een huishouden aanbiedt, hoe minder dit huishouden betaalt); 3. duurzaamheid (minder restafval, minder verbranding, meer hergebruik, minder CO 2 -uitstoot). Doel van deze beleidsnotitie Deze notitie maakt inzichtelijk welke veranderingen en effecten verwacht worden na invoering van GSL, en hoe actieve handhaving een positieve bijdrage levert aan het slagen hiervan. Gebaseerd op de huidige werkwijze en tijdsbesteding wordt een aanpak opgesteld voor de toekomstige aanpak van problemen en handhavingsinzet. Zo ontstaat een praktische handleiding voor het uitvoeren en invullen van een zinvolle handhaving die bijdraagt aan een soepele invoering van GSL. Opbouw notitie Deze notitie besteedt kort aandacht aan de wijze waarop de huidige handhaving is georganiseerd (hoofdstuk 2). Daarna wordt in hoofdstuk 3 besproken welke aandachtspunten en veranderingen verwacht worden na invoering van GSL in de Hoeksche Waard, gebaseerd op ervaringen van andere gemeenten. In hoofdstuk 4 volgt het beleidskader voor de toekomstige handhaving, zodat zowel voor bestuurders als uitvoerders duidelijk is hoe er met meldingen wordt omgegaan en wat de procedures bij overtredingen zijn. De praktische inzet van de handhaving wordt beschreven in 1 / 9 Postadres Postbus AG DELFT Nederland T +31(0) Bezoekadres Poortweg PA DELFT Nederland

2 hoofdstuk 5. Ten slotte worden in hoofdstuk 6 enkele aandachtspunten besproken voor het inventariseren en evalueren van overtredingen en de bijbehorende handhavingsinzet. 2 Huidige werkwijze handhaving afvalbeheer Taken en werkgebied RAD heeft een Bijzonder Opsporingsambtenaar (BOA) in dienst die verantwoordelijk is voor toezicht op en handhavin g van de afvalstoffenverordening binnen het verzorgingsgebied van RAD. De vijf gemeenten in de Hoeksche Waard hebben hiervoor zelf geen BOA s in dienst. De meest voorkomende meldingen betreffen aanbieding of vermissing van minicontainers, bijplaatsing van afval op locaties met gemeentelijke afvalbakken of verzamel containers en afvaldumpingen. Bij afvaldump en bijplaatsingen wordt onderscheid gemaakt tussen huishoudelijk (zakken) en grof (bijvoorbeeld apparaten) afval. Huishoudelijk afval wordt door de BOA afgevoerd. Grof afval dat niet door de BOA afgevoerd kan worden, is de verantwoordelijkheid van de gemeente of beherende partij. Wanneer de BOA gevaarlijk afval aantreft, zoals asbest en accu s, dan valt dit onder de verantwoordelijkheid van de beherende partij zelf. Daarnaast zijn in het verzorgingsgebied van RAD ook andere gebiedsbeheerders actief, zoals het Waterschap Hollandse Delta, Staatsbosbeheer, Provincie en HW Wonen. Deze partijen zijn verantwoordelijk voor hun eigen gebieden, maar bieden eventueel aangetroffen afval wel aan bij RAD. De lediging van publieke afvalbakken vallen onder de verantwoordelijkheid van de betreffende gemeenten. Registratie meldingen De BOA ontvangt dagelijks via het systeem van RAD geprinte meldingen. Deze zijn afkomstig van burgers en gemeenten in het verzorgingsgebied. Daarnaast is niet vastgelegde, maar waardevolle informatie voorhanden via chauffeurs en medewerkers van de inzamelvoertuigen en via andere partijen die actief zijn in de Hoeksche Waard. Ook is er goed contact tussen de BOA van de RAD met de BOA s van de deelnemende gemeenten en de politiebeambte, die in het gebied verantwoordelijk is voor milieuzaken. De huidige handhaving kenmerkt zich door goede en directe contacten tussen alle betrokken partijen. Het is wenselijk deze informatie te registreren zodat een compleet overzicht ontstaat. RAD maakt geen gebruik van het landelijke BOA-registratiesysteem (BRS). Er bestaat wel de wens dit systeem te gebruiken omdat andere gebiedsbeheerders er ook gebruik van maken, zodat er mogelijk makkelijker informatie uitgewisseld kan worden. RAD gebruikt momenteel het systeem Byspy. Dit bestaat uit een database waarin per huisnummer handhavingszaken aangemaakt worden Hierin kunnen meldingen aan locaties gekoppeld worden, zodat inzichtelijk wordt waar en welk afval gevonden wordt. Er wordt gezocht op huisnummer waarna alle informatie over dit adres getoond wordt zoals overtredingen, opgemaakte verbalen en correspondentie met bewoners. Overtredingen worden, indien van toepassing, gecodeerd volgens feitcodes uit het handboek politie. Het is een handzaam systeem dat makkelijk vanaf pc, tablet en telefoon gebruikt wordt. De administratietijd is minimaal, omdat de meeste administratie buiten en onderweg direct verwerkt wordt. 2 / 9

3 Onderstaand overzicht geeft het aantal waarschuwingen weer voor de meest voorkomende categorieën overtredingen in 2014 met betrekking tot het aanbieden van afvalstoffen: Feit Aanbieden van huishoudelijke afvalstoffen op andere momenten dan de vastgestelde tijden en dagen Aanbieden van andere categorieën afvalstoffen via inzamelmiddel dan waarvoor bedoeld* Huishoudelijke afvalstoffen niet op de voorgeschreven wijze aanbieden* Huishoudelijke afvalstoffen anders aangeboden dan via het daarvoor bestemde inzamelmiddel* Andere categorieën afvalstoffen dan huishoudelijke afvalstoffen aanbieden aan de inzameldienst Aantal waarschuwingen 2014 Opmerkingen 220 Dit betreffen ook containers die na lediging te lang op de aanbiedplaatsen blijven staan 155 Met name in januari, februari en maart (gerichte acties op misbruik Plastic heroes zakken) 59 Met name in de zomermaanden 47 Met name oktober, november en december * Deze meldingen worden met name veroorzaakt door verkeerd gebruik van Plastic Hero zakken. Verkeerd gebruik wil zeggen dat de zakken worden gebruikt voor restafval in de minicontainers en niet voor het aanbieden van plastic. Van onderstaande feiten is alleen het aantal meldingen bekend: Feit Aantal meldingen 2014 Opmerkingen Illegale dumpingen binnen beheergebied gemeente (bijplaatsingen en grofvuil) Illegale dumpingen binnen beheergebied Staatsbosbeheer Illegale dumpingen binnen beheergebied Natuurmonumenten Illegale dumpingen binnen beheergebied waterschap Hollandse Delta * Geregistreerd door RAD Meldingen niet uitgesplitst, waardoor er geen zicht is op aantal gerelateerd aan afval * Vaak komen bijplaatsingen op dezelfde locaties voor. Het betreft dus niet per se verschillende locaties. Werkwijze handhaving Binnengekomen meldingen worden door de BOA beoordeeld op relevantie. De ervaring leert dat bijna alle meldingen in behandeling genomen worden. De locatie wordt bezocht om te constateren of er nog steeds sprake is van de gemelde overtreding. Vervolgens worden deze stappen doorlopen: 3 / 9

4 Indien overtreder kan worden achterhaald: 1. Eerste overtreding: waarschuwing 2. Tweede overtreding: waarschuwing en begeleidende brief 3. Derde overtreding: proces verbaal en boete Indien overtreder niet kan worden achterhaald: 1. Afval verwijderd of overlast aangepakt Afhankelijk van de ernst van de overtreding kan het aantal waarschuwingen ook worden beperkt tot één. Bij een tweede overtreding kan dan direct tot het uitschrijven van een boete worden gegaan. In hoofdstuk 5 is weergegeven op welke wijze wordt opgetreden. Er worden weinig boetes uitgeschreven: in 2014 ging het in totaal om 7 boetes. De hoogte van een boete is 90,-. Het lage aantal boetes is met name te verklaren door de huidige aanpak: met name het steekproefsgewijs controleren van inzamelmiddelen blijkt effectief in het voorkomen van ongewenst gedrag. Een andere verklaring is het feit, dat de overtreder niet altijd achterhaald kan worden (met name bij dumpingen en bijplaatsingen). 3 Verwachte ontwikkelingen bij invoering GSL Door de invoering van het nieuwe inzamelsysteem GSL is het aannemelijk dat mensen ander afvalaanbiedgedrag gaan vertonen. Er wordt namelijk een tarief aan het aanbieden van restafval gekoppeld. Verandering van afvalaanbiedgedrag wordt verwacht vanuit gewoonte (aanpassen aanbiedgedrag afvalstromen) en financieel gewin (ontwijken betaling voor lediging). Ervaring met de invoering van GSL in andere gebieden leert ook dat dit de meest voorkomende problemen zijn (evaluatie handhaving GSL AVRI). Mede op basis van de ervaringen van andere gemeenten, die een dergelijk systeem hebben ingevoerd (zie onder andere evaluatie handhaving GSL van AVRI), kunnen de volgende typen overtredingen verwacht worden: Type overtredingen Overbeladen grijze minicontainers (open deksels) Voor bewoners loont het om hun minicontainer minder vaak aan te bieden. Dit kan tot gevolg hebben dat bewoners hun container overbeladen aanbieden, om het teveel aan restafval toch aan te kunnen bieden, dan wel het aantal ledigingen terug kunnen brengen. Minicontainers met open deksel veroorzaken zwerfafval en kunnen problemen geven bij de lediging. Dumping en bijplaatsing van (grof) restafval Aanbieden in de minicontainer of verzamelcontainer wordt ontweken door het restafval te dumpen 4 / 9

5 in bijvoorbeeld openbare prullenbakken of op willekeurige plekken in de openbare ruimte. Daarnaast komt het ook voor dat restafvalzakken naast de verzamelcontainer worden geplaatst. Afvoeren van restafval via herbruikbare afvalstromen Restafval wordt (al dan niet verborgen) afgevoerd via de vrij toegankelijke inzamelmiddelen voor herbruikbare stromen (ontlopen tariefstelling), zoals de GFT minicontainer of de zak voor kunststof verpakkingsafval. Afvoeren van restafval via de milieustraat Deze overtreding valt buiten de taken van de BOA (taak beheerder milieustraat), maar wordt hier wel als aandachtspunt genoemd omdat het ook een ongewenste overtreding als gevolg van de invoering van GSL betreft. Om de aanbieding van afval in minicontainers of verzamelcontainers te ontwijken, zal het aanbod van (verborgen) restafval op de milieustraat mogelijk toenemen. Hoewel op de milieustraat ook regels worden gehanteerd voor het aanbieden van restafval, kan dit ook leiden tot confrontaties met bewoners. 4 Beleidskader en uitgangspunten handhaving Rol handhaving Handhaving speelt een belangrijke rol in de invoering van GSL en verder succesvol verloop. Daarom is het wenselijk een strikte handhaving te voeren. Handhaving staat echter niet op zichzelf, maar is onderdeel van een bredere inzet van communicatie met als doel bewustwording onder bewoners over het aanbieden van hun afval. Handhaving fungeert in principe als zichtbare controle, en indien nodig als stok achter de deur. Door het aankondigen en uitvoeren van zichtbare controles wordt gestuurd op juist aanbiedgedrag en het voorkomen van bijplaatsingen. Uit ervaring blijkt dat handhaving ook helpt om de sociale controle op het aanbieden van afval te versterken. Actieve handhaving zal daarom ook bijdragen aan een effectieve uitvoering van GSL. Doel handhaving 1. Stimuleren gewenst aanbiedgedrag 2. Corrigeren verkeerd aanbiedgedrag 3. Vergroten sociale controle op aanbiedgedrag 4. Snelle en effectieve invoering GSL Te handhaven aanbiedregels Op basis van de huidige en verwachte overtredingen wordt na invoering van GSL de nadruk van de handhavingsinzet gelegd op de volgende aanbiedregels: Juist aanbieden van minicontainers Controle gegevens chip/sticker en gebruiker Controle overbeladen minicontainers (open deksel) Zuiverheid van de verschillende afvalstromen Controle op verborgen restafval en zuiverheid herbruikbare afvalstromen Voorkomen afvaldumpingen en bijgeplaatst afval Controle op afvaldump op willekeurige plekken in de openbare ruimte 5 / 9

6 Controle op bijplaatsingen bij containerlocaties en aanbiedplekken Aandachtspunten handhaving De onderstaande tabel geeft de twee belangrijkste aandachtspunten van de handhavingsaanpak met bijbehorende (verwachte) overtredingen weer. Aandachtspunt Schone en veilige openbare ruimte (overlast direct merkbaar voor omwonenden en gebruikers openbare ruimte) Verhogen afvalscheidingspercentage (overtredingen leiden niet tot overlast openbare ruimte) Overtredingen Overbeladen minicontainers (open deksel) Bijplaatsing op container- en aanbiedlocaties Willekeurige afvaldump Bijplaatsing afval in of naast openbare prullenbakken Ontduikgedrag door restafval met herbruikbare afvalstromen aan te bieden Controle aanwezigheid chip minicontainers (rechtmatig gebruik) Uitgangspunten handhaving rond GSL Bij invoering van GSL wordt voorgesteld een drietraps aanpak te hanteren in de uitvoering van de handhaving. Door het combineren van voorlichting, controle, en sancties wordt juist gedrag gestimuleerd, maar indien nodig ongewenst gedrag ook bestraft. De eerste stap wordt in principe al voorafgaand en tijdens de invoering door een algemene communicatie campagne ingevuld. Gedurende de invoer zal zowel door algemene communicatie als door de BOA s op specifieke aandachtspunten die blijven bestaan de nadruk gelegd worden. De volgende stappen worden doorlopen: Informeren Wat is GSL, waarom invoering GSL, welke regels gelden er en waarom? Hoe wordt er gecontroleerd en wat gebeurt er als een overtreding wordt geconstateerd? (Na stap Verbaliseren: communiceren handhavingsresultaten) Controleren: Al dan niet steekproefgewijs controleren (gedurende bepaalde periode) Aanspreken en informeren overtreders Verbaliseren: Al dan niet steekproefgewijs controleren (gedurende bepaalde periode) wanneer aanspreken en informeren onvoldoende effect heeft. Waarschuwing/beboeten overtreders Rol- en taakverdeling De taakverdeling tussen de verschillende betrokken partijen blijft min of meer ongewijzigd. Waar de invoering van GSL om extra aandacht en inzet van de BOA vraagt, heeft de invoering van GSL ook 6 / 9

7 gevolgen voor de andere betrokken partijen, met name wat betreft de verwijdering van bijgeplaatst afval bij containers (taak gemeente) en afvaldumpingen (Staatsbosbeheer, Natuurmonumenten, provincie en waterschap). Voor de verschillende betrokken partijen leidt invoering van GSL tot de volgende aandachtspunten en taakverdeling: RAD: verantwoordelijk voor toezicht op naleving afvalstoffenverordening coördinatie en uitvoering toezicht en handhaving afvoer bijplaatsingen huishoudelijk afval gemeenten: signaleringsfunctie verwijdering grof afval leging openbare prullenbakken (evt. aanpassen inworpopening) overige betrokken partijen: Nulmeting verantwoordelijk voor aanpak overtredingen en oplossen ervan binnen taakgebied verwijdering grof afval signaleringsfunctie voor overtredingen binnen taakgebied gemeenten/rad Voorafgaand aan de invoer van GSL is het noodzakelijk de informele informatie die nu vanuit gemeenten bij RAD terecht komt (en deels ook informeel afgehandeld wordt) te registeren zodat een completer beeld van het aantal overtredingen ontstaat. Het is van belang deze nulsituatie voorafgaand vast te leggen zodat de resultaten van het aantal meldingen na invoering van GSL vergeleken kunnen worden met het aantal meldingen in Zonder een compleet beeld van het aantal meldingen in 2015 kan het aantal meldingen tijdens de invoering van GSL een vertekend beeld geven (stijging meldingen). Een mogelijk gevolg hiervan is dat gemeenten vaker een beroep zullen doen op RAD, omdat ze het stijgend aantal meldingen toeschrijven aan de invoering van GSL, en de extra inzet die dit met zich meebrengt mogelijk ook als verantwoordelijkheid voor de RAD zien. 5 Handhavingsinzet Goed Scheiden Loont Inzet en aanpak Al voor de invoering van GSL (vanaf medio september 2015) wordt de huidige BOA-capaciteit tijdelijk verdubbeld, waardoor twee BOA s beschikbaar zijn om het eventuele ongewenste gedrag te corrigeren, positief te beïnvloeden en aan bewoners te laten zien hoe en waarom juiste afvalinzameling gerealiseerd kan worden. Onderstaande tabel laat zien welke stappen worden ondernomen nadat overtredingen gemeld zijn: Aandachtspunt Overtreding Aanpak Schone en veilige openbare ruimte Overbeladen minicontainers (open deksel) BOA bepaalt op basis van het risico op zwerfafval of er sprake is van overtreding 1 e constatering: waarschuwing 2 e constatering: proces verbaal en boete 7 / 9

8 Bijplaatsing op containeren aanbiedlocaties Preventieve handhaving: gebruik gele en rode kaarten door beladers inzamelvoertuig onderzoek naar achterhalen overtreder. Indien gevonden: 1 e constatering: proces verbaal en boete Na afhandeling onderzoek afwegen mogelijkheid tot plaatsing sticker die wijst op onjuist aanbiedgedrag (verwijdering bijplaatsing op later moment) Preventief plaatsen sticker op inzamelvoorziening. Willekeurige afvaldump onderzoek naar achterhalen overtreder. Indien gevonden: 1 e constatering: proces verbaal en boete Verhogen afvalscheidingspercentage Bijplaatsing in of naast openbare prullenbakken Aanbieden inzamelmiddel buiten aanbiedtijden Ontduikgedrag door restafval bij herbruikbare afvalstromen aan te bieden Na afhandeling onderzoek afwegen mogelijkheid tot plaatsing sticker die wijst op onjuist aanbiedgedrag (verwijdering bijplaatsing op later moment) onderzoek naar achterhalen overtreder. Indien gevonden: 1 e constatering: proces verbaal en boete 1 e constatering: waarschuwing 2 e constatering: proces verbaal en boete Bij minicontainers: 1 e constatering: proces verbaal en boete Bij verzamelcontainers en PMD zakken: onderzoek naar herkomst onjuist aangeboden afval en indien overtreder te achterhalen is: 1 e constatering: proces verbaal en boete Controle aanwezigheid chip mini-containers (rechtmatig gebruik) Verwijderen van restafval uit verzamelcontainer of PMD zak om afkeur lading te voorkomen. 1 e constatering: proces verbaal en boete Mogelijkheid tegen betaling nieuwe chip te laten plaatsen. 8 / 9

9 6 Afhandeling en evaluatie Deze notitie beschrijft de verwachte problemen en mogelijkheden om door middel van specifieke handhaving de invoering van GSL zo soepel en succesvol mogelijk te laten verlopen. Het is echter belangrijk tijdens de invoering aandacht te blijven geven aan de mate waarin in deze notitie gestelde aandachtspunten en handelingen hun doel bereiken. Indien de signaleringsfunctie van de gemeenten en gebiedsbeheerders voorafgaand aan de invoering van GSL wordt geformaliseerd, ontstaat er een completer beeld van het aantal meldingen en overtredingen. In het registratieprogramma Byspy is het mogelijk maandelijks een uitdraai te maken van de registraties. Zo kan na invoering van GSL bekeken worden of het aantal melden en overtredingen overeenkomt met de verwachting ten opzichte van de nulsituatie. Tevens blijkt hieruit of problemen opgelost worden (slechts één of twee meldingen per locatie) of structureel blijven bestaan. Op basis hiervan kan ook de effectiviteit van de handhavingsmaatregelen inzichtelijk gemaakt worden. Eventueel kan met de praktische kennis die al bij de BOA aanwezig is een andere aanpak gekozen worden. 9 / 9