Inspectie Werk en Inkomen. Toezicht op certificatie- en keuringsinstellingen

Transcriptie

1 Inspectie Werk en Inkomen Toezicht op certificatie- en keuringsinstellingen

2 IWI houdt toezicht op Uitvoeringsinstituut Werknemersverzekeringen (UWV) Centrale organisatie werk en inkomen (CWI) Stichting Inlichtingenbureau Gemeenten (IB) Bureau Keteninformatisering werk en inkomen (BKWI) Sociale Verzekeringsbank (SVB) Raad voor Werk en Inkomen (RWI) Gemeenten Sociaal-Economische Raad (SER) Pensioen- en Verzekeringskamer (PVK) Certificatie- en keuringsinstellingen (cki s) College voor de toelating van bestrijdingsmiddelen (CTB) Onafhankelijk Transparant Responsief Professioneel Inspectie Werk en Inkomen Door de Wet Structuur uitvoering werk en inkomen is de uitvoeringsstructuur van de sociale zekerheid ingrijpend gewijzigd. Met deze wet is ook een nieuwe toezichthouder ingesteld: de Inspectie Werk en Inkomen (IWI). De inspectie houdt onafhankelijk toezicht op de uitvoeringsorganisaties die de werknemers- en volksverzekeringen uitvoeren en op de gemeenten in hun rol als uitvoerder van de sociale voorzieningen. IWI oordeelt ook over de werking van het stelsel van werk en inkomen, door bijvoorbeeld te kijken naar de wijze waarop CWI, UWV, SVB en gemeenten samenwerken bij de uitvoering van hun taken. Verder houdt IWI toezicht op de Sociaal-Economische Raad, de Pensioen- en Verzekeringskamer en certificatie- en keuringsinstellingen op het terrein van arbeidsomstandigheden. De resultaten van het onderzoek neemt de inspectie op in openbare rapporten. Zij brengt deze onder de aandacht van belanghebbenden en van de samenleving. De inspectie rapporteert over haar toezicht aan de minister van Sociale Zaken en Werkgelegenheid en aan de uitvoeringsorganisaties en gemeenten, zodat zij het beleid, de sturing en de uitvoering gericht kunnen aanpassen en verbeteren. De inspectie is een organisatie van het Ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid en is gevestigd in Den Haag.

3 Toezicht op certificatie- en keuringsinstellingen

4 Oktober 2004 ISBN

5 Ten geleide Voor u ligt het eerste toezichtplan van de Inspectie Werk en Inkomen voor certificatie- en keuringsinstellingen. Dit toezichtplan maakt onderdeel uit van de meerjarenplan- en jaarplancyclus van de inspectie. De Inspectie Werk en Inkomen heeft besloten meer aandacht te besteden aan het toezicht op de certificatie- en keuringsinstellingen. Daarom heeft de inspectie een ontwikkelproject gestart om tot planmatig en transparant toezicht op de certificatie- en keuringsinstellingen te komen. In dat kader past een beschrijving van de werkvelden waarop de certificatie- en keuringsinstellingen werkzaam zijn. Tevens worden de uitgangspunten van het toezicht weergegeven. De inspectie wil jaarlijks enkele werkvelden onderzoeken. Gezien de veelheid aan wettelijke werkvelden waarop de certificatie- en keuringsinstellingen werkzaam zijn, is hiervoor een meerjarenplanning gemaakt. Dit toezichtplan is gebaseerd op verwachte ontwikkelingen op het gebied van accreditatie en certificatie. Definitieve besluitvorming, opgedane ervaringen en ontwikkelingen in de omgeving van de inspectie, kunnen leiden tot aanpassing van het huidige toezicht. Mr. L.H.J. Kokhuis Inspecteur-generaal

6

7 Toezicht op certificatie- en keuringsinstellingen Inhoud 1 Toezichtvisie Doel van het toezicht Inhoud en reikwijdte Actoren Uitgangspunten en kernwaarden Toezichtpraktijk 10 2 Programma van toezicht Typen onderzoek Meerjarenprogramma Het toekomstige stelsel 16 Lijst van afkortingen 19 Bijlage:Toelichting wettelijke werkvelden 20 Publicaties van de Inspectie Werk en Inkomen 23

8 6 Inspectie Werk en Inkomen Toezicht op certificatieen keuringsinstellingen

9 Toezicht op certificatie- en keuringsinstellingen Toezichtvisie 2 Programma van toezicht 3 Het toekomstige stelsel

10 8 Inspectie Werk en Inkomen Toezichtvisie 1 Toezichtvisie 1.1 Doel van het toezicht Het toezicht van de Inspectie Werk en Inkomen (IWI) draagt bij aan het bereiken van de doelstellingen van de wetgever op het terrein van werk en inkomen. In het geval van de certificatie- en keuringsinstellingen (cki s) op het gebied van arbeidsgezondheid en productveiligheid doet de inspectie dit door vast te stellen in hoeverre deze zelfstandige bestuursorganen voldoen aan eisen van rechtmatigheid en doeltreffendheid. Deze eisen zijn vastgelegd in aanwijzingsvoorschriften. Het toezicht op individuele cki s is erop gericht dat deze instellingen blijvend voldoen aan deze aanwijzingsvoorschriften. Daarnaast beoordeelt de inspectie ook de werking van het stelsel op de vraag of het geheel van betrokken instellingen zodanig functioneert dat de doelen van de wetgever ten aanzien van veiligheid en gezondheid worden bereikt. De inspectie wil met haar toezichtactiviteiten de kwaliteit van de uitvoering door cki s bevorderen. 1.2 Inhoud en reikwijdte In de Warenwet en de Arbeidsomstandighedenwet (Arbowet) 1998 en daarop gebaseerde regelgeving worden werkzaamheden genoemd waarvoor werkgevers of werknemers verplicht een certificaat nodig hebben. Ook is voorgeschreven dat gevaarlijke producten verplicht (periodiek) gekeurd moeten worden. De nationale wetgeving op het gebied van producten verandert voortdurend onder Europese invloed. Keuringstaken worden steeds vaker overgebracht naar het private domein. Eind 2004 zijn 25 cki s aangewezen voor wettelijke taken op uiteenlopende werkvelden. Veel instellingen zijn werkzaam op meer dan één werkveld. Jaarlijks komen er cki s en werkvelden bij. De verschillende werkvelden zijn geordend naar type certificaat of keuring: een product, een persoon (vakbekwaamheid), of een systeem. In bijlage 1 worden de werkvelden toegelicht. Tot 2005 was het toezicht van de inspectie gebaseerd op de bevindingen van de Raad voor Accreditatie (RvA) als accrediterend orgaan. In 2005 wordt nieuw beleid geïmplementeerd, waarin de inspectie een sterkere regiefunctie heeft ten aanzien van de werkzaamheden van de RvA. In dit toezichtplan is waar mogelijk en zinnig met dit nieuwe beleid van het Ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid (SZW) rekening gehouden. 1.3 Actoren De minister van SZW wijst instellingen aan die gerechtigd zijn om op te treden als certificatieen keuringsinstelling op het gebied van arbeidsomstandigheden of productveiligheid. In de aanwijzingsbeschikking stelt de minister eisen aan het functioneren van een cki.verder moet een cki de voorschriften naleven die zijn opgenomen in relevante wetgeving zoals de Arbowet, de Warenwet en de Algemene wet bestuursrecht (Awb). Na aanwijzing door de minister is een cki een zelfstandig bestuursorgaan (zbo) voor dat deel waarop de aanwijzing betrekking heeft. Het toezicht op de cki s is aan de Inspectie Werk en Inkomen opgedragen. IWI maakt daarbij onder meer gebruik van beoordelingen door de RvA. De controle op de naleving van de Arbo- en Warenwetregelgeving blijft een taak van de Arbeidsinspectie (AI).Ten aanzien van de cki s ontbreekt een gedifferentieerd sanctie- en maatregelenbeleid. IWI en de AI zijn gezamenlijk (de SZW-inspecties) gepositioneerd onder één inspecteur-generaal en dit kan een belangrijke impuls geven aan de intensivering van de samenwerking. Die samenwerking vindt nu al plaats in het kader van het aanwijzingsonderzoek van IWI. De materiedes-

11 Toezicht op certificatie- en keuringsinstellingen kundigheid van de AI heeft een belangrijke meerwaarde in de beoordeling van de (kandidaat)cki. IWI gaat na of uitwisseling van methodieken op structurele basis zinvol is en welke mogelijkheden er zijn voor een gezamenlijke aanpak op risicovolle werkvelden. Het een en ander brengt met zich mee dat de inspectie in toenemende mate een beroep zal gaan doen op de deskundigheid van de AI. Hierover zal IWI nadere afspraken maken. 1.4 Uitgangspunten en kernwaarden In het Jaarplan 2005 van de inspectie zijn het algemene karakter van het toezicht door IWI, de voorwaarden voor effectief toezicht en een verantwoorde aanpak omschreven. Die gelden uiteraard ook voor het toezicht op de cki s. Het toezicht van IWI is signalerend, dus niet sturend of corrigerend. De inspectie heeft geen interventiemogelijkheden. De inspectie doet in haar rapportages geen aanbevelingen over de wijze waarop de uitvoering of het beleid kunnen worden verbeterd. De inspectie formuleert haar oordelen wel zodanig dat de onderzochte organisaties en/of minister zoveel mogelijk in staat zijn adequate maatregelen te treffen. De inspectie volgt de verbetermaatregelen van de cki s.als de maatregelen onvoldoende resultaat opleveren, moet de minister ingrijpen. De inspectie hanteert als uitgangspunt dat zij publicaties openbaar maakt, tenzij er dringende redenen zijn om dat niet te doen. Cki s zijn zelfstandige bestuursorganen die namens de minister openbaar gezag uitoefenen. De verantwoording over deze taak en het oordeel van de inspectie daarover hebben dus een openbaar karakter.anderzijds zijn cki s private instellingen die in concurrentie hun taak uitoefenen. Informatie kan een bedrijfsgevoelig karakter hebben. Dergelijke vertrouwelijke informatie zal de inspectie alleen in openbare rapporten weergeven in een niet tot individuele cki s herleidbare vorm.vertrouwelijke informatie zal de inspectie conform de departementale regels inzake de Wet openbaarheid bestuur behandelen. Rapporten die onderdeel uitmaken van de beslissing van de minister van SZW tot aanwijzing van een cki, hebben altijd een vertrouwelijke status. De inspectie hanteert vaste werkwijzen bij het uitoefenen van haar toezicht, zodat cki s weten waar ze met de inspectie aan toe zijn. Door open te zijn over haar werkwijzen wil de inspectie bijdragen aan het vertrouwen van de zbo s dat de inspectie zorgvuldig te werk gaat. De inspectie wil zbo s niet meer dan nodig belasten. Daarom zal zij zoveel mogelijk gebruik maken van al bestaande informatie en haar activiteiten afstemmen met de andere toezichthouders (AI en RvA). Dit kan leiden tot meer doelmatigheid (reductie van overlap) en sluitend toezicht. De inspectie zal in ieder geval zoveel mogelijk gebruik maken van de resultaten van onderzoeken door de AI en de RvA en afstemmen met onderzoeken van andere ministeries. De inspectie gaat ervan uit dat iedere zbo alle gegevens en inlichtingen verstrekt die voor de uitoefening van haar taak noodzakelijk zijn en meewerkt aan onderzoek (in opdracht) van de inspectie.

12 10 Inspectie Werk en Inkomen Toezichtvisie 1.5 Toezichtpraktijk De inspectie wil in toenemende mate producten voortbrengen die ingaan op specifieke, actuele risico s die IWI onderscheidt in de uitvoering. De keuze om te werken vanuit risicoanalyse komt voort uit de noodzaak keuzes te maken bij de inzet van beperkt beschikbare capaciteit. IWI kan nu eenmaal niet alles onderzoeken. Daarom differentieert IWI haar toezicht al naar gelang de risico s die zij onderscheidt. Bij instanties die hun zaken goed op orde hebben volstaat de inspectie met toezicht met minder diepgang dan bij uitvoerende instanties die hun zaken niet goed op orde hebben (proportionaliteitsbeginsel). De inspectie gaat ervan uit dat de zbo een grote verantwoordelijkheid heeft om de eigen processen, inclusief de verantwoording aan de minister, op orde te krijgen en te houden. Die verantwoordelijkheid krijgt gestalte in de jaarlijkse verantwoording van de cki.als onderdeel van deze verantwoording vraagt de inspectie twee eigen verklaringen van de cki s. Met de eerste verklaring geeft de cki aan dat de jaarlijks verplichte verantwoordingsinformatie juist en volledig is. Met de tweede verklaring geeft de cki aan in hoeverre ofwel op welke onderdelen de uitvoering van de wettelijke taak overeenkomstig de eisen van de aanwijzingsbeschikking heeft plaatsgevonden. De inspectie heeft de eerste verklaring per 2004 ingevoerd en wil de tweede verklaring per 2005 van de cki s gaan verlangen. De verantwoording van de cki inclusief de twee verklaringen, aangevuld met onderzoek, beoordelingen en waarnemingen ter plaatse (bijwoningen) door de inspectie dan wel door de RvA, geven voldoende basis voor het vertrouwen in het rechtmatig en doeltreffend functioneren van de cki s. Voor het bepalen van het oordeel over het in opzet dan wel daadwerkelijk goed functioneren van een cki zijn de volgende aspecten van belang: (a) onafhankelijkheid, (b) technische bekwaamheid, (c) adequate administratieve organisatie en (d) een goede uitbesteding van taken. Ook toetst IWI of de cki voldoet aan de eisen die de minister aan de zbo-status stelt. Bij de toetsing gebruikt IWI normen uit verschillende bronnen zoals wet- en regelgeving, specifieke schema s, materiedeskundigen en toezichtnormen.

13 Toezicht op certificatie- en keuringsinstellingen Toezichtvisie 2 Programma van toezicht 3 Het toekomstige stelsel

14 12 Inspectie Werk en Inkomen Programma van toezicht 2 Programma van toezicht De inspectie doet zowel onderzoek naar individuele cki s als naar werkvelden. Ieder type onderzoek levert een of meer soorten rapportage op: 1. Vertrouwelijke rapportages over individuele cki s. De inspectie legt de conceptrapportage voor aan de cki ter controle op juistheid en volledigheid; 2. Openbare rapportages over individuele cki s. De inspectie legt de conceptrapportage voorafgaand aan publicatie voor aan de cki ten behoeve van een bestuurlijke reactie; 3. Openbare rapportages over gecumuleerde gegevens. 2.1 Typen onderzoek Aanwijzingsonderzoek Het doel van een aanwijzingsonderzoek is vast te stellen of een organisatie voldoet aan de aanwijzingscriteria en daarmee in opzet kwalitatief toegerust is voor het rechtmatig en doeltreffend certificeren en/of keuren op een bepaald werkveld. Het aanwijzingsonderzoek moet de basis gaan vormen voor het reguliere toezicht op de cki. Nadat een kandidaatinstelling bij de minister van SZW een verzoek tot aanwijzing ingediend heeft, kan de inspectie van de betreffende beleidsdirectie het verzoek krijgen een aanwijzingsonderzoek te verrichten. IWI rapporteert haar onafhankelijk oordeel aan de betreffende directie. Dit vertrouwelijke rapport vormt voor de beleidsdirectie de basis voor een beargumenteerd advies aan de minister. De minister beslist vervolgens om al dan niet tot (her-)aanwijzing over te gaan. Indien de minister een aanwijzing beëindigt, zal de inspectie toezien op een goede afwikkeling van taken door de cki, zoals dit in de aanwijzingsbeschikking is voorgeschreven. De inspectie legt de bevindingen voor aan de directie van de onderzochte instelling voor een bestuurlijke reactie. In het eindrapport geeft de inspectie aan of de aanvrager in staat is om de aangevraagde wettelijke taak uit te kunnen voeren. Oordeel verantwoordingsrapportage Iedere cki is verplicht zich jaarlijks te verantwoorden aan de minister van SZW over de uitvoering van de werkzaamheden waartoe zij is aangewezen. Deze verantwoording betreft eventuele wijzigingen ten opzichte van de aanwijzingssituatie, enkele kerngegevens over de uitvoering van de wettelijke taak en ten slotte opmerkingen, problemen en klachten bij de uitvoering. Belangrijke wijzigingen, zoals verlies van accreditatie, dient een cki overigens onmiddellijk aan de inspectie te melden. De inspectie toetst de rapportages van de cki s op de kwaliteitscriteria: tijdigheid, volledigheid en begrijpelijkheid. De inspectie maakt twee soorten openbare rapportages: 1. Een openbare brief aan elke cki met de bevindingen van de inspectie en het oordeel van de inspectie of de instelling aan de verantwoordingsverplichting heeft voldaan. De inspectie legt de brief in conceptvorm voor aan de instelling ten behoeve van een bestuurlijke reactie. 2. Het jaarverslag van de inspectie, waarin gecumuleerde verantwoordingsgegevens van de cki s en het oordeel van de inspectie hierover zijn opgenomen. Risicogericht uitvoeringsonderzoek Door middel van risicogericht uitvoeringsonderzoek vormt de inspectie een oordeel over het functioneren in de praktijk van een aangewezen cki en de vraag of de instantie voldoet aan de aanwijzingscriteria. Risico s kunnen betrekking hebben op een individuele cki, maar ook onderwerpen bevatten die algemener van aard zijn. Zo is in 2004 onderzocht of bij openstelling van de markt voor meerdere cki s het belang van kwaliteitsborging ondergeschikt raakt aan het financiële belang van een cki. In 2005 wordt onderzocht of de rol van cki s als onafhankelijk handhaver van het in de markt afgesproken kwaliteitsniveau van producten onder druk staat. Signalen over risico s kunnen afkomstig zijn uit het IWI-toezicht, maar ook van de AI, andere toezichthouders of nog andere bronnen. Na de

15 Jaarplan analyse van de risicosignalen, programmeert IWI onderzoeken en bepaalt zij de diepgang hiervan. Als uitgangspunt hanteert de inspectie dat zij nieuwe en/of gecompliceerde werkvelden en net aangewezen instellingen frequenter onderzoekt dan werkvelden/instellingen waarover de inspectie al veel toezichtinformatie heeft. Ook slecht functionerende cki s toetst IWI intensiever dan goed functionerende cki s. Bij deze toetsing kan de inspectie besluiten werkzaamheden uit te besteden, bijvoorbeeld aan de RvA De inspectie stelt per cki een openbare rapportage op met een weergave van de geleverde gegevens en met de bevindingen en conclusies van de inspectie. Werkveldonderzoek Het doel van werkveldonderzoek is een oordeel te vormen over de werking van het stelsel van wettelijk verplichte certificaten en keuringen, toegespitst op een werkveld. In het werkveldonderzoek wordt inzicht gegeven in het functioneren van de cki s in het stelsel, de doelen die de cki s zich daarbij stellen en de risico s die de cki s op stelselniveau zien. Daarnaast zal ook het oordeel van andere relevante actoren (zoals de Arbeidsinspectie) over het stelsel worden geïnventariseerd. De minister kan deze informatie gebruiken om het beleid te evalueren en eventueel bij te sturen. Met deze rapportages is het ook mogelijk een vergelijking te maken tussen de cki s die in een zelfde werkveld werkzaam zijn. Dit kan een impuls geven voor de kwaliteit van deze cki s. De inspectie maakt twee soorten rapportages op basis van werkveldonderzoek: 1. Een vertrouwelijke rapportage per cki met een weergave van de geleverde gegevens en met de bevindingen en conclusies van de inspectie; 2. Een openbare rapportage over het werkveld, gebaseerd op de rapportages per cki. Indien het werkveldonderzoek ook een beoordeling van de uitvoering door cki s bevat, legt de inspectie dat oordeel voor een bestuurlijke reactie voor aan de instelling. In de openbare rapportage over het werkveld zal dit oordeel en de bestuurlijke reactie worden weergegeven. 2.2 Meerjarenprogramma Op basis van een meerjarenprogramma zal de inspectie alle onder het toezicht vallende werkvelden onder de loep nemen. De programmering geschiedt op basis van risicoanalyse en het proportionaliteitsbeginsel. Met het meerjarenprogramma wil de inspectie bereiken dat: de kwaliteit van de verantwoordingsinformatie verbetert; de inspectie elk jaar de uitvoering door (een deel van de) cki s getoetst heeft; de inspectie de doelmatigheid en effectiviteit van het toezicht vergroot. Verbetering kwaliteit verantwoordingsinformatie De verantwoordingsinformatie van de cki s is een belangrijk onderdeel van het toezicht van de inspectie en het jaarverslag van de inspectie. De inspectie heeft in 2003 vastgesteld dat bij ongeveer de helft van de cki s de tijdigheid en volledigheid van de jaarverantwoording onvoldoende was. De inspectie heeft met de cki s verbetermogelijkheden besproken. Zo geeft, in de vorm van een verklaring, de cki per 2004 nadrukkelijker aan de verantwoordingsinformatie getoetst te hebben op juistheid en compleetheid. IWI heeft in 2004 kunnen constateren dat de kwaliteit van de verantwoording sterk verbeterd is. In de komende jaren zal de inspectie de totstandkoming van de verantwoordingsinformatie onderzoeken.tevens zal de inspectie investeren in instrumenten en normen ter beoordeling van de inhoud van de verantwoording. De verantwoordingsinformatie wordt nu veelal op papier aangeleverd.ter vergroting van de uniformiteit en doelmatigheid van het toezicht wil de inspectie in 2005 de on-line aanlevering van de verantwoordingsinformatie mogelijk maken. Toetsen uitvoering De inspectie zal periodiek de uitvoering van cki s gaan toetsen in een nader te bepalen frequentie en diepgang. De wijze waarop het uitvoeringsonderzoek gestalte krijgt is afhankelijk van de overeenkomst die de staat met de RvA zal sluiten.

16 14 Inspectie Werk en Inkomen Programma van toezicht In hoofdstuk drie wordt het toekomstige stelsel van accreditatie en certificatie toegelicht. De minister heeft aangegeven dat in 2005 de implementatie van het nieuwe beleid zal plaatsvinden. De inspectie gaat ervan uit dat per 2006 volgens de nieuwe systematiek gewerkt kan worden. In de periode worden alle werkvelden minimaal één keer onderzocht. Het omvangrijke werkveld drukapparatuur zal in 2005 een prominente plaats krijgen in het toezicht. Met een vooronderzoek wil de inspectie bepalen op welke risico s zij zich moet richten in de verdiepende vervolgonderzoeken. Vergroting doelmatigheid toezicht De inspectie beoogt de doelmatigheid van het toezicht te vergroten door aan te sluiten bij de eigen verantwoordelijkheid en oplossingsmogelijkheden van de cki s en gebruik te maken van de mogelijkheden van ICT. Met dit meerjarenplan wil de inspectie de uitvoering verbeteren en anderen inzicht geven in de voorgenomen activiteiten van de inspectie. De volgende tabellen geven de activiteiten van de inspectie weer in de jaren Ten slotte wil de inspectie inzicht krijgen in een relatief nieuw terrein, deskundig professioneel vuurwerk. Tabel 1 Activiteiten in 2005 Onderwerp Aanwijzingsonderzoeken (met name in de eerste helft van 2005) Onderzoek naar de onafhankelijkheid van de cki s bij het handhaven van productcertificaten Onderzoek naar de overlegverplichting van cki s Oordeel verantwoordingsinformatie cki's 2004 Werkveldonderzoek drukapparatuur (vooronderzoek) Werkveldonderzoek drukapparatuur (nieuwbouwfase) Werkveldonderzoek drukapparatuur (ingebruikname) Werkveldonderzoek drukapparatuur (gebruiksfase) Werkveldonderzoek vakbekwaamheid vuurwerk In 2004 heeft IWI verschillende aanwijzingsonderzoeken uitgevoerd. De inspectie verwacht in het eerste halfjaar van 2005 een sterke toename omdat medio 2005 twee nieuwe werkvelden van kracht worden (de gebruiksfase drukapparatuur en asbestverwijdering) en instellingen daarvoor tijdig aangewezen willen zijn.

17 Toezicht op certificatie- en keuringsinstellingen Tabel 2 Planning Onderwerp Aanwijzingsonderzoeken X X X Uitvoeringsonderzoeken X X X Oordeel verantwoordingsinformatie cki's X X X Onderzoek uitvoering asbestverwijdering X Werkveldonderzoek drukapparatuur X Werkveldonderzoek explosief materieel X Werkveldonderzoek Warenwetbesluit liften X Werkveldonderzoek Warenwetbesluit machines X Werkveldonderzoek persoonlijke beschermingsmiddelen X Werkveldonderzoek keuren+certificeren van kranen X Werkveldonderzoek liftkeuringen (nationaal) X Werkveldonderzoek A&O-deskundigen X Werkveldonderzoek duikcertificaten X Werkveldonderzoek gasdeskundigen tankschepen X Werkveldonderzoek kraan- en heimachinist X Werkveldonderzoek springmeesters X Werkveldonderzoek hogere veiligheidsdeskundigen X Werkveldonderzoek certificeren arbodiensten X

18 16 Inspectie Werk en Inkomen Het toekomstige stelsel 1 Toezichtvisie 2 Programma van toezicht 3 Het toekomstige stelsel

19 Toezicht op certificatie- en keuringsinstellingen Het toekomstige stelsel Het instrument certificatie wordt op Europees en nationaal niveau al ruim tien jaar ingezet om te voorzien in publieke belangen op het gebied van handel, veiligheid, gezondheid en milieu. Daarvoor bestaan diverse motieven, zoals de wens om te komen tot minder regelgeving en de inbreng van technische expertise uit het bedrijfsleven. Een belangrijke impuls voor de ontwikkelingen in Europa is gegeven door de zogeheten nieuwe aanpak richtlijnen. Deze richtlijnen zijn algemene technische voorschriften waaraan bepaalde producten moeten voldoen, waarbij verwezen wordt naar Europese normen. Daarnaast kunnen organisaties ervoor kiezen om kernprocessen vast te leggen in een kwaliteitssysteem en dat extern laten toetsen. In 2003/2004 is nieuw beleid geformuleerd over het gebruik van accreditatie en certificatie. Een * in de marge geeft aan dat de betreffende alinea een voorlopige uitwerking van het nieuwe SZWbeleid bevat. De minister van Sociale Zaken en Werkgelegenheid De minister van SZW is verantwoordelijk voor het stelsel waarbinnen aangewezen instellingen werkzaam zijn. De minister dient periodiek (periode van vier tot vijf jaar) aan de Staten- Generaal te rapporteren over de rechtmatigheid en de doeltreffendheid van het functioneren van de aangewezen instellingen. De minister heeft de aanwijzende (en ook intrekkende) bevoegdheid gemandateerd aan de directeur Arbeidsveiligheid en -gezondheid en de directeur Arbozorg en Verzuimbeleid van het Ministerie van SZW. De minister heeft bij algemene maatregel van bestuur regels gesteld voor de gronden waarop hij een aanwijzing kan geven, wijzigen of intrekken. De aanwijzingsvoorwaarden hebben voornamelijk betrekking op de borging van onafhankelijkheid en deskundigheid. De aanwijzing kan ook voorwaarden bevatten van organisatorische en procedurele aard, zoals het hanteren van bepaalde keurings- of certificatieschema s/certificatieregelingen. De minister kan voorschriften verbinden aan de aanwijzing en maximum tarieven vaststellen voor de werkzaamheden van de cki s.ten slotte kan de minister maatregelen treffen indien de aangewezen organisaties niet conform de gestelde eisen functioneren. De minister heeft informatierecht. Op grond van de Arbowet 1998 en artikel 7c van de Warenwet verstrekt een aangewezen instelling desgevraagd kosteloos de benodigde inlichtingen aan de minister. De Raad voor Accreditatie * Uit onderzoek in opdracht van SZW is gebleken dat het systeem van accreditatie en certificatie onvoldoende waarborgen biedt voor effectief privaat toezicht in de publieke context. Sanctiecriteria en sanctiebeleid zijn in geval van wettelijk verplichte certificatie onvoldoende ontwikkeld en op elkaar afgestemd. Zowel privaatrechtelijk (RvA, cki s) als publiekrechtelijk (IWI, AI). Ook in het nieuwe kabinetsstandpunt worden kanttekeningen geplaatst bij het functioneren van de RvA. Onderdeel van het nieuwe kabinetsstandpunt is de verscherping van de overeenkomst tussen de staat en de RvA. Binnen die overeenkomst bestaan verschillende modaliteiten (accreditatie dan wel beoordelingen). Indien uitgegaan wordt van beoordelingen door de RvA, dan zullen deze gebaseerd zijn op door SZW vastgestelde aanwijzingcriteria in de regelgeving en aan te scherpen uitvoeringsbeleid voor het periodieke toezicht. In de verscherpte overeenkomst zal worden ingegaan op de frequentie en methodiek van de beoordeling door de RvA. De Centrale Colleges van Deskundigen/beheersstichtingen * Het Centrale College van Deskundigen (CCvD) is verantwoordelijk voor de ontwikkeling en het beheer van een certificatieschema, waarin de eisen van het te certificeren product, persoon of systeem zijn opgenomen.via de CCvD zijn belanghebbenden betrokken bij de ontwikkeling van deze eisen. De cki verleent de certificaten op basis van een certificatieschema. SZW gaat er in het nieuwe beleid vanuit dat de overheid vaststelt welke normen op de niveaus van aanwijzing (accreditatie) en certificatie vastgelegd moeten worden om voldoende waarborgen voor het publieke belang te creëren. SZW laat zich daarbij waar mogelijk ondersteunen door beheerstichtingen met een CCvD. Naar verwachting zal in de Arbo- en in de Warenwetregelingen worden verwezen naar een of meerdere documenten die door belanghebbenden (en CCvD s) zijn voorbereid. Overigens kan zich ook een tegengestelde ontwikkeling voordoen. Zo staat de verplichte systeemcertificatie van de arbodiensten ter discussie.

20 18 Inspectie Werk en Inkomen Het toekomstige stelsel De Arbeidsinspectie De Arbeidsinspectie is verantwoordelijk voor de controle bij bedrijven op het nakomen van de certificaatverplichtingen voor werkgevers, werknemers en fabrikanten. De AI kan tegenwicht bieden aan een mogelijke vraag in de markt om slechte certificaten. Naast het handhavingstoezicht door de AI is het ook denkbaar dat in het nieuwe stelsel cki s meer toezicht gaan houden. Een combinatie van beide toezichtfuncties kan het toezicht op werkgevers en certificaathouders versterken. Bij de uitvoering van de handhavende taak kan de AI dwingende maatregelen treffen (bestuurlijke boeten, aanwijzingen, eisen, parate executie). Redenen hiervoor kunnen zijn: het ontbreken van de noodzakelijke certificaten, of het niet werken conform de wettelijke voorschriften. Schema: actoren in het nieuwe stelsel Minister van Sociale zaken en Werkgelegenheid Advies toetsnormen Aanwijzing Toezicht Handhaving Toets kandidaat CKI Beheersstichting/Centraal College van deskundigen Certificatieschema Inspectie Werk en Inkomen Oordeel over verantwoordeling en uitvoering CKI exameninstituut contract onderzoek CKI contract rapport beoordeling Raad voor accreditatie verantwoording CKI Arbeidsinspectie toetsing certificaathouder/ werkgever Certificaathouder of werkgever Certificatie ( en toezicht) Toelichting op schema Op de taken en verantwoordelijkheden van de minister, de SZW-inspecties, de RvA en de CCvD s is in de voorgaande alinea s reeds ingegaan.voor zover de cki met de RvA te maken krijgt, is dat als onderdeel van het IWI-toezicht. De RvA beoordeelt de cki en rapporteert daarover aan IWI. Een exameninstituut is alleen in het kader van de certificering van vakbekwaamheid (persoonscertificatie) van belang. De cki heeft een toezichtrelatie met een examenbureau. Na het examen zal de cki beslissen of een certificaat verstrekt kan worden. Exameneisen zijn afkomstig van de beheerstichting. In het schema heeft de inspectie vooral de proceskant van het stelsel belicht.toetsing van de processen levert informatie op over de organisatorische voorwaarden om tot certificatie/ keuring te komen.werkveldonderzoek, uitvoeringsonderzoek en de onderzoeken/controles van de Arbeidsinspectie geven inzicht in de resultaten van het stelsel. Vanuit het streven naar sluitend toezicht is de samenwerking en informatie-uitwisseling tussen IWI en AI opgenomen. De samenwerking moeten IWI en AI nog uitwerken. IWI zal hierbij het voortouw nemen.

21 Toezicht op certificatie- en keuringsinstellingen Lijst van afkortingen AI Arbowet Awb CCvD cki IWI RvA zbo Arbeidsinspectie Arbeidsomstandighedenwet Algemene wet bestuursrecht Centrale College van Deskundigen Certificatie- en keuringsinstelling Inspectie Werk en Inkomen Raad voor Accreditatie Zelfstandig bestuursorgaan

22 20 Inspectie Werk en Inkomen Bijlagen Bijlagen

23 Toezicht op certificatie- en keuringsinstellingen Bijlage:Toelichting wettelijke werkvelden Persoonscertificatie Om een vak goed te kunnen uitoefenen, zijn kennis en kunde op het werkgebied onontbeerlijk. Dat geldt zeker als er op het werk grote veiligheids- of gezondheidsrisico s aan de orde zijn. De wetgever is zich daarvan bewust.volgens de Arbeidsomstandighedenwet mogen daarom tal van risicovolle werkzaamheden slechts worden verricht door vakkundige personen, die in het bezit zijn van een certificaat van vakbekwaamheid. De aangewezen cki s die deze certificaten mogen afgeven, staan onder toezicht van IWI. Persoonscertificatie heeft als doel ervoor te zorgen dat een persoon blijvend voldoet aan vooraf gestelde vakbekwaamheidseisen. Een certificaat van vakbekwaamheid wordt afgegeven nadat betrokkene heeft aangetoond dat hij aan de gestelde eisen voldoet. Belangrijk onderdeel van het stelsel is, dat de cki periodiek controleert of een certificaathouder competent blijft. Certificaten van vakbekwaamheid hebben daarom een beperkte geldigheid. Na afloop van de geldigheidstermijn moet betrokkene tijdens het herexamen of door een registratie van praktijkervaring aantonen, dat hij nog steeds aan de eisen voldoet. Indien dat zo is, krijgt betrokkene opnieuw een certificaat. De naleving van de certificatieverplichtingen is in de Arbeidsomstandighedenwet een verantwoordelijkheid van werknemers en werkgevers. Persoonscertificatie geldt voor de volgende werkvelden Kraan- en heimachinisten; Deskundige toezichthouders verwijdering asbest en crocidoliet; Springmeesters; Gasdeskundigen tankschepen; Duikarbeid; Kerndeskundigen arbodienst. Productkeuring en -certificatie Vanouds rekent het Ministerie van SZW het tot zijn taak veiligheids- en gezondheidseisen te stellen aan producten en arbeidsmiddelen die tijdens het werk worden gebruikt.veilige producten en arbeidsmiddelen leveren een bijdrage aan kwalitatief goede arbeidsomstandigheden en daarmee aan de voorkoming van uitval van werknemers. De veiligheids- en gezondheidseisen voor producten en arbeidsmiddelen zijn opgenomen in de Warenwetbesluiten. De producten die de grootste risico s kunnen opleveren, zoals een personenlift of een drukapparaat, moeten worden gekeurd of gecertificeerd door een certificatie- of keuringsinstelling, die door de minister van SZW is aangewezen of door een door een Europese Lidstaat aangewezen instelling ( notified body ) als het gaat om een Europese productveiligheidsrichtlijn. Door SZW aangewezen cki s, die deze certificaten mogen afgeven, staan onder toezicht van de Inspectie Werk en Inkomen. Productcertificatie en -keuring hebben ten doel vast te stellen of een product voldoet aan vooraf gestelde eisen ter bescherming van de veiligheid en gezondheid van personen die met dit product werken of het gebruiken. Productkeuring en -certificatie gebeuren in beginsel in alle fasen van de technische levensduur van een product. Als belangrijkste fasen worden onderscheiden de fase van fabricage en verhandelen en de fase van ingebruikname en gebruik van het product. Europees regime: In de fase van fabricage en verhandelen gelden Europese productveiligheidsrichtlijnen. Deze richtlijnen zijn bedoeld om handelsbelemmeringen binnen de Europese Unie op te heffen door harmonisering van de productveiligheidseisen en de certificeringsprocedures. De naleving van de voorschriften berust primair bij de fabrikant of de door hem aangemachtigde leveranciers. Een product mag pas op de Europese markt worden verhandeld nadat voldaan is aan de productveiligheidsvoorschriften. De fabrikant moet daarvoor zijn product of kwaliteitssysteem laten certificeren (keuren) door een notified body, die voor deze taak is aangewezen door een Europese lidstaat. Een product dat aan de Europese voorschriften voldoet is herkenbaar aan een CE-markering. Nationaal regime: In de fase van ingebruikname en gebruik zijn de keurings- en certificatieverplichtingen van nationale oorsprong. De naleving van de verplichtingen in deze fase is de verantwoordelijkheid van eigenaren, zoals werkgevers en liftbeheerders.

24 22 Inspectie Werk en Inkomen Bijlagen De producten die onder de keurings- en certificatieverplichtingen vallen: Warenwetbesluit explosieveilig materieel; Warenwetbesluit persoonlijke beschermingsmiddelen; Warenwetbesluit machines; Warenwetbesluit liften; Warenwetbesluit drukapparatuur. Systeemcertificatie Doel van het certificeren van systemen is het borgen dat elementen van het productiesysteem afzonderlijk, en met name in hun samenhang, aan de gestelde eisen voldoen Systeemcertificatie geldt voor arbodiensten. Sinds de jaren negentig is elk bedrijf verplicht zich aan te sluiten bij een gecertificeerde arbodienst. De verplichte aansluiting heeft tot doel om de werkgever te ondersteunen in een waarborg voor de veiligheid en gezondheid van de werknemers. Dit zou moeten leiden tot minder arbeidsverzuim en beroep op de Wet op de arbeidsongeschiktheidsverzekering door beroepsziekten/arbeidsgebonden aandoeningen en arbeidsongevallen. De verplichte certificatie van de arbodiensten heeft in belangrijke mate bijgedragen aan de opbouw van de (proces)- kwaliteit van de diensten. Per 2005 geldt ook systeemcertificatie voor asbestverwijdering.

25 Toezicht op certificatie- en keuringsinstellingen Lijst van publicaties Inspectie Werk en Inkomen 2004 Toezicht op certificatie- en keuringsinstellingen R04/13 In goed vertrouwen Onrechtmatige gegevensverstrekking aan een handelsinformatiebureau R04/12 Aan de slag met de Wet verbetering poortwachter De invoering van de Wet verbetering poortwachter door het Uitvoeringsinstituut Werknemersverzekeringen R04/11 UWV en Walvis Tweede rapportage R04/10 De praktijk ná het aanbesteden De feitelijke inkoop van afzonderlijke reïntegratietrajecten door UWV in de contractperiode Jaarplan 2005 Jaarverslag 2003 R04/09 Gelijke gevallen, gelijke behandeling? Uitvoering van de ontslagtaak door CWI R04/08 Dienstverlening door het Inlichtingenbureau R04/07 Samenloopsignalen van het Inlichtingenbureau Een onderzoek naar het gebruik van samenloopsignalen door gemeenten in 2003 R04/06 ICT en de keten van werk en inkomen R04/05 De manager de baas? Een onderzoek naar WAO-managers en hun integrale verantwoordelijkheid voor het werk van verzekeringsartsen R04/04 Inzet reïntegratie-instrumenten en -voorzieningen door UWV R04/03 Herbeoordeeld? Uitvoering van de wettelijke WAO-herbeoordelingen R04/02 Verbetering opzet financieel beheer CWI R04/01 Gemeente Assen en de bijzondere bijstand Onderzoek naar bijzondere bijstandsverlening bij verblijf in het buitenland 2003 R03/21 Werken met behoud van een Abw-uitkering in Amsterdam Quick scan R03/20 UWV en Walvis Eerste rapportage Aanpassing Jaarplan IWI 2004 i.v.m. het gewijzigd toezicht op gemeenten R03/19 De uitvoering van de Algemene bijstandswet in Den Helder Eerste rapportage verscherpt toezicht R03/18 Vreemdelingen en arbeid Het vergunningenbeleid van CWI R03/17 Certificatie- en keuringsinstellingen op het gebied van arbeidsomstandigheden in 2002 R03/16 Elfde tot en met dertiende voortgangsrapportage inzake de realisatie bestuurlijke afspraken met Amsterdam R03/15 Afspraken Centra voor Werk en Inkomen met de gemeenten Hoorn en Zaanstad R03/14 De inschakeling van een private partij bij de uitvoering van de Algemene bijstandswet door de gemeente Maarssen Eindrapportage Jaarplan 2004 R03/13 Indicatiestelling sociale werkvoorziening Een onderzoek naar de kwaliteit van het indicatiestellingproces

26 Inspectie Werk en Inkomen Bijlagen R03/12 Afhandeling openstaande posten Uitvoeringsinstituut Werknemersverzekeringen Eindrapport R03/11 Gemeentelijke eindejaarsuitkeringen aan minima in 2002 R03/10 Gemeentelijk beleid en handhaving van de bijstandswetgeving bij woonwagenbewoners Loenen en de intake van bijstandsaanvragen R03/09 Facetten van handhaving van de Algemene bijstandswet Monitor van bestrijding van misbruik en oneigenlijk gebruik door gemeenten 2001 R03/08 De decentrale aansturing van de Sociale Verzekeringsbank R03/07 Debiteurenbeheer collecterend proces Uitvoeringsinstituut Werknemers verzekeringen Jaarverslag 2002 R03/06 De uitvoering van de Algemene bijstandswet in Amsterdam Stand van zaken eerste kwartaal 2003 R03/05 De uitvoering van onderzoeken in het kader van de Algemene bijstandswet door de gemeente Rotterdam in 2002 Toetsingskader instellingen persoonscertificatie in het kader van de Arbeidsomstandighedenwet en enkele andere wetten R03/04 De uitvoering van de Algemene bijstandswet door gemeenten in 2001 Quick scan R03/03 Opzet financieel beheer Centrale organisatie werk en inkomen Review van het KPMG-rapport 'Risicoanalyse financieel beheer CWI' R03/02 Onderzoek toepassing Werkloosheidswet bij SHB Havenpool Rotterdam BV R03/01 De ketens van werk en inkomen Een verkennend onderzoek naar de keten van werk en inkomen vanuit cliëntperspectief U kunt deze publicaties opvragen bij: Afdeling Communicatie communicatie@iwiweb.nl Prinses Beatrixlaan AL Den Haag Postbus AN Den Haag Telefoon (070) Fax (070)

27 Colofon Redactie Lansu & Paulis Ontwerp Corps Foto omslag Bas Kijzers Druk Ando

28 Inspectie Werk en Inkomen Prinses Beatrixlaan AL Den Haag Postbus AN Den Haag Telefoon (070) Fax (070)