1. Waarom regionale samenwerking?

Transcriptie

1 1. Waarom regionale samenwerking? De gemeente Oosterhout kent een goede omvang om autonoom te voorzien in haar basistaken. Oosterhout is veelal in staat haar eigen belangen te behartigen aan bovenlokale overlegtafels en heeft een passende schaal om dicht bij de burger te staan en in samenwerking met maatschappelijke partners op een adequate wijze invulling te geven aan de lokale opgaven en haar (basis)voorzieningen op een efficiënte en effectieve manier vorm te geven. Desondanks is samenwerking op bovenlokaal niveau voor Oosterhout noodzaak. Immers door samen te werken is het voor Oosterhout mogelijk om de complexe opgaven, die niet zelfstandig opgepakt kunnen worden en waarbij niet samenwerken geen optie is, vorm te geven. De gemeente Oosterhout maakt onderdeel uit van een (regionaal) netwerk waarin overheden, onderwijsinstellingen, ondernemers, maatschappelijke instellingen en inwoners met elkaar verbonden zijn. Deze verbondenheid uit zich in de maatschappelijke bewegingen werk pendel, wonen/recreatie, consumeren etc. tussen inwoners en bedrijven van gemeenten. Inwoners en bedrijven zijn niet gebonden aan de bestuurlijk-ambtelijke systeemwereld. De leefwereld van de inwoners en ondernemers van onze gemeente is vaak niet langs de bestaande bestuurlijke structuren vormgegeven. Om een voorbeeld te noemen: de vestiging van grootschalige detailhandel in Dongen komt niet aan de orde in de West-Brabantse overlegvormen op het gebied van economie, omdat Dongen deel uitmaakt van Midden- Brabant. Maar een dergelijke ontwikkeling heeft wel veel meer impact voor de Oosterhoutse middenstand dan een soortgelijke ontwikkeling in Bergen op Zoom zou hebben. Er liggen enkele redenen ten grondslag aan de toename van intergemeentelijke samenwerking. Als eerste neemt de inhoudelijke complexiteit van opgaven toe waardoor ze steeds vaker grensoverschrijdend worden opgepakt (bijv. transities). Ten tweede volgen de gemeenten de trend van andere overheden, zoals het rijk en de provincie, om steeds vaker zaken te doen op regionaal niveau. Als laatste neemt de onderlinge inhoudelijk samenhang tussen de gemeenten toe, bijvoorbeeld op de thema s economie, ruimtelijke ordening en woningbouw. Bedrijfsvoering samenwerking De bedrijfsvoeringsamenwerking kent geen eenduidige schaal, hier is sprake van maatwerk en richt zich op het zo efficiënt mogelijk inrichten van de bedrijfsvoering. Het doel is om de kwaliteit van de dienstverlening te verbeteren en/of tegen minder kosten te realiseren, waarborgen van continuïteit van processen/dienstverlening en realiseren van kostenvoordelen. Door samen te werken is het voor gemeenten mogelijk om in de noodzakelijke procesondersteunende randvoorwaarden, denk hierbij aan o.a. de ICT, te blijven voorzien. Beleidsinhoudelijke samenwerking Samenwerking op de beleidsinhoudelijke dimensie vindt plaats op regionale vraagstukken, rond sociaal-, ruimtelijke en economische thema s. Deze samenwerkingsinitiatieven bestaan uit meerdere deelnemende medeoverheden, overwegend gemeenten, en zijn gericht op het formuleren en uitvoeren van gezamenlijk beleid dan wel op onderlinge afstemming. Strategische samenwerking Samenwerken is noodzakelijk om bovenregionale belangen van Oosterhout te behartigen. De complexe gemeente overstijgende ruimtelijke, beleidsmatige en strategische vraagstukken zijn voor Oosterhout veelal niet zelfstandig op te pakken. Het regionale strategische karakter van opgaven leidt ertoe dat Oosterhout een samenwerking aangaat met andere gemeenten die, vanuit een gedragen gemeenschappelijk belang, dezelfde uitdagingen het hoofd moeten bieden. Visie regionale samenwerking: Van ver-van-mijn-bed naar dichtbij huis (BI ) Pagina 1

2 Bedrijfsvoering (Operationeel) Beleidsinhoudelijk (Tactisch) Strategisch Dienstverleningsovereenkomst (prestaties) Bestuurlijk netwerk, Dienstverleningsovereenkomst (doelrealisatie) Netwerk, strategische agenda, uitvoeringsprogramma, vertrouwen, intentieovereenkomst, aanjaagfunctie, betrekken democratische organen (Raden) Fig. 1 Samenwerkingsdimensies 2. Uitgangspunten Oosterhout regionale samenwerking De eerder door Oosterhout geformuleerde uitgangspunten voor regionale samenwerking zijn nog steeds valide en stellen de gemeente Oosterhout in staat om een gedegen afweging te maken alvorens wordt overgegaan tot de samenwerking. Inhoud gaat voor vorm. Samenwerking moet niet starten vanuit een organisatorische blauwdruk, maar vanuit de behoefte om inhoudelijk met anderen klussen op te pakken; Geen exclusieve partners. Per opgave wordt bekeken met welke gemeenten het best kan worden samengewerkt; Geen exclusieve schaal. Al naar gelang de inhoudelijke opgave wordt bezien op welke schaal de opgaven het best kan worden aangepakt; Geen herschikking van het bestuurlijk landschap. Intergemeentelijke samenwerking is een kwestie van verlengd lokaal bestuur; Inwoners en ondernemers van onze gemeente hebben profijt van intergemeentelijke samenwerking. Deze uitgangspunten leiden ertoe dat Oosterhout geen "uniforme" samenwerkingsstructuur kent. Ook betekent dit dat wij kiezen voor samenwerking waarbij wij in staat zijn om onze financiële middelen maximaal aan te wenden om strategische-, beleidsinhoudelijke en uitvoeringsdoelen te realiseren. Op basis van bovengenoemde uitgangspunten neemt Oosterhout deel aan enkele formele (gemeenschappelijke regelingen) en informele samenwerkingsverbanden. Vertrekpunt is dat bij het behartigen van grensoverschrijdende belangen voor de gemeente Oosterhout consequent hetzelfde afwegingskader, waarbij we een onderscheid maken tussen wettelijk verplichte en vrijwillige samenwerking, wordt aangehouden. Oosterhout blijft kritisch op de vorm waarin samenwerking plaats zal vinden. De gemeente Oosterhout is van mening dat de samenwerkingsvorm van (toekomstige) samenwerkingen op een moderne en zo licht en flexibel mogelijke manier moeten worden vormgegeven. Tot slot van rekening heeft samenwerken als doel het realiseren van strategische opgaven - vergroten belangenbehartiging, versterken positionering en realiseren economische voordelen- en om de dienstverlening aan inwoners en ondernemers in onze stad naar een (nog) hoger niveau te tillen. Uitgangspunt voor regionale samenwerking is dat niet de gevestigde samenwerkingen als vertrekpunt dienen, derhalve zal Oosterhout naar gelang de opgave de juiste samenwerkingspartners opzoeken. Randvoorwaardelijk aan een eventuele toekomstige samenwerking is dat deze samenwerking van meerwaarde is voor de gemeente Oosterhout. 3. Regionale oriëntatie inhoudelijke agenda s 3.1 Bedrijfsvoering (operationeel niveau) De gemeente Oosterhout werkt op gebied van bedrijfsvoering intensief samen met enkele (buur)gemeenten. De samenwerking is o.a. gericht op ICT met ons Shared Service Center Equalit. De sub-regio West-Brabant-Oost (Alphen-Chaam, Baarle-Nassau, Breda, Drimmelen, Geertruidenberg, Oosterhout, Werkendam, Woudrichem en Wijk en Aalburg) werken samen op zowel bedrijfsvoering- als beleidsinhoudelijke opgaven. Oosterhout geeft, via weliswaar Visie regionale samenwerking: Van ver-van-mijn-bed naar dichtbij huis (BI ) Pagina 2

3 verschillende samenwerkingsvormen, in deze regio invulling aan o.a. de drie transities (WMO, Participatiewet en Jeugdzorg) en het werkvoorzieningsschap. Oosterhout heeft in de periode de mogelijkheid tot een intensivering van de ambtelijke samenwerking in Amerstreekverband (Drimmelen en Geertruidenberg) onderzocht. De inzichten die uit het onderzoek zijn verkregen hebben niet geleid tot vervolgstappen om tot vergaande samenwerking te komen. De samenwerking met de Amerstreekgemeenten krijgt momenteel vooral vorm via samenwerking op het thema Veiligheid en in het algemeen via het uitwisselen van informatie en bestuurlijke afstemming. Voor onze gemeente is er momenteel geen aanleiding de samenwerking naar een ander, intensiever, niveau te tillen. Oosterhout zal haar buurgemeenten jaarlijks bestuurlijk ontmoeten om informatie uit te wisselen en af te stemmen. 3.2 Beleidsinhoudelijk (tactisch niveau) Op beleidsinhoudelijke vraagstukken, rond sociaal-, ruimtelijke en economische thema s, zijn er samenwerkingsinitiatieven op regionale schaal. Oosterhout pakt beleidsinhoudelijke vraagstukken op met de Dongemondgemeenten (WAVA), maar wij zijn ook in overleg met de (buur)gemeenten Breda en Etten-Leur (BOEL). Vanwege de inhoudelijke samenhang die er tussen deze drie gemeenten bestaat - feitelijk hebben we het bijvoorbeeld over één arbeidsen woningmarkt zijn de drie gemeenten deze samenwerking verder aan het intensiveren, onder andere op economie en werkgelegenheid. Voor het thema economie geldt dat de gemeente Moerdijk aan is gesloten vanwege haar cruciale rol en positie in de regio met de vierde zeehaven van Nederland, de aanwezige bedrijvigheid en haar strategische geografische positie tussen Rotterdam, Antwerpen, Amsterdam en Eindhoven. Economisch hebben de gemeenten Breda en Moerdijk een sterke strategische positie. Oosterhout is met haar havenfaciliteiten en strategisch gesitueerde bedrijventerreinen een sterke aanvulling op de economische sector van Breda en Moerdijk. In Oostelijk-West-Brabant werken negen gemeenten samen om de transities Jeugdzorg, WMO en Participatiewet vorm te geven. Focus op samenwerking met Breda Wij zijn er voorstander van de komende periode de mogelijkheid tot nauwere samenwerking op beleidsniveau tussen Breda en Oosterhout verder te verkennen. Beide gemeenten zijn op tal van terreinen woningbouw, economie, arbeidsmarkt, infrastructuur, voorzieningen, het sociale domein zo met elkaar verbonden 1, dat in de samenwerking op dossierniveau afstemmings- en schaalvoordelen te behalen zijn. Er zijn tal van onderzoeken die de verbondenheid van gemeenten inzichtelijk maken, maar het onderzoek De oriëntatie van de bevolking van de regio en omstreken (Marlet, Atlas voor Gemeenten, 2015) maakt de verbondenheid tussen Oosterhout en Breda inzichtelijk. Oosterhout zal in 2015 het initiatief nemen om de bilaterale banden met de gemeente Breda op zowel bestuurlijk als ambtelijk niveau aan te halen. Verkend zal worden of een verdieping op de thema s economie, strategie, ruimtelijke ordening en woningbouw mogelijk is. Focus op samenwerking met Breda, Etten-Leur en Moerdijk Oosterhout zal in BOEL-M verband elkaar bestuurlijk jaarlijks ontmoeten om een eventuele verdere samenwerking vorm te kunnen geven. De relatie met Tilburg, bezien vanuit de krachtige logistieke sector, en positie van de BOEL-M gemeenten kan aanzienlijk 1 Kleiner sturen met grotere gemeenten (Rabobank, 2013), Brabantse netwerken: kartering van verplaatsingsstromen en motieven (PNB/Atelier Tordoir, 2014) en De oriëntatie van de bevolking van de regio en omstreken (Marlet, Atlas voor Gemeenten, 2015), Midsize gemeenten 2015 (Brabantkennis, 2015) Visie regionale samenwerking: Van ver-van-mijn-bed naar dichtbij huis (BI ) Pagina 3

4 versterkt en verbeterd worden als de BOEL-M gemeenten een duidelijk gezamenlijk beeld hebben van hun regio. Doel beleidsinhoudelijke samenwerking met BOEL-M: - versterken van de economische kracht van de regio op gebied van vestigingsklimaat/a16 corridor en arbeidsmarkt (economie); - verbetering van de bereikbaarheid en versterken economie:: o per weg, verbreding A27 en herstructurering Hooipolder; o per spoor, verbinding Breda Utrecht en optimaliseren verbinding Oosterhout Moerdijk (Weststad); o per water, verbinding Oosterhout Moerdijk; - optimaal inzetten van het beschikbare woningaanbod en beperken van leegstand (wonen en zorg); - verduurzaming bestaande bebouwing. De samenwerking tussen BOEL-M gemeenten is met name gericht op het vestigingsklimaat (logistiek en arbeidsmarkt). Oosterhout zal een actieve bestuurlijke en ambtelijke bijdrage leveren aan de verdieping van het thema economie als voorbereiding op een bestuurlijke bijeenkomst eind Stimuleren en aanhaken bij een eventuele samenwerking met Breda, Moerdijk en Tilburg In het rapport Economie en perspectieven Midden en West-Brabant wordt het gebied tussen Bergen op Zoom (West-Brabant) en Tilburg en Waalwijk (Midden-Brabant) genoemd als een potentieel krachtige economische regio (Valueport). Hiervoor dienen de twee regio s wel hun handen in een te slaan en samen te werken. Oosterhout wil de economisch / strategische banden met Tilburg en Waalwijk aanhalen met als doel om een versterking van het economische en logistieke cluster Breda, Oosterhout, Etten-Leur, Moerdijk en Tilburg/Waalwijk te realiseren. De gemeenten Breda en Tilburg zoeken elkaar steeds meer op en Moerdijk is een belangrijke spil in de logistieke kracht van West-Brabant. Tilburg heeft, net als de gemeente Oosterhout, een sterk logistiek profiel en in gezamenlijkheid zouden de samenwerkende gemeenten de concurrentie met de logistieke kracht van Venlo aan kunnen gaan. Oosterhout zou door haar ligging, aanwezige trimodaliteit en voorzieningen een waardevolle versterking kunnen zijn op deze samenwerking. Fig.3 West-Brabant (BOEL-M) en Midden-Brabant (Valueport) Oosterhout zal in het samenwerkingsverband BOEL-M het belang van een toekomstige economische (logistieke) samenwerking met Tilburg en Waalwijk (Valueport) onder de aandacht brengen en de kracht van Oosterhout als versterking op de samenwerking moeten profileren. 3.3 Strategisch De samenwerking met de West-Brabantse gemeenten richt zich met name, uitzonderingen daargelaten, op het strategisch niveau. Met de herijking van de West-Brabantse samenwerking wil de regio dat aspect versterken. De rol van de RWB dient zich toe te spitsen op haar primaire doel: het opstellen en uitvoeren van de strategische agenda (met name Visie regionale samenwerking: Van ver-van-mijn-bed naar dichtbij huis (BI ) Pagina 4

5 gericht op de economische ontwikkeling van West-Brabant) en de lobby in de richting van andere overheden en overige strategische partners. Doel strategische samenwerking: - belangenbehartiging van de gemeente Oosterhout aan overlegtafels waar de gemeente Oosterhout zelf niet bij kan aansluiten (bijv. Brabantstad, Deltri-platform). De samenwerking met de RWB-gemeenten in het (actuele) dossier Tracé 380 KV-net onderschrijft de door Oosterhout ingezette lijn, waarbij met zo minimaal mogelijke inzet van middelen bovenregionale strategische opgaven in gezamenlijkheid opgepakt dienen te worden. De gemeente Oosterhout vindt dat er bij de samenwerking Regio West-Brabant afspraken gemaakt moeten worden over de te formuleren basis- en aanvullende taken van het samenwerkingsverband. Hierbij is het mogelijk om eenzelfde verdienmodel als bij de GGD aan te houden. De deelnemers van de GGD nemen allen dezelfde basistaken af en kunnen tegen meerkosten aanvullende taken door het samenwerkingsverband laten uitvoeren. Toekomstperspectief strategische samenwerking West-Brabant kent twee stedelijke subregio s, Bergen op Zoom en Roosendaal e.o. (West- West-Brabant) en Breda en Oosterhout e.o. (Oost-West-Brabant). Steeds meer (zwaar) beleidsinhoudelijke en strategische opgaven (bijv. transities) worden op het niveau van deze stedelijke subregio s en/of in kleiner verband binnen die twee subregio s opgepakt en vormgegeven. Deze ontwikkeling en de ontwikkeling waarin BOEL-M meer en meer de samenwerking met de gemeenten Tilburg en Waalwijk opzoekt, kunnen van invloed zijn op de (omvang en reikwijdte van de) opgaven voor de Regio West-Brabant. 4. De gemeenteraad en de regionale samenwerking Het rapport van de Raad voor openbaar bestuur over Democratische legitimiteit van samenwerkingsverbanden is nog niet beschikbaar en is derhalve nog niet als input in deze visie meegenomen. Het college heeft besloten om het proces om te komen tot een visie op regionale samenwerking niet langer uit te stellen. Daarom is besloten de visie zonder het rapport van het Raad van openbaar bestuur aan u raad aan te bieden. Het Oosterhouts college ervaart, eveneens als de gemeenteraad, in algemene zin dat er een spanning staat op de rol en positie van het college en gemeenteraad als het aankomt op formele samenwerkingsverbanden (verlengd lokaal bestuur). Daarbij constateert het Oosterhouts college dat er specifiek spanning ontstaat op de (zwaar) beleidsinhoudelijke en strategische samenwerkingsopgaven, die over het algemeen de Regio West-Brabant aangaan. De Oosterhoutse gemeenteraad heeft ervoor gekozen om bij de dossiers aangaande regionale samenwerking, in het specifiek die van verlengd lokaal bestuur, geen rechtstreekse bestuurlijk lijn tussen de gemeenschappelijke regeling en de gemeenteraad aan te houden. Desondanks is het voor gemeenteraadsleden mogelijk actief op de hoogte te blijven van de ontwikkelingen aangaande Oosterhoutse samenwerkingsverbanden door de beschikbare informatie, zoals website met digitale nieuwsbrief van verbonden partij, te raadplegen. Het college legt verantwoording af voor de wijze waarop het invulling geeft aan de regionale samenwerking. Gezien de huidige vergaderstructuur (van de gemeenteraad) zijn er geen tot weinig mogelijkheden voor het college om de raad, voor de relevante dossiers inzake regionale samenwerking, anders te betrekken dan de mogelijkheden die nu voor handen zijn. Oosterhout zal Regio West-Brabant verzoeken om op basis van het rapport Democratische legitimiteit samenwerkingsverbanden een reactie te verstrekken en voorstellen te doen voor versterking van de democratische legitimatie van Regio West-Brabant. 5. Veerkrachtig bestuur Visie regionale samenwerking: Van ver-van-mijn-bed naar dichtbij huis (BI ) Pagina 5

6 Oosterhout kent een goede omvang om autonoom te voorzien in haar basistaken. Indien het voor Oosterhout niet mogelijk is om een (complexe) bovenlokaal vraagstuk zelfstandig op te pakken, zal er worden gezocht naar een mogelijkheid om dit vraagstuk met (buur)gemeenten vorm te geven. Derhalve is regionale samenwerking voor de gemeente Oosterhout een instrument om in haar autonomie te kunnen blijven voorzien. Oosterhout informeert de provincie Noord-Brabant over haar standpunt inzake het onderzoek (Veer)krachtig bestuur : De gemeente Oosterhout kan zelfstandig invulling geven aan haar basistaken en weet aan de hand van (reeds bestaande) samenwerkingsverbanden complexe (boven)lokale vraagstukken het hoofd te bieden. Oosterhout ziet derhalve geen reden voor bestuurlijke en/of ambtelijke samenvoeging. 6. Sturing en monitoring op samenwerking Oosterhout kan (bij)sturen en de voortgang monitoren van een verbonden partij op basis van beleidsmatige- en financiële informatie die door een verbonden partij wordt aangeleverd. Oosterhout ontvangt van een verbonden partij beleidsmatige - en financiële verantwoordingsdocumenten, zoals het jaarverslag, jaarrekening en bestuursrapportages. Daarnaast ontvangt Oosterhout jaarlijks een ontwerpbegroting (T+1) om voorafgaand aan een kalenderjaar (bij) te kunnen sturen op de beleidsmatige- en uitvoeringsdoelstellingen van de verbonden partij. De gemeenteraad kan via een zienswijze bijsturen op de toekomstige beleids- en uitvoeringsdoelstellingen, hierbij is het een vereiste dat er bij de deelnemers van de verbonden partij voldoende steun aanwezig is voor de zienswijze. Om de gemeente(raden) meer grip te geven op de beleids- en uitvoeringsdoelstellingen zijn de zes kaderstellende spelregels van de nota verbonden partijen geactualiseerd. In de nieuwe nota verbonden partijen is een spelregel opgenomen waarmee de deelnemers van een verbonden partij meer invloed kunnen uitoefenen op de totstandkoming van de ontwerpbegroting (T+1), zodat de regionale ambities van de verbonden partij meer in lijn zijn met de lokale ambities van de deelnemers. Oosterhout is van mening dat met het aangaan van een verbonden partij er binnen de gestelde beleidsmatige en financiële kaders enige mate van vrijheid voor de verbonden partij aanwezig dient te zijn. Uitgangspunt is dat Oosterhout kan beschikken over tijdige, juiste en volledige informatie, zodat indien noodzakelijk bijgestuurd kan worden. Strakker sturen op de verbonden partij dan voorgesteld in de geactualiseerde nota verbonden partijen lijkt voor nu geen toegevoegde waarde te hebben. De nota verbonden partijen Zes kaderstellende spelregels staat besluitvormend geagendeerd voor de raadsvergadering van september Kaders voor regionale samenwerking De eerder door Oosterhout geformuleerde uitgangspunten voor regionale samenwerking zijn nog steeds valide en stellen de gemeente Oosterhout in staat om een gedegen afweging te maken alvorens wordt overgegaan tot de samenwerking. Inhoud gaat voor vorm. Samenwerking moet niet starten vanuit een organisatorische blauwdruk, maar vanuit de behoefte om inhoudelijk met anderen klussen op te pakken; Geen exclusieve partners. Per opgave wordt bekeken met welke gemeenten het best kan worden samengewerkt; Geen exclusieve schaal. Al naar gelang de inhoudelijke opgave wordt bezien op welke schaal de opgaven het best kan worden aangepakt; Geen herschikking van het bestuurlijk landschap. Intergemeentelijke samenwerking is een kwestie van verlengd lokaal bestuur; Inwoners en ondernemers van onze gemeente hebben profijt van intergemeentelijke samenwerking. Visie regionale samenwerking: Van ver-van-mijn-bed naar dichtbij huis (BI ) Pagina 6

7 Deze uitgangspunten leiden ertoe dat Oosterhout geen "uniforme" samenwerkingsstructuur kent. Ook betekent dit dat wij kiezen voor samenwerking waarbij wij in staat zijn om onze financiële middelen maximaal aan te wenden om strategische-, beleidsinhoudelijke en uitvoeringsdoelen te realiseren. Randvoorwaardelijk aan een eventuele toekomstige samenwerking is dat deze samenwerking van meerwaarde is voor de gemeente Oosterhout. Uitgangspunt voor regionale samenwerking is dat niet de gevestigde samenwerkingen als vertrekpunt dienen, derhalve zal Oosterhout naar gelang de opgave de juiste samenwerkingspartners opzoeken. Visie regionale samenwerking: Van ver-van-mijn-bed naar dichtbij huis (BI ) Pagina 7