Wethouder van Sociale Zaken, Werkgelegenheid en Economie

Transcriptie

1 Wethouder van Sociale Zaken, Werkgelegenheid en Economie Gemeente Den Haag Retouradres: Postbus 12600, 2500 DJ Den Haag De voorzitter van de Commissie Samenleving Uw brief van Uw kenmerk Ons kenmerk BSW/ RIS Doorkiesnummer adres Aantal bijlagen Onderwerp Vragen Commissie Samenleving met betrekking tot programma 9 van de jaarstukken 2011 Datum 10 juli 2012 Inleiding Tijdens de behandeling van de voorjaarsnota 2011 op 20 juni 2012 zijn door de leden van de Commissie Samenleving een aantal vragen gesteld met betrekking tot programma In hoeverre is er sprake van een armoedeval bij Haagse alleenstaanden, alleenstaande ouders en gezinnen? 2. Hoe zit het met de financiële situatie van minderjarige kinderen van werkende en niet werkende ouders die in een minnelijk traject zitten in het kader van schuldhulpverlening? 3. Is er een verklaring voor de stijging in wet op de lijkbezorging? 4. Hoe is de samenstelling van de top indicator? 5. Hoe verloopt de invoering van de slimme Ooievaarspas en is er een terugloop van het aantal pashouders? Hieronder worden deze vragen puntsgewijs behandeld. 1. Armoedeval bij Haagse alleenstaanden, alleenstaande ouders en gezinnen Bij de behandeling van de jaarstukken 2011 is er gevraagd om inzicht te geven in het al dan niet ontstaan van een armoedeval wanneer een Haagse burger vanuit een WWB-uitkering aan het werk gaat. Dit mede naar aanleiding van een publicatie op Hieronder volgt de uitwerking van het gevraagde. Voor de gebruikte rekenmodellen is een andere methodiek gebruikt dan die van Den Haag te Kijk. Dit vanwege een aantal foutieve berekeningsgrondslagen en aannames in de daar gebruikte rekenmethode. Deze worden verderop in deze brief toegelicht. Wanneer mensen met een uitkering aan het werk gaan, verwachten zij daar financieel wel iets aan over te houden. Door het gestegen inkomen vermindert hun aanspraak op zorgtoeslag, huurtoeslag, bijzondere bijstand en andere vormen van door de overheid verstrekte inkomenssteun. Deze kortingen kunnen de keus voor werk financieel minder aantrekkelijk maken. Dit noemen we de armoedeval. Werkenden met een laag inkomen hebben met een vergelijkbaar probleem te maken. Het loont voor lager betaalde werknemers soms nauwelijks om extra uren te maken of om een opleiding te doen voor een beter gehonoreerde baan. De armoedeval kent twee soorten ongewenste prikkels: uitkeringsontvangers verliezen de moed een baan te aanvaarden (uitstroomval), lager betaalden zien netto weinig terug van een positieverbetering op de arbeidsmarkt (doorstroomval).

2 BSW/ De uitstroomval kost gemeenten geld omdat deze een nadelig effect heeft op de uitstroom uit de WWB. Dat geldt niet voor de doorstroomval, maar voor de betrokkenen is die natuurlijk wel nadelig. Door de door het rijk in de wetgeving opgelegde begrenzing van het categoriale minimabeleid tot 110% van het sociaal minimum is de gemeente Den Haag niet meer in staat om middels haar minimavoorzieningen een zachte landing in te bouwen. Daarom is het nuttig om te zien welke effecten dit heeft op de bestedingsruimte van de Haagse werkenden met een laag inkomen. In deze brief wordt de uitstroomval en doorstroomval van alleenstaanden, alleenstaande ouders en gezinnen met kinderen in Den Haag in kaart gebracht. Er is uitgegaan van een huurwoning met een bruto huur van 357,00 en bij werkende alleenstaande ouders is er uitgegaan van kosten kinderopvang. Er is geen rekening gehouden met kosten woon-werkverkeer die een 2 zone abonnement overstijgen. Ook is er, in tegenstelling tot Den Haag te Kijk, geen rekening gehouden met representatiekosten. In 2012 is de Ooievaarspas nog beschikbaar voor inkomens tot 130% van het sociaal minimum. Vanaf volgend jaar is deze ook begrensd op 110%. Dit is in de rekenvoorbeelden meegenomen. De volgende uitgaven en inkomsten zijn meegenomen in de berekeningen Uitgaven Inkomsten Kinderopvang Netto salaris/uitkering Gemeentelijke heffingen Kinderbijslag Heffingskortingen Categoriale minimavoorzieningen Voordelen ooievaarspas Fiscale Toeslagen Hieronder per categorie een uitwerking van de armoedeval in de gemeente Den Haag aan de hand van drie voorbeeldgezinnen. De uitkomsten worden zowel met als zonder langdurigheidstoeslag gepresenteerd. Ook staat er onder de totaalbedragen een procentuele vergelijking vermeldt. Hierdoor wordt inzichtelijk gemaakt hoe de procentuele verhoudingen in inkomen nu feitelijk zijn. Alleenstaanden Alleenstaanden kennen geen uitstroom- of doorstroomval. Dit ligt vooral besloten in het feit dat er weinig categoriale minimavoorzieningen specifiek voor alleenstaanden zijn. Ook zal een voltijd werkende alleenstaande al snel ruim meer dan 110% van het op hem van toepassing zijnde sociaal minimum verdienen aangezien het netto minimumloon meer dan 300 euro per maand hoger ligt. Armoedeval per maand Alleenstaande 100% 110% 130% Netto inkomen per maand Heffingskortingen Zorgtoeslag Huurtoeslag Bijdrage coll.zorgverzekering Subtotaal Gem.heffingen / Hoogheemraadschap TOTAAL (excl. Langdurigheidstoeslag) In procenten 100% 105% 113% TOTAAL (incl. Langdurigheidstoeslag) In procenten 100% 105% 110%

3 BSW/ Alleenstaande ouders Alleenstaande ouders kennen geen uitstroomval. Deze groep heeft het meeste financiële voordeel bij uitstroom uit de bijstand naar betaald werk. Dit is verklaarbaar omdat een werkende alleenstaande ouder een groot aantal fiscale voordelen heeft. Wel is er sprake van een beperkte doorstroomval. Het verschil tussen een inkomen van 110% en 130% van het van toepassing zijnde sociaal minimum is beperkt. Dit wordt veroorzaakt door een forse afname van de huurtoeslag, stijgende kosten van de kinderopvang én het wegvallen van kind-gerelateerde categoriale verstrekkingen binnen het Haagse minimabeleid. Om werkende alleenstaande ouders tegemoet te komen is de draagkrachtberekening aangepast voor individuele bijzondere bijstand waardoor deze groep langer van deze mogelijkheid gebruik kan blijven maken. Armoedeval per maand 1 ouder gezin; 1 kind 8 jaar (1 sport) + 4 dgn naschoolse opvang 100% 110% 130% Netto inkomen per maand Kinderbijslag: Heffingskortingen Huurtoeslag Kindgebonden budget Zorgtoeslag Bijdrage collectieve zorgverzekering Contributie sportclub (Ooievaarspas) Schoolkostenfonds Subtotaal Gem, heffingen / Hoogheemraadschap Kosten kinderopvang TOTAAL (excl. Langdurigheidstoeslag) In procenten 100% 114% 119% TOTAAL (incl. Langdurigheidstoeslag) In procenten 100% 114% 116% Gezinnen Gezinnen kennen ook geen uitstroomval. Er is wel sprake van een doorstroomval tussen 110% en 130% van het sociaal minimum waarbij meer werken of verdienen nauwelijks loont. Dit wordt veroorzaakt door een forse afname van de huurtoeslag en het wegvallen van voordelen die ondermeer het schoolkostenfonds en de ooievaarspas biedt binnen de minimavoorzieningen. Een traditioneel kostwinnersgezin zal hier het meest mee te maken hebben. Een gezin waarin beide partners werken zal door het toenemend besteedbaar inkomen minder hinder ondervinden van de doorstroomval.

4 BSW/ Armoedeval per maand Traditioneel Kostwinnersgezin 2 kinderen 9 en 13; beide 1 sport 100% 110% 130% Netto inkomen per maand Kinderbijslag: Heffingskortingen Huurtoeslag Kindgebonden budget Zorgtoeslag Bijdrage collectieve zorgverzekering Contributie sportclubs (ooievaarspas) Schoolkostenfonds Subtotaal Gem. heffingen/hoogheemraadschap TOTAAL (excl. Langdurigheidstoeslag) In procenten 100% 105% 108% TOTAAL (incl. Langdurigheidstoeslag) In procenten 100% 105% 106% Conclusie In Den Haag loont het voor zowel alleenstaanden, alleenstaande ouders als echtparen (met en zonder kinderen) met een WWB-uitkering uit te stromen naar betaald werk. Dit levert altijd meer op. Doordat de huurtoeslag al vrij snel wordt afgebouwd bij een stijging van het inkomen én doordat de minimavoorzieningen van rijkswege zijn begrensd op 110% van het van toepassing zijnde bijstandsbedrag kan er wel sprake zijn van een doorstroomval. Tot de wijzigingen in de WWB van 2012 hanteerde de gemeente Den Haag een glijdende schaal voor een aantal minimavoorzieningen waarbij er nog tot 130% een mogelijkheid bestond om van (een gedeeltelijke) voorziening gebruik te maken. Voor het hierboven beschreven gezin zou deze methodiek bij een inkomen van 130% van het sociaal minimum een stijging van het besteedbaar inkomen, en dus een beperking van de doorstroomval, veroorzaken van 3%. Bij alleenstaande ouders is een ruimere toegang tot de individuele bijzondere bijstand mogelijk gemaakt ter gedeeltelijke compensatie voor de doorstroomval, bij werkende gezinnen is er geen sprake van een doorstroomval als beide partners (eventueel gedeeltelijk) werken. Vergelijking met Den Haag te Kijk De hierboven gepresenteerde conclusies wijken af van wat er onlangs is gepubliceerd op het blog Den Haag te Kijk. In de berekeningen van Den Haag te Kijk staat een aantal foutieve berekeningsgrondslagen waardoor de einduitkomst afwijkend is van de feitelijke situatie. Grootste verschil zit in het feit dat er voor een WWB uitkering voor een alleenstaande uit is gegaan van 90% van het bruto minimumloon. Grondslag is echter 50% van het netto minimumloon aangevuld met een gemeentelijke toeslag van 20%. Netto verschil tussen deze beide berekeningen bedraagt 162,36. Ook bij de vakantietoeslag is een foutief percentage gebruikt (5,5% van het bruto inkomen in plaats van 5% van de netto uitkering). Als deze bedragen worden gecorrigeerd is er ook bij de berekeningen van Den Haag te Kijk (waarbij er in de berekeningen ook rekening is gehouden met meerkosten zoals representatiekosten) geen sprake van een armoedeval. 2. Verschil in financiële situatie van minderjarige kinderen van werkende en niet werkende ouders binnen een minnelijk traject. Zoals vermeld in het jaarverslag 2011 hebben 4380 burgers een beroep op schuldhulpverlening gedaan. Aan deze burgers is een uiteenlopend pakket aan voorzieningen aangeboden afhankelijk van de aard van de schuldenproblematiek en de persoonlijke situatie van de burger.

5 BSW/ Te denken valt aan een minnelijk traject, doorgeleiding naar het wettelijk traject in het kader van de Wet schuldsanering natuurlijke personen (Wsnp), budgetbeheer- of advies, of een hypothecaire lening. In het kader van het minnelijk traject is in 2011 voor 1145 burgers een schuldregeling getroffen, waarvan 416 burgers (36%) betaald werk verrichten. De overige 729 burgers hebben verschillende inkomensbronnen, zoals WWB, WIA, ANW, AOW al dan niet aangevuld met een pensioen. Het minnelijk traject duurt 3 jaar. Daarna zijn burgers schuldenvrij. Gedurende deze periode moet iedereen, dus ongeacht de hoogte van het inkomen, rondkomen van 95% van het sociaal minimum. Als er sprake is van gezinnen met minderjarige kinderen is de financiële situatie van minderjarige kinderen van werkende en niet werkende ouders het zelfde. Bij het vaststellen van de aflossingscapaciteit, worden de doelverstrekkingen die bijvoorbeeld via de belastingdienst aangevraagd kunnen worden, buiten beschouwing gelaten. Hierbij kan gedacht worden aan verstrekkingen als het kindgebonden budget, de kinderbijslag en de kinderopvangtoeslag. Werkende ouders die in een minnelijk traject zitten kunnen ook beroep doen op het gemeentelijke minimabeleid, ongeacht hun bruto inkomen. Hierdoor kunnen ze gebruik maken van onder meer de ooievaarspas, de langdurigheidstoeslag en het schoolkostenfonds. Conclusie Door het vrijstellen van kindgebonden financiële regelingen bij het vaststellen van de afloscapaciteit én de ontsluiting van het gemeentelijk minimabeleid voor burgers in een minnelijk traject, worden de minderjarige kinderen van zowel werkenden als niet-werkenden gelijkgesteld. 3. De stijging in wet op de lijkbezorging. In 2011 heeft de gemeente 180 keer een lijkbezorging uitgevoerd. Dit aantal is hoger dan het gemiddelde van 145 van de afgelopen jaren. De afdeling die zich met de Wet op de lijkbezorging bezighoudt doet sinds april 2011 ook de bijzondere bijstandsaanvragen voor begrafeniskosten. Bij de afhandeling van deze aanvragen bleek in 10 gevallen dat er geen opdracht voor de begrafenis werd gegeven, dan wel dat er geen nabestaanden waren. De begrafenis is vervolgens geregeld via de Wet op de lijkbezorging. Verder is de begrafenis verzorgd van 8 in Den Haag overleden Oost-Europeanen. Tenslotte kan de verklaring voor de toename in de lijkbezorgingen gevonden worden in de toenemende vergrijzing. 4. Samenstelling top indicator Met ingang van 1 januari 2012 is de inkomensgrens voor de categoriale minimaregelingen wettelijk verlaagd tot 110% van de van toepassing zijnde bijstandsnorm. Een aantal Haagse voorzieningen kende een hogere grens (130%). Op grond van de wettelijke verlaging van de inkomensgrens is ook de topindicator aangepast: in 2011 gold 130%, nu geldt 110%. 5. Slimme Ooievaarspas Op 1 juli 2011 is de nieuwe, slimme Ooievaarspas ingevoerd. Door de nieuwe werkwijze is het aantal bezitters van de pas in 2011, ten opzichte van 2010, afgenomen. Het aantal huishoudens dat de pas gebruikt is echter licht gestegen. De doelgroep voor de Ooievaarspas bestaat uit alle huishoudens met een inkomen tot 130 procent van het minimum. Van deze doelgroep bezit 86 procent de pas. Gezinnen met kinderen (in de leeftijd tot 18 jaar) vragen naar verhouding iets vaker een pas aan dan alleenstaanden en meerpersoonshuishoudens zonder kinderen. Mogelijk heeft dit te maken met het programma Kinderen doen mee dat is ondergebracht in de Ooievaarspas en het feit dat er schoolkosten via de Ooievaarspas vergoed kunnen worden middels de scholensubsidie. Vanaf 2012 dient er voor de Ooievaarspas een bijdrage van 12,50 betaald te worden door pashouders tussen de 18 en 64 jaar oud. Voor kinderen en ouderen blijft de pas gratis. Dit heeft vooralsnog een beperkte daling van het aantal pashouders van ongeveer 5% tot gevolg. Van de aanbieders zijn er 450 aangesloten op de mogelijkheden van het nieuwe systeem. Met enkelen volgen nog besprekingen.

6 BSW/ Vaak moet voor de aansluiting op het geautomatiseerde systeem een aantal praktische oplossingen worden gekozen. Met vriendelijke groet, de wethouder van Sociale Zaken, Werkgelegenheid en Economie, H.P.M. Kool