Afschrift Landelijk Gebied Beleid R.J. Deen / (058) of

Transcriptie

1 ovinsje fryslan povincie fryslan ESSENT Windpark Westereems b.v. T.a.v.: dhr. R.C. Korsuize Dr. van Deenweg BP ZWOLLE Afschrift postbus hm leeuwarden snekertrekweg l telefoon: (058) telefax: (058) provincie@fryslan.nl Leeuwarden, 14 november 2008 Verzonden, <Q s Ons kenmerk Afdeling Behandeld door Uw kenmerk Bijlage(n) Onderwerp Landelijk Gebied Beleid R.J. Deen / (058) of r.j.deen@fryslan.nl Vergunning o.g.v. Natuurbeschermingswet 1998 (hierna Nb-wet 1998) Natura 2000-gebied Waddenzee Geacht heer Korsuize, Overeenkomstig uw aanvraag en de daarbij behorende bijlagen hebben wij besloten de gevraagde vergunning onder de volgende voorschriften te verlenen. Voorschriften 1. Als vergunninghouder wordt aangemerkt Windpark Westereems BV te Zwolle dan wel diens rechtsopvolger. 2. Deze vergunning is geldig voor het slopen van 85 windturbines in de Eemshaven en 49 windturbines in de Emmapolder en het oprichten en in werking hebben van 35 windturbines in de Eemshaven en 17 windturbines in de Emmapolder. 3. Deze vergunning is slechts geldig voor het slopen, oprichten en in werking hebben van de windturbines waarvoor de vergunninghouder volledig gerechtigd is tot het daadwerkelijk laten slopen, oprichten en in werking hebben ervan, alsmede beschikt over alle verdere benodigde vergunningen. 4. Aan deze vergunning kunnen geen rechten ontleend worden voor het oprichten en in werking hebben van andere windturbines op deze of enige andere locatie, anders dan de windturbines bedoeld in voorschrift De vergunning kan uitsluitend gebruikt worden door of vanwege medewerkers van Windpark Westereems BV of in opdracht van Windpark Westereems BV handelende personen. De vergunninghouder is verantwoordelijk voor een goede uitvoering van deze vergunning.

2 provinsje fryslan provincie fryslan ^ 6. De verantwoordelijkëtnedewerkerjn het veld dient ; bi werkzaamheden een kopie van de beschikking bij zich-te-dragen-en op éérste verzo"ek.,të vertonen aan de daartoe be-? voegde ambtenaren. V';, ; --" -- 1»-rH 7. De constructies en de diverse werkzaamheden dienen qua omvang, opzet en locatie geplaatst respectievelijk uitgevoerd te worden conform de aanvraag en conform het bepaalde in de (als bijlage bij dit besluit gevoegde) passende beoordeling (voor zover niet strijdig met onderhavige vergunning). 8. De turbines worden uitgevoerd in de kleur wit of grijs, eventueel voorzien van een groene onderkant. '' - : '".'. 9. Tijdens de sloop- en aanlegfase moet een zone van 50 meter rond de locatie afgezet worden met linten van zilverfolie, zodanig dat het broeden van vogels wordt voorkomen. 10. De vergunninghouder dienen de windturbines als bedoeld in bovenstaand voorschrift 2 in stormachtige nachten tijdens de voor- en najaarstrek van vogels stil te zetten. De turbines dienen in ieder geval stilgezet te worden indien een weeralarm is afgegeven. 11. De vergunning voor het slopen en oprichten van de windturbines als bedoeld in bovenstaande voorschrift 2, is geldig tot drie jaar nadat het besluit onherroepelijk is geworden. De nieuwe turbines als bedoeld in voorschrift 2 mogen slechts in gebruik genomen worden als de te vervangen oude turbines verwijderd zijn. 12. De oprichting van de aangevraagde 17 windturbines in de Emmapolder mag pas plaatsvinden nadat de vier windturbines van het windpark Lauwersoog, zoals dit is verwoord in onze overwegingen zijn verwijderd. 13. Ten aanzien van het in werking hebben van de windturbines als bedoeld in bovenstaande voorschrift 2, is de vergunning geldig voor onbepaalde duur. 14. Het moment van ingebruikname van het windturbinepark, dan wel gedeelten daarvan, dient uiterlijk 1 week tevoren gemeld te worden aan Gedeputeerde Staten. 15. Geluidsapparatuur anders dan ten behoeve van communicatiedoeleinden is niet toegestaan. 16. Het is niet toegestaan om de windturbines te voorzien van verlichting, tenzij dit door een besluit van een bestuursorgaan verplicht wordt gesteld. 17. De vergunninghouder dient monitoring van door het windturbinepark veroorzaakte vogelslachtoffers uit te voeren of te laten voeren conform het monitoringsplan zoals beschreven in bijlage 3 van de aanvraag voor deze vergunning. 18. De vergunninghouder stelt jaarlijks een verslag op dat in ieder geval ingaat op de aantallen aangetroffen dan wel geschatte vogelslachtoffers en de waargenomen veranderingen in vliegbewegingen van door het gebied trekkende vogels. Dit verslag wordt vóór 1 maart van het jaar, volgend op het jaar waarop het verslag betrekking heeft, ter kennis gebracht van Gedeputeerde Staten. 19. De bovenstaande voorschriften 17 en 18, kunnen, nadat tenminste 4 jaren zijn verlopen na verlening van deze vergunning en indien de monitoringsresultaten duidelijk een stabiel beeld dat niet in negatieve zin afwijkt van de prognose in de passende beoordeling laten zien met betrekking tot aantallen vogelslachtoffers, op verzoek van de vergunninghouder worden ingetrokken. 20. Indien vergunninghouder voornemens is activiteiten c.q. werkzaamheden in afwijking van deze vergunning te laten plaatsvinden, dan dient dit terstond schriftelijk te worden gemeld aan Gedeputeerde Staten. Voor veranderingen die van enige betekenis kunnen zijn met betrekking tot de toepasselijke wetgeving dan wel vervanging dan wel aanpassing van de windturbines waarvoor deze vergunning is verleend, dient opnieuw een aanvraag voor een Nb-wetvergunning te worden ingediend. 21. De vergunninghouder is redelijkerwijs verplicht alle door Gedeputeerde Staten te geven aanwijzingen onverwijld op te volgen. -2-

3 provinsje fryslan provincie fryslan 22. Van opgetreden incidenten, waaronder verstaan worden alle gebeurtenissen waarbij onbedoeld schadelijke stoffen vrijkomen, dan wel waardoor anderszins schade aan het betrokken beschermde gebied kan worden toegebracht, dient onverwijld schriftelijk melding te worden gedaan aan Gedeputeerde Staten, onder overlegging van alle relevante gegevens. 23. Onverlet artikel 43, lid 2, van de Nb-wet 1998 kunnen de voorschriften verbonden aan dit besluit worden gewijzigd indien naar het oordeel van het bevoegd gezag uit eigen waarneming of anderszins blijkt dat de plaatsing dan wel het gebruik van de windturbines meetbare nadelige gevolgen voor het betrokken beschermde gebied heeft, anders dan die welke bij het nemen van dit besluit op basis van de op dat moment beschikbare informatie verwacht werden en deze effecten door het wijzigen van de voorschriften kunnen worden voorkomen of gemitigeerd. 24. Onverlet artikel 43, lid 2, van de Nb-wet 1998 geldt dat, indien met betrekking tot de toepasselijke wetgeving op enig moment mocht blijken dat de plaatsing dan wel het gebruik van de windturbines zodanige schade aan de kenmerken en waarden van het betrokken beschermde gebied dreigt toe te brengen dat hieraan door het geven van aanwijzingen of het stellen van aanvullende voorschriften redelijkerwijs niet kan worden tegemoet gekomen, de vergunning door ons zal worden ingetrokken. Intrekkingsbevoegdheid Het niet naleven van de voorschriften van deze vergunning kan, naast eventuele strafvervolging, intrekking van de vergunning tot gevolg hebben. Afschriften Afschriften van dit besluit worden verzonden aan Het ministerie van Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit provincie Groningen gemeente Eemsmond RWS Waterdistrict Waddenzee de Waddenvereniging Vogelbescherming Nederland MOB Stichting Windhoek Stichting WAD Stichting Faunabescherming Stichting het Groninger Landschap Landschapsbeheer Groningen Milieufederatie Groningen Vereniging Natuurmonumenten Stichting Natuur & Milieu Greenpeace LTO-Noord NUON RWE Groningen Seaports Wasser- und Schiffahrtsamt Emden Stadt Emden Landkreis Aurich NLWKN Oldenburg -3-

4 fl provinsje fryslan provincie fryslan Fischereiamt Bremerhaven m.s. 'Harder' de K.L.P.D. te Harlingen de A.I.D. te Zwolle de A.I.D. Groendesk te Meern Subcommissie Eems-Dollard Voor de motivering van ons besluit verwijzen wij u naar bijlage 1. Meldingsclausule Wanneer u met de voorgenomen werkzaamheden start, dient u dit te melden via het bijgevoegde meldingsformulier bij de afdeling Omgevingsvergunningen en Toezicht van de provincie Fryslan. ^htend, serde Staten van Fryslan, C/i Ö O J.A. Jorritsma, voorzitter mr. J. Wittier, secretaris Bezwaar Degene wiens belang rechtstreeks bij dit besluit is betrokken, kan tegen dit besluit binnen zes (6) weken na de verzending daarvan een bezwaarschrift indienen bij Gedeputeerde Staten, postbus 20120, 8900 HM Leeuwarden. Het bezwaarschrift moet worden ondertekend en moet tenminste bevatten: a. de naam en het adres van de indiener; b. de dagtekening; c. een omschrijving van het besluit waartegen het bezwaar is gericht; d. de gronden van het bezwaar. Kennisgeving Van dit besluit zal, conform artikel 42, derde lid, van de Nb-wet 1998 door ons kennis worden gegeven door publicatie in het Dagblad van het Noorden. -4-

5 Bijlagen Bijlage 1: Bijlage 2: Bijlage 3: Motivering besluit Gebiedsinformatie Meldingsformulier provinsje fryslan provincie fryslan d <rö C/3 C/3 d o?h D -5-

6 provinsje fryslan provincie fryslan A. WEERGAVE VAN DE FEITEN Bijlage 1: Motivering van het besluit A1. Vergunningaanvraag a Bij brief van 26 juni 2008 hebt u een vergunning op grond van de Nb-wet 1998 (hierna: Nb-wet 1998) aangevraagd voor het slopen van het oude windturbinepark en de oprichting en het in gebruik hebben van een deel van een nieuw windturbinepark bestaande uit 35 windturbines in de Eemshaven en 17 windturbines in de naastgelegen Emmapolder, aan de rand van het Natura 2000-gebied 'Waddenzee', b De vergunning is aangevraagd voor onbepaalde tijd. Uw aanvraag is op 30 juni 2008 ontvangen en ingeboekt onder nummer Het belang van de aanvrager ligt in het helpen realiseren van de doelstelling die de provincie Groningen in het kader van de Bestuursovereenkomst Landelijke Ontwikkeling Windenergie heeft gekregen met betrekking tot de realisatie van windvermogen. Deze doelstelling is minimaal 165 MW opgesteld vermogen in de provincie Groningen in De bijlagen maken onderdeel uit van de vergunning. Bij strijdigheid van de inhoud van deze bijlagen met de aan de vergunning verbonden voorschriften en beperkingen prevaleren deze laatsten. Met betrekking tot de bij de aanvraag aangeleverde bijlagen merken wij nog het volgende op: De bijlagen 13 tot 15 hebben betrekking op een beroepprocedure tegen het primaire besluit en beslissing op bezwaar van de minister van LNV inzake de bij de Minister aangevraagde vergunning. Voor zover relevant in deze hebben wij de genomen beslissing op bezwaar door de minister van LNV in onze overwegingen eveneens meegewogen. A2. Beschrijving van de activiteit De aanvraag betreft het slopen van het oude windturbinepark en de oprichting en het in gebruik hebben van een deel van een nieuw windturbinepark bestaande uit 35 windturbines in de Eemshaven en 17 windturbines in de naastgelegen Emmapolder. Hieronder wordt (samengevat) een beschrijving gegeven van de activiteiten die vallen onder de verschillende onderdelen van de aanvraag. Bestaande situatie Het bestaande Windpark Eemshaven bestaat uit 134 windturbines met een totaal opgesteld vermogen van 44 MW in de Eemshaven (85 turbines) en de Emmapolder (49 turbines). De afmetingen van de bestaande turbines vallen binnen de volgende bandbreedtes: Masthoogte meter Rotordiameter meter Opzef en omvang van het nieuwe windpark Het nieuwe Windpark Eemshaven zal het huidige vervangen en betreft in totaal uit 88 windturbines (a 3 MW) met een totaal opgesteld vermogen van 264 MW in de Eemshaven en de Emmapolder. In totaal vijf zelfstandig opererende partijen hebben het voornemen om de hiervoor genoemde 88 nieuwe windturbines te realiseren: Windpark Westereems BV, Elec-

7 fl provinsj e fryslan >\ v* provincie fryslan m^ p ^ trabel Nederland Beheermaatschappij BV, Vereniging van Opstallocatiehouders Binnengebied Eemshaven, Bakker Bierum en Stichting Windpark Emmapolder. De afmetingen van de nieuwe windturbines zullen binnen de volgende bandbreedtes blijven: _ ph Masthoogte meter M«H Rotordiameter meter flj Windpark Westereems BV zal het grootste deel van de turbines realiseren, te weten 35 ge- j^_ legen langs de noord- en zuidkant van de Eemshaven en 17 in de Emmapolder. De vergun- ^^~ ningaanvraag heeft derhalve alleen betrekking op 35 windturbines in de Eemshaven en 17 windturbines in de Emmapolder. A3. Procedure Bevoegdheid Bij besluit van 30 maart 2007 heeft de minister van LNV voor het onderhavige aangevraagde project reeds een vergunning in het kader van de Nb-wet 1998 verleend voor de aangevraagde 35 windturbines in de Eemshaven (Besluit DRZ/07/1274/MO/SM). Middels de beslissing op bezwaar d.d. 12 november 2007 (DRR&R/2007/5506) is vervolgens aanvullend nog, conform de eerder ingediende aanvraag, vergunning verleend voor de 17 windturbines in de Emmapolder. In de uitspraak van de Voorzitter van de ABRvS d.d. 9 mei 2008 (zaaknummer /1) heeft de Voorzitter gesteld dat artikel 3, aanhef en onder a, van het Besluit vergunningen Natuurbeschermingswet 1998, met zich brengt dat de vergunning op grond van artikel 19d slechts berust bij de Minister voor zover de gevolgen van het project of de andere handeling waarvoor vergunning wordt gevraagd zich kunnen voordoen in het betwiste gebied. Dit brengt, aldus de Voorzitter, met zich dat de bevoegdheid van de Minister zich niet uitstrekt tot het deel van het Natura 2000-gebied Waddenzee dat niet is gelegen in het betwiste gebied. Uit deze uitspraak moet vooralsnog worden afgeleid dat Gedeputeerde Staten het bevoegd gezag zijn tot het nemen van een besluit op de aanvraag, voor zover deze betrekking heeft op activiteiten die gevolgen hebben voor het Natura 2000-gebied, gelegen buiten het betwist gebied. Om deze reden is door Windpark Westereems BV eveneens een aanvraag ingediend bij Gedeputeerde Staten. Op grond van artikel 10a Nb-wet 1998 wijst de minister van landbouw, natuur en voedselkwaliteit gebieden aan ter uitvoering van richtlijn (EEG) nr. 79/409 en richtlijn (EEG) nr. 92/43 Ingevolge artikel V, eerste lid, van de Wet van 20 januari 2005 tot wijziging van de Nb-wet 1998 in verband met Europeesrechtelijke verplichtingen, gelden de reeds door de Minister aangewezen Vogelrichtlijngebieden als besluiten als bedoeld in artikel 10a van de wet. De Minister heeft de Habitatrichtlijngebieden nog niet conform artikel 10a dan wel artikel 12, derde lid, van de wet aangewezen. Op 7 december 2004 heeft de Europese Commissie de door Nederland aangemelde Habitatrichtlijngebieden op de communautaire lijst geplaatst (vastgesteld). -7-

8 provinsj e fryslan provincie fryslan ^ De Habitatrichtlijn maakt voor de toepasselijkheid van artikel 6, tweede, derde en vierde lid, geen onderscheid tussen formeel aangewezen gebieden en gebieden die door de Europese Commissie zijn vastgesteld. Nu de Nb-wet 1998 dient ter implementatie van de Habitatrichtlijn moet artikel 19d van de wet richtlijnconform worden geïnterpreteerd. Deze uitleg is conform de uitspraak van de Afdeling Bestuursrechtspraak van de Raad van State d.d. 28 februari 2007 (nr ). Op grond van de Nb-wet 1998 (artikel 2, eerste lid, juncto artikel 16, eerste lid, juncto artikel 19d, eerste lid) zijn Gedeputeerde Staten van de provincie, waarin beschermde natuurmonumenten c.q. Vogelrichtlijn- en Habitatrichtlijngebieden geheel of grotendeels gelegen zijn, bevoegd gezag ten aanzien van de beoordeling van aanvragen ter verkrijging van een vergunning. Dit houdt in dat Gedeputeerde Staten bevoegd zijn de aanvraag te beoordelen in relatie tot het Natura 2000-gebied Waddenzee. _ ph MH fl) v "^ «pbsbb ^/"l Op grond van artikel 2, vijfde lid, van de Nb-wet 1998 beslissen Gedeputeerde Staten niet op een aanvraag voor een vergunning als bedoeld in artikel 19d, eerste lid, dan in overeenstemming met gedeputeerde staten van de andere provincies, waarin het op grond van artikei 10a, eerste lid, aangewezen gebied, of een gebied waarvan de aanwijzing als zodanig in overweging is genomen als bedoeld in artikel 12, derde lid, mede is gelegen voorzover die vergunning betrekking heeft op delen van het gebied, gelegen in die andere provincies. Gedeputeerde Staten van Groningen hebben schriftelijk instemming betuigd met dit besluit. Vergunningplicht Artikel 19d, eerste lid, van de wet bepaalt dat het verboden is zonder vergunning, of in strijd met aan die vergunning verbonden voorschriften of beperkingen projecten te realiseren of te verrichten die gelet op de instandhoudingdoelstelling de kwaliteit van de natuurlijke habitats en de habitats van soorten in een op grond van artikel 10a, eerste lid, van de wet aangewezen gebied kunnen verslechteren of een verstorend effect kunnen hebben op de soorten waarvoor het gebied is aangewezen. Zodanige projecten of andere handelingen zijn in ieder geval, projecten of handelingen die de natuurlijke kenmerken van het desbetreffende gebied kunnen aantasten. Bij het verlenen van een vergunning als bedoeld in artikel 19d, eerste lid, van de wet moet rekening worden gehouden met de gevolgen die een project of andere handeling kan hebben gelet op de instandhoudingdoelstelling van het betrokken gebied (artikel 19e van de Nbwet). Als er sprake is van een vastgesteld beheerplan moet ook daarmee rekening worden gehouden. D D Artikel 19f van de wet bepaalt dat voor nieuwe projecten of andere handelingen die niet direct verband houden met of nodig zijn voor het beheer van het gebied, maar wel significante gevolgen kunnen hebben voor zo'n gebied, door de initiatiefnemer een passende beoordeling van de gevolgen voor het gebied moet worden gemaakt. Artikel 19g van de wet bepaalt dat "indien er geen zekerheid is dat de natuurlijke kenmerken van het gebied niet worden aangetast, alleen een vergunning kan worden verleend bij ontstentenis van alternatieve oplossingen, om dwingende redenen van groot openbaar belang, met inbegrip van redenen van sociale of economische aard". -8-

9 D provinsj e fryslan >H3 provincie fryslan ^ pn^h C/3 Artikel 19h van de wet bepaalt dat "alleen argumenten die verband houden met de menselijke gezondheid, de openbare veiligheid of voor het milieu wezenlijk gunstige effecten kunnen worden aangevoerd... in geval het betrokken gebied een gebied is met een prioritaire habitat en/of prioritaire soort". In dat geval "dienen compenserende maatregelen te worden getroffen om te waarborgen dat de algehele samenhang van Natura 2000 bewaard blijft". _ ph v4»h flj Waddenzee ****** De 'Waddenzee' is aangewezen als Vogelrichtlijngebied en aangemeld als Habitatrichtlijnge- C/2 bied. Een integraal ontwerp-aanwijzingsbesluit vanuit beide richtlijnen is in 2007 gepubliceerd. *HI Dit besluit is nog niet definitief. ph De 'Waddenzee' is tevens een beschermd natuurmonument. ph Het Eems-Dollard estuarium is buiten het genoemde ontwerp-aanwijzingsbesluit Waddenzee (2007) gehouden voor wat betreft de begrenzing als Habitatrichtlijngebied. Aanwijzing van het gebied zal in een later stadium plaatsvinden. Wij zijn op basis van het bovenstaande en van artikel 2, eerste lid, in samenhang met artikel 19d, eerste en derde lid, het bevoegde gezag ten aanzien van de beoordeling van aanvragen ter verkrijging van een vergunning op basis van artikel 19d, eerste lid, van de Nb-wet 1998, omdat de hier aan de orde zijnde gebieden geheel of grotendeels zijn gelegen in de provincie Fryslan. Gelet op de systematiek van de Habitatrichtlijn, zoals die volgt uit artikel 4, tweede lid, in samenhang met artikel 4, vijfde lid, moet worden geoordeeld dat artikel 6, derde lid, van de Habitatrichtlijn uitsluitend geldt voor gebieden die zijn vermeld op de vastgestelde communautaire lijst als bedoeld in artikel 4, tweede lid, van de Habitatrichtlijn. Uit hoofde van de Habitatrichtlijn is er geen grondslag om rekening te houden met het voornemen tot een andere, ruimere begrenzing van het gebied dan zoals het is vermeld op de communautaire lijst 1. Naar analogie achten wij evenmin grondslag aanwezig om rekening te houden met het voornemen tot aanwijzing van andere natuurlijke habitattypen en -soorten dan vermeld op de communautaire lijst. Wij stellen vast dat het slopen van het oude windturbinepark en de oprichting en het in gebruik hebben van 52 windturbines in een nieuw windturbinepark in potentie de natuurlijke kenmerken en waarden van de beschermde gebieden Waddenzee en Dollard zouden kunnen aantasten. Daarnaast is in potentie aantasting van de natuurlijke kenmerken van het Natura 2000-gebied Waddenzee mogelijk. Derhalve zijn wij van mening dat het slopen van 134 windturbines van het oude windturbinepark en de oprichting en het in gebruik hebben van 52 windturbines in een nieuw windturbinepark als vergunningplichtig onder de Nb-wet 1998 moeten worden aangemerkt Zienswijzemogelijkheid De procedure is uitgevoerd in overeenstemming met het bepaalde in hoofdstuk VIII van de Nb-wet 1998 en de daarvoor relevante artikelen van de Algemene wet bestuursrecht. Naar aanleiding van uw aanvraag zijn, op grond van artikel 44, derde lid, van de Nb-wet 1998, burgemeester en wethouders van de gemeente Eemsmond gedurende een termijn 1 (zie hiervoor de uitspraak van de Raad van State, 29 augustus 2007, nr /1) -9-

10 > jgjiljacffi provinsj e fryslan ^Cv* provincie fryslan ^ r*"... < l/l van 8 weken in de gelegenheid gesteld over deze aanvraag hun zienswijze kenbaar te maken. Daarnaast zijn op grond van artikel 4:8 van de Algemene wet bestuursrecht, RWS Waterdistrict Waddenzee, de Waddenvereniging, Vogelbescherming Nederland, Stichting WAD, Stichting Faunabescherming, Stichting het Groninger Landschap, MOB, Vereniging Natuurmonumenten, Landschapsbeheer Groningen, Milieufederatie Groningen, Stichting Natuur & Milieu, Greenpeace, LTO-Noord, NUON, RWE, Groningen Seaports, Wasserund Schiffahrsamt Emden, Landkreis Aurich, NLWKN Oldenburg, Fischereiamt Bremerhaven en Stadt Emden gedurende een termijn van 8 weken in de gelegenheid gesteld tot het indienen van een zienswijze op de ingediende aanvraag. Van de mogelijkheid tot het indienen van zienswijzen hebben de gemeente Eemsmond, Stadt Emden, Rijkswaterstaat en de Waddenvereniging gebruik gemaakt. Onder het aandachtspunt B3 wordt nader ingegaan op de inhoud van de ingediende zienswijzen en de reactie van ons hierop. Verlengen beslistermijn Bij brief van 26 september 2008 (kenmerk ) hebben wij de beslistermijn op basis van artikel 42 lid 2 Nb-wet 1998 met dertien weken verlengd. Conclusie oriëntatiefase Wij stellen vast dat voor de onder A 2 genoemde activiteiten en handelingen een vergunning nodig is op grond van art. 19d. De voorgenomen activiteit houdt geen direct verband met, of is niet nodig voor, het beheer van het gebied. Naar onze mening is daarbij niet op voorhand uit te sluiten dat de activiteit significante gevolgen kan hebben voor het Natura 2000-gebied Waddenzee, zodat ingevolge artikel 19 f door de initiatiefnemer een passende beoordeling van de gevolgen voor het gebied moet worden gemaakt. B. Overwegingen B1. Wettelijk kader De door u uit te voeren activiteit vindt plaats nabij het Natura-2000 gebied Waddenzee. Voor de betreffende kaders verwijzen wij kortheidshalve naar het onder A4 (Bevoegdheid) gestelde en naar bijlage 2. Voor een overzicht van de onder de relevante aanwijzings- en aanmeldingsbesluiten beschermde natuurwaarden verwijzen wij naar de passages dienaangaande in de bijgevoegde passende beoordeling alsmede naar de hieromtrent omgenomen informatie op B2. Overig beleid in relatie tot vergunningverlening NB- wet 1998 Derde nota PKB Waddenzee De vigerende PKB Waddenzee is de Derde Nota Waddenzee (2007). In deze nota is - voor zover relevant in relatie tot de onderhavige vergunningverlening - onder meer het volgende overwogen. "De hoofddoelstelling voor de Waddenzee is de duurzame bescherming en ontwikkeling van de Waddenzee als natuurgebied en het behoud van het unieke open landschap. Om dit te - 10-

11 fl provinsje fryslan provincie fryslan m^ bereiken is het beleid gericht op de duurzame bescherming en/of een zo natuurlijk mogelijke ontwikkeling van (...) en tevens o. a. op behoud van: de landschappelijke kwaliteiten, met name rust, weidsheid, open horizon en natuurlijkheid inclusief duisternis. (...) Plannen, projecten of handelingen zijn op grond van deze pkb mogelijk, mits zij passen binnen de hoofddoelstelling voor de Waddenzee en de toets van het afwegingskader, zoals vastgelegd in deze pkb, kunnen doorstaan. (...) Er mogen in de Waddenzee geen windturbines worden geplaatst. De toelaatbaarheid van plaatsing van windturbines in de nabijheid van het pkb-gebied zal van geval tot geval worden beoordeeld door toepassing van de criteria zoals opgenomen in het nationaal ruimtelijk beleid en het afwegingskader zoals aangegeven in deze pkb. (-) De op grond van deze pkb te beschermen en te behouden waarden en kenmerken vloeien direct voort uit de hoofddoelstelling van deze pkb. Deels betreft het waarden en kenmerken die Nederland op grond van de Vogel- en Habitatrichtlijn, de Natuurbeschermingswet 1998 en de Flora- en Faunawet moet beschermen en behouden. Deels betreft het waarden en kenmerken die het kabinet van dermate groot belang acht dat deze eveneens beschermd en behouden dienen te blijven. Als algemene kwalitatieve instandhoudingsdoelstelling, voortvloeiend uit de Vogel- en Habitatrichtlijn, is vooruitlopend op definitieve vaststelling daarvan een voorlopige instandhoudingsdoelstelling geformuleerd. (...) Deze in algemene termen en in kwalitatieve bewoordingen geformuleerde instandhoudingsdoelstelling heeft, meer specifiek, betrekking op het in gunstige staat houden van de ecologische vereisten van de (...) genoemde kwalificerende soorten en habitats. Bij besluitvorming over concrete projecten en activiteiten na totstandkoming of aanvulling van de aanwijzingsbesluiten ingevolge artikel 10a van de Natuurbeschermingswet 1998, moet bij de beoordeling van die projecten en activiteiten uitgegaan worden van de definitieve instandhoudingsdoelstellingen. Onder de te beschermen en te behouden waarden en kenmerken worden in deze pkb verstaan: 'Co p^h ^^ ) biologische processen, waaronder de migratiemogelijkheden van dieren; gebiedsspecifieke planten- en diersoorten; foerageer-, broed- en rustgebieden van vogels, de werp-, rust- en zooggebieden van zeezoogdieren (...); landschappelijke kwaliteiten, met name rust, weidsheid, open horizon en natuurlijkheid inclusief duisternis; (...) Plannen, projecten en handelingen zijn mogelijk mits zij passen binnen de gestelde beleidskaders en doelstellingen voor de Waddenzee, zoals vastgesteld in deze pkb. Voor zover wettelijke regelingen zich er niet tegen verzetten moet met alle (...) genoemde waarden en kenmerken in de afweging van plannen, en projecten en handelingen door het bevoegd gezag rekening gehouden worden. Dit afwegingskader laat onverlet dat ook aan eventuele andere wettelijke eisen moet worden voldaan. (...) Plannen, projecten en handelingen dienen de afwegingskaders van de Europese Vogel- en Habitatrichtlijn te doorlopen. Deze zijn nationaal geïmplementeerd in de Natuurbeschermingswet 1998 en de Flora- en Faunawet

12 provinsj e fryslan provincie fryslan ^ Voor de bescherming van de natuurlijke waarden en kenmerken van de Waddenzee is het afwegingskader van toepassing zoals vastgelegd in de Natuurbeschermingswet (...) Voor zover wettelijke regelingen zich er niet tegen verzetten, zal door het bevoegd gezag een zelfde afweging als bij de natuurwaarden moeten worden gemaakt ten aanzien van de (...) ( genoemde landschappelijke kwaliteiten. - } Het realiseren van de doelstellingen voor de Waddenzee is, met name gezien de ecologische relaties, mede afhankelijk van de ontwikkelingsmogelijkheden die aan de natuur en andere functies geboden (kunnen) worden buiten het pkb-gebied. (...) Plannen, projecten of handelingen buiten het pkb-gebied, waarvan op grond van objectieve gegevens niet kan worden uitgesloten dat zij afzonderlijk of in combinatie met andere plannen, projecten of handelingen significante gevolgen hebben voor de, op grond van deze pkb, te beschermen en te behouden waarden en kenmerken van de Waddenzee, dienen aan de hoofddoelstelling van deze pkb te worden getoetst. (...) Bij beleidsvorming voor de met de Waddenzee in verbinding staande watersystemen, zoals bijvoorbeeld de Noordzee, het Rijnen Eemsstroomgebied, vormt deze pkb een belangrijk gegeven. Deze externe werking zal vooral relevant zijn voor nieuwe en voor uitbreiding of wijziging van bestaande plannen, projecten of handelingen: (...) aantasting van de kenmerkende open horizon door voorgenomen vestiging van windturbines en hoge permanente bouwwerken in de nabijheid van de Waddenzee" fl f*) F"" 1 " 1 Nota Ruimte "In zijn algemeenheid is het ruimtelijk beleid voor de VHR-, Nb-wet- en EHS- gebieden gericht op het behoud, herstel en de ontwikkeling van de wezenlijke kenmerken en waarden van een gebied. De bescherming van de wezenlijke kenmerken en waarden vindt plaats door toepassing van een specifiek afwegingskader, het zogenoemde "nee, tenzij"-regime. (...) De wezenlijke kenmerken en waarden zijn de actuele en potentiële waarden, gebaseerd op de natuurdoelen voor het gebied. Het gaat daarbij om: de bij het gebied behorende natuurdoelen en -kwaliteit, geomorfologische en aardkundige waarden en processen, de waterhuishouding, de kwaliteit van bodem, wateren lucht, rust, stilte, donkerte en openheid, de landschapsstructuur en de belevingswaarde." Interprovinciaal Beleidsplan Waddenzee In het Interprovinciaal Beleidsplan Waddenzeegebied staat dat plaatsing van windturbines in de Waddenzee uitgesloten wordt en dat plaatsing daarbuiten onder voorwaarden mogelijk is: "Een windmolenpark op deze schaal, maar ook een enkele windmolen in de Waddenzee, is echter niet te verenigen met de doelstelling om er het landschappelijk open karakter te bewaren. De invloed van (een) windmolen(s) op het aangrenzende vasteland is van een andere orde dan in de Waddenzee zelf. Afhankelijk van de plaats, in een meer of minder open omgeving, niet of wel nabij andere hoog opgaande bouwwerken, varieert het effect van windmolens op de landschapsbeleving van verstorend tot misschien zelfs versterkend. Hoewel er op het vasteland sprake is van locaties buiten het plangebied is er tot op een zekere afstand een directe relatie met het landschapsbeeld van het Waddengebied. -12-

13 ö provinsje fryslan provincie fryslan A* >VW P" 8 """! W Dat brengt ons tot het beleidsstandpunt dat de plaatsing van windturbines in het plangebied niet toelaatbaar is. Daarnaast geldt dat binnen een zone van twee kilometer tot de plangrens, dus op het vaste- _ ^H land en eilanden, windmolens alleen geplaatst kunnen worden wanneer dit aanvaardbaar is *4"H vanuit ornithologische overwegingen. Bij grootschalige opwekking van windenergie door middel van lijnen of clusters met een totaal vermogen van meer dan 1 MW dienen de wind- fl J molens bij voorkeur te worden gegroepeerd in de nabijheid van het landschapsbeeld bepa- ^füf m, lende elementen. [...] Voor de provincie Groningen kunnen bedoelde parken worden opge- * f""""" richt op locaties nabij de Eemshaven en Delfzijl [...]." Wl Provinciaal Omqevingsplan Groningen (POP2) P"H Het POP2 van de provincie Groningen wijst onder andere de Eemshaven aan als gebied ph waar windenergie ontwikkeld kan worden en vermeldt enkele aandachtspunten m.b.t. de landschappelijke inpassing van windparken: "We zien opwekking van windenergie als een industriële activiteit die thuis hoort op industrieterreinen. We willen daarom kijken naar schaalvergroting of uitbreiding van de bestaande regionale windparken in Delfzijl, Eemshaven en Lauwèrsoog. (...) Om een goede ruimtelijke invulling van deze windmolenparken te krijgen dient aandacht te worden geschonken aan: ^^ benutting van de bestaande mogelijkheden inclusief eventuele vervanging van be- P' * staande windmolenparken; de invloed van het Waddengebied; de Vogelrichtlijn; het Interprovinciaal Beleidsplan Waddenzeegebied; belangen van landbouw en natuur en landschap. Binnen regionale windparken is de ashoogte van windturbines niet aan een maximum gebonden. Bij de invulling van deze parken vragen wij aandacht te schenken aan veiligheid, geluid, lichthinder, telecommunicatie, draairichting, kleurstelling en aantal wieken." B3. Inhoudelijke beoordeling PASSENDE BEOORDELING Beheersplan In casu kan vastgesteld worden dat ten aanzien van het voorgenomen initiatief, op het moment van besluitvorming, geen beletsel voortvloeit uit enig beheersplan o.b.v. de Nb-wet Geen beheer, nieuw project Het onderhavig initiatief vormt een project welke geen direct verband heeft met of nodig is voor het beheer van de betrokken beschermde gebieden. Onderhavig initiatief is reeds eerder beoordeeld in het kader van de Nb-wet Wij doelen hierbij op het besluit van de minister van LNV zoals geformuleerd onder A4 (procedure). Uit de uitspraak van de Voorzitter van de ABRvS d.d. 9 mei 2008 moet worden afgeleid dat Gedeputeerde Staten voor dit initiatief een afweging dienen te maken voor zover de activiteiten gevolgen hebben voor het Natura 2000-gebied, gelegen buiten het betwist gebied. Mogelijk significante gevolgen Uit artikel 19f, lid 1, van de Nb-wet 1998 volgt dat voor nieuwe projecten of andere handelingen die niet direct verband houden met of nodig zijn voor het beheer van een Natura gebied, maar die afzonderlijk of in combinatie met andere projecten of handelingen signifi- -13-

14 pro vinsj e fryslan provincie fryslan fl cante gevolgen kunnen hebben voor het desbetreffende gebied, de initiatiefnemer een passende beoordeling opstelt. Artikel 19g, lid 1, van de Nb-wet 1998 stelt dat een vergunning slechts verleend kan worden > j j indien het bevoegd gezag zich ervan verzekerd heeft dat de natuurlijke kenmerken van het desbetreffende gebied niet aangetast zullen worden. fl\ Het Europese Hof van Justitie heeft in haar uitspraak van 7 september 2004 aangegeven dat een passende beoordeling slechts dan achterwege kan worden gelaten indien op grond van objectieve gegevens kan worden uitgesloten dat in casu het voorgenomen project afzonderlijk of in combinatie met andere plannen of projecten significante gevolgen kan hebben voor het betrokken gebied. In casu kunnen dergelijke gevolgen, naar onze mening, niet bij voorbaat uitgesloten worden. Derhalve concluderen wij dat een passende beoordeling conform artikel 19f van de Nb-wet 1998 vereist is. * f* Een passende beoordeling houdt in dat op basis van de beste wetenschappelijke kennis ter zake, alle aspecten van een plan of project die op zichzelf of in combinatie met andere plan- ^^ nen of projecten de instandhoudingdoelstellingen in gevaar kunnen brengen geïnventari- F"" "" 1 seerd moeten worden. In opdracht van initiatiefnemer is een passende beoordeling uitgevoerd. De rapportage hiervan 'Windpark Eemshaven. Effectenstudie in het kader van de Natuurbeschermingswet' is bij de aanvraag ingediend. Tevens zijn bij de aanvraag een aantal aanvullende documenten en rapportages gevoegd welke zijn te beschouwen als (onderdeel van de) passende beoordeling. Deze passende beoordeling heeft betrekking op het gehele geplande windpark van 88 windturbines en niet slechts de op 52 door Windpark Westereems BV aangevraagde turbines. Aangezien dit deel van het windpark in termen van (cumulatieve) effecten onlosmakelijk verbonden is met de overige delen van het windpark, zijn onze overwegingen, tenzij anders vermeld, ook gewijd aan de effecten van het windpark als geheel. De rapportage van deze passende beoordeling en de aanvullende onderzoeksrapportages zijn bij de aanvraag gevoegd. Looptijd vergunning U heeft een vergunning, voor onbepaalde tijd aangevraagd. In verband met de ontwikkelingen in de Eemshaven en de daarmee mogelijk gepaard gaande wijziging van effecten op het Natura 2000-gebied 'Waddenzee' zijn wij van oordeel dat de tijdsperiode waarbinnen de turbines worden opgericht, gelimiteerd dient te worden. Dit om te voorkomen dat de passende beoordeling niet meer representatief zou zijn voor de situatie ter plekke. Voor de aanwezigheid c.q. het gebruik van de windturbines in het Eemshavengebied en de Emmapolder wordt wél vergunning voor onbepaalde tijd verleend. Kwalificerende waarden De wezenlijke kenmerken en waarden van de natuurmonumenten 'Waddenzee-ll' en 'Dollard' en van het Natura 2000-gebied 'Waddenzee' zijn door ons in bijlage 2 van dit besluit weergegeven. Selectie De windturbines worden buiten het beschermde gebied Waddenzee geplaatst; de effecten betreffen daarom gevallen van externe werking. Effecten op habitattypen kunnen worden uitgesloten omdat de windturbines buiten het beschermde gebied geplaatst zullen worden en deze geen fysieke invloed uitoefenen op het beschermde gebied. Effecten op habitatsoorten kunnen worden uitgesloten voor de habitatsoorten zeeprik, rivierprik en fint, omdat deze on- -14-

15 provinsj e fryslan provincie fryslan der water niets zullen merken van het windturbinepark. De habitatsoort grijze zeehond komt niet voor in deze omgeving. Naar de aard van de aangevraagde activiteit zullen eventuele negatieve effecten zich beperken tot de volgende kenmerken en waarden: gewone zeehond; vogels; landschappelijke schoonheid en natuurschoon; - rust. De laatste twee kenmerken zijn kenmerken van het voormalig natuurmonument 'Waddenzee-ll'. EFFECTENANALYSE EN SIGNIFICANTIEBEOORDELING In de aangeleverde passende beoordeling (inclusief de aanvullingen) worden de hiernavolgende, samengevatte, stellingnames gepresenteerd (en onderbouwd). EFFECTEN OP DE GEWONE ZEEHOND Verstoring van rustende gewone zeehonden Een mogelijk effect van de sloop van het oude en de oprichting van het nieuwe windpark is verstoring van zeehonden (alleen Gewone Zeehond; de Grijze Zeehond komt niet voor in de nabijheid van de Eemshaven). Zo nu en dan worden rustende zeehonden waargenomen op het Uithuizer Wad respectievelijk Hond en Paap, zandplaten ten westen en ten oosten van de Eemshaven. Deze zandplaten liggen echter zodanig ver verwijderd van de''eemshaven (> 5 km) en bovendien ver buiten de maximale 40 db(a) nachtcontour, dat verstoring van de daar aanwezige zeehonden uitgesloten is. CONCLUSIE: Er zal geen sprake zijn van negatieve effecten van de voorgenomen activiteit op rustende gewone zeehonden. Effecten op vogels Verstoring van broedvogels In het gebied rond de Eemshaven broeden verschillende vogels, zoals de bruine kiekendief, de velduil, de kluut en de tureluur. Uit onderzoek blijkt dat broedvogels in het algemeen niet verstoord worden door de aanwezigheid van een windturbinepark. De sloop van het oude en de oprichting van het nieuwe windturbinepark zouden broedvogels kunnen verstoren door de grotere drukte in het gebied. Om dit potentiële effect te voorkomen, zal een zone van 50 meter rond de locatie ongeschikt gemaakt worden als broedplaats door linten van zilverfolie te plaatsen. In de bij de aanvraag gevoegde 'Aanvulling passende beoordeling windpark Eemshaven' (d.d. 24 juni 2008 Arcadis) wordt specifiek ingegaan op de te verwachten gevolgen van aanvaringen met vogels. Daarbij is gebruik gemaakt van de meest recente telgegevens uit het gebied. De blauwe kiekendief, bruine kiekendief, kleine mantelmeeuw, noordse stern en visdief kwalificeren alleen als broedvogel. Afgezet tegen de instandhoudingsdoelstellingen van deze vogels blijkt dat kan worden uitgesloten dat er sprake kan zijn van significante gevolgen voor het instandhoudingsdoel. Opgemerkt wordt daarbij dat verwacht wordt dat alleen de kleine mantelmeeuw slachtoffer zal kunnen worden van aanvaringen met de turbines. De omvang ten opzichte van het instandhoudingsdoelstelling voor deze vogelsoort bedraagt daarbij 0,01%. -15-

16 provinsje fryslan provincie fryslan m- CONCLUSIE: Met inachtneming van deze maatregel zal er geen sprake zijn van een significante negatieve effecten van de voorgenomen activiteit in termen van verstoring van broedvogels. Voor zover er sprake zal zijn van slachtoffers door aanvaringen blijkt dat de gevolgen voor de instandhoudingsdoelstellingen voor betreffende vogelsoorten onder de 1 % van de voor deze vogelsoorten geformuleerde instandhoudingsdoelstellingen zullen blijven. Tevens wordt aan deze vergunning een monitoringsverplichting verbonden teneinde na te kunnen gaan in hoeverre de werkelijke aantallen slachtoffers afwijken van de geprognosticeerde aantallen. Mocht uit de resultaten van de monitoring een negatiever beeld naar voren komen dan beschreven in de passende beoordeling, dan kunnen de voorwaarden van de vergunning aangepast worden of kan de vergunning in het uiterste geval ingetrokken worden. *H Verstoring van pleisterende vogels Door de aanleg van het windpark gaan de haven als rustgebied voor meeuwen en het oostelijk haventerrein als rustgebied voor de wulp verloren. In de directe omgeving van de Eemshaven zijn echter alternatieven voor deze vogels. Bovendien gaat het, afgezet tegen het totaal vogels in de Waddenzee, om een laag aantal. CONCLUSIE: Er zal geen sprake zijn van een significant negatief effect van de voorgenomen activiteit in termen van verstoring van pleisterende vogels. Aanvaringen met pleisterende vogels In de bij de aanvraag gevoegde 'Aanvulling passende beoordeling windpark Eemshaven' (d.d. 24 juni 2008 Arcadis) wordt specifiek ingegaan op de te verwachten gevolgen van aanvaringen met pleisterende vogels. Daarbij is gebruik gemaakt van de meest recente telgegevens uit het gebied. Tevens is gebruik gemaakt van de meest recente instandhoudingsdoelstellingen, zoals geformuleerd in het ontwerp-aanwijzingsbesluit van de Waddenzee. Er kan sterfte optreden onder pleisterende vogels als gevolg van aanvaringen met de turbines. De trefkans is soortafhankelijk vanwege de verschillende vlieghoogtes van de verschillende soorten. Afgezet tegen de ontwerp-instandhoudingsdoelstellingen van het Natura gebied 'Waddenzee' voor niet-broedvogels is de sterfte, betrokken op het hele waddengebied, onder de 1% voor alle Vogelrichtlijnsoorten. Hieruit kan de conclusie getrokken worden dat de instandhoudingsdoelstellingen voor deze soorten niet in gevaar gebracht worden door het windpark. CONCLUSIE: Er zal geen sprake zijn van een significant negatief effect van de voorgenomen activiteit in termen van sterfte van pleisterende vogels door aanvaringen. Voor zover er sprake zal zijn van slachtoffers door aanvaringen blijkt dat de gevolgen voor de instandhoudingsdoelstellingen voor betreffende vogelsoorten onder de 1% van de voor deze vogelsoorten geformuleerde instandhoudingsdoelstellingen zullen blijven. Tevens wordt aan deze vergunning een monitoringsverplichting verbonden teneinde na te kunnen gaan in hoeverre de werkelijke aantallen slachtoffers afwijken van de geprognosticeerde aantallen. Mocht uit de resultaten van de monitoring een negatiever beeld naar voren komen dan beschreven in de passende beoordeling, dan kunnen de voorwaarden van de vergunning aangepast worden of kan de vergunning in het uiterste geval ingetrokken worden. Aanvaringen met trekvogels Ook onder trekvogels, die het park in het voor- en najaar in grote getalen passeren, kan sterfte optreden als gevolg van aanvaringen met de turbines. Dit probleem speelt vooral tijdens de dagtrek; de nachttrek vindt boven rotorhoogte plaats. De sterfte wordt in de passende beoordeling geschat op gemiddeld 0.20% tijdens de voorjaars- en 0.24% tijdens de najaarstrek. Tijdens de voorjaarstrek treedt stuwing op bij de Eemshaven. Dit vergroot de kans l/l -16-

17 ö provinsj e fryslan >\\5 provincie fryslan ^ pa»^ op zogenaamde rampnachten, waarin als gevolg van slechte weersomstandigheden grote aantallen vogels ineens het slachtoffer worden van een aanvaring. Om de kans op het voorkomen van deze situatie te minimaliseren, is een voorwaarde verbonden aan deze vergunning die het stilzetten van de turbines onder bepaalde weersomstandigheden verplicht stelt. CONCLUSIE: Onder deze voorwaarde zal er geen sprake zijn van een significant negatief effect van de voorgenomen activiteit in termen van sterfte van trekvogels door aanvaringen. Barrièrewerking voor trekvogels Als gevolg van de plaatsing van het windpark in het oostelijke deel van de Eemshaven, die op de trekroute ligt, gaat er van het windpark een barrièrewerking uit. Dit houdt in dat vogels moeten omvliegen op hun trekroute en daardoor meer energie verbruiken dan in de huidige situatie. Dit probleem speelt, net zoals het hierboven genomen probleem van aanvaringen, vooral tijdens de dagtrek, omdat de nachttrek boven rotorhoogte plaatsvindt. De vogels die door het gebied trekken, leggen in het algemeen vele duizenden kilometers af op hun trekroute. De barrièrewerking zal slechts een verlenging van 2 a 3 kilometers veroorzaken, een op de totale afstand te verwaarlozen afstand. CONCLUSIE: Er zal geen sprake zijn van een significant negatief effect van de voorgenomen activiteit in termen van barrièrewerking voor trekvogels. EFFECTEN OP HET NATUURSCHOON VAN HET BESCHERMDE GEBIED In het aanwijzingbesluit van het staatsnatuurmonument 'Waddenzee-ll' wordt als kenmerk van het gebied.de landschappelijke schoonheid genoemd: "Het weidse karakter, het vrije spel der elementen, de voortdurende wijziging van de grenzen van land en water en de grote vormenrijkdom bieden de mogelijkheid tot het opdoen van wisselende en boeiende ervaringen en zijn wezenlijke kenmerken van het gebied. Essentieel is dat de invloed van de menselijke activiteiten op het landschap in het niet zinkt bij het stempel dat de natuurlijke elementen op de Waddenzee drukken. Het landschap kenmerkt zich door zijn vrijwel ongeschonden en open karakter. " Voorts bepaalt art. 15a lid 3 van de Nb-wet 1998 dat de instandhoudingsdoelstelling van een Natura 2000-gebied zijnde een voormalig natuurmonument mede betrekking heeft op "het behoud, herstel en de ontwikkeling van het natuurschoon" van het gebied. Om het nadelige effect van de windturbines op het natuurschoon zoveel mogelijk te beperken, wordt door initiatiefnemer gekozen voor een lijnopstelling van in dezelfde richting draaiende windturbines. Deze zullen 's nachts geen verlichting gaan voeren en zullen dan ook geen lichthinder veroorzaken. De oprichting van 88 windturbines, waar de 52 aangevraagde windturbines deel van zullen uitmaken, met een tiphoogte van maximaal 150 m, ter vervanging van turbines met een tiphoogte van rond de 46,5 meter, zou een aantasting kunnen vormen van het natuurschoon van de Waddenzee en de Dollard. De oprichting van deze windturbines leidt tot een toename in de theoretische zichtafstand van het windpark van ongeveer 29 km tot ongeveer 47,5 km (volgens de berekeningsmethode uit het EC-LNV-rapport "Handreiking landschap en windturbines"). De nieuwe, hogere windturbines zullen onder heldere weersomstandigheden dus tot op 18,5 km verder te zien zijn dan de huidige turbines. De nieuwe windmolens zullen op basis van deze berekening zichtbaar zijn vanuit meer dan 12% van het oppervlak van het Natura 2000-gebied 'Waddenzee'. -17-

18 provinsje fryslan \ provincie fryslan ^ p> Volgens de passende beoordeling zullen de nieuwe windturbines in verband met de meteorologische omstandigheden en het oplossend vermogen van het menselijk oog in feite niet tot op de maximale afstand zichtbaar zijn, maar tot op ongeveer 15.6 km in de omgeving. Het zicht is volgens de passende beoordeling ongeveer 68% van de tijd goed genoeg om de v* windturbines tot op deze afstand te zien. Gelet op de hiervoor door ons aangegeven berekening delen wij de door u in uw passende beoordeling weergegeven conclusie niet dat de zichtbaarheid zich beperkt tot ongeveer 15.6 km in de omgeving en dat het zicht daarvan ongeveer 68% van de tijd goed genoeg is om de windturbines tot op deze afstand te zien. Dat is met betrekking tot het aspect natuurschoon niet van wezenlijk belang. Windturbines in de Eemshaven Zowel het Interprovinciaal Beleidsplan Waddenzee als het POP2 van de provincie Groningen wijzen de Eemshaven aan als een geschikte locatie voor de ontwikkeling van windenergie, omdat windturbines op die locatie aansluiten bij reeds bestaande, het landschapsbeeld bepalende elementen. De in de Eemshaven reeds aanwezige moutfabriek met zijn hoge schoorsteen en de aanwezige hoogspanningsmasten geven de Eemshaven, ook vanaf de Waddenzee gezien, reeds een sterk industrieel karakter. Een industrieel karakter dat nog versterkt zal worden met de verwachte komst van de energiecentrales. Nieuw geplaatste windturbines in de Eemshaven zelf zullen dit industriële karakter misschien versterken, maar niet veranderen. In die zin staat de plaatsing van de voorgenomen windturbines in de Eemshaven "het behoud, herstel en de ontwikkeling van het natuurschoon" niet in de weg. De plaatsing van de voorgenomen windturbines in de Eemshaven alleen zorgt niet voor een significante aantasting. Windturbines in de Emmapolder Voor de plaatsing van windturbines in de Emmapolder ligt dit anders. De Emmapolder is een gebied met een agrarisch karakter en laat op dit moment, vanaf het wad gezien, een minder geschonden horizon zien, waarbij het industriële karakter ontbreekt. Weliswaar staan er reeds windturbines in de Emmapolder, maar de bestaande windturbines met een tiphoogte van rond de 46,5 meter zijn zoveel lager dan de voorziene nieuw te plaatsen turbines met een tiphoogte van maximaal 150 meter, dat het nieuwe park een volkomen ander en veel ingrijpender beeld laat zien. Dit is ook op te maken uit de bij de aanvraag gevoegde visualisaties van het nieuwe windpark. In de passende beoordeling wordt opgemerkt dat de plaatsing van deze hoge windmolens in de Emmapolder sterker opvalt dan de referentiesituatie. Ook oogt het park uitgestrekt met een willekeurige ordening. Gevoelsmatig lijkt het park "dichterbij" te komen door de nieuwe, hogere turbines in de Emmapolder. De plaatsing van de 17 nieuwe windturbines in de Emmapolder vormt dan ook een aantasting van het behoud, het herstel en de ontwikkeling van het natuurschoon van het Natura 2000-gebied 'Waddenzee'. In tegenstelling tot bij de windturbines in de Eemshaven is bij de Emmapolder, vanwege het ontbreken van het industriële karakter ervan, herstel van natuurschoon mogelijk. Immers, als op termijn de bestaande turbines zouden verdwijnen, is het agrarisch karakter en daarmee de openheid en weidsheid van het landschap volledig hersteld. CONCLUSIE: De voorgenomen oprichting van 17 windturbines in de Emmapolder zorgen voor een significante aantasting van het natuurschoon van de Waddenzee en de Dollard. De plaatsing van deze windturbines heeft dan ook een significante negatieve invloed op het behoud, het herstel en de ontwikkeling van het natuurschoon in de Waddenzee en de Dollard. Van herstel en ontwikkeling van het natuurschoon kan in dit geval geen sprake zijn. Van behoud evenmin, gezien de grote delen van de Waddenzee van waar uit de windturbines zichtbaar zullen zijn, ook ten opzichte van de huidige situatie. Het feit dat de turbines niet onder -18-