Trimbos-instituut Binge drinken bij jeugd. Prof dr. Rutger Engels. Improving Mental Health by Sharing Knowledge

Maat: px
Weergave met pagina beginnen:

Download "Trimbos-instituut Binge drinken bij jeugd. Prof dr. Rutger Engels. Improving Mental Health by Sharing Knowledge"

Transcriptie

1 Trimbos-instituut 2015 Binge drinken bij jeugd Prof dr. Rutger Engels Improving Mental Health by Sharing Knowledge

2 1. Verandering in maatschappelijke normen over alcohol 2. Stijging in startleeftijd 3. Verhoging minimum leeftijd (18) 4. Handhaving, toezicht en vergunningverlening: verantwoordelijkheid gemeentes 2

3 3

4 4

5 ESPAD data Studie onder jarigen in regulier onderwijs. Eens in vier jaar in 35 landen Data uit 2011 en

6 6

7 7

8 Drugsgebruik is niet toegenomen Hoewel het drugsgebruik in de algemene bevolking is toegenomen (zie CBS/Trimbosinstituut, 2015), gebruikten 15- en 16- jarigen in 2015 niet meer drugs dan in

9 9

10 Preventie van binge drinken Gezondheidseffecten zijn ook afhankelijk van patronen (Kuntsche et al., 2012) Studies naar hoe jeugd drinkt (indrinken, stijging of afvlakking, type drank) en welke jongeren dit dan doen 10

11 Lange Adem Lange-termijn commitment van stakeholders, zowel nationaal als lokaal 11

12 Gezondheidsraad (2015) - Geen alcohol of in ieder geval niet meer dan 1 glas per dag : 2 glazen voor mannen, 1 voor vrouwen max - Vooral ingegeven door recent en sterk onderzoek naar relatie alcohol en kanker 12

13 13

14 4 onderwerpen 14

15 1. Gevoeligheid voor alcohol 15

16 Wanneer realizeren we ons dat alcoholgebruik normaal is? 16

17 17

18 Familie Jonge kinderen (vanaf 3 jaar) kunnen al diverse diverse soorten alcohol onderscheiden (Zucker et al., 1995) Jonge kinderen (4-6 jarigen) associeren alcohol al met het vieren van feestjes (Mares et al., 2013) Recente review (Voogt et al., 2016) toont aan dat naast herkenning, jonge kinderen (4-5 jarigen) alcohol als onderdeel van de cultuur van volwassenen zien. 18

19 Preventie Nu vooral gericht op opvoeding en regels stellen (gericht op de puber) En alcoholgebruik ouders zelf? 19

20 Familie 1. Veel ouders drinken thuis in het bijzijn van hun kinderen 2. Positieve associaties met alcohol feestjes, ontspanning & stress reductie 3. Vroege sensitisatie van alcohol preferenties Grote NWO-studie van Radboud Universiteit, Universiteit Utrecht, Trimbos-instituut, en Lausanne, onder leiding van dr. Kuntsche 20

21 2. Laat adolescenten 21

22 22

23 Verlengde pubertijd Verandering studiefinanciering: pubers blijven langer thuis wonen Waarden van studenten worden beïnvloed door hun ouders (77%; KFJ Roper Youth Report, 2008) 23

24 Verlengde pubertijd Uit longitudinaal onderzoek blijkt dat zelfs jongeren die op kamers gaan wonen, nog sterk beinvloed worden door alcoholopvoeding (Mares, JCPP, 2013) 24

25 Opvoeding van laat-adolescenten - Tot nu toe focus op aanbod opvoedingsondersteuning bij jarigen - Behoefte aan programma s gericht op communicatie met jarigen - Normen en regels - Effecten van binge drinking - Effecten van indrinken 25

26 Studeren - Gluren bij de buren. Uitstekende evidencebased preventieprogramma s in VS (Turrisi et al., 2009, 2013) - Verantwoordelijkheid HBO/Universiteiten: aanbod van alcoholpreventie en behandeling (e-health) - Verantwoordelijkheid studentenvereniging: serieus werk maken van preventie 26

27 27

28 3. Media 28

29 29

30 Alcohol in films 30

31 Alcohol in films Er wordt in films veel gedronken en meestal positief afgebeeld (Koordeman et al., 2014) Kijken naar films met alcohol leidt direct tot gebruik bij mannen (Koordeman et al. 2011ab, Engels et al., 2009) Onbewust proces 31

32 Product Placement Longitudinaal onderzoek in VS (Gabrielli et al., 2016) toont aan dat product placement Sterk aanwezig is in TV shows en neemt toe sinds 2007 Hangt samen met brand affiliation En voorspelt binge drinken over tijd 32

33 Online alcohol marketing 33

34 Online alcohol marketing Stijging in online alcohol marketing Longitudinale studie in vier landen (It, NL, Dui, Pol; n = 9075) laat zien dat dat offline en online alcohol marketing gerelateerd is aan binge drinking bij jeugd (de Bruijn et al., resubmitted) 34

35 En nu? Belang onafhankelijk overzicht van impact alcohol marketing op alcoholgebruik van jeugd en jong-volwassenen Naast regulatie hebben we een media literacy programma nodig. 35

36 4. Integrale aanpak 36

37 37

38 38

39 STAD-aanpak Multi-component integrale aanpak, met intensieve betrokkenheid van stakeholders Focus op handhaving, training bar personeel, preventie op scholen en vervolgonderwijs, betrokkenheid ouders Structureel overleg tussen horeca, politie en preventie Empirische monitoring data STAD (Stockholm; Mansdotter et al., 2007) 39

40 Festivals 40

41 Trimbos Lokaal Preventie en handhavingsplan. 50% gemeentes Leidraad evenementen Best practices 41

42 Tot slot Ontkrachten van mythes - Verantwoord leren drinken - Indrinken thuis - Onschuld van alcoholgebruik in studentenleven - Reclame is vooral gericht op positionering van het merk

43 Een leerzame dag gewenst! 43

Project X: omgaan met middelengebruik op evenementen

Project X: omgaan met middelengebruik op evenementen Improving Mental Health by Sharing Knowledge Project X: omgaan met middelengebruik op evenementen Ninette van Hasselt Trimbos-instituut Rob Bovens Hogeschool Windesheim, Trimbos-instituut 2 1 Persoon omgeving

Nadere informatie

Improving Mental Health by Sharing Knowledge. Effectieve interventies en aanpakken voor opvoeders van adolescenten

Improving Mental Health by Sharing Knowledge. Effectieve interventies en aanpakken voor opvoeders van adolescenten Improving Mental Health by Sharing Knowledge Effectieve interventies en aanpakken voor opvoeders van adolescenten Alcohol en opvoeding 15 Ouders rond 2008 onderschatten alcoholgebruik van hun kinderen

Nadere informatie

Alcohol en Drugs een kennischeck

Alcohol en Drugs een kennischeck Improving Mental Health by Sharing Knowledge Alcohol en Drugs een kennischeck Lex Lemmers Studiedag over alcohol- en drugsgebruik studenten Utrecht, 12 mei 2015 1. Wat is probleemdrinken? 1. Het drinken

Nadere informatie

Uitgaan & opvoeding. 4 e Nationaal Congres Opvoedingsondersteuning 1 juni 2012. Ninette van Hasselt Aukje Sannen

Uitgaan & opvoeding. 4 e Nationaal Congres Opvoedingsondersteuning 1 juni 2012. Ninette van Hasselt Aukje Sannen Improving Mental Health by Sharing Knowledge Uitgaan & opvoeding 4 e Nationaal Congres Opvoedingsondersteuning 1 juni 2012 Ninette van Hasselt Aukje Sannen Hebben ouders vragen over uitgaan? STEFF 21 jaar

Nadere informatie

Heerlijk Helder Heineken Alcoholgebruik in de Media. Rutger Engels, Behavioural Science Institute Radboud Universiteit Nijmegen

Heerlijk Helder Heineken Alcoholgebruik in de Media. Rutger Engels, Behavioural Science Institute Radboud Universiteit Nijmegen Heerlijk Helder Heineken Alcoholgebruik in de Media Rutger Engels, Behavioural Science Institute Radboud Universiteit Nijmegen 1.Herkennen van brand logos bij kinderen (Dalton et al., 2003) 2.Herkennen

Nadere informatie

Onderzoeksrapport. Hou vol! Geen alcohol. Een alcohol preventieprogramma gericht op basisschool leerlingen en hun moeders.

Onderzoeksrapport. Hou vol! Geen alcohol. Een alcohol preventieprogramma gericht op basisschool leerlingen en hun moeders. Onderzoeksrapport Hou vol! Geen alcohol Een alcohol preventieprogramma gericht op basisschool leerlingen en hun moeders. Suzanne Mares, MSc Dr. Anna Lichtwarck-Aschoff Prof. Dr. Rutger Engels Inleiding

Nadere informatie

Gezamenlijke agenda van het Directeuren Overleg Alcohol 1

Gezamenlijke agenda van het Directeuren Overleg Alcohol 1 Gezamenlijke agenda van het Directeuren Overleg Alcohol 1 Samen naar een verantwoord alcoholgebruik voor een gezonder Nederland De afgelopen maanden hebben vertegenwoordigers van Stichting Verantwoord

Nadere informatie

Alcoholmarketing in Europa en Nederland

Alcoholmarketing in Europa en Nederland Alcoholmarketing in Europa en Nederland Presentatie van onderzoek naar de effecten van alcoholreclame op het drinkgedrag van Europese jongeren en met name in de Nederlandse situatie. Dominique Lenssen,

Nadere informatie

Jongerenonderzoek in (inter)nationaal verband

Jongerenonderzoek in (inter)nationaal verband Improving Mental Health by Sharing Knowledge Jongerenonderzoek in (inter)nationaal verband Peilstationsonderzoek scholieren HBSC en Espad Saskia van Dorsselaer NPSO-symposium, Amsterdam 28 mei 2013 Jeugdstudies

Nadere informatie

Monitor jongeren 12 tot 24 jaar

Monitor jongeren 12 tot 24 jaar Alcoholgebruik Psychosociale gezondheid Genotmiddelen Voeding, bewegen en gewicht Seksueel gedrag Samenvatting en aanbevelingen Monitor jongeren 12 tot 24 jaar Jongerenmonitor In 2011 is in de regio IJsselland

Nadere informatie

Monitor jongeren 12 tot 24 jaar

Monitor jongeren 12 tot 24 jaar Alcoholgebruik Psychosociale gezondheid Genotmiddelen Voeding, bewegen en gewicht Seksueel gedrag Samenvatting en aanbevelingen Monitor jongeren 12 tot 24 jaar Jongerenmonitor In 2011 is in de regio IJsselland

Nadere informatie

Monitor jongeren 12 tot 24 jaar

Monitor jongeren 12 tot 24 jaar Alcoholgebruik Psychosociale gezondheid Genotmiddelen Voeding, bewegen en gewicht Seksueel gedrag Samenvatting en aanbevelingen Monitor jongeren 12 tot 24 jaar Jongerenmonitor In 2011 is in de regio IJsselland

Nadere informatie

tot 24 jaar Monitor jongeren 12

tot 24 jaar Monitor jongeren 12 Monitor jongeren 12 tot 24 jaar Alcoholgebruik Psychosociale gezondheid Genotmiddelen Voeding, bewegen en gewicht Seksueel gedrag Samenvatting en aanbevelingen Jongerenmonitor In 2011 is in de regio IJsselland

Nadere informatie

Monitor jongeren 12 tot 24 jaar

Monitor jongeren 12 tot 24 jaar Alcoholgebruik Psychosociale gezondheid Genotmiddelen Voeding, bewegen en gewicht Seksueel gedrag Samenvatting en aanbevelingen Monitor jongeren 12 tot 24 jaar Jongerenmonitor In 2011 is in de regio IJsselland

Nadere informatie

Tips voor Ouders van niet-drinkende pubers

Tips voor Ouders van niet-drinkende pubers Tips voor Ouders van niet-drinkende pubers 1. Bepaal uw standpunt. Eenduidigheid over de regels bij beide ouders is cruciaal. Tips: Kies als ouders samen regels voor het gezin. Bepaal als ouders vooraf

Nadere informatie

Rapportage TIP MooiRooi. 31 maart 2016. Inhoud. Alcohol 1

Rapportage TIP MooiRooi. 31 maart 2016. Inhoud. Alcohol 1 Rapportage TIP MooiRooi 31 maart 2016 Inhoud Alcohol 1 Alcohol 6 53% 1. Drinkt u alcohol? (n=258) 37% Toelichting: Ja Soms Nee Ja In het weekend of soms een wijntje s avonds Soms is toch ook ja... Soms

Nadere informatie

PREVENTIE- EN HANDHAVINGSPLAN GEMEENTE NUENEN C.A.

PREVENTIE- EN HANDHAVINGSPLAN GEMEENTE NUENEN C.A. CVDR Officiële uitgave van, Gerwen en Nederwetten. Nr. CVDR376587_1 3 januari 2017 PREVENTIE- EN HANDHAVINGSPLAN GEMEENTE NUENEN C.A. Voor de uitvoering van de Drank- en Horecawet Periode 2015-2018 Inleiding

Nadere informatie

Van Alcoholmanifest naar Alcoholpreventie Alliantie. Conferentie Alcohol Toezicht 2018 Utrecht 4 oktober 2018 Wim van Dalen

Van Alcoholmanifest naar Alcoholpreventie Alliantie. Conferentie Alcohol Toezicht 2018 Utrecht 4 oktober 2018 Wim van Dalen Van Alcoholmanifest naar Alcoholpreventie Alliantie Conferentie Alcohol Toezicht 2018 Utrecht 4 oktober 2018 Wim van Dalen Ir. Wim van Dalen Nu: Directeur Nederlands Instituut voor Alcoholbeleid STAP Voorzitter

Nadere informatie

VOORSTEL AAN DE RAAD: VERGADERING 15 MAART 2011

VOORSTEL AAN DE RAAD: VERGADERING 15 MAART 2011 VOORSTEL AAN DE RAAD: VERGADERING 15 MAART 2011 Onderwerp: Het nieuwe alcohol- en drugsbeleid voor jongeren in de gemeenten Leudal, Nederweert en Weert 2011-2014. Agendapunt 15. Raadsvoorstelnummer 2011-17

Nadere informatie

Werkstuk Maatschappijleer Alcohol

Werkstuk Maatschappijleer Alcohol Werkstuk Maatschappijleer Alcohol Werkstuk door een scholier 1925 woorden 5 maart 2007 6,5 108 keer beoordeeld Vak Maatschappijleer Beschrijving van de situatie: Wat is het probleem? Alcohol is in onze

Nadere informatie

De rol van de sociale media in alcoholgebruik bij jongeren

De rol van de sociale media in alcoholgebruik bij jongeren De rol van de sociale media in alcoholgebruik bij jongeren Prof. Dr. Kathleen Beullens School for Mass Communication Research, KU Leuven Fonds voor Wetenschappelijk Onderzoek (FWO) Vlaamse jongens en meisjes

Nadere informatie

Beantwoording rondvragen 18R.00833

Beantwoording rondvragen 18R.00833 Beantwoording rondvragen 18R.00833 Van : Wethouder W.J.P. Kok Portefeuille(s) : Volksgezondheid Datum : 11-12-2018 Contactpersoon : E. van den Born Tel.nr. : 8245 E-mailadres : born.e@woerden.nl Onderwerp:

Nadere informatie

14-12-2011. Programma. Problematisch middelengebruik voorkomen bij mensen met LVB. Alcohol- en drugsgebruik bij LVB. Definitie LVB

14-12-2011. Programma. Problematisch middelengebruik voorkomen bij mensen met LVB. Alcohol- en drugsgebruik bij LVB. Definitie LVB Problematisch middelengebruik voorkomen bij mensen met LVB Marijke Dijkstra Trimbos instituut Focus op onderzoek Utrecht, 2 december 2011 Improving Mental Health by Sharing Knowledge Programma Middelengebruik

Nadere informatie

Startnotitie Preventie- en Handhavingsplan Overbetuwe en Lingewaard

Startnotitie Preventie- en Handhavingsplan Overbetuwe en Lingewaard Startnotitie Preventie- en Handhavingsplan Overbetuwe en Lingewaard Aanleiding Door middel van deze startnotitie wordt u geïnformeerd over de wettelijke verplichting van de gemeente van het vaststellen

Nadere informatie

Alcoholgebruik: omvang in de regio

Alcoholgebruik: omvang in de regio Alcoholgebruik: omvang in de regio Schadelijk alcoholgebruik in de regio Het alcoholgebruik(1) onder volwassenen (tot 65 jaar) in Zuid-Limburg is 85%. Van de ouderen (65+) geeft 75% aan alcohol te drinken.

Nadere informatie

Effectiviteit van de Wiet-Check

Effectiviteit van de Wiet-Check Improving Mental Health by Sharing Knowledge Effectiviteit van de Wiet-Check FADO 17 november 2011 Anouk de Gee Cannabis gebruik & jongeren Actueel gebruik (laatste maand) 5,3 % van 12-16 jarigen 20,7

Nadere informatie

Preventie- en handhavingsplan alcohol 2014-2018

Preventie- en handhavingsplan alcohol 2014-2018 Preventie- en handhavingsplan alcohol 2014-2018 september 2014 gemeente roerdalen 2014-2018 1 Hoofstuk 1 Inleiding 1.1 Aanleiding De Nederlandse jongeren drinken veel, vaak en op jonge leeftijd. Daarnaast

Nadere informatie

MEMO. Aan : Gemeenteraad Afdeling : Van : Het college van B&W Afdeling :

MEMO. Aan : Gemeenteraad Afdeling : Van : Het college van B&W Afdeling : MEMO Aan : Gemeenteraad Afdeling : Van : Het college van B&W Afdeling : Datum : 9 november Onderwerp : Preventie- en Handhaving alcoholgebruik onder jongeren Geachte raad, In deze memo ontvangt u ter kennisname

Nadere informatie

Op weg naar een generatie Nix? Vandaag: HBSC-landen in de studie. Trends in middelengebruik onder scholieren. Tom ter Bogt Wilma Vollebergh

Op weg naar een generatie Nix? Vandaag: HBSC-landen in de studie. Trends in middelengebruik onder scholieren. Tom ter Bogt Wilma Vollebergh Op weg naar een generatie Nix? Trends in middelengebruik onder scholieren Tom ter Bogt Wilma Vollebergh Vandaag: HBSC: de studie Middelengebruik: trends 2001-2013 Ouders en middelengebruik Indicatoren

Nadere informatie

Ondanks dat het in Nederland niet is toegestaan om alcohol te verkopen aan jongeren onder de 16 jaar, drinkt een groot deel van deze jongeren

Ondanks dat het in Nederland niet is toegestaan om alcohol te verkopen aan jongeren onder de 16 jaar, drinkt een groot deel van deze jongeren Ondanks dat het in Nederland niet is toegestaan om alcohol te verkopen aan jongeren onder de 16 jaar, drinkt een groot deel van deze jongeren alcohol. Dit proefschrift laat zien dat de meerderheid van

Nadere informatie

Websurvey onder GHB-gebruikers

Websurvey onder GHB-gebruikers Improving Mental Health by Sharing Knowledge Typologie GHB-gebruikers Typologie van GHB gebruikers in Nederland: voorlopige resultaten van een websurvey Tibor Brunt, Tom Frijns & Margriet van Laar Programma

Nadere informatie

Inleiding. Bestaand beleid

Inleiding. Bestaand beleid Inhoud Inleiding... 2 Bestaand beleid... 2 Stand van zaken alcoholgebruik onder jongeren in Deurne... 3 Doelstellingen en resultaten... 3 Doelstelling... 3 Resultaten... 4 Gezondheidsbeleid en Veiligheidsbeleid

Nadere informatie

Taart van Lambert. Integrale aanpak vroegsignalering alcohol: communicerende vaten

Taart van Lambert. Integrale aanpak vroegsignalering alcohol: communicerende vaten Integrale aanpak vroegsignalering alcohol: communicerende vaten Rob Bovens Lector Verslavingspreventie Taart van Lambert Algemene therapie effecten 30% Placebo effecten 15% Verandering door factoren buiten

Nadere informatie

Preventie van Alcoholgebruik. Ina Koning

Preventie van Alcoholgebruik. Ina Koning Van wetenschap naar praktijk: Preventie van Alcoholgebruik Ina Koning Drinkt onze jeugd? Een impressie... i.koning@uu.nl We weten dat De feiten... Vroegtijdig drinken (Verdurmen et al., 2012): 13 jaar

Nadere informatie

Leeftijd eerste ervaring met alcohol 12-15 16-19 20-23. < 11 jaar 11-12 13-15 16-18

Leeftijd eerste ervaring met alcohol 12-15 16-19 20-23. < 11 jaar 11-12 13-15 16-18 Feiten over het Alcohol- en Drugsgebruik van jongeren in het district Rivierenland Gelderland-Midden Gebaseerd op het onderzoek: Lekker samen van de kaart (maart 27) Inleiding Het alcoholgebruik neemt

Nadere informatie

DDe afgelopen jaren zijn de regels voor

DDe afgelopen jaren zijn de regels voor Bij deze opgave horen informatiebronnen 1 en 2. In informatiebron 1 zijn enkele overzichten opgenomen over het gebruik van alcohol onder scholieren van 12 tot en met 16 jaar. Informatiebron 2 bevat informatie

Nadere informatie

Bestuurssamenvatting strategie Verzuip jij je Toekomst?!

Bestuurssamenvatting strategie Verzuip jij je Toekomst?! Bestuurssamenvatting strategie Verzuip jij je Toekomst?! 2013-2015 Algemeen De evaluatie van Verzuip jij je Toekomst?! over de periode 2009-2012 heeft laten zien dat in de afgelopen vier jaar de eerste

Nadere informatie

KHN en verantwoord alcohol schenken. Geerlof Kanis Voorzitter Koninklijke Horeca Nederland Regio Overijssel

KHN en verantwoord alcohol schenken. Geerlof Kanis Voorzitter Koninklijke Horeca Nederland Regio Overijssel KHN en verantwoord alcohol schenken Geerlof Kanis Voorzitter Koninklijke Horeca Nederland Regio Overijssel Programma KHN en de nieuwe Drank & Horeca Wet Jeugd en alcohol Visie KHN op alcoholbeleid Visie

Nadere informatie

Preventie- en handhavingplan alcohol

Preventie- en handhavingplan alcohol Preventie- en handhavingplan alcohol Achtergrond Sinds 2014 zijn gemeenten de belangrijkste uitvoerders van de Drank- en Horecawet geworden. Zowel op juridisch, handhaving en educatief vlak is de gemeente

Nadere informatie

Medische Publieksacademie. Medische Publiekacademie Medisch Centrum Leeuwarden Leeuwarder Courant

Medische Publieksacademie. Medische Publiekacademie Medisch Centrum Leeuwarden Leeuwarder Courant Medische Publiekacademie Medisch Centrum Leeuwarden Leeuwarder Courant 1 2 oktober 2018 Welkom! #mclmpa Peptalk met pubers Brita de Jong-van Kempen, kinderarts Jan Hofsteenge, klinisch psycholoog Goos

Nadere informatie

Factsheet alcohol. Think Before You Drink

Factsheet alcohol. Think Before You Drink Factsheet alcohol Think Before You Drink Jongeren drinken te vroeg, te veel en te vaak. Ook in West-Brabant is dit het geval. Bovendien tolereren veel ouders dat hun kinderen onder de 16 jaar alcohol drinken.

Nadere informatie

Reclamewijsheid in Nederland: Regulatie en Educatie. Dr. Eva van Reijmersdal & dr. Esther Rozendaal

Reclamewijsheid in Nederland: Regulatie en Educatie. Dr. Eva van Reijmersdal & dr. Esther Rozendaal Reclamewijsheid in Nederland: Regulatie en Educatie dr. Eva van Reijmersdal dr. Esther Rozendaal Dr. Eva van Reijmersdal & dr. Esther Rozendaal Regulatie Regulatie Verbod Transparantie Regulatie: verbod

Nadere informatie

K I N D E R E N O N D E R Z O E K : 0-1 1 J A A R

K I N D E R E N O N D E R Z O E K : 0-1 1 J A A R ROKEN EN ALCOHOLGEBRUIK Jeugd 2010 5 K I N D E R E N O N D E R Z O E K : 0-1 1 J A A R Kinderenonderzoek 2010 Om inzicht te krijgen in de gezondheid van de inwoners in haar werkgebied, heeft de GGD Zuid-Holland

Nadere informatie

Adviesraad Oirschot www.wmoadviesraadoirschot.nl e-mail: info@wmoadviesraadoirschot.nl

Adviesraad Oirschot www.wmoadviesraadoirschot.nl e-mail: info@wmoadviesraadoirschot.nl Commentaar op het preventie- en handhavingsplan alcohol gemeente Oirschot. Het commentaar is via e-mail correspondentie verzameld en door ondergetekende in deze tabel verwerkt. Als zodanig betreft het

Nadere informatie

Tips voor Ouders van drinkende pubers

Tips voor Ouders van drinkende pubers Tips voor Ouders van drinkende pubers 1. Bepaal uw standpunt. Eenduidigheid over de regels bij beide ouders is cruciaal. Tips: - Kies als ouders samen regels voor het gezin. - Bepaal als ouders vooraf

Nadere informatie

TABAK ALCOHOL GAMEN. algemene sociale vaardigheden

TABAK ALCOHOL GAMEN. algemene sociale vaardigheden Leerlijnen per graad : 3 de graad LO 10-12j Doelstelling: Versterken van de kennis en vaardigheden die kinderen nodig hebben om gezonde keuzes te maken en niet te roken, geen alcohol te drinken en op een

Nadere informatie

Roken in films. films. Zet dit jongeren aan om te gaan roken? En wat kan er aan gedaan worden?

Roken in films. films. Zet dit jongeren aan om te gaan roken? En wat kan er aan gedaan worden? Roken in films Zet dit jongeren aan om te gaan roken? En wat kan er aan gedaan worden? Rookvrije films EuropA Roken is nog steeds één van de doodsoorzaken die het best te voorkomen zijn. Jongeren beginnen

Nadere informatie

Bestuursovereenkomst Jeugd en alcohol Zeeland

Bestuursovereenkomst Jeugd en alcohol Zeeland Bestuursovereenkomst Jeugd en alcohol Zeeland Partijen: De minister van Veiligheid en Justitie (VenJ); De Vereniging van Zeeuwse Gemeenten, namens de 13 gemeenten in Zeeland, hierna te noemen de gemeenten;

Nadere informatie

Pubers en verleidingen

Pubers en verleidingen Pubers en verleidingen Hadewig Bijsterveld Ouderavond 25 september 2018 Puberteit: een turbulente periode Pubers vinden het moeilijk om - belangrijke zaken eerst te doen - doelen te stellen - gevoelens

Nadere informatie

ALCOHOLGEBRUIK VAN JONGEREN IN DE REGIO IJSSEL-VECHT. Gezondheidsmonitor jongeren jaar

ALCOHOLGEBRUIK VAN JONGEREN IN DE REGIO IJSSEL-VECHT. Gezondheidsmonitor jongeren jaar ALCOHOLGEBRUIK VAN JONGEREN IN DE REGIO IJSSEL-VECHT Gezondheidsmonitor jongeren 12-24 jaar INHOUD factsheet alcoholgebruik 1 inleiding 2 het gebruik van alcohol 3 hoeveelheid drank 4 welke dranken 5 waar

Nadere informatie

Raadsvergadering d.d.: 15 december 2014 Agenda nr: Onderwerp: vaststelling Preventie- en Handhavingsplan Jeugd, Alcohol & Omgeving

Raadsvergadering d.d.: 15 december 2014 Agenda nr: Onderwerp: vaststelling Preventie- en Handhavingsplan Jeugd, Alcohol & Omgeving Raadsnota Raadsvergadering d.d.: 15 december 2014 Agenda nr: Onderwerp: vaststelling Preventie- en Handhavingsplan Jeugd, Alcohol & Omgeving 2015-2019 Aan de gemeenteraad, 1. Doel, Samenvatting en Advies

Nadere informatie

Inspiratie uit IJsland

Inspiratie uit IJsland Inspiratie uit IJsland Ninette van Hasselt & Jeroen de Greeff Allesisgezondheid 2018 330.000 inwoners Homogene bevolking Sterke civil society Scandinavische drinkcultuur IJSLAND Afname middelengebruik

Nadere informatie

Onderzoek Drankgebruik onder jongeren Door NCRV Altijd wat 1 april 2011

Onderzoek Drankgebruik onder jongeren Door NCRV Altijd wat 1 april 2011 Onderzoek Drankgebruik onder jongeren Door NCRV Altijd wat april 0 Het onderzoek is uitgevoerd onder.8 Nederlanders van 8 jaar en ouder. Het gaat daarbij om een representatief getrokken steekproef uit

Nadere informatie

FrisValley. Regionaal alcoholmatigingsproject van de gemeenten Barneveld, Ede, Nijkerk, Renswoude, Rhenen, Scherpenzeel, Veenendaal en Wageningen

FrisValley. Regionaal alcoholmatigingsproject van de gemeenten Barneveld, Ede, Nijkerk, Renswoude, Rhenen, Scherpenzeel, Veenendaal en Wageningen FrisValley Regionaal alcoholmatigingsproject van de gemeenten Barneveld, Ede, Nijkerk, Renswoude, Rhenen, Scherpenzeel, Veenendaal en Wageningen FrisValley 1.0 en 2.0 (2008-2015) Algemeen Regioproject

Nadere informatie

Hoe denken Zeeuwse jongeren en ouders over alcoholgebruik door jongeren? Onderzoek GGD Zeeland maart 2011

Hoe denken Zeeuwse jongeren en ouders over alcoholgebruik door jongeren? Onderzoek GGD Zeeland maart 2011 Hoe denken Zeeuwse jongeren en ouders over alcoholgebruik door jongeren? Onderzoek GGD Zeeland maart 2011 Zeeuwse jongeren en alcohol In 2010 is de Zeeuwse campagne Laat ze niet (ver)zuipen! van start

Nadere informatie

Effectmeting Project Jeugd en Alcohol in West-Friesland

Effectmeting Project Jeugd en Alcohol in West-Friesland Effectmeting Project Jeugd en Alcohol in West-Friesland Januari 2010 Drs. Jaap Bouwmeester Layla Leerschool, MSc 1 Inhoudsopgave 1 2 2.1 2.2 2.3 3 3.1 3.2 3.3 3.4 4 Samenvatting en conclusies Inleiding

Nadere informatie

LOKAAL GEZONDHEIDSBELEID BERGEIJK 2017/2020

LOKAAL GEZONDHEIDSBELEID BERGEIJK 2017/2020 1 LOKAAL GEZONDHEIDSBELEID BERGEIJK 2017/2020 FRANK VAN DER MEIJDEN (WETHOUDER GEZONDHEIDSBELEID) MARJON JACOBS (BELEIDSMEDEWERKER GEZONDHEIDSBELEID) TINEKE MEELDIJK (GGD) 2 DOEL VAN DEZE AVOND Integraal

Nadere informatie

verslavingspreventie binnen het onderwijs

verslavingspreventie binnen het onderwijs verslavingspreventie binnen het onderwijs In dit overzicht is per type onderwijs en de verschillende leeftijdsfasen te zien welke preventieve interventies er ingezet kunnen worden. De richtlijnen geven

Nadere informatie

Samenvatting onderzoeksresultaten. gedragsmeting onder Nederlandse studenten Februari 2011

Samenvatting onderzoeksresultaten. gedragsmeting onder Nederlandse studenten Februari 2011 Samenvatting onderzoeksresultaten gedragsmeting onder Nederlandse studenten Februari 2011 Samenvatting onderzoeksresultaten gedragsmeting onder Nederlandse studenten Februari 2011 Contactgegevens: Opdrachtgever:

Nadere informatie

Rook-, Alcohol- en Drugsbeleid het Bouwens

Rook-, Alcohol- en Drugsbeleid het Bouwens Rook-, Alcohol- en Drugsbeleid het Bouwens Vastgesteld in de MR-vergadering van 8 juni 2015. 1 Inleiding Per 1 januari 2014 is wettelijk vastgelegd dat geen alcohol verkocht mag worden aan jongeren jonger

Nadere informatie

Kenmerk : 14.0003569 *14.0003569* Agendapunt nr. : 2014-BD-072 Raadsvergadering d.d. : 15 december 2014 Vaals, 27 oktober 2014

Kenmerk : 14.0003569 *14.0003569* Agendapunt nr. : 2014-BD-072 Raadsvergadering d.d. : 15 december 2014 Vaals, 27 oktober 2014 Kenmerk : 14.0003569 *14.0003569* Agendapunt nr. : 2014-BD-072 Raadsvergadering d.d. : 15 december 2014 Vaals, 27 oktober 2014 Aan de Raad der gemeente Vaals Onderwerp Preventie- en Handhavingsplan Jeugd,

Nadere informatie

verslavingspreventie binnen het onderwijs

verslavingspreventie binnen het onderwijs verslavingspreventie binnen het onderwijs In dit overzicht is per type onderwijs en de verschillende leeftijdsfasen te zien welke preventieve interventies er ingezet kunnen worden. De richtlijnen geven

Nadere informatie

Concept Peiling. Koop- en drinkgedrag van Friese 16- en 17-jarigen

Concept Peiling. Koop- en drinkgedrag van Friese 16- en 17-jarigen Concept Peiling Koop- en drinkgedrag van Friese 16- en 17-jarigen 2016 Oktober 2016 Uitvoering: Platform Nuchtere Fries Platform Nuchtere Fries is een samenwerking tussen alle Friese gemeenten, GGD Fryslân,

Nadere informatie

Gezondheid in Kaart 2018

Gezondheid in Kaart 2018 GGD Rotterdam-Rijnmond Gezondheid in Kaart 2018 Kernboodschappen Krimpen aan den IJssel Hieronder staan de kernboodschappen voor gemeente Krimpen aan den IJssel. Deze vormen samen met het tabellenboek

Nadere informatie

ONTNUCHTERENDE BLIK OP JEUGD EN ALCOHOL

ONTNUCHTERENDE BLIK OP JEUGD EN ALCOHOL ONTNUCHTERENDE BLIK OP JEUGD EN ALCOHOL Regionale bijeenkomsten Bestrijding overlast en verloedering Bert Bieleman, Annelies Kruize, Cindy Zimmerman ONDERWERPEN Drinkgedrag Effecten Maatregelen DRINKGEDRAG

Nadere informatie

Presentatie DHW voor studenten. Dinsdag 12 mei 2015

Presentatie DHW voor studenten. Dinsdag 12 mei 2015 Presentatie DHW voor studenten Dinsdag 12 mei 2015 Vergunningen (paracommercie) 1. DHW-Vergunning voor schenken alcohol op grond van de Drank- en Horecawet. Schenkt uw vereniging alcohol in eigen beheer?

Nadere informatie

Preventie- en handhavingsplan

Preventie- en handhavingsplan 08OKT.2014 Gemeente Delft Preventie- en handhavingsplan Voor de uitvoering van de Drank en Horecawet - 2014 Astrid Lensink & Irma Lauwers 14-04-2014 Inleiding Op I januari 2014 is de Drank- en Horecawet

Nadere informatie

Hoe ziek word je van zitten?

Hoe ziek word je van zitten? Hoe ziek word je van zitten? Evi van Ekris EMGO + Instituut afd. Sociale Geneeskunde VU Medisch Centrum Er is altijd wat te doen Naast het stimuleren van sporten is het belangrijk bewegen meer te integreren

Nadere informatie

ALCOHOL & GEZONDHEID. De wetenschap. Dr. ir. Trudy Voortman

ALCOHOL & GEZONDHEID. De wetenschap. Dr. ir. Trudy Voortman ALCOHOL & GEZONDHEID De wetenschap Dr. ir. Trudy Voortman trudy.voortman@erasmusmc.nl Over deze lezing Alcoholgebruik in Nederland en in deze zaal Alcohol en gezondheid Overmatig alcoholgebruik Matig alcoholgebruik

Nadere informatie

LECTORAAT ZORG & INNOVATIE IN PSYCHIATRIE. Risicofactoren, leefstijl en de mondzorg bij jong volwassenen na vroege psychose

LECTORAAT ZORG & INNOVATIE IN PSYCHIATRIE. Risicofactoren, leefstijl en de mondzorg bij jong volwassenen na vroege psychose LECTORAAT ZORG & INNOVATIE IN PSYCHIATRIE Risicofactoren, leefstijl en de mondzorg bij jong volwassenen na vroege psychose Symposium onderzoeksresultaten 2017 Sonja Kuipers, MSc MSW RN PhD-Student Zonder

Nadere informatie

Niets nieuws onder de zon. Maar gaat ie nu schijnen? Rob Bovens Inspiratiedag studenten AD en T 28 november 2018

Niets nieuws onder de zon. Maar gaat ie nu schijnen? Rob Bovens Inspiratiedag studenten AD en T 28 november 2018 Niets nieuws onder de zon. Maar gaat ie nu schijnen? Rob Bovens Inspiratiedag studenten AD en T 28 november 2018 Presentatie langs twee lijnen: Alcoholbeleid en studentenwelzijnsbeleid Alcoholbeleid Wat

Nadere informatie

TUDelft. STUmTPNBOnD. Rode Kruis N6JEU6D ALCOHOL SINT JANSBRUG. Gemeente Delft. Intentieovereenkomst ( ):

TUDelft. STUmTPNBOnD. Rode Kruis N6JEU6D ALCOHOL SINT JANSBRUG. Gemeente Delft. Intentieovereenkomst ( ): STUmTPNBOnD Delftse Studenten Roeivereniging PROTEUS Ö9 eet]8«f DELFTSE STUDENTENVERENIGING SINT JANSBRUG katholieke studentenvereniging SANCTUS VIRGILIUS Intentieovereenkomst (2018-2019): 'Verantwoord

Nadere informatie

Ter voorbereiding op uw aanvraag vindt u in dit document de criteria en vragenlijst voor het themacertificaat Roken, alcohol- en drugspreventie.

Ter voorbereiding op uw aanvraag vindt u in dit document de criteria en vragenlijst voor het themacertificaat Roken, alcohol- en drugspreventie. Criteria en vragenlijst themacertificaat Roken, alcohol- en drugspreventie Ter voorbereiding op uw aanvraag vindt u in dit document de criteria en vragenlijst voor het themacertificaat Roken, alcohol-

Nadere informatie

RAAD VAN DE EUROPESE UNIE. Brussel, 15 oktober 2010 (20.10) (OR. en) 12847/2/10 REV 2 CORDROGUE 68

RAAD VAN DE EUROPESE UNIE. Brussel, 15 oktober 2010 (20.10) (OR. en) 12847/2/10 REV 2 CORDROGUE 68 RAAD VAN DE EUROPESE UNIE Brussel, 15 oktober 2010 (20.10) (OR. en) 12847/2/10 REV 2 CORDROGUE 68 NOTA van: aan: Betreft: het voorzitterschap de Horizontale Groep drugs Ontwerp-conclusies van de Raad over

Nadere informatie

Leerlijnen per drug : ALCOHOL Onderwijsvorm: KLEUTER EN LAGER

Leerlijnen per drug : ALCOHOL Onderwijsvorm: KLEUTER EN LAGER Leerlijnen per drug : ALCOHOL Onderwijsvorm: KLEUTER EN LAGER kleuter 2,5-6j 1 ste graad LO 6-8j 2 de graad LO 8-10j 3 de graad LO 10-12j doelstelling doelstelling doelstelling doelstelling Versterken

Nadere informatie

Improving Mental Health by Sharing Knowledge. Informatie bijeenkomst NIX18 campagne

Improving Mental Health by Sharing Knowledge. Informatie bijeenkomst NIX18 campagne Improving Mental Health by Sharing Knowledge Informatie bijeenkomst NIX18 campagne Programma 1. Highlights en resultaten campagne 2016 Ministerie van VWS - Liesbeth Sluis NIX18-team Trimbos - Ingrid Schulten

Nadere informatie

Kindermonitor Gemeentelijke Factsheet. Deventer

Kindermonitor Gemeentelijke Factsheet. Deventer [Geef tekst op] Kindermonitor 2013 Gemeentelijke Factsheet [Geef tekst op] Kindermonitor 2013: Gemeente 448 ouders van kinderen van ½- tot twaalf jaar gaven inzicht in de gezondheid, leefstijl en opvoeding

Nadere informatie

Alcohol, roken en opvoeding De Gezonde School en Genotmiddelen Samenwerking!

Alcohol, roken en opvoeding De Gezonde School en Genotmiddelen Samenwerking! Welkom! Programma 1. Welkom 2. De Gezonde School en Genotmiddelen 3. Laatste ontwikkelingen (media en cijfers) 4. Mama saus 5. Interactief Theater 6. Aanvullende informatie 7. Afsluiting Alcohol, roken

Nadere informatie

Beoordeling Nieuwsredactie Schrijven

Beoordeling Nieuwsredactie Schrijven Beoordeling Nieuwsredactie Schrijven Verwondering CODE: P1 2013-2014 Naam student Iris Savenije Beoordelaar Monique de Knegt Datum: oktober 2013 Toelichting: Het onderwerp leent zich zeker voor een Verwondering

Nadere informatie

Overzicht. Begeleid Leren. Jong volwassenheid heeft een hoger risico om psychische problemen te krijgen

Overzicht. Begeleid Leren. Jong volwassenheid heeft een hoger risico om psychische problemen te krijgen Begeleid Leren Overzicht Symposium Success@School Utrecht, 29 november 2018 Doelgroep Begeleid Leren Positionering van Begeleid Leren Ontwikkelde kennis, producten en diensten Dr. Lies Korevaar Agenda

Nadere informatie

Kindermonitor 2013. Gemeentelijke Factsheet. Raalte

Kindermonitor 2013. Gemeentelijke Factsheet. Raalte [Geef tekst op] Kindermonitor 2013 Gemeentelijke Factsheet [Geef tekst op] Kindermonitor 2013: Gemeente 460 ouders van kinderen van ½- tot twaalf jaar gaven inzicht in de gezondheid, leefstijl en opvoeding

Nadere informatie

Jaarbeeld Klik hier voor het Financieel Jaarverslag 2017.

Jaarbeeld Klik hier voor het Financieel Jaarverslag 2017. Jaarbeeld 2017 In dit Jaarbeeld worden een aantal projecten uitgelicht, die elk op hun eigen manier representatief zijn voor het Trimbos-instituut in 2017. Klik hier voor het Financieel Jaarverslag 2017.

Nadere informatie

Alcohol wordt veel gedronken in Nederland; 88% van de volwassen bevolking heeft in het afgelopen jaar tenminste één keer alcohol gebruikt (European

Alcohol wordt veel gedronken in Nederland; 88% van de volwassen bevolking heeft in het afgelopen jaar tenminste één keer alcohol gebruikt (European Alcohol wordt veel gedronken in Nederland; 88% van de volwassen bevolking heeft in het afgelopen jaar tenminste één keer alcohol gebruikt (European Commission, 2010). Over het algemeen drinken Nederlanders

Nadere informatie

Interventieoverzicht alcohol Doelgroep Doelstelling Intermediair Organisatie die (nadere informatie over) de interventie aanbiedt

Interventieoverzicht alcohol Doelgroep Doelstelling Intermediair Organisatie die (nadere informatie over) de interventie aanbiedt en overzicht alcohol < 0 jaar Voorlichting over de risico's van alcoholgebruik rondom de zwangerschap door middel van de brochure 'Zwanger?...en Alcohol?' en website www.alcoholenzwangerschap.nl < 0 jaar

Nadere informatie

Alcohol? Informatie voor ouders/verzorgers

Alcohol? Informatie voor ouders/verzorgers Alcohol? Informatie voor ouders/verzorgers Ziekenhuis Gelderse Vallei Alcohol drinken is een onderdeel van het sociale leven geworden. De Nederlandse jongeren behoren tot de grootste drinkers van Europa.

Nadere informatie

4 augustus 2018 Auteur: Jeroen Kester. Onderzoek: alcohol en jongeren

4 augustus 2018 Auteur: Jeroen Kester. Onderzoek: alcohol en jongeren 4 augustus 2018 Auteur: Jeroen Kester Onderzoek: alcohol en jongeren Samenvatting Meerderheid ouders laat minderjarig kind alcohol drinken De grootste groep ouders van 16- en 17-jarige kinderen (56%) staat

Nadere informatie

Ouderavond riskante genotmiddelen Andreas College, Rijnmond Katwijk

Ouderavond riskante genotmiddelen Andreas College, Rijnmond Katwijk Ouderavond riskante genotmiddelen Andreas College, Rijnmond Katwijk 16 september 2014 Pel van Hattum Programma 1. Middelen 2. Cijfers 3. Puberteit 4. Opvoeding 1. Middelen: Tabak Héél ongezond: de dodelijkste

Nadere informatie

RESULTATEN THINK BEFORE YOU DRINK

RESULTATEN THINK BEFORE YOU DRINK RESULTATEN THINK BEFORE YOU DRINK 28 / GGD Hart voor Brabant coördineert het project Think Before You Drink en werkt hierin samen met o.a. gemeenten Brabant-Noord, Politie Brabant-Noord, Novadic-Kentron,

Nadere informatie

Evaluatie Laat ze niet ver zuipen! 2013

Evaluatie Laat ze niet ver zuipen! 2013 Evaluatie Laat ze niet ver zuipen! 2013 April 2014 Inleiding De afgelopen drie jaar hebben alle 13 Zeeuwse gemeenten, de GGD, Indigo Zeeland, Politie Zeeland- West-Bra a t e a dere part ers o der de lag

Nadere informatie

Jongeren en alcohol. Ouders aan het woord. Resultaten Bewonerspanel septemberpeiling 2014. Utrecht.nl/volksgezondheid

Jongeren en alcohol. Ouders aan het woord. Resultaten Bewonerspanel septemberpeiling 2014. Utrecht.nl/volksgezondheid Jongeren en alcohol Ouders aan het woord Resultaten Bewonerspanel septemberpeiling 2014 Utrecht.nl/volksgezondheid 2 Inleiding Sinds 1 januari 2014 is de leeftijdsgrens voor het in bezit hebben van alcohol

Nadere informatie

Kindermonitor 2013. Gemeentelijke Factsheet. Ommen

Kindermonitor 2013. Gemeentelijke Factsheet. Ommen [Geef tekst op] Kindermonitor 2013 Gemeentelijke Factsheet [Geef tekst op] Kindermonitor 2013: Gemeente In de gemeente gaven 478 ouders van ½- tot 12 jaar inzicht in de gezondheid, leefstijl en opvoeding

Nadere informatie

Effecten van embedded advertising. Vandaag. Waarom Werkt Embedded Advertising? Bewijs van effectiviteit en 3 verklaringen. Effecten van regelgeving

Effecten van embedded advertising. Vandaag. Waarom Werkt Embedded Advertising? Bewijs van effectiviteit en 3 verklaringen. Effecten van regelgeving Effecten van embedded advertising en de bijbehorende regelgeving dr. Eva van Reijmersdal (dr.) Sophie Boerman Universiteit van Amsterdam Vandaag Bewijs van effectiviteit en 3 verklaringen 1. Likeability

Nadere informatie

JONGEREN EN ALCOHOL RESULTATEN JONGERENMONITORS

JONGEREN EN ALCOHOL RESULTATEN JONGERENMONITORS JONGEREN EN ALCOHOL RESULTATEN JONGERENMONITORS 2007-2016 GGD HART VOOR BRABANT MAART 2017 Jongeren beginnen later met alcohol drinken 2007 14,1 jaar 2011 14,8 jaar 2016 15,2 jaar 12 jaar 13 jaar 14 jaar

Nadere informatie

Ouderen & Alcoholgebruik in Nederland

Ouderen & Alcoholgebruik in Nederland Ouderen & Alcoholgebruik in Nederland Zwolle, 23 april 2012 Gun ze toch hun borreltje!? VU University Amsterdam, Marja Aartsen Windesheim, Carolien Smits Ouderen & Alcohol: waarom interessant? Ouderen

Nadere informatie

De Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Postbus EA DEN HAAG. Datum 8 december 2011 Betreft Kamervragen. Geachte voorzitter,

De Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Postbus EA DEN HAAG. Datum 8 december 2011 Betreft Kamervragen. Geachte voorzitter, > Retouradres Postbus 20350 2500 EJ Den Haag De Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Postbus 20018 2500 EA DEN HAAG Bezoekadres: Parnassusplein 5 2511 VX DEN HAAG T 070 340 79 11 F 070 340

Nadere informatie

Actieplan Naar een nuchter Bergen 2012-2015 Gemeente Bergen

Actieplan Naar een nuchter Bergen 2012-2015 Gemeente Bergen Actieplan Naar een nuchter Bergen 2012-2015 Bergen Bergen NH 2 Actieplan Naar een nuchter Bergen 2012-2015 Bergen 1. Inleiding In het beleidsplan Naar een nuchter Bergen 2012 2015 zijn de volgende ambities

Nadere informatie

Alcohol en jongeren in de gemeente Noordoostpolder Wat is er al en waar liggen kansen?

Alcohol en jongeren in de gemeente Noordoostpolder Wat is er al en waar liggen kansen? Alcohol en jongeren in de gemeente Noordoostpolder Wat is er al en waar liggen kansen? Door: GGD Flevoland Aanleiding Alcoholgebruik onder jongeren is al enige jaren een belangrijk thema binnen de gemeente

Nadere informatie

Kindermonitor Gemeentelijke Factsheet. Olst-Wijhe

Kindermonitor Gemeentelijke Factsheet. Olst-Wijhe [Geef tekst op] Kindermonitor 2013 Gemeentelijke Factsheet Olst-Wijhe [Geef tekst op] Kindermonitor 2013: Gemeente Olst-Wijhe 444 ouders van kinderen van ½- tot twaalf jaar gaven inzicht in de gezondheid,

Nadere informatie

Draaiboek NIX18-Party

Draaiboek NIX18-Party Draaiboek NIX18-Party Inhoudsopgave 1 Inleiding 1.1 Algemene informatie 1.2 Doel 1.3 Resultaat 2 Deelnemende organisaties 3 Uitvoering 4 Aanbevelingen 5 Links 2 1. Inleiding Onderzoek door het Trimbos

Nadere informatie

Back to the future: oude en nieuwe behandelingen Prof. Dr. Geert Dom, Hoogleraar, Universiteit Antwerpen (UA, CAPRI)

Back to the future: oude en nieuwe behandelingen Prof. Dr. Geert Dom, Hoogleraar, Universiteit Antwerpen (UA, CAPRI) Back to the future: oude en nieuwe behandelingen Prof. Dr. Geert Dom, Hoogleraar, Universiteit Antwerpen (UA, CAPRI) geert.dom@uantwerpen.be Alcohol Wat komt op ons af of is er al? Drugs x 80/jaar Medicatie

Nadere informatie