OPINIËREND VOORSTEL AAN DE RAAD

Transcriptie

1 OPINIËREND VOORSTEL AAN DE RAAD Raadsvergadering d.d. donderdag 2 mei 2013 Raadsvoorstel nr.: Afdeling: Contactpersoon: Directie Dhr. M. Hendrickx Datum Voorstel: dinsdag 23 april 2013 Meningsvormend Voorstel tot standpuntbepaling over de rapporten van de Adviescommissie Krachtig Bestuur in Brabant inzake Midden-Brabant en West-Brabant. 1. Samenvatting Aanleiding: Onlangs presenteerde de Adviescommissie Krachtig Bestuur in Brabant haar rapport over West-Brabant, na eerder al gerapporteerd te hebben over Midden-Brabant. De aanbevelingen die Alphen-Chaam regarderen verschillen in het meest recente rapport sterk van aanbevelingen uit het andere rapport. Standpuntbepaling door uw raad is gewenst, gelet op de context waarin de rapporten van de Adviescommissie verschijnen: Vanuit de Regio West-Brabant komt het verzoek uiterlijk op 3 mei a.s. een reactie te geven op het rapport van de Adviescommissie m.b.t. West-Brabant. Bezien wordt vervolgens of een regionale reactie te formuleren is. Op 15 mei a.s. is een regiobijeenkomst voor raads- en collegeleden en maatschappelijke partners voorzien, georganiseerd vanuit de provincie. Daar zullen de bevindingen van de Adviescommissie aan de orde komen. De minister en de VNG verwachten van de gemeenten op 31 mei a.s. duidelijkheid over deelname van gemeenten in samenwerkingsverbanden, gericht op het laten welslagen van de decentralisaties op gebied van Jeugdzorg, Participatie en Begeleiding AWBZ. In de maand mei is een aangescherpt Beleidskader Herindeling te verwachten van de Minister. Hierin zal ondermeer aangegeven worden hoe de rol van de provincie bij het stimuleren van herindelingen wordt versterkt. In juni a.s. wordt de eindrapportage van de Adviescommissie Krachtig Bestuur in Brabant Verwacht Naar verwachting in september/oktober a.s. zullen Gedeputeerde Staten van de Provincie hun standpunt over de rapporten van de Adviescommissie kenbaar maken. Dit opiniërend raadsvoorstel bevat: relevante informatie, zoveel mogelijk compact en geordend aangeboden, denkbare scenario s, prikkelende stellingen om de discussie doelgericht te kunnen voeren, het standpunt van het college een blik op het vervolg. Gevraagde beslissing: ingrediënten vanuit de raad aan de hand waarvan het college een standpunt kan formuleren in de richting van diverse betrokkenen. Beoogd effect: Alphen-Chaam helder positioneren in de discussie rond Krachtig Bestuur in Brabant.

2 2. Onderbouwing Ten behoeve van de standpuntbepaling wordt hier de meest essentiële informatie aangegeven. A. Rapport Adviescommissie Krachtig Bestuur over Midden-Brabant Voor Dongen is een optie om zich aan te sluiten bij De Langstraat of bij Tilburg. Voor Gilze en Rijen lijkt aansluiting bij Alphen-Chaam en Baarle-Nassau een logische keuze, maar aansluiting bij Tilburg kan evengoed worden overwogen. Een combinatie met Dongen ligt minder voor de hand. Goirle is een gemeente die deels bestaat uit platteland (Riel en buitengebied) maar toch vooral deel uitmaakt van het stedelijk gebied. Met dat in het achterhoofd ligt het voor de hand dat Goirle gaat samenwerken met Tilburg om de eigen kwetsbaarheid te verminderen, de kwaliteit te kunnen verhogen en te voorkomen dat de gemeente in een geïsoleerde positie terecht zal komen. B. Rapport Adviescommissie Krachtig Bestuur over West-Brabant Alphen-Chaam heeft geen duidelijke, heldere oriëntatie op een samenwerkingspartner nu de samenwerking met Goirle, Gilze Rijen en Baarle-Nassau is weggevallen als optie. De verbinding van de West-Brabantse steden met het landelijk gebied is een betere garantie voor voldoende bestuurskracht voor de uitvoering van de huidige en toekomstige taken dan gekunstelde samenwerkingsverbanden van plattelandsgemeenten. Het mooie van Brabant is mede het feit dat de inwoners landelijk kunnen wonen, met voordelen van rust en ruimte en tal van stedelijke voorzieningen in de directe nabijheid. Dat stadteland -karakter kan niet genoeg worden benadrukt, maar dorpisme kan dan geen leidend beginsel zijn voor de bestuurlijke inrichting. De adviescommissie beschouwt de vorming van de gemeente Alphen-Chaam als een weeffout uit het verleden. Opdeling van de gemeente ligt in de rede, omdat dit het meest aansluit bij de maatschappelijke realiteit. De commissie beveelt aan hiernaar een onderzoek uit te voeren. De kern Chaam kan dan bij Breda worden ingedeeld en de kern Alphen kan samen met Baarle- Nassau de verbinding zoeken met Midden-Brabant. Die verbinding betekent minimaal dat de operationele taken worden uitgevoerd door de gemeente Tilburg. Maar in lijn met de opvatting van de commissie dat de verbinding met de stad moet worden gezocht, zou het beter zijn om de kern Alphen, de gemeenten Baarle-Nassau en Goirle te herindelen met de gemeente Tilburg. 3. Brief Minister Plasterk over opschaling en herindeling De minister verbindt de 3 decentralisaties aan de noodzaak tot gemeentelijke opschaling: hij stelt zich voor dat de 3 decentralisaties in goede samenwerking worden opgepakt en uitgevoerd door clusters van gemeenten die uiteindelijk zullen opschalen d.m.v. bestuurlijke fusie. In de brief wordt nog uitgegaan van de norm: uiteindelijk zouden alle gemeenten minimaal inwoners moeten hebben. Dat standpunt is inmiddels afgezwakt. De minister wenst uiterlijk 31 mei duidelijkheid over de samenwerkingsverbanden, waarin de gemeenten opereren om de decentralisaties te kunnen realiseren. De minister stelt een nieuw beleidskader m.b.t. gemeentelijke herindeling in het vooruitzicht waarbij in ieder geval een meer sturende en inhoudelijke rol voor de provincie wordt weggelegd. 2

3 4. Primaire reactie van het college van Alphen-Chaam Onder meer in het ook aan uw raad verstrekte persbericht heeft het college een primaire reactie gegeven: Positief over rapport Midden-Brabant: wij konden ons vinden in de optie samenwerking/samenvoeging met Gilze en Rijen en Baarle-Nassau. Verbazing over rapport West-Brabant: o Kritiek op top-downbenadering o Kritiek op jumping to conclusions o Kritiek op rommelige analyse o Kritiek op stelling dat A-C geen visie op samenwerking heeft o Weeffout is dat er in 1997 niet meteen een grote groene gemeente onstaan is. o A-C is in 15 jaar tijd wel degelijk een gedragen gemeente geworden, pro-actief en met klinkende resultaten 5. Reacties in de organisatie van de gemeente Alphen-Chaam Voorkeur voor vorming grotere plattelandsgemeente Primaire reactie richt zich op de belangen van de burgers van Alphen-Chaam Secundaire reactie betreft het eigen belang Geen Calimero-houding aannemen Voortzetting van inspanningen, gericht op samenwerking met Gilze en Rijen en Baarle-Nassau 6. Reacties omliggende gemeenten Baarle-Nassau: kiest voor Europese gemeente met Baarle-Hertog Goirle: samenwerking met Oisterwijk en Hilvarenbeek (anderen kunnen evt. aanhaken) Gilze en Rijen: vergaande samenwerking /fusie met Alphen-Chaam, samenwerking op deelterreinen met Dongen en desgewenst samenwerking met Baarle-Nassau Breda: primair een zaak van betreffende gemeenten zelf. Inhoudelijke afwegingen zijn belangrijker dan structuurdiscussies. Economisch-maatschappelijke binding van Chaam met Breda wordt onderkend. Breda staat open voor initiatieven vanuit Alphen-Chaam. Tilburg: ziet noodzaak van samenwerking op operationeel gebied, is bereid kleinere gemeenten daarbij te faciliteren met behoud van hun zelfstandigheid. Inhoud moet voorop staan. 7. Nadere toelichting Minister Plasterk In een toelichting op zijn brief aan de Tweede Kamer laat de minister nog weten: Er zullen meer herindelingen komen. Dat is op zich ook niet revolutionair, slechts een voortzetting van een trend die al decennia lang gaande is. Hij beraaddt zich op compensatie voor gemeenten die nadelige financiële consequenties zouden ondervinden van een fusie (iedere gemeente krijgt jaarlijks standaard een vast bedrag van ca uit het Gemeentefonds; een fusie van 3 gemeenten zou betekenen dat ze gezamenlijk gekort worden) Als gemeenten het niet eens worden moet de provincie in actie komen: daartoe zal hij regels aanscherpen. Waar mogelijk zal de minister van onderop tot stand gekomen herindelingen ondersteunen. 3

4 8. Denkbare scenario s Het aantal varianten is groot, maar dit lijken de belangrijkste opties: Beslissingen van GS afwachten. Aansluiting zoeken bij Breda/Tilburg Aansluiting zoeken bij Goirle/Oisterwijk/Hilvarenbeek/(B-N) Aansluiting zoeken bij Gilze en Rijen / Dongen / (B-N) 9. Stellingen ter discussie: 1. Verzet tegen het rapport Krachtig Bestuur in West-Brabant is zinloos. 2. Gaan voor een plattelandsgemeente is meer dan dorpisme. 3. Kiezen voor gesplitste samenvoeging met de grote Steden is de beste garantie voor continuïteit en efficiency 4. Als Baarle-Nassau zich richt op vorming Europese gemeente met Baarle-Hertog, dan richten wij ons op samenwerking met Gilze en Rijen (en evt. Dongen) 5. Wij hoeven voorlopig niet te kiezen voor een regio 10. Standpunt van het college In eerdere besprekingen zijn diverse varianten bij herhaling aan de orde geweest. Sommige varianten zijn inmiddels niet realistisch meer. Zo is het alsnog repareren van de GG4-samenwerking wel definitief als onhaalbaar te kwalificeren, enerzijds omdat samenwerking tussen Gilze en Rijen en Goirle niet haalbaar is, anderzijds omdat de verschillen van inzicht tussen ons en Goirle ook aanzienlijk zijn. Bovendien heeft Goirle onlangs intenties uitgewisseld met Oisterwijk en Hilvarenbeek. Ook de haalbaarheid van samenwerking met Baarle-Nassau is twijfelachtig nu de raad van Baarle- Nassau zich onlangs heeft uitgesproken voor vorming van een Europese Gemeente met Baarle-Hertog. Globaal zijn de opties beperkt tot Samenwerken / samengaan met de grote stad / steden Samenwerken / samengaan met Gilze en Rijen met inachtneming van opties voor betrokkenheid van Dongen en Baarle-Nassau. Samenwerken of samengaan met Breda en / of Tilburg ligt in de lijn van de aanbevelingen van de Adviescommissie Krachtig Bestuur. De adviescommissie is niet gecharmeerd van het werken met een centrumgemeente (waarbij verwacht wordt dat omliggende gemeenten hun risico s afwentelen op de grote stad), en ook niet van gekunstelde samenwerking tussen plattelandsgemeenten ( dorpisme ). Belangrijkste argument tegen deze stellingname is dat er substantiële verschillen zijn in problematiek tussen steden en plattelandsgemeenten. Het regeerakkoord laat ook ruimte voor differentiatie tussen gemeenten en hun taken. Plattelandsgemeenten kennen grote delen van de stedelijke problematiek niet of nauwelijks. Dat is te herkennen in veel taakgebieden, met name daar waar verschillen in sociaaleconomische structuur relevant zijn voor de te regarderen problematiek. In feite geldt het ook (en juist) voor de taakgebieden die bij de drie decentralisaties betrokken zijn. Het aantal jeugdzorg-cliënten is in Alphen-Chaam heel beperkt, evenals het aantal uitkeringsgerechtigden. Het cliëntenbestand in de AWBZ-begeleiding is overzichtelijk. Zeker in samenwerking met omliggende plattelandsgemeenten zal Alphen-Chaam uitstekend in staat zijn om die taken naar behoren en met onderkenning van de cultuur 4

5 die de verschillende gemeenschappen kenmerkt uit te voeren. Natuurlijk zal op onderdelen (aanbestedingen, specialismen) altijd samenwerking gezocht worden met grotere verbanden. De meest aangewezen groene gemeente waarmee we als Alphen-Chaam vergaande samenwerking inhoud kunnen geven Gilze en Rijen. Niet alleen omdat er sociaal-culturele overeenkomsten tussen ons beiden zijn, ook omdat we elkaar op een aantal terreinen al ontmoeten in samenwerkingsverbanden, bijvoorbeeld op gebied van sociale zaken. Daarbij ziet Alphen-Chaam graag Baarle-Nassau (als natuurlijke partner) aansluiten, maar daarvoor is bereidheid bij Baarle-Nassau nodig. Gilze en Rijen ziet graag Dongen aansluiten. Dongen is bereid om samenwerking aan te gaan op deelterreinen, zowel inhoudelijk als qua bedrijfsvoering. Het lijdt geen twijfel dat het voor Alphen-Chaam beter (sterker) zou zijn als de vier betrokken gemeenten van meet af aan één lijn zouden trekken m.b.t. samenwerking, maar op dit moment is het meest haalbare: ambtelijke fusie Gilzen en Rijen en Alphen-Chaam, met opties voor samenwerking met Dongen en Baarle-Nassau. Voor het college is daarbij van belang dat later aansluiten van Dongen (al dan niet op onderdelen) wel gebeurt conform de afspraken die Alphen-Chaam en Gilzen en Rijen dan al overeengekomen zijn. Voorts is het college van mening dat indien Baarle-Nassau niet aansluit bij de samenwerking met Gilze en Rijen, de huidige samenwerkingsbanden met Baarle-Nassau op korte termijn ontbonden moeten worden. Alternatieven: Ja Verwerkt in het bovenstaande. n.v.t. 3. Lasten, Baten en Dekking: 4. Vervolg Planning en communicatie: College verwoordt standpunt, ter verzending op 3 mei naar Regio West- Brabant, Gedeputeerde Staten, Adviescommissie Krachtig Bestuur, omliggende gemeenten, medewerkers, pers. Met de gekozen partners zal gewerkt worden aan een statement, dat uiterlijk eind juni aan Gedeputeerde Staten wordt gezonden om de ingenomen standpunten verder te onderbouwen. BURGEMEESTER EN WETHOUDERS VAN ALPHEN-CHAAM mr. M.M. Hendrickx secretaris drs. H.W.S.M. Nuijten burgemeester 5