RE-INTEGRATIEBELEID SOCIALE ZAKEN GEMEENTE EMMEN

Transcriptie

1 RIS.5159 RE-INTEGRATIEBELEID SOCIALE ZAKEN GEMEENTE EMMEN 1

2 Inhoudsopgave Inleiding Ontwikkelingen sociale zekerheid Evaluatie huidig re-integratiebeleid Huidige doelgroep ten opzichte van doelgroep WWNV Re-integratiebeleid: keuzes en uitgangspunten Doelgroepenbeleid en -prioritering Bouwstenen Maatregelen re-integratiebeleid Vertaling van doelstellingen naar financieel kader Werkdeel Organisatorische inrichting Bijlage 1 Keuzemodel doelgroepen en inzet instrumentarium Bijlage 2 Hoofdlijnen huidig re-integratiebeleid ten opzichte van toekomstig reintegratiebeleid

3 Inleiding Op basis van het meerjarig beleidskader Arbeidsmarkt- en participatiebeleid heeft Sociale Zaken van de gemeente Emmen de uitgangspunten van dit kader vertaald naar de wijze waarop het reintegratiebeleid voor de komende jaren eruit moet komen te zien. Uitgangspunt van ons participatiebeleid is dat niemand wordt afgeschreven en langs de kant staat. Iedereen verdient de kans het beste uit zichzelf te halen. We verwachten dat men zelf de verantwoordelijkheid neemt om aan het werk te komen of te participeren. Alleen als blijkt dat een klant niet in staat is op eigen kracht aan het werk te komen, zal ondersteuning vanuit de gemeente plaatsvinden. Vanuit de gedachte van wederkerigheid vragen wij in ruil voor deze ondersteuning een tegenprestatie. Hieronder leveren wij de bouwstenen voor dit nieuwe re-integratiebeleid Voordat deze beleidsuitgangspunten aan de orde komen, wordt eerst gestart met een korte blik op de ontwikkelingen, die plaatsvinden binnen het domein van de sociale zekerheid. 1 Ontwikkelingen sociale zekerheid Binnen de sociale zekerheid vinden grote veranderingen plaats die vragen om een aangepast reintegratiebeleid. Bij ongewijzigd beleid dreigt een zeer groot tekort op het participatiebudget, waardoor ingrijpen noodzakelijk is. Het roer moet om: innoveren en bezuinigingen zullen hand in hand moeten gaan. De volgende ontwikkelingen binnen de sociale zekerheid zijn van invloed op de inrichting van het gemeentelijk re-integratiebeleid: Wet werken naar vermogen De verschillende regelingen aan de onderkant van de arbeidsmarkt (WWB, WIJ, Wsw en Wajong) worden omgevormd naar één regeling Wet werken naar vermogen (WWNV). De gemeenten krijgen de verantwoordelijkheid deze nieuwe wet uit te voeren. De ingangsdatum is 1 januari Het doel van deze regeling is dat meer mensen gaan participeren en budgetten gerichter en effectiever worden ingezet. De afspraken uit het regeerakkoord en de daarbij behorende besparingen zijn leidend bij de uitwerking van de regeling. Het gaat daarbij om de volgende uitgangspunten: Voor jongeren die volledig en duurzaam arbeidsongeschikt zijn, blijft de Wajong bestaan; Huidige Wsw-ers (incl wachtlijstkandidaten) blijven binnen de bestaande Wsw-regeling vallen; Mensen met een indicatie voor een beschutte werkplek houden toegang tot de Wsw; Mensen met een verdiencapaciteit tussen de % WML worden via loondispensatie aan de slag geholpen bij reguliere werkgevers. Werkgevers krijgen hierbij de mogelijkheid deze werknemers onder het WML te betalen. De gemeente vult het te betalen loon aan met een aanvullende uitkering tot maximaal het WML. Het te betalen loon door de werkgever wordt bepaald op basis van de vastgestelde loonwaarde. De noodzakelijke voorzieningen (zoals bijv. werkplekaanpassing en jobcoaching) kunnen worden bekostigd uit het participatiebudget en het inverdieneffect uitkeringen. Bezuinigingen De economische crisis heeft ook zijn effect op de beschikbare budgetten. De grootste klap vindt al plaats in 2012, dan wordt het landelijke participatiebudget al met meer dan 40% verlaagd. Uiteindelijk zal het W-deel met 53% worden gekort. Het budget voor de inburgering zal ook binnen drie jaar worden afgebouwd, zodat er vanaf 2014 alleen nog middelen voor uitvoeringskosten beschikbaar zijn. Daarnaast daalt het budget voor de Wsw ook fors. Vanaf 1 januari 2013 zal de instroom binnen de Wsw worden beperkt, waarbij de stelregel wordt dat voor 3 uitgestroomde Wsw-ers, 1 Wsw-er (volgens de nieuwe indicatie beschut werk) kan instromen. Het Rijk zal in de bekostiging aan gemeenten de vergoeding per arbeidsplaats voor de nieuwe instroom begrenzen en afstemmen op een inkomen van 100% WML. Voor het budget dat beschikbaar is voor het Werkdeel betekent dit het volgende 1 : 1 Met betrekking tot het beschikbare budget voor 2012 moet worden aangetekend dat in het nabericht van het Rijk er extra middelen ter hoogte van ,- zijn toegevoegd aan het oorspronkelijke bedrag. Dit zijn echter nog voorlopige bedragen. Wanneer de definitieve middelen voor het Werkdeel bekend zijn, zal worden bepaald op welke wijze deze middelen ingezet gaan worden. 3

4 Werkdeel gemeente Emmen (x euro) AanscherpingWWB Het kabinet is voornemens diverse maatregelen te treffen die de voorwaarden en toegangseisen van de bijstand aanscherpen. Deze moeten leiden tot een bezuiniging van in totaal 167 miljoen in De invoeringsdatum is 1 januari Het ministerie van SZW heeft de maatregelen ondergebracht in één wetsvoorstel en omvat de volgende maatregelen: De bijstand voor inwonenden wordt afgeschaft; De toets op het partnerinkomen wordt een toets op het huishoudinkomen, waarbij inkomen en vermogen van alle (volwassen) gezinsleden in aanmerking worden genomen; In de bijstand komt een wettelijke plicht tot tegenprestatie naar vermogen; De WIJ wordt afgeschaft, met daaraan gekoppeld een aanscherping van de toegangseisen voor de gehele WWB; Ook voor jongeren tot 27 jaar gaat het aangescherpte regime gelden. Voor hen gaat gelden dat zij eerst zélf vier weken actief op zoek moeten naar werk en bovendien de mogelijkheden tot het volgen van regulier onderwijs moeten onderzoeken (en dat moeten kunnen aantonen), alvorens aanspraak te kunnen maken op bijstand. De ontheffing van de arbeidsverplichting voor alleenstaande ouders met kinderen tot 5 jaar wordt afgeschaft. Voor alleenstaande ouders met kinderen tot 12 jaar komt er een vrijlating voor het werken in deeltijd; Gemeenten krijgen een verordeningsplicht t.a.v. de participatie van schoolgaande kinderen; Beperking van de verblijfsduur in het buitenland tot 4 weken. Indien men 65 jaar of ouder is wordt dit 8 13 weken. Grens gemeentelijk minimabeleid op maximaal 110% van het bijstandsniveau. 2 Terugblik huidig re-integratiebeleid Het huidige re-integratiebeleid is geanalyseerd op drie deelvragen, de realisatie van de volumetaakstelling, de effectiviteit van de aangeboden re-integratieinstrumenten en de resultaten van het gevoerde beleid. Op basis van deze analyse kunnen enkele conclusies worden getrokken die meegenomen zijn bij het opstellen van het nieuwe re-integratiebeleid Realisatie van de volumetaakstelling Als gevolg van de kredietcrisis heeft in Emmen vanaf 2008 een grote stijging in het bijstandsvolume plaatsgevonden. Dit werd veroorzaakt door een grotere instroom die gepaard gaat met een teruglopende uitstroom. Hoewel het bijstandsvolume in Emmen in de achterliggende periode is toegenomen, heeft het dezelfde ontwikkeling gevolgd als het landelijk bijstandsvolume. De volumedoelstelling is daarom gehaald. 4

5 De effectiviteit van de aangeboden re-integratie-instrumenten Het Poortprogramma Emmen werkt heeft tot doel de instroom te beperken, een diagnose vast te stellen en een deelnemer te bemiddelen naar regulier werk. Tot medio 2010 is het Poortprogramma ondergebracht bij drie contractpartners. Op basis van geleverde prestaties, resultaten en kosten is het besluit genomen om het Poortprogramma alleen nog onder te brengen bij EMCO. Dit is vastgelegd in een gezamenlijke intentieverklaring (B&W 11/166, ). Er wordt ingezet op een verbeterde diagnosestelling en een hogere uitstroom naar regulier werk. Wat betreft de effectiviteit van de re-integratie-instrumenten kan geconcludeerd worden dat gesubsidieerde banen zoals de Startbanen en Workfirst fase II banen niet tot de gewenste uitstroom leiden. Daarnaast leggen ze een groot beslag op het beschikbare participatiebudget. De participatiebanen leveren een bijdrage aan het vergroten van de participatie van de uitkeringsgerechtigde, de effectiviteit van dit instrument kan echter worden verbeterd. Ten aanzien van het andere instrumentarium, zoals zorg- en losse producten en scholingsinstrumenten kan worden gesteld dat dit in een duidelijke behoefte voorziet. Wel moet scherper worden gekeken naar effectieve en efficiente inzet van deze instrumenten. Bij de uitvoering van de Wet Werken naar Vermogen, waarin het instrument loondispensatie wordt geïntroduceerd, speelt de arbeidsgeschiktheidtoets een belangrijke rol. Dit instrument maakt de mogelijkheden voor de klant richting werk, scholing en maatschappelijke participatie of zorg inzichtelijk en voorziet daarmee in behoefte. Het instrument wordt daarom doorontwikkeld, zodat het aansluit bij het instrument loondispensatie. Het intensiveren van handhaving maakt een instrument verzuimbegeleiding onontbeerlijk. De uitval uit re-integratietrajecten is een groot probleem, omdat het een onnodig lang verblijf in de bijstand tot gevolg heeft. Het instrument verzuimbegeleiding draagt bij aan het terugbrengen van de kosten van bijstandsverlening. Uit de analyse is gebleken dat het instrument effectiever en effienter kan worden ingezet. In het algemeen kan worden geconcludeerd dat er scherper gekeken dient te worden naar het uiteindelijke resultaat (uitstroom) van een re-integratietraject en op welke wijze de diverse instrumenten het beste een bijdrage kunnen leveren om dit resultaat te realiseren. Zeker gezien de komende bezuinigingen op het participatiebudget zullen keuzes gemaakt moeten worden in de inzet van het instrumentarium zonder de uiteindelijke uitstroomdoelstellingen uit het oog te verliezen. Resultaten van het gevoerde beleid Door economische omstandigheden is de werkgelegenheid in Emmen afgenomen. Hierdoor fluctureerde de participatiegraad en nam het bijstandsvolume toe. Hoewel de werkgelegenheid in 2010 weer is toegenomen neemt de bijstandsafhandelijkheid als gevolg van het na-ijleffect nog niet af. 3 Huidige doelgroep ten opzichte van doelgroep WWNV Met de invoering van de WWNV per 1 januari 2013 zal door de ontschotting van de huidige regelingen de doelgroep wijzigen. De WWNV wordt een brede voorziening voor mensen met een arbeidsbeperking die nu nog gebruik maken van de verschillende regimes van de Wsw, Wajong en WWB/WIJ. Voor de nieuwe instroom beschut werk Wsw en de 100% arbeidsongeschikte Wajongers komt er een aparte indicatie. Situatie in 2011 Nieuwe situatie per

6 De verwachting is dat de doelgroep waarvoor de gemeente verantwoordelijk wordt, beduidend groter wordt dan nu het geval is. Wat dit precies in kwantitatieve zin betekent voor de gemeenten is op dit moment nog moeilijk vast te stellen, omdat dit afhankelijk is van de nieuwe indicatie-eisen loondispensatie, beschut werken Wsw en nieuwe Wajong. 4 Re-integratiebeleid: keuzes en uitgangspunten In het nieuwe re-integratiebeleid leggen wij de focus volledig op uitstroom naar betaald werk. Ten eerste is deze doelstelling noodzakelijk als bezuinigingsmaatregel. Daarnaast ligt er ook een inhoudelijke visie onder: het naar vermogen kunnen functioneren op de arbeidsmarkt draagt bij aan het vergroten van de zelfredzaamheid en eigenwaarde van de burger met een afstand tot de arbeidsmarkt. Een tegenprestatie wordt verwacht voor het gebruik maken van een inkomensvoorziening. Deze uitstroomambitie levert tevens een bijdrage aan het oplossen van de verwachte vergrijzingsproblematiek. In kwantitatieve zin vertaalt deze ambitie zich in een daling van het aantal uitkeringen (WWB en WIJ) van 3060 uitkeringen in 2011 naar 2490 uitkeringen in 2014 binnen de gemeente Emmen. In vier jaar moet het bijstandsvolume hierdoor met 20% zijn afgenomen. In de volgende paragrafen wordt uitgewerkt op welke wijze deze doelstellingen vertaald worden naar uitgangspunten voor de uitvoering. 4.1 Doelgroepenbeleid en -prioritering Omdat de beschikbare middelen binnen het nieuw op te stellen re-integratiebeleid beperkt zijn, is het noodzakelijk prioritering aan te brengen in de verschillende doelgroepen. Het voorstel is om het klantenbestand in te delen op basis van de potentiële arbeidsproductiviteit 2. Dit sluit ook aan bij de toekomstige Wet werken naar vermogen, waarin de vast te stellen loonwaarde van een cliënt een centraal uitgangspunt is. Deze indeling sluit aan bij de huidige doelgroepindeling in Poort, Participatie en Zorg. Doelgroep Omschrijving Prioritering 1 Mensen met een actuele arbeidsproductiviteit boven het minimumloon. Deze groep kan werkloos zijn vanwege fricties op de arbeidsmarkt. Deze groep wordt beschouwd als zelfredzaam. Re-integratietrajecten worden niet ingezet. Dienstverlening bestaat uit persoonlijke begeleiding van 2 Mensen met een actuele arbeidsproductiviteit lager dan het minimumloon, die met ondersteuning hun arbeidsproductiviteit kunnen verhogen tot boven het minimumloon. 3 Mensen met een positieve potentiële arbeidsproductiviteit, maar lager dan het minimumloon. Ook na ondersteuning zullen de klantmanager. Een traject met verschillende reintegratie-instrumenten wordt ingezet met als doel uitstroom naar regulier werk. Deze groep is blijvend aangewezen op loonkostensubsidie/loondispensatie. Periodiek wordt bekeken of de situatie 2 Indeling van Groot (2009). Bron: Gemeentelijk re-integratiebeleid vergeleken, SEO, februari

7 zij niet het minimumloon kunnen verdienen. 4 Mensen met een negatieve potentiële arbeidsproductiviteit. Voor deze mensen zijn de kosten van begeleiding hoger dan de productiviteit. van de cliënt zodanig is gewijzigd dat doorstroom naar groep 2 mogelijk is. Voor deze groep worden geen reintegratie-instrumenten ingezet. Verwijzing naar zorgtraject, dagbesteding of maatschappelijke participatie. Concreet betekent dit dat alleen maar voor groep 2 en groep 3 een breed aanbod re-integratieinstrumenten worden ingezet. Voor groep 1 vindt minimale inzet plaats, omdat wij verwachten dat deze groep op eigen kracht betaald werk kan vinden. Wel bieden wij dienstverlening in de vorm van het poortprogramma, jobhunting en persoonlijke begeleiding door de klantmanager. Voor groep 4 (de zorgklanten ) worden geen instrumenten vanuit het participatiebudget ingezet. In plaats hiervan wordt verwezen naar voorliggende voorzieningen, bijvoorbeeld vanuit de WMO of jeugdzorg. Met maatschappelijke instellingen worden beleidsgestuurde contractafspraken gemaakt. Daarnaast vindt voor deze laatste groep eventuele verwijzing plaats naar indicatiestelling beschut werk Wsw of Wajong. Op basis van deze indeling zal het werkproces zodanig ingericht moeten zijn, dat monitoring van ontwikkelingsmogelijkheden en uitstroomkansen van deze cliënten mogelijk is. Dit vergt een eenduidige registratie, met heldere afspraken over de te behalen ontwikkel- en uitstroomdoelstellingen. Gebruik van de VNG participatieladder in combinatie met een objectieve loonwaardebepalingsmethodiek is hiervoor het te hanteren meet- en sturingsinstrument. In onderstaande tabel wordt de relatie gelegd tussen de trede op de participatieladder en het maximaal haalbare voor elke groep. Trede op participatieladder Maximaal haalbaar voor groep 1. Geïsoleerd 2. Sociale contacten buiten de deur 3. Deelname aan georganiseerde activiteiten Groep 4 4. Onbetaald werk 5. Betaald werk met ondersteuning Groep 3 6. Betaald werk Groep 2 en Bouwstenen De volgende bouwstenen zijn geformuleerd die moeten leiden tot een toekomstbestendig participatiebeleid. Voor een uitgebreide beschrijving van deze bouwstenen wordt verwezen naar het meerjarig beleidskader arbeidsmarkt- en participatiebeleid Bevorderen van eigen kracht en verantwoordelijkheid van de klant De verantwoordelijkheid om aan het werk te komen of te participeren ligt bij de klant. Zo nodig biedt de gemeente ondersteuning. Er zal meer nadruk worden gelegd op het bevorderen van de zelfredzaamheid en eigen kracht van de klant. Het inzetten van al het beschikbare re-integratieinstrumentarium voor alle klanten is geen automatisme meer. Per groep (zie bijlage 1 Keuzemodel) bepalen we welke re-integratie-instrumenten het beste kunnen worden ingezet. Alleen als blijkt dat een klant niet in staat is op eigen kracht aan het werk te komen, zal ondersteuning vanuit de gemeente plaatsvinden. Daarnaast vinden wij het van belang dat een uitkeringsgerechtigde een tegenprestatie levert in ruil voor het gebruik maken van een inkomensvoorziening. Deze tegenprestatie dient geleverd te worden in het uitvoeren van maatschappelijk nuttige activiteiten. Op deze wijze wordt de eigen verantwoordelijkheid van de klant aangemoedigd. Strengere handhaving Motivatie van klanten is een bepalende succesfactor. De bereidheid van de klant tot het vrijwillig aan wettelijke verplichtingen te voldoen, zoals het actief werken aan re-integratie en het verwerven van een baan, zijn hierbij belangrijke elementen. Ontbreekt de wil en de bereidheid om de regels na te komen dan vindt actieve handhaving plaats, waaronder sanctionering en terugvordering. Huisbezoeken, thematische controles en het hanteren van het werk boven inkomen principe in het aanvraagproces zijn hierbij concrete maatregelen. Wij gaan strenger en sneller optreden tegen klanten die niet komen opdagen op afspraken en die anderszins hun verplichtingen niet nakomen. 7

8 Focus op uitstroom naar betaald werk Het uitgangspunt is dat alle instrumenten die in het kader van participatie worden ingezet, gericht moeten zijn op het uiteindelijke doel betaald werk te krijgen. Natuurlijk spelen alle leefgebieden van de werkzoekende hierbij een rol, zoals schulden, gezondheidsaspecten en een stabiele leef- en gezinssituatie. Voor deze zorgvragen gaan wij met welzijns- en maatschappelijke instellingen beleidsgestuurde contractafspraken maken. De klantmanager heeft hierbij een coördinerende en verwijzende rol. Betaald werk bij reguliere werkgevers staat voorop De doelstelling om uitstroom naar betaald werk te vergroten, staat of valt met de bereidheid van werkgevers om mensen met een afstand tot de arbeidsmarkt en arbeidsbeperkingen in dienst te nemen. Loondispensatie is een nieuw instrument dat hiervoor kan worden ingezet. De gemeente moet inspelen op de behoefte van de werkgever. Naast het realiseren van een goede match zijn ook andere factoren van belang (bijv. ontzorging van de werkgever en het realiseren van een goed vestigingsklimaat) om werkgevers in de regio aan ons te binden. Naast de actieve werkgeversbenadering, die in het meerjarig beleidskader Arbeidsmarktbeleid uitgebreid aan de orde is gekomen, is het van belang om binnen het re-integratiebeleid een aanpak te hanteren die succesvolle en duurzame plaatsingen bij reguliere werkgevers bevordert. Vergroten samenwerking en partnerschappen De gemeente wil actief samenwerken met haar ketenpartners. Het UWV, SW-bedrijf, werkgeversorganisaties, uitzendbureaus, scholingsinstituten maar ook aanpalende organisaties in het welzijnswerk zijn hierbij belangrijke partners. Vanuit de regiogedachte werken de BOCE-gemeenten nauw samen om invulling te geven aan het arbeidsmarktbeleid. Professionalisering gemeentelijke uitvoeringsregie De veranderingen in de sociale zekerheid vragen ook het uiterste van de gemeentelijke uitvoeringskracht. De gemeente zal door de daling van de beschikbare budgetten een sober inkoopbeleid hanteren en daarvoor in de plaats de uitvoeringsregie meer in eigen hand nemen. De focus op de arbeidsmarkt zal worden versterkt en er zal meer op resultaten worden gestuurd. Met dit nieuwe beleid zijn minder uitvoeringspartijen betrokken bij re-integratie en worden er minder instrumenten ingezet. Hierdoor krijgen we meer eenvoud en grip op de uitvoering. 5 Maatregelen re-integratiebeleid In de vorige paragraaf zijn de bouwstenen genoemd van het nieuwe beleidskader. Als gevolg van de aanscherping van de WWB en de voorgenomen bezuinigingen op het werkdeel van het participatiebudget, is het daarnaast (mede vanuit financieel oogpunt) noodzakelijk het bestaande reintegratiebeleid te herijken. In dit onderdeel worden de maatregelen genoemd die vanaf 2012 worden voorgesteld binnen het re-integratiebeleid. Een financiële vertaalslag van deze maatregelen is te lezen in de volgende paragraaf. Behouden poortprogramma (Training en Diagnose Centrum) De start van een succesvol traject is een goede diagnose van de klant. Hierbij wordt vooral gelet op de mogelijkheden in plaats van de beperkingen van een klant. Het huidige poortprogramma Emmen werkt bij het Training en Diagnose Centrum 3 (TDC) binnen Emco wordt voortgezet. Naast het feit dat dit een goede basis is voor een traject naar werk, draagt dit instrument ook bij tot het beperken van de instroom WWB. Een deel van de klanten stroomt gedurende het traject al uit naar regulier werk. Tijdens dit programma werkt de klant 6-12 weken binnen het TDC, op basis waarvan een portfolio wordt opgesteld. Aan de hand van dit portfolio wordt een traject naar regulier werk in gang gezet. Het 3 Het TDC is een uitbreiding van het oude Poortprogramma. In het TDC wordt de deelnemer (WWB-er) een passend traject aangeboden, dat bestaat uit voortdurend wisselende werkzaamheden en activiteiten op het beursplein. De deelnemer verlaat na maximaal twaalf weken het TDC met een gevuld portfolio. Een portfolio bestaat uit het resultaat van opgestelde competentieprofielen, een up to date CV en behaalde certificaten. Alle inspanningen zijn er op gericht de klant zo snel mogelijk te laten uitstromen naar een reguliere baan. 8

9 poortprogramma wordt nauwlettend gemonitord op effectiviteit en efficiëntie en zonodig aangepast en versterkt. Loon-voor-uitkering (Workfirst fase II en Startbanen) Uit de evaluatie van het re-integratiebeleid is naar voren gekomen dat de uitstroom naar een reguliere baan vanuit LVU (loon voor uitkering) banen beperkt is. Gelet op de geringe resultaten van het instrument en het feit dat het re-integratiebudget vanaf 2012 niet meer toereikend is om dit instrument in te zetten, vindt aanscherping plaats van inzet van dit instrument. Dit doen wij o.a. door op basis van een vastgestelde loonwaarde de werkgever een deel van de loonkosten te laten betalen, conform de werkwijze binnen de WWNV. De werkmethodiek voor de klantmanagers wordt op een andere wijze ingericht, zodat zij in staat worden gesteld zelf hun klanten te begeleiden naar werkgevers. Werkervaringsplaatsen als opstap naar betaald werk De participatiebanen in de huidige vorm worden niet meer voortgezet. De bestaande participatiebaantrajecten worden afgebouwd en beëindigd voor 1 juli We willen hiervoor in de plaats één instrument inzetten: de werkervaringsplaats. Deze werkervaringsplaatsen worden alleen nog maar ingezet in de vorm van werken met behoud van uitkering voor een tijdelijke duur van maximaal 2 jaar voor mensen uit groep 2 en 3 als onderdeel van een traject naar betaald werk. Om de kans tot uitstroom voor deze groep te vergroten, is het namelijk van belang dat ze werkritme en werknemersvaardigheden opdoet. Dit kan het beste in de praktijk worden gerealiseerd. De uitvoeringsregie is in handen van de klantmanagers. Inkoop bij re-integratiebedrijven vindt niet meer plaats. Met deze banen wordt invulling gegeven aan het doel de maatschappelijke participatie te bevorderen en verbinding te leggen met WMO-doelstellingen, zoals het vergroten van de sociale samenhang en leefbaarheid in de wijken. Werkzaamheden op dit gebied kunnen zijn klussendiensten en taken in het kader van schoon, heel en veilig. In het kader van het wijkgericht werken vervullen zowel Buurtsupport als EMCO een belangrijke rol. Er zal worden onderzocht op welke wijze de samenhang tussen deze twee partners versterkt kan worden. Loonkostensubsidie op maat inzetten Voor de groep klanten die (nog) niet in staat is boven 100% van het WML te werken, kunnen loonkostensubsidies worden ingezet. De hoogte van deze loonkostensubsidie wordt bepaald op basis van de loonwaarde van de werknemer. Deze loonkostensubsidie zal in eerste instantie een tijdelijk karakter hebben. Mocht blijken dat uitstroom naar een reguliere baan boven 100% WML niet mogelijk blijkt, dan kan pas sprake zijn van een permanente loonkostensubsidie. Na invoering van de WWNM (per 1 januari 2013) kan naast loonkostensubsidie ook het nieuwe instrument loondispensatie worden ingezet. Scholingsinstrumenten alleen in combinatie met een traject naar werk Scholingsinstrumenten worden alleen nog maar ingezet in combinatie met een traject naar werk gericht op kansrijke sectoren. Daarnaast is bij de keuze van een functiegerichte scholingsactiviteit de behoefte vanuit de arbeidsmarkt leidend. De te volgen scholing moet namelijk bijdragen aan het vergroten van de kans op een reguliere werkplek. Op basis van dit uitgangspunt zullen wij afspraken maken met de betrokken leveranciers, zoals o.a. het ROC. Zorgproducten niet uit participatiebudget Op dit moment worden voor een aantal klanten met persoonsgebonden problematiek zorgtrajecten ingekocht die onder andere gericht zijn op psychosociale hulpverlening, resocialisatie, opvoedingsondersteuning, verliesverwerking, persoonlijkheidsproblematiek en voedings- en leefstijladvies. In het nieuwe beleid worden deze zorgproducten niet meer uit het participatiebudget bekostigd, maar verwijzen we naar voorliggende voorzieningen. Samen met de klant en lokale partners bezien we hoe iemand op eigen kracht actief kan blijven. Wanneer een actueel perspectief op werk niet mogelijk is, wordt de klant toegeleid naar het welzijns- of vrijwilligerswerk in de regio. Hierbij wordt verbinding gezocht met de WMO en Jeugdzorg. Met maatschappelijke instellingen worden beleidsgestuurde contractafspraken gemaakt. ID- en Wiwbanen Op dit moment werkt er een groep mensen op een ID- of Wiwbaan. Deze mensen vervullen nuttige functies bij vooral non-profitinstellingen, die zonder subsidie niet ingevuld zouden kunnen worden. Door 9

10 de voorgenomen bezuinigingsmaatregelen is het niet meer mogelijk de huidige ID- en Wiwbanen uit het beschikbare Werkdeel te bekostigen. Voor de groep werknemers boven de 55 jaar is inmiddels afgesproken dat deze banen in de huidige vorm blijven bestaan. Tot aan de pensionering blijft deze groep werkzaam op zijn/haar ID- of Wiwbaan. Dit wordt gefinancierd uit de ID-reserve. Voor de groep werknemers onder de 55 jaar is een aantal scenario s beschreven: Scenario 1: Handhaven huidig beleid Handhaving van het huidige beleid betekent dat bijna 20% van het beschikbare re-integratiebudget wordt besteed aan een kleine doelgroep bestaande uit 62 personen. Scenario 2: Een kostenreductie van 25% in 2012 en 75% in 2013 Aan de werkgevers die ID/Wiw-ers 55- in dienst hebben wordt een bijdrage in de loonkosten gevraagd. In 2012 zal dit 25% van de totale loonkosten en in 2013 een bijdrage van 75%. Het risico hierbij is dat werkgevers dit niet kunnen of willen opbrengen. Er dient rekening gehouden te worden dat vanaf 2013 ontslagaanvragen zullen plaatsvinden. Scenario 3: Per 1 januari stoppen van de subsidie In dit scenario stopt per 1 januari de subsidie voor ID/Wiw-er 55-. Werkgevers zullen de totale loonkosten niet kunnen of willen overnemen, wat als gevolg heeft dat voor deze werknemers ontslag wordt aangevraagd. Scenario 4: Aansluiten bij de WWNV Dit laatste scenario stelt voor in 2012 scenario 2 te volgen. Dit betekent dat aan werkgevers een bijdrage in de kosten van 25% wordt gevraagd. Vanaf 2013 zal aansluiting gezocht worden met de werkwijze WWNV. Dit betekent dat de kosten niet meer uit het werkdeel, maar onder het inkomensdeel vallen. Omdat het op dit moment niet duidelijk is of deze groep na invoering van de WWNV automatisch onder de doelgroep loondispensatie valt, zal een haalbaarbeidsonderzoek hiervoor moeten worden uitgevoerd. Omdat we een sociale gemeente zijn, is het voornemen de ID-banen/Wiw banen voor 55- te behouden. Als gemeente willen we ons namelijk niet neerleggen bij het feit dat door de aangekondigde rijksbezuinigingen deze banen in gevaar zouden kunnen komen. Het voorstel is dan ook de lijn van scenario 4 te volgen, waarbij aan de werkgevers gevraagd wordt bij te dragen in de kosten op basis van een loonwaarde van 25%. Voor het resterende gedeelte wordt 1,2 miljoen euro gereserveerd uit de algemene middelen. Investeren in jobhunting, bemiddeling, nazorg en jobcoaching In het meerjarig beleidskader wordt de nadruk gelegd op het zoveel mogelijk plaatsen van klanten bij reguliere werkgevers. Om deze plaatsingen tot een succes te maken en de duurzaamheid hiervan te bevorderen, is jobhunting en actieve bemiddeling noodzakelijk. Een goede match is van cruciaal belang om een duurzame plaatsing te realiseren. Na plaatsing dient er in de vorm van jobcoaching en nazorg aandacht te zijn voor het begeleiden van zowel de werknemer als werkgever. Als gemeente willen we deze activiteiten in eigen regie uitvoeren. Blijvende inzet loonwaardebepalingen en arbeidsmedische onderzoeken Daarnaast blijven loonwaardebepalingen en arbeidsmedische onderzoeken noodzakelijk ten behoeve van respectievelijk de vaststelling van loonwaardes en het stellen van de juiste diagnoses. Met betrekking tot de arbeidsmedische onderzoeken kijken we kritischer naar doelmatigheid en effectiviteit van de inzet hiervan. Minimabeleid ondersteunend aan participatiebeleid Om de uitstroom te bevorderen dient het minimabeleid een grotere bijdrage te leveren aan arbeidsparticipatie. De minimaregelingen dienen dus zo veel mogelijk bij te dragen aan het vergroten van de arbeidsparticipatie en de uitstroom uit de uitkering. Het kan niet zo zijn dat door een stapeling van regelingen de weg naar betaald werk wordt belemmerd. Dit betekent dat heroverweging van de huidige minimaregelingen op dit punt noodzakelijk is. Blijven investeren in opleiden en kwalificeren van jongeren 10

11 Bij het beste uit mensen halen wordt focus gelegd op het blijven investeren in jongeren. Uitval van jongeren moet zoveel mogelijk worden voorkomen. Niet alleen voor henzelf, maar ook omdat deze jongeren in de nabije toekomst hard nodig zijn. Wij vinden het belangrijk dat jongeren aansluiting vinden op de arbeidsmarkt. Het school-first principe is hierbij leidend. Er zal blijvende inzet zijn op het behalen van startkwalificaties door werkloze jongeren die deze startkwalificatie nog niet bezitten. De eigen verantwoordelijkheid van de jongeren wordt benadrukt door hen eerst zélf in de eerste vier weken actief op zoek te laten gaan naar werk of naar de mogelijkheden voor het volgen van regulier onderwijs, alvorens aanspraak te kunnen maken op bijstand. De succesvolle aanpak die gebruikt is tijdens het actieplan Jeugdwerkloosheid zetten we voort. Dit succes is met name te danken aan het inzetten van brede basisopleidingen voor jongeren met een grote afstand tot de arbeidsmarkt in combinatie met jobhunting en jobcoaching. Het inzetten van deze instrumenten zorgt ervoor dat de jongere meer kansen heeft op de arbeidsmarkt, doordat er aandacht is voor de werknemersvaardigheden en aansluiting bij de kansrijke sectoren wordt gezocht. Deze aanpak zetten we niet alleen voor jongeren in, maar ook voor klanten boven de 27 jaar. Minimale dienstverlening inburgering Na 2012 gaat er veel veranderen door de afbouw van het huidige inburgeringsbeleid door het kabinet. In de nieuwe wetgeving is geen taak meer weggelegd voor gemeenten. Uitgangspunt van deze nieuwe wetgeving is dat de inburgeraar zelf verantwoordelijk wordt voor het inburgeringstraject. Ook moet hij de kosten van het inburgeringstraject zelf voldoen. Als hij dit niet zelf kan bekostigen, kan hij een lening afsluiten bij de Dienst Uitvoering Onderwijs (voorheen IB-groep). Daarnaast vervalt de gemeentelijke handhavingstaak op dit beleidsterrein. Gelet op deze ontwikkelingen bieden we een minimale dienstverlening aan. Dit betekent dat er alleen nog nieuwe inburgeringstrajecten voor verplichte inburgeraars worden gestart en we geen nieuwe inburgeringstrajecten voor vrijwillige inburgeraars starten. Omdat we een betrouwbare overheid zijn, worden de al gestarte trajecten met ondersteuning van de gemeente afgerond. Verzuimcoördinatie De uitval uit re-integratietrajecten is een groot probleem, omdat het een onnodig lang verblijf in de bijstand tot gevolg heeft. Door het inzetten van verzuimbestrijding kunnen de kosten van bijstandsverlening worden teruggebracht. Dit instrument zal (in samenhang met het strengere handhavingsbeleid) daarom blijvend worden ingezet, waarbij wel kritisch gekeken wordt naar het zo efficiënt en effectief mogelijk inzetten hiervan. Op basis van een verdiepende analyse wordt de keuze gemaakt tussen externe inkoop of uitvoering in eigen beheer. Beëindiging inhuur jongerenloket Op dit moment worden middelen uit het Werkdeel benut ter dekking van kosten inhuur jongerenloket. Met deze kosten worden geen vaste formatieplaatsen gefinancierd. De inhuur zal worden beëindigd. Keuzes maken in doelgroepen, werkprocessen efficienter inrichten ( slimmer werken ) en administratieve lastenverlichting zijn oplossingsrichtingen die ingezet worden om de noodzakelijke werkzaamheden te continueren. Kinderopvang Op dit moment worden de kosten voor kinderopvang onder andere betaald uit het Werkdeel. Het nieuwe beleid is dat deze kosten niet meer uit het Werkdeel worden bekostigd, maar uit de middelen Bijzondere Bijstand. 6 Vertaling van doelstellingen naar financieel kader Werkdeel 2012 Voor 2012 zijn de bovenstaande maatregelen vertaald naar een nieuwe prognose van de uitgaven W- deel. Uitgaven W-deel Huidige prognose Nieuwe prognose Uitgaven niet klantgebonden Formatie ambtelijk Dekking inhuur Als gemeente willen we meer dan voorheen taken in eigen regie gaan uitvoeren. Dit rechtvaardigt de prioriteit die gegeven is aan de kosten van de ambtelijke formatie. 11

12 Diverse niet klantgebonden Uitgaven klantgebonden Bbz Bijzondere bijstandsuitgaven Diversen (zorg en losse producten) Kinderopvang Loonkostensubsidies Loon voor uitkering Participatiebaan Poort Poort programma EMCO Scholing Verzuimcoördinatie WIW/ID Uitgaven i.v.m. bezuinigingen Onvoorzien Totaal Budget Organisatorische inrichting Het nieuwe beleid heeft gevolgen voor de organisatorische inrichting van Sociale Zaken. Op basis van het vastgestelde beleid werken wij in een plan uit welk effect dit heeft op de processen, de middelen en de medewerkers binnen SoZa. We zullen slimmer moeten werken om met de beschikbare budgetten het maximale resultaat te kunnen realiseren. Dit betekent dat we o.a. een soberder inkoopbeleid hanteren, en de uitvoeringsregie meer in eigen hand gaan nemen. Daarnaast zullen we nog meer gaan sturen op kwantitatieve en kwalitatieve resultaten. Resultaatgerichte sturing Uit landelijke onderzoeksgegevens blijkt dat in het eerste jaar de uitstroom naar werk het grootste is. Daarna neemt deze kans fors af. Om de gestelde uitstroomdoelstellingen te realiseren is het daarom noodzakelijk strakker te sturen op resultaten. Dit betekent o.a. dat bij een traject naar werk concrete, individuele doelen worden gesteld met een heldere tijdslijn. Naast sturing op individuele trajectresultaten, zal ook het ontwikkelde beleidskader gemonitord worden op bereikte resultaten. De werkprocessen en ondersteunende planning- en controlinstrumenten zullen hierop moeten worden afgestemd en ingericht. Verbreding rol klantmanagers Doordat de uitvoeringsregie meer in eigen handen wordt genomen, zal voor klantmanagers hun rol wijzigen, waarbij de kerncompetenties komen te liggen op de waarden ken je klant, resultaatgericht werken en de blik naar buiten. De klantmanager krijgt naast zijn regierol de taak om de klanten uit zijn caseload zelf te begeleiden naar regulier werk. Het kennen van zijn/haar klanten is hierbij een belangrijke succesfactor. Door middel van een goede screening en diagnose (met hulp van het poortprogramma) gaat de klantmanager actief aan de slag met het realiseren van zoveel mogelijk uitstroom naar regulier werk. Om aanbod en vraag van arbeid beter op elkaar af te stemmen, zal intensieve samenwerking plaatsvinden tussen het klantmanagement van Sociale Zaken en het 5 Participatiebanen worden per 1 juli 2012 beeindigd. In plaats hiervan worden werkervaringsplaatsen ingezet. 6 Voor de WIW/ID 55- wordt vanaf 2012 aan werkgevers een bijdrage in de kosten gevraagd van in totaal Voor het resterende gedeelte wordt 1,2 miljoen euro gereseveerd uit de algemene middelen. 12

13 accountmanagement binnen SEO. Op deze wijze wordt verbinding gelegd tussen het bedrijfsleven, de economische versterking binnen de regio en het sociale domein. Deze professionaliseringsslag gaat niet vanzelf, en zal door het management zorgvuldig begeleid moeten worden. Het aanbieden van de benodigde opleiding en training is hier een onderdeel van. Naast de operationele gevolgen van de invoering wet Werken naar vermogen en de aanscherping van de WWB, zal dit een groot beslag leggen op de organisatiekracht van de afdeling sociale zaken. 13

14 Bijlage 1 Keuzemodel doelgroepen en inzet instrumentarium Doelgroep Omschrijving Kenmerken/profielen In te zetten instrumenten vanuit participatiebudget 1 Mensen met een actuele arbeidsproductiviteit boven het minimumloon. Deze groep kan werkloos zijn vanwege fricties op de arbeidsmarkt. Zijn zelfredzaam. 2 Mensen met een actuele arbeidsproductiviteit lager dan het minimumloon, die met ondersteuning hun arbeidsproductiviteit kunnen verhogen tot boven het minimumloon (doelgroep loondispensatie); Een verblijfduur van maximaal 6 maanden in de bijstand In bezit van beroepskwalificatie Een verblijfsduur van 6 maanden tot maximaal 2 jaar in de bijstand In bezit van beroepskwalificatie Mensen met dusdanige psychische of lichamelijke beperkingen waardoor werken boven het WML op dit moment niet mogelijk is Poortprogramma (diagnose en workfirst 6-12 weken) Jobhunting Persoonlijke begeleiding door klantmanager Poortprogramma (diagnose en workfirst 6-12 weken) Werkervaringsplaatsen Jobhunting Persoonlijke begeleiding door klantmanager Tijdelijke loonkostensubsidie/loondispensatie Jobcoaching Nazorg Noodzakelijke werkplekaanpassing Noodzakelijke training/opleiding gericht op uitstroom naar betaald werk 3 Mensen met een positieve potentiële arbeidsproductiviteit, maar lager dan het minimumloon. Ook na ondersteuning zullen zij niet het minimumloon kunnen verdienen (doelgroep loondispensatie); 4 Mensen met een negatieve potentiële arbeidsproductiviteit. Voor deze mensen zijn de kosten van begeleiding hoger dan de productiviteit; Een verblijfsduur van maximaal 2 jaar in de bijstand Mensen met dusdanige psychische of lichamelijke beperkingen waardoor werken boven het WML waarschijnlijk nooit mogelijk is Mensen waarvoor door het TDC is vastgesteld dat de afstand tot de arbeidsmarkt > 2 jaar is; Mensen > 57,5 jaar Poortprogramma (diagnose en workfirst 6-12 weken) Werkervaringsplaatsen Jobhunting Persoonlijke begeleiding door klantmanager Permanente loonkostensubsidie/loondispensatie Jobcoaching Nazorg Noodzakelijke werkplekaanpassing Noodzakelijke training/opleiding gericht op uitstroom naar betaald werk Poortprogramma (diagnose en workfirst 6-12 weken) Geen inzet participatiebudget; verwijzing naar alternatief aanbod zorg/welzijn/dagbesteding/vrijwilligersw erk Verwijzing naar indicatie beschut werk Wsw of indicatie 100% arbeidsongeschikt Wajong Bijzonderheden Periodiek (om de 2 á 3 jaar) zal de arbeidsproductiviteit (oftewel loonwaarde) worden gemeten. Bij groei van arbeidsproductiviteit is uitstroom mogelijk naar werk > 100% WML. Periodiek (om de 2 á 3 jaar) zal de arbeidsproductiviteit (oftewel loonwaarde) worden gemeten. Bij groei van arbeidsproductiviteit is doorstroom mogelijk naar groep 2. Periodiek zal de arbeidsproductiviteit (oftewel loonwaarde) worden gemeten. Bij groei van arbeidsproductiviteit is doorstroom mogelijk naar groep 3. 14

15 Bijlage 2 Hoofdlijnen huidig re-integratiebeleid ten opzichte van toekomstig re-integratiebeleid Huidig beleid Nieuw beleid Focus in doelstellingen Meedoen staat voorop Uitstroom naar betaald werk staat voorop Visie op klant De klant helpen Eigen verantwoordelijkheid klant stimuleren Doelgroep Investeren in iedereen Keuzes maken voor welke groepen W-middelen worden ingezet Dienstverlening Regelgericht Maatwerk leveren op basis van een goede diagnose Inkoop reintegratietrajecten Trajecten ingekocht bij reintegratiebedrijven Sobere inkoop bij reintegratiebedrijven. Klantmanagers begeleiden en plaatsen zelf de klant naar werk Rol klantmanager Klantmanager heeft regierol Klantmanager krijgt meer uitvoeringsregie; verbreding rol en taken Handhaving Werkgeversbenadering Minimabeleid Scholing en training Toezien op nakoming verantwoordelijkheid door SoZa Vacaturegericht: plaatsing op een bestaande vacature Minimabeleid staat los van participatiebeleid. Invulling beleid met eigen regelingen. Scholing en training onvoldoende gericht op arbeidsmarktbehoefte Door scherpere handhaving benadrukken dat nakoming een verantwoordelijkheid is van de klant Pro-actieve werkgeversbenadering. Verbinding met werkgevers door middel van samenwerking Minimabeleid ondersteunend aan participatiebeleid. Scholing en training als onderdeel van traject naar werk en gericht op arbeidsmarktbehoefte. Keuzes maken in inkoop scholingsinstituten. Inzet brede opleiding. Selectieve inzet gesubsidieerd werk Gesubsidieerd werk Ruime mogelijkheden gesubsidieerd werk Inburgering Vraag maatgevend Alleen trajecten verplichte inburgeraars Inzet participatiebudget Participatiebudget wordt breed ingezet incl inzet zorgproducten Participatiebudget wordt uitsluitend benut voor toeleiding naar werk. Verwijzing naar alternatief aanbod voor zorgklanten. 15