DE KWALITEIT VAN VVE IN DE GEMEENTE DEN HAAG IN 2009

Transcriptie

1 DE KWALITEIT VAN VVE IN DE GEMEENTE DEN HAAG IN 2009 april 2010

2

3 Voorwoord In het verlengde van de pilot Toezicht op VVE in de vier grote steden zijn in 2008 en 2009 vervolgacties ondernomen. Daar gaat dit rapport over. Inmiddels is de OKE-wet aangenomen en wordt vanuit dat kader het inspectietoezicht op de kwaliteit van VVE signaalgestuurd vorm gegeven. Dat houdt in dat jaarlijks afspraken met de gemeente Den Haag gemaakt worden over de onderwerpen en de locaties waarop VVE-toezicht zal worden gehouden. De bevindingen uit dit rapport kunnen daarvoor als uitgangspunt worden genomen. De Hoofdinspecteur Primair onderwijs en expertisecentra, Dr. L.S.J.M. Henkens

4

5 INHOUD Voorwoord 3 Samenvatting 7 1 Inleiding 9 2 Context informatie Spreiding van de onderzochte Voorscholen over Den Haag Doelgroepkinderen en het bereik Samenwerking basisschool en peuterspeelzaal 11 3 Bevindingen: de kwaliteit van VVE bij de tranche 5 en 6 locaties Algemeen beeld Voldoen aan de subsidievoorwaarden van Haagse Voorschool Stimulering van ouderbetrokkenheid Het pedagogisch-educatief proces Leerlingenzorg en begeleiding De kwaliteitszorg: beleidsmatige aansturing van het proces Doorgaande lijn in het aanbod tussen voorschool en vroegschool Opbrengsten VVE 16 Bijlage 1: conclusies uit de VVE-toezichtpilot in Bijlage 2: Overzicht van de beoordeelde voor- en voegscholen in Den Haag, tranche 5 en 6 21 Bijlage 3: Oordelen per VVE-indicator 23

6

7 Samenvatting In 2007 heeft de inspectie de kwaliteit van VVE beoordeeld en gerapporteerd van de zgn. voorscholen (VVE-peuterspeelzalen) en de vroegscholen (de groepen 1-2 van basisscholen met VVE) in Den Haag. VVE staat voor voor- en vroegschoolse educatie en is gericht op kansarme peuters en kleuters, de zgn. doelgroepkinderen. De combinatie van een voorschool en een vroegschool wordt in Den Haag een Voorschool genoemd. De leidsters van de Voorscholen zijn in verschillende jaren gecertificeerd voor VVE. Dat zijn de tranches. In 2007 zijn de Voorscholen uit de tranches 1 t/m 4 beoordeeld. In bijlage 1 zijn de conclusies van toen opgenomen. In 2008 en 2009 zijn vijftien nieuwe Voorscholen beoordeeld uit de tranches 5 en 6 die in 2007 en 2008 gecertificeerd zijn voor VVE. Deze Voorscholen vallen onder de verantwoordelijkheid van drie grote Haagse schoolbesturen en vier welzijnsinstellingen. Ze zijn gesitueerd in vier stadsdelen: Centrum, Laak, Segbroek en Escamp. In totaal waren er ten tijde van het onderzoek 420 peuters en 805 kleuters op deze Voorscholen, waarvan gemiddeld 73 procent van de kleuters tot de doelgroep (n=589) behoort. Conform het Haagse Voorschoolbeleid wordt er van uitgegaan dat ook 73 procent van de Voorschoolpeuters tot de doelgroep behoort (307). De inspectie concludeert op basis van haar onderzoek bij de vijftien Voorscholen dat de volgende aspecten van voldoende kwaliteit zijn: het gebruik van eenzelfde VVE-programma op zowel de voor- als de vroegschool het pedagogisch handelen van leidsters en leerkrachten het stimuleren van ouders voor het uitvoeren van educatieve activiteiten met hun kinderen thuis het volgen van de ontwikkeling van de kinderen het voldoen aan de (subsidie)voorwaarden uit het Model Haagse Voorschool. Er zijn ook verbeterpunten, zoals: het planmatig geven van hulp aan zwakpresterende kinderen een betere samenwerking met externe professionele zorginstellingen de kwaliteitszorg de doorgaande lijn, met name in het pedagogisch en educatief handelen van de leidsters van de voor- en de vroegscholen.

8

9 1 Inleiding Dit rapport gaat over het onderzoek van de Inspectie van het Onderwijs naar de kwaliteit van de voor- en vroegschoolse educatie (VVE) van de Voorscholen (de samenwerkende peuterspeelzalen en basisscholen) van de tranches 5 en 6. Dat zijn de VVE-locaties waarvan de leidsters in 2007 en 2008 gecertificeerd zijn om VVE te kunnen geven. Het gaat om 15 Voorscholen. De onderzoeken zijn uitgevoerd in de maanden november 2008 tot en met januari In 2007 heeft de onderwijsinspectie onderzoek gedaan bij de eerste vier groepen Voorscholen die toen al gecertificeerd waren, de zogenaamde tranche 1 tot en met 4 locaties. Zie bijlage 1 voor de conclusies van toen. Op grond van die bevindingen zijn bij instellingen op alle niveaus voornemens geformuleerd voor verbeteracties. Dit geldt voor de gemeente, de bevoegde gezagen van de basisscholen, de welzijnsinstellingen, de schooladviesdienst (HCO) en de afzonderlijke scholen en peuterspeelzalen. Het inspectieonderzoek bij de tranche 5 en 6 locaties komt te snel na de 2007-onderzoeken en de afgesproken verbeteracties om de effecten van verbeteracties al te mogen verwachten. Daar is dan ook niet systematisch naar gekeken. Bij de beoordeling van de tranche 5 en 6 Voorscholen is gebruik gemaakt van het waarderingskader dat enigszins is aangepast op basis van de bevindingen uit de 2007-onderzoeken. In essentie is er niet veel verschil tussen het gebruikte kader bij het toezicht bij de Voorscholen van tranche 1 tot en met 4 en dit meer recente toezicht: de conclusies kunnen dus op gelijke wijze worden gewaardeerd. Pagina 9 van 27

10 Pagina 10 van 27

11 2 Context informatie 2.1 Spreiding van de onderzochte Voorscholen over Den Haag Het onderzoek bij de tranche 5 en 6 is uitgevoerd bij 15 Voorscholen. De 15 scholen vallen onder de drie grote Haagse schoolbesturen: Openbaar onderwijs: 7 scholen Lucas: 6 scholen Stichting Christelijk Onderwijs Haaglanden (SCOH): 2 scholen. De peuterspeelzalen vallen onder: De Stichting voor peuterspeelzaalwerk (SPCP): 2 peuterspeelzalen De welzijnsinstelling Zebra: 6 peuterspeelzalen De welzijnsstichting Mooi Laak: 5 peuterspeelzalen De welzijnsstichting Vóór S/L: 2 peuterspeelzalen. Deze 15 Voorscholen zijn verspreid over 4 stadsdelen: Centrum (7), Laak (5), Segbroek (2) en Escamp (1). Dit zijn ook de stadsdelen met de hoogste concentratie inwoners met een andere taal- en culturele achtergrond dan de Nederlandse. De stadsdelen Laak, Centrum en Escamp hebben ook de hoogste achterstandsscore. (Een achterstandsscore wordt bepaald door het inkomensniveau, de mate van werkloosheid en het opleidingsniveau.) 2.2 Doelgroepkinderen en het bereik In Den Haag wordt geen expliciete definitie gebruikt van wat een doelgroeppeuter is, omdat geredeneerd wordt op het niveau van de peuterspeelzaal en de school. Alle kinderen op de voormalige onderwijsachterstandenscholen en de bijbehorende peuterspeelzalen worden beschouwd als doelgroepkinderen. Er wordt ook niet nauwkeurig geregistreerd welke kleuters als peuter VVE hebben gevolgd. Hoewel Den Haag een centrale registratie heeft van de schoolkinderen, kan die daarom niet benut worden om op stads- en stadsdeelniveau vast te stellen hoe groot het bereik is. Ondanks deze belemmeringen kan toch een indicatie gegeven worden van het bereik van VVE. De 15 basisscholen die onderzocht zijn, telden samen 805 leerlingen, waarvan gemiddeld 73 procent doelgroepkind is (n=589). In diezelfde periode waren er 420 peuters in de samenwerkende peuterspeelzalen. Conform het beleid van de gemeente Den Haag dat het percentage doelgroeppeuters in een peuterspeelzaal gelijk stelt aan het percentage kleuters op de samenwerkende basisschool, behoort ook 73 procent van de peuters tot de doelgroep (n=307). De verhouding tussen het aantal doelgroeppeuters in de peuterspeelzaal (307) en het aantal doelgroepkinderen in de kleutergroepen (589) geeft een indicatie van het hoogste bereik van de doelgroepkinderen vanaf de voorschool. Voor deze vijftien locaties geldt dat als van alle 589 doelgroepkleuters er 307 de voorschool hebben bezocht, er een bereik is van 52 procent van de doelgroeppeuters. Op deze wijze uitgedrukt is het bereik dus uitgedrukt iets meer dan vijftig procent. In de vier stadsdelen (Segbroek, Laak, Centrum en Escamp) waarin de onderzochte tranche 5 en 6 locaties zich bevinden, behoort ruw geschat gemiddeld 64,5 procent van de peuters tot de doelgroep. Dat is dus minder dan het veronderstelde percentage. 2.3 Samenwerking basisschool en peuterspeelzaal Nagenoeg alle peuterspeelzalen zijn gehuisvest in het gebouw van de basisschool. De directeur van de school is formeel eindverantwoordelijk voor VVE. De welzijnsinstelling is verantwoordelijk voor het personeel van de peuterspeelzaal. Bij Pagina 11 van 27

12 deze vijftien locaties is er overleg tussen de verantwoordelijke persoon bij de welzijnsinstelling en de school. De inspectie constateert dat de schoolbesturen bij deze tranche 5 en 6 locaties meer betrokkenheid voor VVE tonen dan enkele jaren geleden. De school en de peuterspeelzalen geven aan dat op organisatorisch niveau er veel samenwerking en afstemming van activiteiten is. Ze vinden dat er wel ruimte is voor verbetering van de inhoudelijke afstemming. Pagina 12 van 27

13 3 Bevindingen: de kwaliteit van VVE bij de tranche 5 en 6 locaties 3.1 Algemeen beeld In dit rapport wordt de kwaliteit van de uitvoering van het project VVE aan de hand van de volgende hoofdonderwerpen besproken: de mate waarin de VVE-locaties voldoen aan de door de gemeente gestelde voorwaarden, de mate waarin de betrokkenheid van ouders wordt gestimuleerd, de mate waarin er sprake is van een goed pedagogisch-didactisch proces, de mate waarin er sprake is van voldoende zorg en begeleiding voor zwakpresterende leerlingen, de mate waarin er sprake is van voldoende sturing en aansturing van het proces, de mate waarin er sprake is van voldoende resultaten, voorlopig uitgedrukt in leerprestaties. 3.2 Voldoen aan de subsidievoorwaarden van Haagse Voorschool De door de gemeente gestelde voorwaarden aan VVE zijn vastgelegd in de Verordening Kwaliteitsregels peuterspeelzalen 2007: Controle door de afdeling TOKIN van de GGD De afdeling Toezicht Kinderopvang (TOKIN) van de jeugdgezondheidszorg heeft de vijftien samenwerkende peuterspeelzalen gecontroleerd. Zij concludeert in nagenoeg alle gevallen dat de samenwerkende peuterspeelzalen voldoen aan de gestelde kwaliteitseisen. Dit geldt ook voor de normen met betrekking tot de groepsgrootte. Gebruik van een erkend VVE-programma. Alle locaties gebruiken een erkend VVE-programma. Voor alle locaties geldt dat de basisschool en de samenwerkende peuterspeelzaal hetzelfde VVE-programma gebruiken. Bij deze tranche 5 en 6 locaties gebruikt bijna driekwart (73 procent) Ko Totaal. De overige locaties gebruiken Startblokken, Piramide of Kaleidoscoop Samenwerking basisschool en peuterspeelzaal Er is een samenwerkingsovereenkomst tussen de basisschool en de peuterspeelzaal. De kinderen mogen de peuterspeelzaal vanaf 2 ½ jaar gedurende vier dagdelen per week bezoeken. In de praktijk blijkt dat lang niet alle peuters in de peuterspeelzaal vanaf 2 ½ jaar beginnen. Coördinatie en afstemming basisschool en peuterspeelzaal Alle samenwerkende locaties hebben coördinatie voor VVE. De coördinatie is echter niet op alle locaties even intensief. Op sommige locaties is er zowel een coördinator voor de basisschool als één voor de peuterspeelzaal. Soms is er alleen een algehele coördinator voor basisschool en de peuterspeelzaal. Veel vaker zijn er zowel interne coördinatoren voor peuterspeelzaal en basisschool én een algehele coördinator. Positief is dat op nagenoeg alle locaties er een coördinator leerlingenzorg is voor zowel de kleuters als de peuters. De gemeente Den Haag heeft extra subsidie hiervoor gegeven. Overdracht kindgegevens Bij doorstroom naar de samenwerkende basisschool is er sprake van overdracht van kindgegevens door de peuterspeelzaal. De coördinatie van de zorg door één intern begeleider vergemakkelijkt ook de overdracht van kindgegevens naar de basisschool. Deze gegevens worden echter nog niet zichtbaar gebruikt in de Pagina 13 van 27

14 basisschool voor het afstemmen van het aanbod en de aanpak en voor het bepalen van het effect van VVE. Voldoende tijd Als ze ingeschreven zijn, bezoeken de meeste kinderen de peuterspeelzaal vier dagdelen per week. Er is echter ook veel sprake van verzuim door de peuters. Niet altijd worden de peuters op tijd ziek gemeld. Kortom, er is nog veel sprake van vrijblijvendheid bij de ouders omdat het VVE-bezoek door de peuetrs niet verplicht is. Hiertegenover staat dat ouders en peuterleidsters trots melden dat de peuters zelf graag naar de peuterspeelzaal gaan. Gekwalificeerd en gecertificeerd personeel Op alle peuterspeelzalen zijn er minstens twee gekwalificeerde leidsters (opleiding op minimaal MBO-3 niveau). Ook in de kleutergroepen is er altijd sprake van gekwalificeerd personeel met een opleiding op minimaal HBO-niveau. Niet altijd is er in de kleutergroepen sprake van een tweede leerkracht of onderwijsassistent voor vier dagdelen in de week. Het komt wel eens voor dat de leidsters en de leerkrachten nog niet gecertificeerd zijn voor het VVE-programma dat de locatie gebruikt. Dit gebeurt vaker in de kleutergroepen dan in de peuterspeelzaal omdat op de basisschool vaker sprake is van wisseling van leerkrachten van groepen. In die gevallen gebeurt het vaak dat de nieuwe leerkracht van de kleutergroep de certificeringscursus volgt, terwijl zij het VVE-programma al uitvoert. De inspectie concludeert dat de vijftien locaties voldoen aan de meeste subsidievoorwaarden van De Haagse Voorschool. Uitzonderingen zijn zorg voor de dubbele bezetting en certificering. 3.3 Stimulering van ouderbetrokkenheid Intake Er is bij de peuterspeelzalen wel altijd sprake van een intake, maar deze gaat niet altijd zo ver dat ouders bevraagd worden over hun opvoedingsgewoonten thuis. Het valt de inspectie op dat scholen en peuterspeelzalen die het VVEprogramma Basisontwikkeling gebruiken, wel gebruik maken van een intakeformulier dat ingaat op de opvoedingsgewoonten thuis. Ook Piramide biedt met het aanvullende programma voor thuisstimulering veel mogelijkheden voor afstemming van de VVE-activiteiten op de opvoedingsgewoonten van thuis. Activiteiten thuis De meeste scholen en welzijnsinstellingen bieden de ouders activiteiten aan om thuis of in de instelling met het kind uit te voeren. De inspectie concludeert dat de ouderbetrokkenheid van voldoende niveau is als het gaat om het stimuleren van ouders om thuis, op school of in de peuterspeelzaal educatieve activiteiten uit te voeren met hun kind. 3.4 Het pedagogisch-educatief proces Bij het pedagogisch-educatief handelen gaat het om het gericht stimuleren van taalen cognitieve ontwikkeling bij de kinderen. De inspectie heeft gekeken naar de mate waarin leerkrachten en leidsters spelactiviteiten aanbieden waarmee zij zichtbaar systematisch volgens een leer- of ontwikkelingslijn de taal- en denkontwikkeling bij de kinderen stimuleren. Daarnaast is gekeken naar het pedagogisch en educatief handelen van de leidsters en de leerkrachten. Erkend VVE-programma De inspectie stelt vast dat een erkend VVE-programma zichtbaar wordt gebruikt. Op verschillende locaties is een duidelijke verbetering met de eerste toezichtpilot merkbaar, namelijk dat het geplande aanbod wordt geregistreerd. Dit is vooral een prijzenswaardige ontwikkeling bij de peuterleidsters. Bij minstens de helft van de peuterspeelzalen en bij een derde van de basisscholen Pagina 14 van 27

15 wordt niet duidelijk gemaakt dat en hoe het aanbod opklimt in moeilijkheidsgraad. Bij het didactisch handelen valt het de inspectie op dat weinig leerkrachten de kinderen bewust in spelsituaties brengen waarbij zij al pratend samen iets moeten opbouwen. Ongeveer de helft van de leerkrachten benadrukt de denkstrategieën bij het oplossen van problemen. Positief is dat de meeste leerkrachten ervoor zorgen dat de kinderen actief meedoen met de activiteiten. Pedagogisch klimaat De inspectie is zeer te spreken over het pedagogisch klimaat zowel in de peuterspeelzalen als in de kleutergroepen. Leerkrachten en leidsters gaan liefdevol en respectvol om met de kinderen, terwijl zij toch duidelijke gedragsgrenzen hanteren. Zij stimuleren daarbij duidelijk het sociaal gedrag en de zelfstandigheid van de kinderen. Positief is ook dat zij zich meestal betrokken tonen in het verhaal van de kinderen en hun uitnodigen om te vertellen. Inrichting van de lokalen De inspectie is positief over de inrichting van de lokalen. Die is op nagenoeg alle basisscholen uitlokkend voor taal- en denkontwikkeling. De peuterspeelzalen verschillen nog hierin. 3.5 Leerlingenzorg en begeleiding Binnen de groep Bij de leerlingenzorg en begeleiding binnen de groep onderscheidt de inspectie drie fasen: Het volgen van de ontwikkeling van de kinderen met observatie-instrumenten en met methodeonafhankelijke toetsen. Het geven van vooraf geplande doelgerichte hulp afgestemd op de onderwijs, en ontwikkelingsbehoeften van het kind zoals blijkt uit een nadere analyse van de toetsresultaten. Het evalueren van de kwaliteit en de effectiviteit van het gegeven hulp om de juiste vervolgacties te ondernemen. Voor peuterleidsters is de leerlingenzorg en begeleiding vaak een nieuwe taak, speciaal vanwege VVE. Een nieuwe ontwikkeling in Den Haag is dat de interne begeleider van de basisschool ook de zorg in de peutergroepen coördineert. De inspectie stelt vast dat zowel de leidsters als de leerkrachten de ontwikkeling van de kinderen systematisch volgen met observatieformulieren. In sommige peutergroepen worden ook methodeonafhankelijke toetsen afgenomen. In de kleutergroepen worden er nagenoeg altijd naast de observaties ook methodeonafhankelijke toetsen afgenomen. In de peutergroepen worden er sinds kort handelingsplannen gemaakt en/of uitgevoerd door de peuterleidsters zelf. De inspectie merkt dat bij ongeveer de helft van de peuterspeelzalen planmatige hulp wordt gegeven. De gegeven hulp wordt nog niet altijd geëvalueerd. Opvallend is dat ook in slechts de helft van de basisscholen de hulp planmatig wordt gegeven. Nagenoeg alle basisscholen hebben de gewoonte om de gegeven hulp te evalueren. Met deze analyse concludeert de inspectie dat de leerlingenzorg binnen de groep nog niet van voldoende niveau is. Aan de eerste voorwaarde voor leerlingenzorg, namelijk het volgen van de ontwikkeling van de kinderen, wordt wel voldaan. Er wordt ook hulp gegeven maar niet voldoende planmatig. In de basisschool wordt in veel gevallen de hulp die gegeven wordt, geëvalueerd. Externe hulp Zowel op de peuterspeelzalen als op de basisscholen stimuleren leidsters en de zorgcoördinator dat kinderen die zorg nodig hebben van externe deskundigen, die zorg ook krijgen. Ten tijde van het onderzoek was het om financiële redenen niet mogelijk om ook de peuters te bespreken in de externe zorgcommissie van de school. Als de kinderen eenmaal zijn aangemeld bij een professionele zorginstelling, Pagina 15 van 27

16 lukt het verschillende school slechts zelden om een hechte samenwerking met de zorginstelling te realiseren. Dit heeft tot gevolg dat de school en de peuterspeelzaal de hulp die zij aan het betreffende kind bieden, niet kunnen synchroniseren met de hulp van buiten. Daarentegen zijn er ook locaties die aangeven dat de samenwerking met externe organisaties prima verloopt. Vaak is daar de samenwerking met het consultatiebureau en instellingen die logopedie verzorgen goed. De inspectie concludeert dat de externe zorg gedeeltelijk van voldoende niveau is. Met name de samenwerking met externe professionele organisaties kan op verschillende locaties verbeterd worden. 3.6 De kwaliteitszorg: beleidsmatige aansturing van het proces Er is nog veel ruimte voor verbetering van de kwaliteitszorg voor VVE zowel op de peuterspeelzalen als in de basisscholen. Verbeterpunten liggen vooral in het zorgen voor goede inhoudelijke kwaliteit door te zorgen voor een cyclisch proces van kwaliteitszorg. Dit houdt in grote lijnen in dat de locaties streefdoelen vastleggen (ook voor de leerresultaten), verbeteracties plannen en uitvoeren, de kwaliteit en de effectiviteit van de uitvoering evalueren, streefdoelen aanpassen of de kwaliteit borgen. Het valt de inspectie ook op dat op slechts enkele basisscholen de leerkrachten in de groepen 3 en 4 een overzicht hebben van kinderen die de voorschool hebben gevolgd. Positieve punten bij de kwaliteitszorg zijn: a. Zowel in de peuterspeelzalen als in de basisscholen is er een coördinator voor VVE. b. Het ouderbeleid op de peuterspeelzaal en de basisschool zijn op vergelijkbare wijze georganiseerd. c. Een derde positief punt is dat nagenoeg alle peuterspeelzalen toegankelijk zijn voor peuters. Dat betekent dat er geen wachtlijsten zijn of andere beperkingen. De inspectie concludeert dat het werken aan de kwaliteitszorg volgens een cyclisch proces nog verbetering behoeft. Met name het vastleggen van streefdoelen voor de leerresultaten, het bepalen van verwachte leerresultaten bij de verbeteracties en evaluatie van de mate waarin de nagestreefde leerresultaten zijn bereikt, is erg ongebruikelijk. 3.7 Doorgaande lijn in het aanbod tussen voorschool en vroegschool Er is bij verschillende aspecten sprake van een streven naar een doorgaande lijn tussen de voorschool en de vroegschool op deze locaties. In de eerste plaats streeft Den Haag met haar Voorschoolbeleid naar een doorgaande lijn in het aanbod door als subsidievoorwaarde te stellen dat in de voorschool en in de vroegschool hetzelfde VVE-programma wordt gebruikt. Op de locaties is er sprake van regelmatig afstemmen tussen voorschool en vroegschool van de thema s uit de programma s. Op de meeste locaties zorgt de voorschool voor informatie over de sociale en cognitieve ontwikkeling van de uitstromende peuters naar de basisschool. Een doorgaande lijn in de zorg aan peuters wordt versterkt doordat de intern begeleider van de basisschool ook de leerlingenzorg in de voorschool verzorgt. Een punt dat aandacht behoeft, is de zorg voor een doorgaande lijn in het pedagogisch en educatief handelen van leidsters in de voorschool en de leerkrachten van de vroegschool. 3.8 Opbrengsten VVE De opbrengsten van VVE kunnen op verschillende manieren uitgedrukt worden. Eén manier is om aan te geven in hoeverre doelgroepkleuters in de vroegschool die de voorschool minstens vanaf hun derde jaar hebben gevolgd, betere leerprestaties laten zien dan doelgroepkleuters die geen voorschool hebben gevolgd. Scholen verzamelen echter nog niet voldoende gegevens over de kleuters om een dergelijke Pagina 16 van 27

17 analyse te kunnen maken. Wat wel voorhanden is, zijn de toetsprestaties in de kleutergroep en de daaropvolgende jaren. Om een indicatie te krijgen van de opbrengsten gaat de inspectie na op hoeveel vroegscholen de gemiddelde toetsprestaties aan het eind van groep 2 en groep 3 voldoende zijn. Daarbij komt er nog een beperking, namelijk dat voor de tranche 6 scholen er eind groep 3 nog geen kinderen zijn die de voorschool hebben gevolgd. De inspectie stelt vast dat voor bijna tweederde van de locaties (64 procent) geldt dat de opbrengsten eind groep 2 voldoende zijn. Voor alle tranche 5 scholen geldt dat het niveau van technisch lezen in groep 3 voldoende is. Het is echter niet duidelijk in hoeverre dit aan VVE toe te schrijven is. Pagina 17 van 27

18 Pagina 18 van 27

19 Bijlage 1: conclusies uit de VVE-toezichtpilot in De voornaamste conclusie in het rapport over het onderzoek uit is dat de kwaliteit van de uitvoering van VVE in Den Haag overwegend van voldoende niveau is, zowel op de peuterspeelzalen als in de kleutergroepen. Voorts is het moeilijk om aan te tonen of VVE werkt of niet. Dit omdat in de gemeente Den Haag (en ook in andere gemeenten) niet expliciet is afgesproken wat de opbrengsten van VVE moeten zijn. De opbrengsten Over de leerresultaten van doelgroepkinderen die in Den Haag deelnemen aan het project De Voorschool, kunnen in deze pilot geen uitspraken worden gedaan. Bij het bepalen van de opbrengsten kon door het ontbreken van (geregistreerde) gegevens geen onderscheid worden gemaakt tussen kinderen die ten minste vanaf groep 1 aan het project hebben deelgenomen en kinderen die dat niet hebben gedaan. Wel zijn de opbrengsten op tussentijdse toetsen voor taal/woordenschat (eind groep 2) en technisch lezen (groepen 3 en 4) van alle leerlingen in die groepen nagegaan, dus inclusief de leerlingen die geen VVE-programma hebben gevolgd. Geconstateerd is dat de toetsresultaten in groep 3 op het verwachte niveau liggen, maar niet in de groepen 2 en 4. Ook de opbrengsten bij de peuters zijn toen niet beoordeeld. Omdat onbekend is wat ten minste bereikt moet zijn bij de peuters om via de vroegschool gewoon mee te kunnen op de basisschool, is in deze pilot geen norm gehanteerd voor de benodigde opbrengsten van de voorschool. Wel is veel belang gehecht aan het beoordelen van de mate waarin de ontwikkeling van de peuters wordt gevolgd, en daarop wordt ingespeeld. Gebleken is in 2007 dat de kwaliteit van VVE in de gemeente nog sterk wordt gedefinieerd in termen van het voldoen aan een aantal organisatorische voorwaarden, zoals certificering, voldoende bereik, aantal dagdelen, dubbele bezetting en het hanteren van een VVE-programma. De kwaliteit van VVE wordt nog niet expliciet gedefinieerd in termen van de beoogde opbrengsten van VVE in de peutergroepen, en in de groepen 1, 2 en 3. Gezien de uitwerking van de verschillende VVE-programma s dienen de opbrengsten breder te zijn dan alleen de prestaties op taaltoetsen en technisch lezen. De uitvoering en de voorwaarden De kwaliteit van de uitvoering van VVE is in over het algemeen voldoende. Mogelijk speelt de certificering hierbij een belangrijke rol. Ook de voorwaardelijke aspecten als personeel, huisvesting, toegankelijkheid en tijd zijn doorgaans voldoende. Dit hangt samen met de subsidievoorwaarden van de gemeente om in aanmerking te komen voor VVE-subsidies. Desalniettemin zijn er verschillende aandachtspunten. Deze komen neer op een meer bewust uitvoeren van het project als een activiteit om geconstateerde achterstand in de basisscholen op te heffen. In de eerste plaats is aandacht nodig voor de kwaliteitszorg, aan de hand waarvan zowel basisschool als peuterspeelzaal hun doelen en activiteiten duidelijker relateren aan de specifieke leer- en opvoedingsbehoefte van de doelgroepkinderen op elke locatie. In de tweede plaats kan naar het oordeel van de inspectie ook nadrukkelijker gezorgd worden voor een ketenregisseur of -coördinator. Daarmee wordt een Pagina 19 van 27

20 persoon of groep bedoeld die het gericht werken aan het geformuleerde doel bewaakt, borgt en optimaliseert en bovendien zorg draagt voor continuïteit in de keten. Zij zorgt ervoor dat andere verwante activiteiten geïntegreerd worden in VVE. Andere belangrijke verbeterpunten liggen op het gebied van: de educatie: met name het stimuleren van het leren met inzicht en interactie met en tussen de kinderen de ouderbetrokkenheid de zorg en begeleiding: met name in de peutergroepen meer planmatig begeleiden van kinderen die achterstand vertonen de inbedding in de bredere zorgketen: meer afstemming van de hulp door externe deskundige instellingen met de hulp die op school en in de peuterspeelzaal wordt gegeven de kwaliteitszorg: meer zichtbaar doelgericht handelen het verhogen van het bereik van doelgroeppeuters. Pagina 20 van 27

21 Bijlage 2: Overzicht van de beoordeelde voor- en voegscholen in Den Haag, tranche 5 en 6 Stadsdeel VROEGSCHOOL VOORSCHOOL SCHOOLBSTUUR Welzijsorganisatie PSZ Centrum Savelberg Savelbergje LucasOnderwijs WES Pr. Marijke Hummeltje De Haagse Scholen WES Het Spectrum Spectrum/de Burght De Haagse Scholen WES Mr. Schaberg Peuterheuvel SCOH SPCP Max velthuis Veldmuisjes De Haagse Scholen WOC Wereldwijzer Tombieboe Lucas Onderwijs WOC Galjoen Sloepie De Haagse Scholen WOC Escamp Karreschool Karrewiel SCOH SPCP Laak De Regenboog Regenboog Lucas MOOI Laak Dr. Willem Drees Robbedoes De Haagse Scholen MOOI Laak Jeroen Dikkie Dik Lucas Onderwijs MOOI Laak Pr. Willem Alexander Kleine Prins De Haagse Scholen MOOI Laak Segbroek Heilig Hart Hartendiefjes Lucas Onderwijs Vóór S/L Drie Linden Kleine Linde Lucas Onderwijs Vóór S/L Pagina 21 van 27

22 Pagina 22 van 27

23 Bijlage 3: Oordelen per VVE-indicator Voorschool Vroegschool (SUBSIDIE)VOORWAARDEN VVE Goedgekeurd VVE-programma 1.2 Wat is de kwaliteit van het programma? De groepsgrootte voldoet aan de lokale maximumeisen 3 Leidster - kind ratio ("dubbele bezetting") Tijd (in de voorschool) 4.1 De kinderen bezoeken de voorschool gedurende 2 13 voldoende tijd (per week) 4.2 De totale, geplande VVE-periode van de kinderen 2 13 is van voldoende duur 5 Beroepskrachten: kwaliteit en aantal 5.1 Het personeel heeft een verklaring omtrent het 2 13 gedrag 5.2 Alle beroepskrachten zijn toereikend gekwalificeerd (opleiding) 5.3 Alle beroepskrachten zijn toereikend gecertificeerd (voor het VVE-programma) Voorschool Vroegschool GEMEENTELIJK TOEZICHT Overeenkomst houder en ouder(s) 9 nvt 2 Veiligheid en gezondheid nvt 2.1 De voorschool voldoet aan de 1 8 nvt veiligheidsvoorschriften 2.2 De voorschool voldoet aan de 1 8 nvt gezondsheidsvoorschriften 3 Accommodatie en inrichting 3.1 De binnenspeelruimte van de voorschool voldoet 9 nvt aan de voorschriften 3.2 De buitenspeelruimte van de voorschool voldoet aan de voorschriften 9 nvt Voorschool Vroegschool INFORMATIE OVER DE CONTEXT VAN VVE De VVE-coördinatie 'boven' deze voor- resp vroegschool is van voldoende kwaliteit 2 Er is een gedeelde probleemanalyse, doelconvergentie en oplossingsgerichtheid 3 Er is voldoende en goede informatie over VVE beschikbaar 4 Er worden voldoende doelgroeppeuters resp kleuters bereikt 5 Er is systematische evaluatie en verbetering op gemeentelijk niveau Pagina 23 van 27

24 Voorschool Vroegschool OPBRENGSTEN De opbrengsten eind groep 1 zijn voldoende nvt nvt nvt nvt 2 De opbrengsten eind groep 2 zijn voldoende nvt nvt nvt nvt 3 Verlengde kleuterperiode nvt 4 De opbrengsten van de leerlingen in groep 3 zijn voldoende nvt 15 5 De opbrengsten van de leerlingen in groep 4 zijn voldoende nvt nvt Voorschool Vroegschool OUDERS Deze voor- resp. vroegschool heeft een gericht ouderbeleid 2 De ouders zijn voorafgaand aan de plaatsing van hun peuter adequaat geïnformeerd over het beleid en ambitieniveau van de voor- resp. vroegschool 3 Er is een intake waarbij de ouders bevraagd worden over kenmerken van hun kind, over het gezin en over hun eigen wijze van opvoeden 4 Er wordt rekening gehouden met en ingespeeld op de taal die bij het kind thuis gesproken wordt 5 De ouders zijn betrokken bij de activiteiten in de voor- resp. vroegschool, zowel individueel als in groepsverband 6 De leidsters/leerkrachten informeren de ouders voldoende en regelmatig over de ontwikkeling van hun kind, inclusief de zorgpunten 7 De ouders voeren thuis activiteiten uit met hun peuters/kleuters Voorschool Vroegschool KWALITEIT VAN DE EDUCATIE Het VVE-programma, zoals dat wordt aangeboden 1.1 Sociale competenties De sensomotorische ontwikkeling De creatieve ontwikkeling De cognitieve ontwikkeling (excl taalontwikkeling) 1.5 De taalontwikkeling Het aanbod klimt op in moeilijkheidsgraad De inrichting van de ruimte is aantrekkelijk, uitnodigend en spel- en taal-uitlokkend 2 Het pedagogisch klimaat 2.1 Het pedagogisch handelen van de leidsters/leerkrachten is respectvol Pagina 24 van 27

25 2.2 De leidsters/leerkrachten hanteren duidelijk pedagogische gedragsgrenzen 2.3 De leidsters stimuleren de sociale vaardigheden van de kinderen 2.4 De leidsters/leerkrachten stimuleren de zelfstandigheid van de kinderen 3 Het educatief handelen 3.1 Het educatief handelen van de beide leidsters/leerkrachten is goed afgestemd op elkaar 3.2 Er wordt voldoende tijd besteed aan een programmatische aanpak van de taalontwikkeling 3.3 De leidster/leerkracht bevordert de interactie tussen de kinderen 3.4 De leidster/leerkracht stimuleert actieve betrokkenheid van de kinderen en verbetert het spelen en het werken. 3.5 De leidster/leerkracht bevordert de ontwikkeling van aanpakgedrag (strategieën) bij de kinderen 3.6 Het (taal)gedrag van de leidster/leerkracht met de kinderen is responsief 3.7 De leidster/leerkracht stemt de activiteiten af op verschillen in de persoonlijke en sociale ontwikkeling van de individuele kinderen Voorschool Vroegschool ONTWIKKELING, ZORG EN BEGELEIDING Ontwikkeling, zorg en begeleiding binnen de groep 1.1 De leidsters/leerkrachten volgen regelmatig en systematische de ontwikkeling van de kinderen 1.2 De leidsters/leerkrachten volgen regelmatig en systematisch de taalontwikkeling van alle kinderen 1.3 Bij de begeleiding van de kinderen wordt gebruik gemaakt van informatie over de ontwikkeling van de kinderen 1.4 Er wordt doelgericht en planmatige zorg op maat verleend aan de kinderen die dat nodig hebben 1.5 De zorg wordt geëvalueerd waarna vervolgstappen worden bepaald 2 Inbedding in de bredere zorgketen 2.1 Kinderen die zorg nodig hebben die de voor resp. vroegschool niet kan leveren, zijn bij de leidsters/leerkrachten bekend 2.2 De leidsters/leerkrachten stimuleren dat kinderen die zorg nodig hebben die de voor- cq. vroegschool niet kan leveren, gebruik maken van de 'externe' zorg 2.3 De 'externe' zorg voor de kinderen die deze zorg nodig hebben, is goed georganiseerd Voorschool Vroegschool ONTWIKKELING, ZORG EN BEGELEIDING Ontwikkeling, zorg en begeleiding Pagina 25 van 27

26 binnen de groep 1.1 De leidsters/leerkrachten volgen regelmatig en systematische de ontwikkeling van de kinderen 1.2 De leidsters/leerkrachten volgen regelmatig en systematisch de taalontwikkeling van alle kinderen 1.3 Bij de begeleiding van de kinderen wordt gebruik gemaakt van informatie over de ontwikkeling van de kinderen 1.4 Er wordt doelgericht en planmatige zorg op maat verleend aan de kinderen die dat nodig hebben 1.5 De zorg wordt geëvalueerd waarna vervolgstappen worden bepaald 2 Inbedding in de bredere zorgketen 2.1 Kinderen die zorg nodig hebben die de voorresp. vroegschool niet kan leveren, zijn bij de leidsters/leerkrachten bekend 2.2 De leidsters/leerkrachten stimuleren dat kinderen die zorg nodig hebben die de voor- cq. vroegschool niet kan leveren, gebruik maken van de 'externe' zorg 2.3 De 'externe' zorg voor de kinderen die deze zorg nodig hebben, is goed georganiseerd Voorschool Vroegschool KWALITEITSZORG VAN DE VOOR- RESP. DE VROEGSCHOOL 1 Er is VVE-coördinatie binnen de voor- resp. de vroegschool 2 Toegankelijkheid voor doelgroeppeuters 2 13 nvt nvt 3 De leerkrachten van de groepen 1/2 en ook van 8 2 de groepen 3 en 4 hebben een overzicht waarin staat vermeld welke (doelgroep)kinderen VVE in een voorschool gehad hebben 4 De voor- resp. vroegschool evalueert de kwaliteit van haar educatie 5 De voor- resp. vroegschool formuleert verbetermaatregelen en voert die aantoonbaar en planmatig uit 6 De voor- resp. vroegschool borgt de kwaliteit van haar educatie Pagina 26 van 27

27 DE DOORGAANDE LIJN TUSSEN VOOR- EN VROEGSCHOOL 1 Er is VVE-coördinatie tussen de voor- en de vroegschool 2 De voorschool zorgt voor doelmatige informatie voor de basisschool waar de uitstromende peuters naartoe gaan 3 De basisschool wint doelmatige informatie in bij de voorschool over de instromende peuters en maakt daar aantoonbaar gebruik van 4 Het aanbod van de voor- en de vroegschool is op elkaar afgestemd 5 Het pedagogisch en educatief handelen van de voor- en de vroegschool zijn op elkaar afgestemd 6 De voor- en de vroegschool gaan op een vergelijkbare manier met ouders om 7 De zorg en begeleiding is op de voor- en de vroegschool op een vergelijkbare wijze georganiseerd Voorschool Vroegschool nvt nvt nvt nvt nvt nvt Pagina 27 van 27