Case study 3 Zoute kustwateren: Zeegras. Lauwersoog 17 december 2013
|
|
|
- Helena Cools
- 8 jaren geleden
- Aantal bezoeken:
Transcriptie
1 Case study 3 Zoute kustwateren: Zeegras Lauwersoog 17 december 2013 Marieke van Katwijk Department of Environmental Science Radboud University Nijmegen
2 Inhoud Inleiding Zeegrasherstel wereldwijd Zeegrasherstel Nederland Zeegrasdynamiek Belang van schaal Praktijk, beleid en beheer
3 Verspreiding van zeegras Green & Short 2003, Costanza et al. 1997,Waycott et al soorten Ca km 2 Ca. 7% verdwijnt per jaar
4 Verspreiding van zeegras Nederland NAP Groot zeegras eenjarig (Zostera marina) Klein zeegras (Zostera noltii) Laagwaterlijn Groot zeegras meerjarig (Zostera marina) Harmsen 1936, van Katwijk et al. 2000, 2009
5 Verspreiding van zeegras Nederland, Waddenzee, (Oosterschelde) 1932 NAP Groot zeegras eenjarig (Zostera marina) Klein zeegras (Zostera noltii) Laagwaterlijn Groot zeegras meerjarig (Zostera marina) Harmsen 1936, van Katwijk et al. 2000, 2009
6 Verspreiding van zeegras Nederland, Grevelingenmeer, Veerse Meer Groot zeegras eenjarig (Zostera marina) Klein zeegras (Zostera noltii) Groot zeegras meerjarig (Zostera marina) Harmsen 1936, van Katwijk et al. 2000, 2009
7 Waddenzee (WZ) Oosterschelde (OS) Grevelingen meer (GM) Veerse Meer (VM) intertidaal subtidaal intertidaal stagnant stagnant Klein zeegras meerjarig Groot zeegras eenjarig Klein zeegras meerjarig Groot zeegras eenjarig Groot zeegras eenjarig Groot zeegras meerjarig Groot zeegras meerjarig
8 Waddenzee (WZ) Oosterschelde (OS) Grevelingen meer (GM) Veerse Meer (VM) intertidaal subtidaal intertidaal stagnant stagnant Klein zeegras meerjarig zelfde Groot zeegras eenjarig 1970s & 2000s Klein zeegras meerjarig achteruit Groot zeegras eenjarig 2000s Groot zeegras eenjarig 2000s Groot zeegras meerjarig 1930s Groot zeegras meerjarig 1990s
9 Inhoud Inleiding Zeegrasherstel wereldwijd Zeegrasherstel Nederland Zeegrasdynamiek Belang van schaal Praktijk, beleid en beheer
10 Zeegrasherstelprojecten Van Katwijk et al. in prep.
11 Portugal
12 Frankrijk Middellandse Zee
13 VS Chesapeake Bay, Virginia
14 Indonesië
15 V.S. en Korea
16 VS San Francisco, Long Island, Waddenzee
17 VS Chesapeake Bay, Virginia Bays Zaden: Zweden, Denemarken ; Grevelingenmeer 2014
18 Nederland Australië
19 Wereldwijd Review van 1786 aanplanten Aanplantsucces: 37% overleving helft breidt uit vooral bij grote aanplantschaal!!! Van Katwijk et al. in prep.
20 Inhoud Inleiding Zeegrasherstel wereldwijd Zeegrasherstel Nederland Zeegrasdynamiek Belang van schaal Praktijk, beleid en beheer
21 Waddenzee Klein zeegras meerjarig: getransplanteerd 1993, 1994 Groot zeegras eenjarig: getransplanteerd, Groot zeegras meerjarig: nooit getransplanteerd NAP LW 50 KM van Katwijk et al. 2009, van Duren et al. 2013
22 Waddenzee Klein zeegras meerjarig: getransplanteerd 1993, 1994 Groot zeegras eenjarig: getransplanteerd, NAP 13 jaar 8 jaar, macroalgen LW Dec 1998 Zaadstengels 1999 Ca Ca Ca Ca Nieuwe aanplant 50 KM van Katwijk et al. 2009, van Duren et al. 2013
23 Verplaatsing Klein zeegras Oosterschelde m² - 4 donorlocaties - 10 mitigatielocaties - 33 monitoringen - aanvullende proeven m2 zeegras verplaatst
24 Verplaatsing Klein zeegras Oosterschelde Projectbureau Zeeweringen Samenwerkingsverband van Rijkswaterstaat en waterschap Scheldestromen. Tussen 1997 en 2015 versterking van 325 km Zeeuwse dijk Zeegrasproject: RU Nijmegen, BTL, Rijkswaterstaat, Ecoscience, NIOZ-Yerseke Foto: Wim Giesen
25 Verplaatsing Klein zeegras Oosterschelde Foto s: Wim Giesen
26 Verplaatsing Klein zeegras Oosterschelde Foto s: Wim Giesen
27 Verplaatsing Klein zeegras Oosterschelde Schelpenlaag verbetert transplantatie succes
28 Ontwikkeling van Klein zeegras aanplant Oosterschelde - patroon van langzame achteruitgang, behalve..
29 Ontwikkeling van Klein zeegras aanplant Oosterschelde Opleving - patroon van langzame achteruitgang, behalve - 2 van 6 locaties leven op en zaaien sterk uit.
30 Ontwikkeling van Klein zeegras aanplant Oosterschelde Opleving - patroon van langzame achteruitgang, behalve - 2 van 6 locaties leven op en zaaien sterk uit.
31 Uitzaai eenjarig groot zeegras Waddenzee 2011, 2012 Waddenvereniging, Rijkswaterstaat, Deltares, Fieldwork Company, RU Nijmegen, Ecoscience Foto s Luca van Duren, Marieke van Katwijk, Josje Fens
32 Eenjarig Groot zeegras Schiermonnikoog Uithuizen en Balgzand ook mooi resultaat Gekopieerd uit: van Duren & van Katwijk, 2013
33 Aanplant Grevelingenmeer Groot zeegras meerjarig Zeer geschikte locatie Zaadstengels zijn verzameld in Sylt Gerijpt in bakken zaden geselecteerd In februari zaaien Rijkwaterstaat, projectbureau Zeeweringen, Fieldwork Company, Ecoscience Nijmegen, RU Nijmegen, NIOZ- Yerseke
34 Inhoud Inleiding Zeegrasherstel wereldwijd Zeegrasherstel Nederland Zeegrasdynamiek Belang van schaal Praktijk, beleid en beheer
35 ha zeegrasdynamiek Waddenzee Courtesy Eelke Folmer & RWS
36 zeegrasdynamiek Oosterschelde - Grote fluctuaties van jaar-tot-jaar - Algehele sterke achteruitgang
37 zeegrasdynamiek Waddenzee vroeger Op de eene plaats vermeerdert, op de andere vermindert, en in sommige plekken gaat dit nuttig Gewas geheel weg; of daar het voorheenen niet gevonden werdt, komt het nu op, en neemt toe, van jaar tot jaar.. Martinet 1782 Polderman & den Hartog 1975
38 Inhoud Inleiding Zeegrasherstel wereldwijd Zeegrasherstel Nederland Zeegrasdynamiek Belang van aanplantschaal Praktijk, beleid en beheer
39 Waarom doet aanplantschaal ertoe? Kustzone: dynamisch stress Waterdynamiek Wisselend zoutgehalte Droogvallen 1. Veel stress -> organismen zijn ecosysteem ingenieurs (biobouwers): zelffacilitatie 2. Veel stochastiek -> risicospreiding
40 Zelffacilitatie: door invang deeltjes wordt water helderder Toestand 1: zeegras aanwezig en helder water Toestand 2: geen zeegras en troebel water onder dezelfde omgevingsomstandigheden Zeegrasscheut- Dichtheid m-1 zeegras Geen zeegras golfenergie(max. orbital velocity m s -1 ) van der Heide et al Ecosystems
41 Inhoud Inleiding Zeegrasherstel wereldwijd Zeegrasherstel Nederland Zeegrasdynamiek Belang van aanplantschaal Praktijk, beleid en beheer
42 Stuurfactoren Stuurfactoren / stress OS Oostersch elde GM Greveling enmeer VM Veerse meer Licht nee dieptegrens dieptegrens (verbeterd) WZ Intertid nee ja (vestiging) bovengrens Wijde omtrek afsluitdijk Droogvalduur bovengrens bovengrens Saliniteit (fluctuaties) nee nee nee Balgz, Friese kust, Dollard WZ subtid. Opmerkingen / drukfactoren Intertidaallijkt dieptegrens meestal bepaald door sedimentdynamiek Zoetwaterbellen van afsluitdijk (Balgzand, Groningen, Griend), en Dollard is te zoet Ruppia?? Sedimentdynamiek Waterdynamiek/ beschutting Sulfide / organische stof /algenverstikking (bezinkplekken) dieptegrens ja nee nee dieptegrens lokaal nee? nee? Vroeger wel Nb wadpieren in OS & Terschelling probleem; in Friesland niet. % ja ja/nee Stroming en golven bepalen voorkomen van zeegras getijdengebieden. Stochastiek wrschl. (vestiging) bovengrens bovengrens Balgzand?? Lokaal op beschutte plekken, ook zeegrasfavoriete plekken Nutrienten nee nee verbeterd Ja? Ja? NutrientenWZnl>Schleswig Holstein.
43 Kansenkaart op basis van stuurfactoren Stuurvariabelen - Golven + stroming - Droogvalduur - Zoutgehalte x NH4 Intertidaal zeegras (Groot en Klein) de Jong, van Katwijk & Brinkman Licht - Droogvalduur - Zoutgehalte - Nutrienten Subtidaal Groot zeegras van der Heide, van Katwijk & Geerling 2006
44 Maar stochastiek ontbrekende kennis Bijvoorbeeld Waterdynamiek ter plekke / andere richtingen Zoutfluctuaties ter plekke Multistress? Achtergrondstress Bv. Nutrienten toch te hoog Bv. Toch toxicanten Etc..
45 Bescherming Herstel Gebruik van kennis & omgaan met het ongekende
46 Gebruik van kennis & omgaan met het ongekende Bescherming: Bescherming Herstel Zeegras is niet ieder jaar op dezelfde plek Zeegras is in winter niet altijd zichtbaar -> ruim areaal beschermen. Is nu niet zo.
47 Gebruik van kennis & omgaan met het ongekende Kennis Gebruik bij herstel Locatiekeuze & gebiedsinrichting Bescherming Herstel Risico Gekende stuurfactoren kansenkaarten verminderen Nog niet gekende stuurfactoren (m.n. continu-dynamiek droogvallende platen & achtergrondstress / multistress) historie van zeegrasplekken expert judgement nieuwe monitoring (WaLTER) correlaties onderzoek (RWS, OBN, NWO) causaliteit verminderen verminderen verminderen verminderen Stochastische stuurfactoren (m.n. waterdynamiek, ook lokale zoutfluctuaties) 1. refugia aanleggen 2. grote schaal/dichtheid 3. heterogene locatiekeuze 4. backup: zaadvoorraad verminderen spreiden/verm. spreiden spreiden
48 Gebruik van kennis & omgaan met het ongekende Kennis Gebruik bij herstel Locatiekeuze & gebiedsinrichting Bescherming Herstel Risico Gekende stuurfactoren kansenkaarten verminderen Nog niet gekende stuurfactoren (m.n. continu-dynamiek droogvallende platen & achtergrondstress / multistress) historie van zeegrasplekken expert judgement nieuwe monitoring (WaLTER) correlaties onderzoek (RWS, OBN, NWO) causaliteit verminderen verminderen verminderen verminderen Stochastische stuurfactoren (m.n. waterdynamiek, ook lokale zoutfluctuaties) 1. refugia aanleggen 2. grote schaal/dichtheid 3. heterogene locatiekeuze 4. backup: zaadvoorraad verminderen spreiden/verm. spreiden spreiden
49 Stochastische stuurfactoren (m.n. waterdynamiek, ook lokale zoutfluctuaties) 1. refugia aanleggen 2. grote schaal/dichtheid 3. heterogene locatiekeuze 4. backup: zaadvoorraad verminderen spreiden/verminderen spreiden spreiden 1. Refugia (vaste kernen): lokale beschutting tegen waterdynamiek, sedimentdynamiek, zoutfluctuaties schelpenlaag tegen wadpierbioturbatie dammetjes maken, of bestaande gebruiken (~havenkom Terschelling) nabijheid andere biobouwers (mosselen, oesters -/ verslibbing) voor eenjarig groot zeegras: nabijheid klein zeegras (bodemstab, uitdroging) 2. Grote schaal aanplant/uitzaai: Grote dichtheid -> zelffacilitatie Grote hoeveelheid -> risicospreiding / gebruikmaken van lokale heterogeniteit 3. Heterogene locatiekeuze: Spreiding van risico s door diversiteit in beschutting/macroalgenrisico s en diversiteit in blootstelling (windrichtingen) 4. Backup: zaadvoorraad Naburige populaties, ook subtidaal groot zeegras om intertidaal in te zaaien (subtidaal is meerjarig dus stabieler, NB intertidaal geen zaadbank) Kweek
50 Stochastische stuurfactoren (m.n. waterdynamiek, ook lokale zoutfluctuaties) 1. refugia aanleggen 2. grote schaal/dichtheid 3. heterogene locatiekeuze 4. backup: zaadvoorraad verminderen spreiden/verminderen spreiden Spreiden Dolch et al. 2013
51 Stochastische stuurfactoren (m.n. waterdynamiek, ook lokale zoutfluctuaties) 1. refugia aanleggen 2. grote schaal/dichtheid 3. heterogene locatiekeuze 4. backup: zaadvoorraad verminderen spreiden/verminderen spreiden Spreiden Dolch et al. 2013
52 Concrete aanpak, bijvoorbeeld Uitzaaien Groot zeegras grootschalig Ook Klein zeegras meenemen Subtidaal zeegras proberen terug te krijgen Daarvoor eerst licht- en zoutloggers Tests (Grevelingen, de Bol bij Texel?) Gevarieerdheid van locaties gebruiken bijv Balgzand zuidwestkant erbij, Schier westkant erbij, Uithuizen vak erbij) Gevarieerdheid vergroten: bijv. mosselbankaanleg, kwelderwerken instandhouden, kwelderkreken bezaaien
53 Beheer grote zoute wateren mbt natuur (zeegras): Droogvallende platen en geulen hebben doorgaans geen eigenaren (zoals NM, SBB, landschappen); RWS heeft alleen taken via KRW: zoveel mogelijk functies mogelijk maken: zwemwater, schelpdierwater, zoetwater voor landbouw. NIET NATUURfuncties Natuurbeheer (Natura 2000) gaat via vergunningen. Beleidsuitvoering via actief/proactief beheer is er niet. Passende beoordelingen: goede kennis voor controle ontbreekt vaak bij provincies Naturawetgeving is patroongericht zou meer procesgericht moeten zijn (geldt ook voor zeegras)
54 Zeegrasherstel beheer/beleid knelpunten en positieve samenwerking Aanvullende monitoring nodig (risicovermindering) Vergunningen: traagheid van het proces vaak onderschat Samenwerking met opdrachtgevers en betrokken instanties: lokale/regionale kennis van groot belang
55 Case study 3 Zoute kustwateren: Zeegras Vragen? Lauwersoog 17 december 2013 Marieke van Katwijk Department of Environmental Science Radboud University Nijmegen
Biobouwers Het fundament onder kustecosystemen. Tjisse van der Heide Radboud Universiteit Nijmegen & Rijksuniversiteit Groningen
Biobouwers Het fundament onder kustecosystemen Tjisse van der Heide Radboud Universiteit Nijmegen & Rijksuniversiteit Groningen Een biobouwer is een organisme dat zijn omgeving sterk verandert Jones
Kennis inventarisatie natuurlijke klimaatbuffer Zeegrasherstel Waddenzee
Kennis inventarisatie natuurlijke klimaatbuffer Zeegrasherstel Waddenzee Januari 2014 Contacten Josje Fens, Fens@waddenvereniging.nl, t. 0517 493 663 Luca van Duren, Luca.vanDuren@deltares.nl, t. 088 3358
Zeegrasrestoraties in Nederland
Zeegrasrestoraties in Nederland Herintroductie in Waddenzee 1987-2006 Mitigatie in Oosterschelde 2007-2014 Plannen in Waddenzee 2011-2015 Dick de Jong, Victor de Jonge, Fred Schmitz, Karin Hermus, Lucien
Biobouwers en habitat-overstijgende interacties in kustecosystemen. Tjisse van der Heide
Biobouwers en habitat-overstijgende interacties in kustecosystemen Tjisse van der Heide Een biobouwer is een organisme dat zijn omgeving sterk verandert Jones et al., 1994 Biobouwers in kustecosystemen
Nieuwe zeegrasvelden: met vallen en opstaan
Nieuwsbrief Zeegras mei 2017 Nieuwe zeegrasvelden: met vallen en opstaan Project Zeegrasherstel In deze nieuwsbrief: Onderzoekers komen stap voor stap dichterbij het doel. Twee belangrijke struikelblokken
Zeegras in de Waddenzee
Zeegras in de Waddenzee Rol in de Waddenzee en in Nederland, kansen in de toekomst en wettelijk kader Rapport 2008-002 J.H. Wanink A.J. van der Graaf Zeegras in de Waddenzee Rol in de Waddenzee en in
Biobouwers als kustbeschermers: groene fantasie of fantastisch groen? Luca van Duren
Biobouwers als kustbeschermers: groene fantasie of fantastisch groen? Luca van Duren 23 maart 2011 Wat zijn biobouwers? Organismen die direct of indirect hun omgeving zo veranderen dat ze hiermee het habitat
MOSSELWAD Herstel en Duurzaam beheer Mosselbanken Waddenzee
MOSSELWAD Herstel en Duurzaam beheer Mosselbanken Waddenzee EUCC, The Coastal Union Wageningen IMARES Nederlands Instituut voor Ecologie (NIOO-CEME) Koninklijk Nederlands Instituut voor Zeeonderzoek (NIOZ)
(Sub)litoraal zeegras: evaluatie en vooruitblik. Stand van zaken voor zeegrasherstel
(Sub)litoraal zeegras: evaluatie en vooruitblik Stand van zaken voor zeegrasherstel Augustus 2015 (Sub)litoraal zeegras: evaluatie en vooruitblik 20 maart 2015 Opdrachtgever Dit rapport is opgesteld door
PDF hosted at the Radboud Repository of the Radboud University Nijmegen
PDF hosted at the Radboud Repository of the Radboud University Nijmegen The following full text is a publisher's version. For additional information about this publication click this link. http://hdl.handle.net/2066/32576
Verslag Biobouwersdag. 15 april 2011
Verslag Biobouwersdag 15 april 2011 Verslag Biobouwersdag 15 april 2011 dr. L.A. van Duren M.D. van der Meulen M.Sc dr E.J. Weerman ir. J.T. Dijkstra 1203942-000 Deltares, 2011 Inhoud 1 Doelstelling
Natuurherstel in Duinvalleien
Natuurherstel in Duinvalleien Kan het natuurlijker? A.P.Grootjans@rug.nl 1 Universiteit Groningen, IVEM 2 Radboud Universiteit Nijmegen Opbouw lezing Hydrologisch systeem van een duinvallei Relatie hydrologie,
Natuurherstel in eigen hand: Slijkgras en Zeegras
Natuurherstel in eigen hand: Slijkgras en Zeegras Tom Ysebaert (IMARES, NIOZ) Wouter Suykerbuyk (RUN, NIOZ) Slotconferentie Zeeweringen: Wie neemt het stokje over? Donderdag 30 April 2015, Delft Dijkwerkzaamheden
De ecologische behoeften van het IJsselmeer en de Waddenzee. Peter M.J. Herman Waddenacademie, NIOZ
De ecologische behoeften van het IJsselmeer en de Waddenzee Peter M.J. Herman Waddenacademie, NIOZ Een blik over de dijk Wat zijn grote trends in ecologie IJsselmeergebied? Wat drijft deze trends? Hoe
Eénjarige pioniervegetaties van slik- en zandgebieden met Salicornia en andere zoutminnende soorten (H1310) Verkorte naam: Zilte pionierbegroeiingen
Eénjarige pioniervegetaties van slik- en zandgebieden met Salicornia en andere zoutminnende soorten (H1310) Verkorte naam: Zilte pionierbegroeiingen 1. Status Habitatrichtlijn Bijlage I (inwerkingtreding
Inventarisatie van het sublitorale wilde mosselbestand in de westelijke Waddenzee in het voorjaar van 2009
onderzoek en advies mariene ecologie, visserij en schepldierkweek Elkerzeeseweg 77 4322 NA Scharendijke tel./fax: 0111-671584 GSM: 06-44278294 e-mail: marinx@zeelandnet.nl RAPPORT 2009.79 - CONCEPT Inventarisatie
Zeegrasproef Waddenzee
Zeegrasproef Waddenzee Grootschalig zeegrasherstel in de Nederlandse Waddenzee door middel van zaadverspreiding Plan van Aanpak Paul Erftemeijer (Deltares) Marieke van Katwijk (Ecoscience) 1202187-000
Natuurlijke Klein zeegraspopulaties in de Oosterschelde in 2014
Natuurlijke Klein zeegraspopulaties in de Oosterschelde in 2014 Marieke van Katwijk, Ecoscience Nijmegen Brigitta van Tussenbroek 29 augustus 1 september 2014 Tussen 29 augustus en 1 september 2014 is
Programma naar een Rijke Waddenzee Kees van Es
Nieuwe Wadden Programma naar een Rijke Waddenzee Samen gaat het beter Kees van Es Inhoud Wat is PRW Wat doen we precies De rol van DLG binnen Rijke Waddenzee De toekomst Waarom PRW? 21 oktober 2008: Convenant
MOSSELWAD ( ) Herstel en Duurzaam beheer Mosselbanken Waddenzee
MOSSELWAD (2009 2014) Herstel en Duurzaam beheer Mosselbanken Waddenzee EUCC, The Coastal Union Wageningen IMARES Nederlands Instituut voor Ecologie (NIOO-CEME) Koninklijk Nederlands Instituut voor Zeeonderzoek
Veldverslag zeegrasmitigatielocaties: begin augustus 2009. Wouter Suykerbuyk en Laura Govers
Veldverslag zeegrasmitigatielocaties: begin augustus 2009 Wouter Suykerbuyk en Laura Govers Op 3 t/m 6 augustus 2009 is een bezoek gebracht aan de mitigatie- en een aantal natuurlijke zeegraslocaties.
Monitoren van klein zeegras, Oosterschelde, 31 augustus - 2 september 2009
Monitoren van klein zeegras, Oosterschelde, 31 augustus - 2 september 2009 - Wim Giesen, Kris Giesen, Wouter Suykerbuyk, 19 september 2009 31 augustus 2 september 2009 is een bezoek gebracht aan de mitigatielocaties
ZEEGRASMITIGATIES OOSTERSCHELDE W.B.J.T. GIESEN K. GIESEN P.T. GIESEN L.L. GOVERS W. SUYKERBUYK M.M. VAN KATWIJK
W.B.J.T. GIESEN K. GIESEN P.T. GIESEN L.L. GOVERS W. SUYKERBUYK M.M. VAN KATWIJK RADBOUD UNIVERSITEIT NIJMEGEN voor: PROJECTBUREAU ZEEWERINGEN RIJKSWATERSTAAT & PROVINCIE ZEELAND 11 AUGUSTUS 2014 ZEEGRASMITIGATIES
ZOEKEN NAAR SLEUTEL VOOR HERSTEL PROJECT ZEEGRASHERSTEL. EENMALIGE UITGAVE - april 2015
ZOEKEN NAAR SLEUTEL VOOR HERSTEL In de jaren dertig van de vorige eeuw verdween het zeegras uit de Waddenzee. In het Nederlandse deel is het nooit meer teruggekomen, in het Duitse deel wel. De zoektocht
Zeegras in de Waddenzee
Zeegras in de Waddenzee Onderzoek naar het uitblijven van de groei van zeegras in de Waddenzee Rapport 27-97 A.J. van der Graaf J.H. Wanink Zeegras in de Waddenzee Onderzoek naar het uitblijven van de
Wat en waar zijn de wadden? Les met werkblad - topografie
Les met werkblad - topografie Doel: De leerlingen kennen na afloop de namen van de waddeneilanden en de volgorde waarin ze liggen. Ze kunnen enkele belangrijke plaatsen rond het waddengebied aanwijzen
Statencommissie REW 1 februari KRW maatregelen rijkswateren
Statencommissie REW 1 februari 2008 Kaderrichtlijn Water in Scheldestroomgebied KRW maatregelen rijkswateren Loes de Jong RWS Zeeland Projectbureau KRW Schelde Rijkswateren Zeeland Inhoud presentatie:
Ø»» ³»¹» ¹ ±±»»¹ ² ¼» Ò»¼» ²¼» É ¼¼»²»»
Ø»» ³»¹» ¹ ±±»»¹ ² ¼» Ò»¼» ²¼» É ¼¼»²»» Herstelmaatregel groot zeegras in de Nederlandse Waddenzee Haalbaarheid van de doelstellingen onder de Kaderrichtlijn Water dr. L.A. van Duren dr. M.M. van Katwijk
RESULTATEN 2015 GEVEN WISSELEND BEELD PROJECT ZEEGRASHERSTEL. UITGAVE - februari 2016
RESULTATEN 2015 GEVEN WISSELEND BEELD De uitzaaiproeven met zeegras in het Nederlandse deel van de Waddenzee gaven vorig jaar een wisselend beeld te zien. Op de percelen in het oostelijk deel was een aardige
30 jaar aan veranderingen in het Oosterschelde ecosysteem TOM YSEBAERT. Bouwen aan een Veerkrachtige Delta 1-2 juni 2017, Vlissingen
30 jaar aan veranderingen in het Oosterschelde ecosysteem TOM YSEBAERT Bouwen aan een Veerkrachtige Delta 1-2 juni 2017, Vlissingen De Oosterschelde: een uniek gebied Zoute getijdennatuur (buiten- en binnendijks)
MOSSELBANKEN IN DE WADDENZEE
MOSSELBANKEN IN DE WADDENZEE Functies - Wadden ecosysteem Filter feeders en waterkwaliteit; slib Biodepositie en stabiliteit van substraat; kustbescherming Morfologische landschappelijke eenheid in systeem
Grenzen verleggen in het Waddengebied. Maarten Hajer
Grenzen verleggen in het Waddengebied Maarten Hajer De Waddenzee versterken: ja, maar hoe? 2 Waar J.C. Bloem niet geldt 3 En dan: wat is natuur nog in dit land? Waddenzee van (inter)nationaal belang Grootste
Uitzaai Groot zeegras Grevelingen
Uitzaai Groot zeegras Grevelingen 6 maart 2015, herzien 24 april 2015 M.M. van Katwijk, Ecoscience Met bijdragen van Kris Giesen, Lennart van IJzerloo, Brigitta van Tussenbroek, Laura Soissons, Ties Mens,
Monitoren van klein zeegras, Oosterschelde, augustus 2008
Monitoren van klein zeegras, Oosterschelde, 26-28 augustus 2008 - Wim Giesen, 30 augustus 2008 25-28 augustus 2008 is een bezoek gebracht aan de mitigatielocaties op Tholen (Dortsman Noord en Krabbenkreek
Programma naar een Rijke Waddenzee
Programma naar een Rijke Waddenzee n Symposium Waddenacademie Kees van Es Inhoud presentatie 1. Aanleiding, opdracht en context 2. De mosseltransitie in het kort Kennisvragen 3. Streefbeeld: Wijze van
Een verkenning van de groeimogelijkheden van ondergedoken Groot zeegras (Zostera marina) in de Nederlandse Waddenzee
Een verkenning van de groeimogelijkheden van ondergedoken Groot zeegras (Zostera marina) in de Nederlandse Waddenzee December, 2006 Ir. T.van der Heide Dr. M.M. van Katwijk Drs. G.W.Geerling Colofon Van
PDF hosted at the Radboud Repository of the Radboud University Nijmegen
PDF hosted at the Radboud Repository of the Radboud University Nijmegen The following full text is a publisher's version. For additional information about this publication click this link. http://hdl.handle.net/2066/32434
PvA Verbetering beheer Waddenzee
PvA Verbetering beheer Waddenzee Coalitie Wadden Natuurlijk maart 2014 De agenda (2014 2018) we gaan zoeken naar meer samenhang we werken alsof we één beheerder zijn we gaan aan de slag met concrete stappen
De ontwikkeling van zeesla en zeegras in het Veerse Meer
De ontwikkeling van zeesla en zeegras in het Veerse Meer Kirsten Wolfstein (RIKZ-OSD) Werkdocument RIKZ/OS/2004.824x 1 De ontwikkeling van zeesla en zeegras in het Veerse Meer Inhoudsopgave...............................................................................
Transplantatie van klein zeegras in de Oosterschelde, 1-16 maart 2010
Transplantatie van klein zeegras in de Oosterschelde, 1-16 maart 2010 - Wim Giesen & Wouter Suykerbuyk, 6 april 2010 In 2010 wordt in het kader van de Zeegrasmitigaties in de Oosterschelde klein zeegras
Biobouwers overzicht lopende projecten. Luca van Duren
Biobouwers overzicht lopende projecten Luca van Duren 15 april 2015 Inventarisatie (Myra van der Meulen) Projecten met een focus op biobouwers Basis: interviews Inventarisatie is nooit compleet! Inventarisatie
PDF hosted at the Radboud Repository of the Radboud University Nijmegen
PDF hosted at the Radboud Repository of the Radboud University Nijmegen The following full text is a publisher's version. For additional information about this publication click this link. http://hdl.handle.net/2066/32576
Projectevaluatie ZLD-6476 Proef zeegrasmitigaties
Project ZLD-6476 Projectevaluatie Versie: 1 Status: Definitief Datum: 31-07-2007 Kenmerk: PWB-R-07191 Projectevaluatie ZLD-6476 Proef zeegrasmitigaties Oosterschelde WIJZIGINGENBLAD Uitgave/ Datum Versie
Wadden in tijden van Klimaatverandering
Wadden in tijden van Klimaatverandering Oerol College 2018 Kunst ontmoet Wetenschap Marc van Vliet / Pier Vellinga Pier Vellinga, hgl klimaat en Water Waddenacademie; hgl. klimaatverandering VU Amsterdam
Sleutelprocessen in een natuurlijke Waddenzee Han Olff & Theunis Piersma Rijksuniversiteit Groningen
Sleutelprocessen in een natuurlijke Waddenzee Han Olff & Theunis Piersma Rijksuniversiteit Groningen Growth of the world human population over last 10,000 yrs Campbell & Reese 2008 Hoofdthema s Sleutelprocessen
PDF hosted at the Radboud Repository of the Radboud University Nijmegen
PDF hosted at the Radboud Repository of the Radboud University Nijmegen The following full text is a publisher's version. For additional information about this publication click this link. http://hdl.handle.net/2066/32575
Schelpenproef Viane West, Oosterschelde, 11 oktober 2010
Schelpenproef Viane West, Oosterschelde, 11 oktober 2010 - Wim Giesen, Kris Giesen & Wouter Suykerbuyk, 17 oktober 2010 Een schelpenproef is uitgevoerd op Viane West om te toetsen of het aanbrengen van
Slib, algen en primaire productie monitoren met satellietbeelden
Slib, algen en primaire productie monitoren met satellietbeelden Pilot Eems-Dollard Charlotte Schmidt Dienst Water, Verkeer en Leefomgeving Afd. Kennis- en Innovatiemanagement Aanleiding NSO-SBIR-call
Schetschuit Afsluitdijk 17 november 2010
Schetschuit Afsluitdijk 17 november 2010 De Waddenvereniging organiseert schetsschuiten in het waddengebied: Hoe valt waterveiligheid te bereiken in combinatie met verbetering biodiversiteit? Afsluitdijk:
De Waddenzee gezond. De kansen voor een gezonde Waddenzee in kaart
De Waddenzee gezond De kansen voor een gezonde Waddenzee in kaart Hoe is het met de Waddenzee? De Waddenzee is het grootste natuurgebied van Nederland. Ontstaan door wind en water en door natuur én mensen
Monitoren van klein zeegras, Oosterschelde, 29 juni-3 juli 2009
Monitoren van klein zeegras, Oosterschelde, 29 juni-3 juli 2009 - Wim Giesen, Kris Giesen & Wouter Suykerbuyk, 7 juli 2009 29 juni-3 juli 2009 is een bezoek gebracht aan de mitigatielocaties op Tholen
Zeegrasmitigaties Oosterschelde
Proeven met verplaatsen van Klein zeegras Zostera noltii in de Oosterschelde: mitigatiemaatregel bij dijkwerkzaamheden ZLD6606A Eindrapport, aangevuld met metingen 2014 en 2015 28 oktober 2015 W.B.J.T.
Monitoren van klein zeegras, Oosterschelde, oktober 2010
Monitoren van klein zeegras, Oosterschelde, 10-14 oktober 2010 - Wim Giesen, Kris Giesen & Wouter Suykerbuyk, 24 oktober 2010 Van 10-14 oktober 2010 is een bezoek gebracht aan de mitigatielocaties op Tholen
PDF hosted at the Radboud Repository of the Radboud University Nijmegen
PDF hosted at the Radboud Repository of the Radboud University Nijmegen The following full text is a publisher's version. For additional information about this publication click this link. http://hdl.handle.net/2066/176197
Monitoren van klein zeegras, Oosterschelde, 8-18 juni 2012
Monitoren van klein zeegras, Oosterschelde, 8-18 juni 2012 - Wim Giesen, 20 juni 2012 In de week van 11-15 juni 2012 zijn de zeegrasverplaatsingen van Krabbenkreek Noord (Abraham Wisse Polder) naar Viane
Zeg ken jij de mossel?
Zeg ken jij de mossel? Even voorstellen Wat kan de mossel? Hoe wordt de mossel gebruikt? Kwaliteit? Aad Smaal, Wageningen Universiteit ZAZ EXPERT MEETING 28 NOV 2017 De mossel Tweekleppig weekdier Zowel
Monitoren van klein zeegras, Oosterschelde, 7-14 juni 2013
Monitoren van klein zeegras, Oosterschelde, 7-14 juni 2013 - Wim Giesen 1 & Paul Giesen 2, 18 juni 2013 In de tweede week van juni 2013 zijn korte monitoringsbezoeken uitgevoerd naar alle 10 mitigatielocaties
De ontwikkeling van de Japanse oester in de Nederlandse Waddenzee: Situatie 2006
De ontwikkeling van de Japanse oester in de Nederlandse Waddenzee: Situatie 26 Frouke Fey, Norbert Dankers, Andre Meijboom, Martin de Jong, Piet-Wim van Leeuwen, Elze Dijkman, Jenny Cremer pagina 2 van
Monitoren van klein zeegras, Oosterschelde, september 2008
Monitoren van klein zeegras, Oosterschelde, 25-26 september 2008 - Wim Giesen, 2 oktober 2008 25-26 september is een bezoek gebracht aan de mitigatielocaties op Tholen (Dortsman Noord en Krabbenkreek Zuid),
Henrice Jansen, 27 Januari, schelpdierconferentie
Mosselkweek & Natuur KOMPRO Henrice Jansen, 27 Januari, schelpdierconferentie Aad Smaal, Pauline Kamermans, Karin Troost, Margriet v Asch, Marnix v Stralen, Jacob Capelle, Sander Glorius,..,.. Overzicht
2.2.1 Noordelijke kust
In opdracht van Rijkswaterstaat RIZA is onderzoek gedaan naar de ergst denkbare overstroming voor verschillende regio s. Dit onderzoek is uitgevoerd door adviesbureau HKV in juli en augustus 2007. Hierbij
Bij eb droogvallende slikwadden en zandplaten (H1140) Verkorte naam: Slik- en zandplaten. 1. Status. 2. Kenschets
Bij eb droogvallende slikwadden en zandplaten (H1140) Verkorte naam: Slik- en zandplaten 1. Status Habitatrichtlijn Bijlage I (inwerkingtreding 1994). 2. Kenschets Beschrijving: Dit habitat betreft ondiepe
Monitoren van klein zeegras, Oosterschelde, november 2012
Monitoren van klein zeegras, Oosterschelde, 24-30 november 2012 - Wim Giesen 1 & Kris Giesen 2, 1 december 2012 Eind november 2012 zijn korte monitoringsbezoeken geweest naar alle 10 mitigatielocaties
Wat kies jij voor de Waddenzee?
Wat kies jij voor de Waddenzee? Marjolijn Christianen 1 Source: Esri, DigitalGlobe, GeoEye, i-cubed, Earthstar Geographics, CNES/Airbus DS, USDA, USGS, AEX, Getmapping, Aerogrid, IGN, IGP, swisstopo, and
De Noordzee HET ONTSTAAN
De Noordzee De Noordzee is de zee tussen Noorwegen, Groot-Brittannië, Frankrijk, België, Nederland, Duitsland en Denemarken. De Noordzee is een ondiepe (30-200 m) randzee van de Atlantische oceaan met
Monitoren van klein zeegras, Oosterschelde, maart 2010
Monitoren van klein zeegras, Oosterschelde, 23-25 maart 2010 - Wim Giesen, Kris Giesen, Paul Giesen & Wouter Suykerbuyk, 29 maart 2010 23-25 maart 2010 is een bezoek gebracht aan de mitigatielocaties op
Midwintertelling van zee-eenden in de Waddenzee en Nederlandse kustwateren in november 2013 en januari 2014
Ministerie van Infrastructuur en Milieu Centrale Informatievoorziening Midwintertelling van zee-eenden in de Waddenzee en ederlandse kustwateren in november 2013 en januari 2014 Floor A. Arts RWS Centrale
Wadden Sea Fish Haven: Development agenda for fish in the Wadden Sea and overview of species
Vis in de Waddenzee Ontwikkelagenda voor vis in de Waddenzee en overzicht van soorten Wadden Sea Fish Haven: Development agenda for fish in the Wadden Sea and overview of species Inleiding De Waddenzee
Biobouwers in de Waddenzee
Plan van Aanpak Natuurherstelplan Waddenzee Thema 3: Biobouwers in de Waddenzee Luca van Duren Martijn de Jong Norbert Dankers Han Olff Marnix van Stralen Jaap de Vlas Tjeerd Bouma Versie 3 na commentaar
Eindexamen aardrijkskunde havo 2007-I
Natuur en milieu Opgave 6 De Ebrodelta Gebruik de bronnen 11 tot en met 14 Na de Spaanse verkiezingen in juni 2004 werd bekend dat de nieuwe Spaanse regering heeft besloten om de Ebrotransfer niet uit
Verzilting van zoete wateren: Verlies of winst voor de aquatische natuur?
Verzilting van zoete wateren: Verlies of winst voor de aquatische natuur? Ralf Verdonschot 26 juni 2014 ralf.verdonschot@wur.nl Inhoud 1. Wat maakt de levensgemeenschap van brakke wateren waardevol? 2.
Nummer. Leo van Nieuwenhuijzen
- Verslag Ministerie van Verkeer en Waterstaat Rijkswaterstaat Deelnemers H. Simons (Het Zeeuwse Landschap) C. de Groot (Het Zeeuwse Landschap) M. Berrevoets (provincie Zeeland) A. Beaufort (Waterschap
Maatregelverkenning. Economie en Ecologie in balans. Petra Dankers 08 november 2013
Maatregelverkenning Economie en Ecologie in balans Petra Dankers 08 november 2013 Kader Eerste bijeenkomst Programma Rijke Waddenzee in juni veel maatregelen geidentificeerd Royal HaskoningDHV heeft in
Identificeren van geschikte maatregelen om op regionale schaal de voorraad zoet grondwater te vergroten
Identificeren van geschikte maatregelen om op regionale schaal de voorraad zoet grondwater te vergroten Een haalbaarheidsonderzoek in Walcheren Marjan Sommeijer 20-3-2013 Inhoud Introductie Methoden &
Midwintertelling van zee-eenden in de Waddenzee en Nederlandse kustwateren in november 2014 en januari 2015
Ministerie van Infrastructuur en Milieu Centrale Informatievoorziening Midwintertelling van zee-eenden in de Waddenzee en Nederlandse kustwateren in november 2014 en januari 2015 Floor A. Arts, Sander
Begrazing voor biodiversiteit
Begrazing voor biodiversiteit In terrestrische ecosystemen Chris Smit Community and Conservation Ecology University of Groningen 1 2 Begrazing in NL Hoofddoel Vergroten heterogeniteit en biodiversiteit
Zoet-Zout gradiënten met en zonder Dynamisch kustbeheer
Zoet-Zout gradiënten met en zonder Dynamisch kustbeheer Met speciale aandacht voor de Groenknolorchis Ab Grootjans Pieter Stuyfzand Marijn Nijssen Bart Wouters Henk Everts Nico de Vries Annemieke Kooijman
Monitoren van klein zeegras, Oosterschelde, augustus 2011
Monitoren van klein zeegras, Oosterschelde, 21-29 augustus 2011 - Wim Giesen & Wouter Suykerbuyk, 5 september 2011 Tijdens de week van 22-29 augustus 2011 is een grote monitoringsronde gehouden waarbij
ZEEGRASMITIGATIES OOSTERSCHELDE W.B.J.T. GIESEN K. GIESEN P.T. GIESEN L.L. GOVERS W. SUYKERBUYK M.M. VAN KATWIJK
W.B.J.T. GIESEN K. GIESEN P.T. GIESEN L.L. GOVERS W. SUYKERBUYK M.M. VAN KATWIJK RADBOUD UNIVERSITEIT NIJMEGEN voor: PROJECTBUREAU ZEEWERINGEN RIJKSWATERSTAAT & PROVINCIE ZEELAND NOVEMBER 2012 ZEEGRASMITIGATIES
Toekomstvisie Zeegras samen bouwen aan een biobouwer
Toekomstvisie Zeegras samen bouwen aan een biobouwer Toekomstvisie Zeegras Samen bouwen aan een biobouwer Opdrachtgevers: Programma naar een Rijke Waddenzee (PRW) Rijkswaterstaat Noord-Nederland, Natuurmonumenten
De Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Postbus EA 's-gravenhage. Geachte Voorzitter,
Directie Regionale Zaken De Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Postbus 20018 2500 EA 's-gravenhage uw brief van uw kenmerk ons kenmerk datum DRZN. 2009/431 23 maart 2009 onderwerp doorkiesnummer
Memovogeleilan.Phoek. Memo vogel eiland Schelphoek PZOT -M Pol van de Rest /
'\ t Memovogeleilan.Phoek Ministerie van Verkeer en Waterstaat Rijkswaterstaat Aan Deelnemers Projectbureauoverleg Betreft Memo vogel eiland Schelphoek Kenmerk PZOT -M-08411 ontw Datum 17-12-2008 Plaats
Waterkwaliteit en vergunningverlening. en doe het zelf. Marcel & Victor van den Berg Rijkswaterstaat Waterdienst Waterschap Brabantse Delta
Waterkwaliteit en vergunningverlening en doe het zelf Marcel & Victor van den Berg Rijkswaterstaat Waterdienst Waterschap Brabantse Delta Inhoud Waarom vergunningen verlenen? Wettelijk kader Hoe RWS ecologie
Op weg naar een Watervisie Lauwersmeer (tussenbalans) Presentatie van de. keuze van uit te werken scenario s/beheersvarianten. 14/15 april 2005 BOWL
Op weg naar een Watervisie Lauwersmeer (tussenbalans) Presentatie van de keuze van uit te werken scenario s/beheersvarianten 14/15 april 2005 BOWL Waarom een watervisie? Toekomstig waterbeheer Lauwersmeer.
Robuuste ecosystemen kunnen tegen een stootje
Robuuste ecosystemen kunnen tegen een stootje CoP Beheer en Onderhoud Maaibeheer: zwarte bak of groene wildernis? 3 juni 2015 Edwin Peeters Evenwicht 2 Bron: http://www.zazzle.nl/ Weerstand Resistance
Werkblad - Les 2 - Waterbouw en ecologie
BOUWEN MET DE NATUUR In Nederland proberen we de natuur te herstellen, maar de natuur kan zelf ook een handje helpen. Dit gebeurt bijvoorbeeld bij de aanleg van de Marker Wadden, een eilandengroep in het
Functioneren van het voedselweb in het Eems estuarium onder gemiddelde en extreme omstandigheden
Functioneren van het voedselweb in het Eems estuarium onder gemiddelde en extreme omstandigheden Victor N. de Jonge, november 2013 Het Eems estuarium vormt ecologisch gezien één groot geheel, maar dat
Hoe groot is het aanpassingsvermogen. van de Waddenzee?
Hoe groot is het aanpassingsvermogen van de Waddenzee? Han Olff Rijksuniversiteit Groningen Photo: Han Olff Foto Ruben Smit Meer uitstoot CO 2 en Mondiale Vermesting verzuring van de opwarming en vervuiling
ZEEGRASMITIGATIES OOSTERSCHELDE RADBOUD UNIVERSITEIT NIJMEGEN
ZEEGRASMITIGATIES OOSTERSCHELDE RADBOUD UNIVERSITEIT NIJMEGEN voor: PROJECTBUREAU ZEEWERINGEN RIJKSWATERSTAAT & PROVINCIE ZEELAND 25 AUGUSTUS 2008 PROEVEN MET VERPLAATSEN VAN KLEIN ZEEGRAS ZOSTERA NOLTII
..." : voortgangsoverleg 01
. (\ ~ "... Rijkswaterstaat Ministeriê van Infrastructuur en Milieu verslag... ; ; ; ; ;.- ' Verslag DatUm Deelnemers Afschrift van bespreking aan ~' ~;;......." 31050826: voortgangsoverleg 01 Chrtstlaan
Samen werken aan waterkwaliteit. Voor schoon, voldoende en veilig water
Samen werken aan waterkwaliteit Voor schoon, voldoende en veilig water D D Maatregelenkaart KRW E E N Z D E Leeuwarden Groningen E E W A IJSSELMEER Z Alkmaar KETELMEER ZWARTE WATER MARKER MEER NOORDZEEKANAAL
Living Lab for MUD NL kennisontwikkeling voor internationale toepassing
Living Lab for MUD NL kennisontwikkeling voor internationale toepassing Erik van Eekelen Lead Engineer Environmental, Van Oord Program Manager, EcoShape Wie zijn wij? Consortium voor pre-competitieve kennisontwikkeling
Datum 25 februari 2011 Betreft Wijzigingsbesluit Natuurbeschermingswet 1998; MZI's Oosterschelde, Voordelta en Waddenzee
> Retouradres Postbus 6111 5600 HC Eindhoven Producentenorganisatie van de Nederlandse Mosselcultuur T.a.v. H.J. van Geesbergen Postbus 116 4400 AC Yerseke Keizersgracht 5 5611 GB Eindhoven Postbus 6111
Deltaprogramma Waddengebied. Deltaprogramma 2012 Probleemanalyse Waddengebied
Deltaprogramma Waddengebied Deltaprogramma 2012 Probleemanalyse Waddengebied Colofon Deltaprogramma Waddengebied Nieuwe Uitleg 1 Den Haag PROBLEEMANALYSE DELTAPROGRAMMA WADDEN Datum 10 augustus 2011 Status
Waddenwerken Afsluitdijk >>>
Waddenwerken Afsluitdijk >>> Waddenwerken Afsluitdijk project Marktverkenning Afsluitdijk locatie Afsluitdijk ontwerpers Jonas Strous Peter de Ruyter Hilke Floris Remco Rolvink Jorrit Noordhuizen partners
Geschikte eulitorale gebieden in de Nederlandse Waddenzee voor het voorkomen van meerjarige natuurlijke mosselbanken. Samenvatting
Geschikte eulitorale gebieden in de Nederlandse Waddenzee voor het voorkomen van meerjarige natuurlijke mosselbanken Samenvatting ALTERRA RIVO A.G. Brinkman T. Bult Januari 2002 Geschikte eulitorale gebieden
Vismigratie Zuidwestelijke Delta
1 Vismigratie Zuidwestelijke Delta Ecologisch herstel in de Rijkswateren Kees-Jan Meeuse RWS Zeeland adviseur waterbeheer Inhoud 3 1. Rijkswaterstaat Zeeland en vismigratie (rol) 2. Studie: naar een gezonde
Primaire Productie in de Waddenzee
Workshop Onderzoek Mosselkweek Natuurbeheer 19 februari 2009 Primaire Productie in de Waddenzee ZKO-Draagkracht IN PLACE onderzoeksproject Katja Philippart Koninklijk Nederlands Instituut voor Zeeonderzoek
Welkom bij de informatiebijeenkomst. Natura 2000-beheerplannen Waddenzee en Noordzeekustzone
Welkom bij de informatiebijeenkomst Natura 2000-beheerplannen Waddenzee en Noordzeekustzone 1 Natura 2000-beheerplan Opzet presentatie 1. Inleiding 2. Beheerplan Waddenzee 3. Beheerplan Noordzeekustzone
Zeespiegelstijging in deltagebieden. Nascholing NLT module
Zeespiegelstijging in deltagebieden Nascholing NLT module Jonas Papenborg MSc Landschapsarchitect 18-03-2015 wie ben ik? Bachelor Landschapsarchitectuur Master Landschapsarchitectuur Onderzoeker Waterveiligheid