Bibliotheek in ontwikkeling. Programma van eisen voor de Centrale Bibliotheek in Leeuwarden

Transcriptie

1 Bibliotheek in ontwikkeling Programma van eisen voor de Centrale Bibliotheek in Leeuwarden Leeuwarden, Stichting Bibliotheken Midden-Fryslân, 2013

2 Inhoud Inleiding 3 Samenvatting 4 Bibliotheek in ontwikkeling 6 Aspecten met betrekking tot de huisvesting 10 Randvoorwaarden en uitgangspunten 13 Ruimtelijke eisen en oppervlakte definities 23 Bijlage: Berekening van de ruimten 25 Inleiding De productie van informatie blijft toenemen, het wordt steeds moeilijker de juiste en geverifieerde informatie te vinden. Zeker mensen die daar onvoldoende ervaring mee hebben, zullen de bibliotheek als onafhankelijke intermediair nodig hebben. Het vak van bibliothecaris gaat daarom een nieuwe en veelbelovende toekomst tegemoet. Deze notitie bevat het Programma van Eisen voor de centrale openbare bibliotheek in Leeuwarden. Hoewel er op het moment van schrijven geen concrete plannen zijn, komt het onderwerp huisvesting met enige regelmaat aan de orde bij de gemeente en in de politiek. Vaak gaat het gesprek dan alle kanten op doordat een duidelijk kader ontbreekt. Met deze notitie levert de bibliotheek de basis om goede afwegingen te kunnen maken bij de vormgeving van een toekomstbestendige centrale bibliotheek. Het eerste deel met de titel Bibliotheekwerk in ontwikkeling beschrijft de lijnen waarlangs het openbaar bibliotheekwerk zich zal ontwikkelen, het gaat dan om de fysieke, de educatieve en de digitale bibliotheek en het belang van netwerken voor het functioneren van de bibliotheek. Deventer, gebruikt gemaakt van het PvE voor een nieuwe bibliotheek in Deventer. In de fysieke bibliotheek worden vier onderdelen onderscheiden en in relatie tot elkaar gebracht. Het warenhuis, de beleefbibliotheek, de digitale bibliotheek en de servicebibliotheken worden met elkaar verbonden door de catwalk. De ambities van de vernieuwde bibliotheek worden ook in dit onderdeel beschreven. De centrale bibliotheek zal beschikken over ruime openingstijden (van 9 tot 9), er is alle dagen wat te doen, de digitale voorzieningen zijn uitstekend en er is voldoende zitgelegenheid in allerlei vormen, van studieplek tot luie leesplek. Het aantal bezoekers zal verdubbelen evenals de verblijfsduur. In het uitgebreide derde deel Randvoorwaarden en uitgangspunten wordt ingegaan op de meer praktische aspecten van de vernieuwing. Het gaat dan over de locatie, karakter, aard en sfeer van het gebouw. Het beschrijft ook meer in detail hoe de verschillende onderdelen en functies zich tot elkaar verhouden en de meer specifiekere beschrijving met betrekking tot aard en sfeer. Het laatste deel Ruimtelijke eisen en oppervlaktedefinities geeft in het kort een aantal technische eisen weer en het begrippenkader voor de oppervlakberekening. In de bijlage is het programma van eisen vertaald in vierkante meters. In Aspecten met betrekking tot de huisvesting wordt het indelingsconcept van de vernieuwde centrale bibliotheek beschreven. Hiervoor is, met toestemming van de directeur van Bibliotheek Dit Programma van Eisen is op d.d. 24 september 2013 vastgesteld door bestuur en managementteam. Goedgekeurd door de Raad van Toezicht op d.d. 24 september

3 Samenvatting met als streven om alle digitale publicaties zonder belemmeringen (en buiten de invloed Randvoorwaarden Een goed bereikbare en zichtbare plek in de De bibliotheek van de toekomst is een laagdrempelige, onafhankelijke en overal toegankelijke hulp voor alle inwoners in het werkgebied. De functies lezen, leren en informeren blijven de kern. De verschijningsvorm past bij de zich digitaal oriënterende mens. Versneld volwassen worden Bibliotheek Leeuwarden bindt bestaande gebruikers door haar dienstverlening. Door die aantrekkelijke dienstverlening en via huidige leden (ambassadeurs), werven we ook nieuwe gebruikers. De uitleenfunctie is nu nog de cashcow van de bibliotheek. Maar deze functie nadert langzaam het eind van de levenscyclus, zeker als het gaat om het uitlenen van informatieve media. De bibliotheek moet enerzijds de teruggang in leners en uitleningen afremmen en anderzijds versneld volwassen worden, zodat er een goede basis ligt voor de toekomst. Lange termijn doelen Bibliotheken Midden-Fryslân in het werkgebied is 50% lid bibliotheek (nu al bijna 50% gebruik, maar slechts 22% lid), waarvan 60% bibliotheek of activiteit daadwerkelijk bezoekt; jaarlijks bezoeken, uitleningen en beantwoorde informatie-adviesvragen; jaarlijks 365 culturele en informatieve activiteiten en 200 educatieve activiteiten. Vier verschijningsvormen Waar de afgelopen periode door teruglopende inkomsten is bezuinigd op personeel, collectie en ICT is in de komende periode ( ) een kwaliteitsverbetering noodzakelijk om het bibliotheekwerk bij de tijd te kunnen houden. Hierbij onderscheiden we vier verschijningsvormen: De fysieke bibliotheek: bibliotheek als warenhuis: verleidelijke opstelling collectie media, informatieve, educatieve & culturele activiteitenprogramma s (i.s.m. tal van partners uit stad, regio en provincie), presentatie niet-literaire kunst, ruimte voor verblijf, ontmoeting & interactie, uitstekende digitale voorzieningen afstemming collectie, inrichting/presentatie, activiteiten en marketing op de belangrijkste doelgroepen ruime openingstijden optimaal verblijfsklimaat (zowel op het gebied van voorzieningen als gastheer/kennis/adviesfunctie) flexibele gebouwen die vrij indeelbaar zijn, waardoor de bruikbaarheid over lange tijd gegarandeerd is focus op selfservice De servicebibliotheek: bibliotheekvoorzieningen voor specifieke doelgroepen met specifieke collecties, programma s en marketing servicepunten in wijken en woonzorgcentra, serviceconcept voor primair en voortgezet onderwijs en bibliotheken voor brede scholen en kindcentra aanbod en aanpak t.b.v. anders/makkelijk lezen en inburgering een bezorgservice De educatieve bibliotheek: aantrekkelijke programma s voor jeugd tot 12 jaar i.s.m. VVE, kinderdagverblijven, basisscholen en naschoolse opvang, om lezen tot een aantrekkelijke en waardevolle vrijetijdsbesteding te maken; uitgebreid aanbod voor het onderwijs, met het landelijke concept Bibliotheek op School als leidraad; eigen collectie voor scholen met minimaal 350 leerlingen, die jaarlijks voor 12 tot 15% wordt vernieuwd en wordt beheerd door de openbare bibliotheek; meer vakspecialisten in dienst die scholen kunnen adviseren en ondersteunen. De digitale bibliotheek: een groeiende collectie digitale bronnen en digitale diensten (ook voor hele kleine en/of specifieke doelgroepen), die voor leden ook thuis te raadplegen en gebruiken is; een door bibliotheken gezamenlijk ingenomen marktpositie t.a.v. uitgevers van digitale publicaties, die door individuele burgers nooit kan worden bereikt; van leveranciers) in de bibliotheekvestigingen te kunnen aanbieden, conform de huidige en ook in de toekomst beoogde rol als informatieknooppunt; medewerkers als onpartijdige bemiddelaars van waardevolle en geselecteerde informatie (curator) die naar gelang de situatie op maat wordt samengesteld en wordt verrijkt (contextualiseren), waarbij meer en meer gebruik zal worden gemaakt van de informatie van andere gebruikers (cocreatie). Samenwerken met andere lokale, provinciale, regionale en landelijke (bibliotheek)organisaties is noodzakelijk. De netwerkpartners moeten kunnen rekenen op kwaliteit, daarom moet de bibliotheek blijven voldoen aan de certificeringseisen. Centrale als ruggengraat De centrale bibliotheek vormt de ruggengraat van het Leeuwarder openbaar bibliotheekwerk. Vernieuwing van de centrale is de noodzakelijke impuls voor inhoudelijke groei en uitbouw. Vlaggenschip In 2018 is de centrale bibliotheek het vlaggenschip waar: vrijwel alle activiteiten en uitleningen plaatsvinden de aantrekkelijk (en voor de helft frontaal) gepresenteerde collectie zo n (multi-) media-artikelen omvat de openingstijden zijn verruimd van s morgens 9.00 uur tot s avonds uur, zeven dagen per week ruim 350 zitplaatsen zijn en zo n 200 internet PC s aanwezig zijn het hele jaar door activiteiten worden georganiseerd, door of in samenwerking met allerlei formele en informele organisaties uit de stad jaarlijks bezoekers komen (merendeel herhalingsbezoek), waarvan 30% kinderen en jeugdigen de gemiddelde verblijfduur meer dan een uur is jaarlijks uitleningen plaatsvinden (waarvan uitleningen via online bestellen uit netwerkcollecties komen) binnenstad, met culturele bedrijvigheid en winkelend publiek. Open naar buiten, verschillende lichtniveaus binnen. Ruim gebouw met goed overzicht, royale entree en flexibele systeemvloer. Hoge mate van flexibiliteit van het gebouw als het gaat om indeelbaarheid en veranderbaarheid, met uitzondering van de hoofdstructuur / verticale verbindingen. Displays voor frontale presentatie, digitale etalages en presentatiemogelijkheden, catwalk langs themacollecties en lage opstelling in het midden van ruimtes. Heldere routing en bereikbaarheid voor iedereen van alle ruimtes (liften en roltrappen bij hoogbouw). Deelbibliotheken met eigen karakter, zoals voor de jeugd- en jongeren doelgroepen 0-8 jaar, 8-12 jaar en Activiteitenruimtes (o.a. voor Volksuniversiteit Fryslân), flexibele theaterfunctie, huiskamerbioscoop, moderne presentatiemogelijkheden, StadsStudieCentrum, literair café, expositieruimte, media-atelier/ fablab, kantoren, expeditie en opslag, magazijn, serverruimte, sanitair, gebouwtechniek, fietsenstalling. Mogelijkheid voor horeca en terras. Goed bereikbaar met het openbaar vervoer Het ontwerp van bibliotheek dient verder te voldoen aan de vigerende Nederlandse wet- en regelgeving. In het bijzonder het bouwbesluit en het Handboek voor Toegankelijkheid (2003) (ITS-niveau). Bestaand gebouw of nieuwbouw In het programma van eisen wordt het concept van een moderne, toekomstbestendige bibliotheek beschreven. Dit concept wordt verfijnd naar fysieke verschijningsvormen, die op hun beurt weer worden vertaald naar vierkante meters. Vorm volgt functie en de benoemde randvoorwaarden zijn de uitgangspunten bij de beoordeling van een bibliotheekgebouw. Het Beursgebouw is heel goed te revitaliseren als bibliotheek. Ligging en beschikbare vloeroppervlak zijn grote pluspunten. Eventuele andere mogelijkheden in bestaande bouw of nieuwbouw zullen op basis van dit programma van eisen tegen elkaar afgewogen moeten worden. 4 5

4 Bibliotheekwerk in ontwikkeling Doelstelling De bibliotheek is het lokale fysieke en digitale informatieknooppunt dat de persoonlijke ontwikkeling van burgers stimuleert en faciliteert. De bibliotheek schept essentiële voorwaarden voor een leven lang leren, onafhankelijke besluitvorming en de culturele ontwikkeling van individuen en groepen en levert daarmee een cruciale bijdrage aan de kennissamenleving. De kernfuncties van de bibliotheek zijn lezen, leren en informeren en daaraan ondersteunend cultuur en ontmoeting en debat. (Uit: De Bibliotheek levert waarde. Strategienota van de branchevereniging bibliotheken, 2012) Stichting Bibliotheken Midden-Fryslân neemt deze doelstelling volledig over en zal vanuit deze doelstelling handelen. Kernbegrippen zijn daarbij: onafhankelijk, betrouwbaar, pluriform en kwaliteit. Waar gaan we heen Voor de bibliotheek is het dringend noodzakelijk zich los te maken van het 20ste-eeuwse imago en een forse stap te maken naar een moderne bibliotheek die integraal en onlosmakelijk onderdeel is van de huidige en toekomstige maatschappij. De functies lezen, leren en informeren blijven daarbij de kern. De verschijningsvorm zal echter meer toegespitst zijn op de burger die vooral digitaal zijn weg moet vinden in de samenleving. De bibliotheek zal voor alle inwoners van het werkgebied de laagdrempelige, onafhankelijke en overal toegankelijke hulp zijn. Zowel om zich persoonlijk te kunnen ontwikkelen als om als democratisch burger te kunnen functioneren. De kosten zijn de afgelopen jaren sneller gestegen dan de totale inkomsten. Het aantal vestigingen is in stand gebleven, wel is beknibbeld op personeel, collectie en ict. Stapje voor stapje boet de bibliotheek in aan kwaliteit. Dit is een heilloze weg, zonder onderscheidende kwaliteit te bieden zal de bibliotheek gemarginaliseerd raken. Het is de hoogste tijd om de negatieve trend om te buigen. Hierbij onderscheiden we drie verschijningsvormen van de bibliotheek: de fysieke bibliotheek, de educatieve bibliotheek en de digitale bibliotheek. In het volgende wordt een beschrijving gegeven van de ontwikkelingsrichting van deze drie onderdelen. De fysieke bibliotheek Het aantal fysieke vestigingen zoals ze nu zijn vormgegeven (complete collectie, alle groepen worden bediend) zal waarschijnlijk verminderen. Wel zullen er meer doelgroepvestigingen ontstaan, vaak in samenwerking met derden. Zo zal bijvoorbeeld het aantal scholen met een collectie voor kinderen toenemen. Enerzijds wordt daarmee de bibliotheek dichter naar bepaalde doelgroepen gebracht, anderzijds zullen grote groepen inwoners aangewezen zijn op een beperkt aantal centrale openbare bibliotheken. Dit soort bibliotheken voert het complete assortiment aan collectie, producten en dienstverlening. Er is schaalgrootte benodigd om ruime openingstijden te kunnen realiseren, het volledige pakket te kunnen bieden, aantrekkelijk te zijn als samenwerkingspartner en de beschikbare middelen efficiënt te kunnen inzetten. Steeds meer zal de focus komen te liggen op promotie van literatuur en lezen en het makelen van informatie. Juist in het overstelpende informatieaanbod van de digitale wereld wordt het curatorschap van de bibliotheek steeds belangrijker. Er zal minder aandacht en omzet zijn bij de uitleenfunctie. In de personeelsformatie zullen aanpassingen noodzakelijk zijn. Een aantal vakgebieden zoals marketing, pr, webontwikkeling, ict en sociale media is te summier aanwezig of ontbreekt helemaal in de organisatie. De behoefte aan de instroom van medewerkers met competenties in deze vakgebieden is groter dan het natuurlijk verloop in de bestaande formatie. Bovendien is de kans heel groot dat door de veranderingen in de aard van veel vestigingen voor sommige functies boventalligheid ontstaat. Voor sommige medewerkers zal een exittraject gestart moet worden en dit gaat gepaard met frictiekosten. Het bovenstaande scenario zal zich naar verwachting in de hele provincie voltrekken. Binnen een betrekkelijk kort tijdsbestek zal in de provincie het aantal bibliotheekvestigingen zoals we ze nu kennen sterk verminderen. De overblijvende bibliotheken gaan een groter werkgebied bedienen, mensen moeten verder reizen om een bibliotheek te bezoeken. De verblijfsduur in de vestigingen zal toenemen. De centrale bibliotheek in Leeuwarden moet daarom beschikken over een uitstekend verblijfsklimaat. Indien de centrale in het Beursgebouw gehuisvest blijft, zal deze bibliotheek gemoderniseerd moeten worden. De bibliotheek moet uitnodigen tot verblijven, recreëren, studeren, ontmoeten, onderzoeken en tot kennisdelen. De bezoekers moeten worden verrast, verblijd en geënthousiasmeerd om snel weer terug te komen. De bibliotheek beschikt over een soort van Genius Bar (zoals in Applewinkels) waar alle vragen worden afgehandeld, of ze nu gaan over het nieuws van gisteren, de voostellingen in de stadsschouwburg, de onroerend zaakbelasting of het maken van beroepskeuzetest. De collectie media staat verleidelijk opgesteld en is in alle ruimten in het zicht en onder handbereik. Verder is er veel ruimte en gelegenheid voor presentatie van niet-literaire kunst. Er is ruimte om elkaar te ontmoeten en het nieuws van de dag met elkaar door te nemen, er is ruimte voor werkgroepen en voor de individuele studeerder. Er zijn genoeg plekken om rustig een tijdschrift te lezen, maar dat kan ook in een café-achtige setting. De bibliotheek beschikt over uitstekende digitale voorzieningen die niet onderdoen voor waar men thuis over kan beschikken. Veel literatuur en informatie is digitaal beschikbaar. Schrijvers en andere producenten worden uitgenodigd om de bibliotheek te gebruiken als platform. Er is veel interactie tussen deze aanbieders en bezoekers van de bibliotheek. De inrichting van de bibliotheek leent zich hier bij uitstek voor. Medewerkers zijn duidelijk herkenbaar aanwezig en makkelijk aanspreekbaar. Door hun houding en gedrag geven ze de bezoekers het gevoel welkom te zijn. De medewerkers zijn ambassadeurs van de bibliotheek, zij zullen niet nalaten de dienstverlening actief onder de aandacht van de individuele bezoeker te brengen. De educatieve bibliotheek Door de vermindering van het aantal vestigingen zoals we ze nu kennen en het afschaffen van de bibliobus wordt de toegankelijkheid van de fysieke bibliotheek voor sommige inwoners ernstig belemmerd. Dit raakt met name de mensen die aan dorp of wijk gebonden zijn. Ruime openingstijden van de overblijvende vestigingen gecombineerd met een boek aan huisservice kunnen de negatieve effecten deels opvangen. Jeugd tot een jaar of twaalf is echter veelal afhankelijk van anderen om gebruik te kunnen maken van de bibliotheek. In verband met het kunnen ontwikkelen van leesvaardigheid en leesplezier is het voor hen juist van groot belang dat ze kunnen beschikken over een voldoende gevarieerde en op de leeftijd en interesse toegesneden collectie die zich onder handbereik bevindt. Uit alle onderzoek blijkt dat geoefende lezers het op allerlei terreinen beter doen op school. Om het leesplezier bij kinderen te bevorderen is een voortdurende aanvoer nodig van aansprekende boeken. Ouders spelen een zeer belangrijke rol bij het stimuleren van het leesplezier. Voortdurend en systematisch zullen zij worden geconfronteerd met het belang van lezen, meestal in samenwerking met de VVE, de BSO, de kinderdagverblijven en de basisscholen. Samen met deze instellingen ontwikkelt de bibliotheek aantrekkelijke programma s om het lezen tot een aantrekkelijke en waardevolle vrijetijdsbesteding te maken. De bibliotheek wil de dienstverlening aan het onderwijs verder uitbreiden. Het landelijke concept van de Bibliotheek op School zal hierbij als leidraad dienen. Domeinspecialisten onderhouden nauwe contacten met de scholen. Zij brengen actief de dienstverlening van de bibliotheek onder de aandacht en denken mee over het opzetten van (ondersteunende) leesprogramma s die beantwoorden aan de vraagstelling van een school. Scholen en andere instellingen kunnen tegen tarief gebruik maken van collecties en andere dienstverlening van de bibliotheek. De komende tijd zal daarom nog meer worden ingezet op de samenwerking met het basisonderwijs. 6 7

5 Grote basisscholen vanaf zo n 350 leerlingen zouden moeten beschikken over een eigen collectie, die net zoals de bibliotheekcollectie, jaarlijks voor 12 tot 15% wordt vernieuwd. Niet in de collectie aanwezige titels kunnen bij de bibliotheek worden aangevraagd. De openbare bibliotheek zorgt voor het volledige beheer van de schoolbibliotheek. Hoewel een passende collectie van essentieel belang is om kinderen goed te kunnen bedienen is het bijna net zo belangrijk om volhardend en structureel de kinderen mee te nemen in het ontwikkelen van leesplezier. Ouders en leerkrachten hebben hierbij een sleutelpositie, ondersteund door de vakspecialisten van de bibliotheek. In het De digitale bibliotheek De uitdrukking je gedachten op papier zetten is volledig verouderd, alles wordt digitaal vastgelegd. De digitalisering van de maatschappij en de effecten ervan op de samenleving nemen nog steeds toe en het tempo blijft versnellen. Alleen de Googles van deze wereld zijn in staat een deel van deze digitale berg te ontsluiten. Dit zijn commerciële partijen die geen openheid kunnen en willen geven over de manier waarop de informatie wordt geselecteerd en gepresenteerd. Transparantie en onpartijdigheid ontbreekt, reden waarom de openbare bibliotheek ook in de digitale wereld een belangrijke rol blijft spelen. bezit, maar om het kunnen gebruiken. Daarmee verandert de verhouding tussen leverancier en klant. In het digitale tijdperk zal de leverancier een veel sterkere positie hebben om de gebruiksbepalingen op enig moment in zijn voordeel te wijzigen. In het uiterste geval zal een publicatie gewoon niet meer beschikbaar zijn. Het zou daarom een goede zaak zijn wanneer alle digitale publicaties in de bibliotheekvestigingen zonder belemmeringen en dus buiten de invloed van de leveranciers te gebruiken zijn. De bibliotheek kan daarmee haar rol als informatieknooppunt volledig waar blijven maken, helemaal conform de doelstelling. Door hoge kwaliteit zijn. Meer nog dan nu zal er meer tijd moeten zijn voor ontwikkeling, onderzoek en ontsluiting. Scholing en ontwikkeling van de persoonlijke competenties zijn noodzakelijk om de snelle veranderingen te kunnen volgen. Netwerken De bibliotheek zal nooit in staat zijn zelfstandig alle ontwikkelingen te volgen en te vertalen naar de eigen organisatie. Daarvoor ontbreekt het eenvoudig aan volume in geld, mensen en omzet. Het is echter van cruciaal belang dat de bibliotheek kan aansluiten bij de ontwikkelingen elders. Samenwerken met andere (bibliotheek)organisaties is noodzakelijk om jaarprogramma van de school staat voor elke groep beschreven hoe alle kinderen tot zelfstandig lezen worden gestimuleerd. Door een goede monitoring vanuit de school kan snel worden gereageerd op eventuele afhakers. Om de bovenstaande dienstverlening op te bouwen heeft de bibliotheek meer medewerkers nodig met de juiste competenties om te kunnen werken op het snijvlak van school en bibliotheek. Deze medewerkers zijn een goede gesprekspartner voor de leraren en weten een optimale match te maken tussen de behoeften van het onderwijs en de mogelijkheden van de bibliotheek. Voorlopig zal er sprake zijn van een gedeeltelijke verdringing van het fysieke boek door de digitale evenknie. Verwacht wordt dat het digitale boek op een groot aantal terreinen een positie in gaat nemen naast het fysieke boek. De bestaande collectie zal slechts voor een klein deel ook digitaal beschikbaar komen. De bibliotheek zal flexibel op de marktontwikkelingen moeten kunnen inspelen. De inkoop van digitale content wordt grotendeels op landelijk niveau geregeld. Met een gezamenlijk vast te stellen collectiebeleidsplan hebben de Nederlands openbare bibliotheken invloed op de aankooppolitiek. het gezamenlijk optrekken kunnen de bibliotheken bovendien een marktpositie innemen die door individuele burgers nooit kan worden bereikt. En hoewel het aantal uitleningen jaarlijks terugloopt, blijft het uitlenen van materialen voorlopig een belangrijk proces binnen de bibliotheek. Uiteindelijk zal het gebruik van de collectie wel een verschuiving laten zien van fysieke uitleningen naar een gebruik ter plaatse. De medewerkers zullen zich zichtbaarder moeten manifesteren in de digitale bibliotheek. Nu zijn de werkzaamheden nog vooral gericht op het werk in het gebouw met de fysieke collectie als materiaal. Er wordt een overgang gemaakt naar te kunnen blijven functioneren. Samenwerking vindt plaats op lokaal, provinciaal, regionaal en landelijk niveau. Voor een deel gaat het om verplichte relaties en af te nemen producten. De tendens is dat het aandeel verplichte relaties zal toenemen wat ten koste gaat van de lokale beleidsvrijheid. De bibliotheek maakt deel uit van verschillende netwerken. Het netwerk van bibliotheken in Nederland is essentieel, zonder dit netwerk zou de bibliotheek ernstig in haar functioneren worden belemmerd. Het lenen van boeken uit collecties van andere bibliotheken zou niet meer mogelijk zijn maar ook zou de bibliotheek bijvoorbeeld Over de bekostiging van deze schoolbibliotheken zal de gemeente afspraken moeten maken met het onderwijs en bibliotheek. Op dit moment is het echter nog allerminst duidelijk op welke manier bibliotheken over digitale boeken kunnen en mogen beschikken. Een geschikte wetgeving ontbreekt en rechthebbende partijen als schrijvers en uitgeverijen weten nog niet een opstelling te kiezen. Er zal een ander verdienmodel voor digitale publicaties moeten ontstaan, maar onduidelijk is nog hoe. Ondertussen heeft Bibliotheek.nl (die straks opgaat in de Koninklijke Bibliotheek) voor de Nederlandse bibliotheek met een aantal uitgeverijen overeenstemming bereikt over het uitlenen van een deel van de oudere titels uit hun fondsen. Begin 2014 zullen naar verwachting ongeveer titels beschikbaar zijn (ter vergelijking: de bibliotheek in de Beurs beschikt over zo n unieke titels). Nadat de nieuwe wet op het bibliotheekstelsel in 2015 is ingegaan zal de Koninklijke Bibliotheek de inkoop van de digitale bibliotheek gaan verzorgen. dienstverlening via digitale kanalen. De kennis en de bronnen moeten actief op deze kanalen worden aangeboden. Medewerkers gaan daarbij optreden als onpartijdige bemiddelaar van waardevolle en geselecteerde informatie (curator) die naar gelang de situatie op maat wordt samengesteld en wordt verrijkt(contextualiseren). Daarbij zal meer en meer gebruik worden gemaakt van de informatie van andere gebruikers (co-creatie). De bibliotheek heeft behoefte aan medewerkers met andere competenties en zal andere functies moeten invullen. De nieuwe mogelijkheden moeten met verve worden gepresenteerd en in de markt gezet. Gezien het belang van de digitale kanalen en de snelle ontwikkelingen op dit gebied zal er behoefte zijn aan medewerkers met diepgaande kennis en interesse in internetgebruik en het gebruik van sociale media bijvoorbeeld. Een actieve presentatie van de steeds wijzigende mogelijkheden van de bibliotheek betekent geen toegang meer hebben tot de digitale content die landelijk wordt ingekocht. Om deel te kunnen zijn van dit netwerk is het noodzakelijk dat de bibliotheek voldoet aan de certificeringseisen. Deze eisen waarborgen dat de bibliotheken een bepaalde standaard dienstverlening kunnen bieden, andere netwerkpartners kunnen daar op rekenen. Provinciaal vormen de bibliotheken samen met Bibliotheek Service Fryslân het Fries Bibliotheken Netwerk. Er wordt samengewerkt op de terreinen van expeditie, bibliotheekautomatisering, innovatie en kenniscentrum. En op gemeentelijke schaal maakt de bibliotheek deel uit van het culturele netwerk. De bibliotheek is bovendien een belangrijke dienstverlener aan het onderwijs. Om ten volle te kunnen profiteren van elkaars expertise en doelgroepen is het noodzakelijk op lokaal niveau tot een nog betere afstemming en samenwerking te komen. Analoog aan de ontwikkelingen in de muziekwereld ook toepassing van marketing- en pr-technieken. gaat het bij digitale publicaties niet meer om het En natuurlijk moeten de ict-voorzieningen van 8 9

6 Aspecten met betrekking tot de huisvesting Behouden én vernieuwen Het vergroten van de deelname op basis van De bibliotheek Leeuwarden kiest voor een offensieve lidmaatschap van 22 naar 50% vormt de - lange termijn strategie. Vanuit het behoud van bestaande - hoofddoelstelling, waaraan de andere doelen worden gebruikers op basis van hun binding met de huidige gerelateerd. Deze doelstelling lijkt uiterst ambitieus. dienstverlening, zullen nieuwe gebruikers worden De bibliotheek heeft een lidmaatschapsbereik van geworven. 22% van de bevolking, maar wordt op dit moment al door ongeveer de helft van de bevolking op één of De ontwikkelingen rondom veranderd mediagedrag andere manier gebruikt. De doelstelling is gericht hebben consequenties voor de prestaties van op het omzetten van vrijblijvend gebruik in een bibliotheken. Uitleencijfers lopen langzaam maar geregistreerd lidmaatschap. Aan de andere kant zullen gestaag terug. Deze grote aantallen uitleningen ingrepen in de spreiding juist leiden tot een lagere vormen voor de bibliotheek nog steeds een belangrijke penetratiegraad. legitimatie. Tegelijk ontwikkelt de bibliotheek nieuwe digitale diensten en culturele en informatieve Nieuw indelingsconcept activiteiten, die nog in ontwikkeling zijn en zich in een In een viertal fysieke bibliotheken zijn de fase van vraag- en marktontwikkeling bevinden. inhoudelijke programmalijnen onderscheiden en De uitleenfunctie is nog steeds de cashcow van de samengebracht. De bibliotheken zullen zich de bibliotheek. Wel nadert deze functie langzaam het eind komende jaren verder ontwikkelen en in een andere van de levenscyclus, zeker als het gaat om het uitlenen verhouding tot elkaar komen te staan mede van informatieve media. afhankelijk van maatschappelijke ontwikkelingen. De bibliotheek zal in deze positie een dubbelslag Deze ontwikkeling vraagt om een flexibel gebouw dat moeten maken: vrij indeelbaar is waardoor de bruikbaarheid van het 1. Het tegengaan van een verdere teruggang van de gebouw ook over lange tijd gegarandeerd is. klassieke uitleen-functie en daarmee het verlengen van de levenscyclus (behouden). Bibliotheek als warenhuis 2. Het versnellen van vernieuwing van ontwikkeling De bibliotheek als warenhuis is het concept naar volwassenheid waardoor de bibliotheek een voor het verlengen van de levenscyclus van de goede nieuwe toekomstige basis krijgt (vernieuwen). uitleenbibliotheek. Marketing en in het bijzonder de toepassing van retailmarketingtechnieken Strategische doelen vormen de basis van de bibliotheek als warenhuis. Op basis van bovenstaande visie is het passend om Doelgroepanalyse met behulp van de Mosaic ambitieus de toekomst tegemoet te treden en algemene segmentatie levert een beeld van het bereik onder de strategische doelen vast te stellen die op langere diverse segmenten. Bibliotheekvestigingen worden termijn nagestreefd worden en daarmee richtinggevend - voor het onderdeel warenhuis - ingericht voor de zijn voor de activiteiten en de programma s in de nabije drie belangrijkste strategische doelgroepen: collectie, jaren. De volgende doelen zijn richtinggevend. inrichting en presentatie en activiteiten concentreren Lange termijn doelen voor het werkgebied van zich sterk op deze doelgroepen. Bibliotheken Midden-Fryslân: Het tarievenstelsel zorgt voor eenvoudige 50% lid bibliotheek gebruiksregels en tarieven: één pas biedt toegang tot 60% bezoekt bibliotheek of activiteit alle diensten van de bibliotheek, zowel de oude als bezoekers de nieuwe diensten. Selfservice staat centraal, zowel informatie-adviesvragen beantwoord voor lenen als terugbrengen en betalen, maar ook voor uitleningen diensten als inschrijven, reserveren en aanvragen, digitale raadplegingen/leveringen printen en kopiëren. 365 culturele en informatieve activiteiten 200 educatieve activiteiten Beleefbibliotheek Het concept van de beleefbibliotheek geeft invulling aan de bibliotheek als een plek om te verblijven en langdurig in aanraking te komen met tal van bronnen van kennis en cultuur, ook met vele andere bronnen dan de media van het warenhuis. De bibliotheek beschikt over een soort van Genius Bar (zoals in Applewinkels) waar alle vragen worden afgehandeld, of ze nu gaan over het nieuws van gisteren, de voostellingen in de stadsschouwburg, de onroerend zaakbelasting of het maken van beroepskeuzetest. Informatieve, educatieve en culturele activiteitenprogramma s zorgen dat er voor jong en oud elke dag wat te doen is en men zich kan laven aan vele uitingen van kennis en cultuur. De bibliotheek doet dat in nauwe samenwerking met tal van formele en informele partners uit stad, regio en provincie. In het StadsStudieCentrum zijn veel zitplaatsen waar men fysieke en digitale bronnen kan raadplegen, met goede digitale werkplekken met internetfaciliteiten. Er is volop ruimte voor lezen, kijken en luisteren en om te studeren en te werken. Er is een huiskamerbioscoop en er zijn diverse (digitale) cursus- en activiteitenruimten en media-ateliers en gamezones. Een goed toegeruste Makersspace of FabLab staat ter beschikking van experimenterende scholieren, studenten of zzp ers. De cursussen van de Volksuniversiteit Fryslân en de activiteiten van BiebWerkt vinden plaats in de Beleefbibliotheek. Presentaties van niet-literaire kunstvormen zijn overal in het bibliotheekgebouw te vinden, maar vooral in de Beleefbibliotheek. De restauratieve voorzieningen zorgen mede voor een prettig verblijf. Digitale bibliotheek Het concept van de digitale bibliotheek is tweeledig. Het zorgt voor: een groeiende collectie digitale bronnen en digitale diensten die behalve in de bibliotheek ook thuis te raadplegen en te gebruiken zullen zijn. Waar de bibliotheek als warenhuis zich door de keuze voor strategische doelgroepen richt op een breed publiek en een geselecteerd breed aanbod, zorgt de digitale bibliotheek via de Nationale Bibliotheek Catalogus Plus ervoor dat ook voor kleinere doelgroepen een specifiek aanbod beschikbaar is. Hetzij via het complete aanbod van de fysieke netwerkcollecties de zogenaamde longtail uit geheel Nederland, hetzij met documenten en informatie uit de digitale bibliotheek die door de Koninklijke Bibliotheek wordt beheerd. Zo is en blijft de bibliotheek voor iedereen. En dat totale aanbod kan door voortdurende modernisering van de website en het toepassen van nieuwe technieken steeds meer op maat en steeds meer persoonlijker gebruikt. Alle bronnen van de digitale bibliotheek worden op allerlei manieren aantrekkelijk gepresenteerd en zijn raadpleegbaar via digitale etalages en op de vele digitale werkplekken. Servicebibliotheken Naast de bibliotheek voor brede doelgroepen in het warenhuis is de bibliotheek er voor specifieke doelgroepen in servicebibliotheken. Met specifieke collecties, met programma s en met specifieke marketing. En voor een aantal doelgroepen op basis van afspraken over 100% lidmaatschap. Deels wordt de dienstverlening op maat geconcentreerd in een of meer vestingen, deels bij de specifieke doelgroep in de eigen omgeving afgeleverd. Het gaat hierbij in algemene zin om onder andere: Kleine kernen en wijken: servicepunten op maat Onderwijsdienstverlening - Bibliotheek op School serviceconcept voor primair onderwijs - Biebsearch serviceconcept voor voortgezet onderwijs Onderwijs: ontwikkeling van bibliotheken voor Brede scholen en Kindcentra Woonzorgcentra: servicepunten op maat Maatschappelijke doelgroepen - Anders lezen - Makkelijk Lezen - Laaggeletterdheid en inburgering De activiteitenprogramma s op het gebied van Cultuur en lezen en Kennis en informatie worden flink uitgebouwd en verder geprofessionaliseerd. Er vindt steeds meer een koppeling plaats tussen fysieke programma s, fysieke bronnen in vestigingen en digitale bronnen en diensten via de website in de vorm van maatwerk voor specifieke doelgroepen. Met dit veranderingsprogramma wil de bibliotheek haar centrale doelstelling - de helft van de bevolking heeft een bibliotheekpas en gebruikt die ook minstens eenmaal per jaar - bereiken

7 Dit wordt mede mogelijk door een zich sterk ontwikkelende organisatie, een enthousiaste inzet door de medewerkers van de bibliotheek en een groeiende samenwerking met tal van partners in de Leeuwarder samenleving. Ambities voor de centrale bibliotheek Belangrijk voor de toekomst is het vernieuwen van de Centrale. De centrale bibliotheek vormt de ruggengraat van het Leeuwarder Openbaar bibliotheekwerk. De centrale bibliotheek is niet alleen de belangrijkste vestiging voor de frontoffice maar huisvest ook de andere onderdelen van de organisatie: het team van backoffice-consulenten die de specifieke programma s voorbereiden op de kernfuncties van de bibliotheek de facilitaire dienst het management van de bibliotheek De organisatie voert de regie ten behoeve van alle vestigingen op het gebied van: het samenstellen, dagelijks aanvullen en onderhouden van de totale collectie het voor de gebruikers toegankelijk maken van deze collecties door middel van passieve en actieve informatiebemiddeling activiteitenprogramma s en promotionele activiteiten in de meest ruime zin het administreren van uitgeleende materialen, het houden van toezicht op uitleentermijnen, het reserveren van gevraagde maar uitgeleende materialen, het transporteren en het opbergen van teruggebrachte materialen, de ledenadministratie het verzorgen van de extramurale dienstverlening ten behoeve het onderwijs en de diverse instellingen, ouderen, zieken en (lees) gehandicapten management activiteiten, stafdiensten, automatisering, logistiek en transport et cetera. De vernieuwde centrale in 2016 is de noodzakelijke flinke impuls die de ruimte schept voor inhoudelijke groei en uitbouw. Hiermee ontstaat een beeld van de bibliotheek in In 2018 is de centrale bibliotheek het vlaggenschip waar de vrijwel alle activiteiten en uitleningen zullen plaatsvinden. De collectie omvat zo n (multi-) media en wordt aantrekkelijk gepresenteerd waarvan 50% frontaal. Selfservice en hoogwaardige logistieke afhandeling zorgen voor een optimaal beheer van de dagelijkse dienstverlening. De openingstijden van de centrale bibliotheek zijn verruimd naar van s morgens 9.00 uur tot s avonds uur. De bibliotheek is zeven dagen in de week open. Er zijn ruim 350 zitplaatsen en zo n 200 internet PC s. Het is er bedrijvig. In de centrale bibliotheek zijn de gebruikers door het diverse en uitgebreide aanbod met allerlei verschillende dingen bezig. Het hele jaar door is er een reeks van activiteiten in samenwerking met allerlei formele en informele organisaties uit de stad. De helft van alle activiteitenprogramma s die in de bibliotheek plaatsvinden worden door mensen en organisaties uit de stad georganiseerd. De bibliotheek is belangrijk voor mensen die zich willen ontwikkelen. In meer formele maar ook in informele zin. Dagelijks bezoeken onderwijsgroepen de bibliotheek om deel te nemen aan de programma s rond taal en lezen en rond mediawijsheid. Dagelijks komen leerlingen voortgezet onderwijs en studenten hoger onderwijs individueel en samen werken in de bibliotheek. In de op de jeugd gerichte servicebibliotheken komen heel veel kinderen en jeugdigen. Ze vormen 30% van de bezoekers. Ze lenen beperkt maar komen vooral voor de voor hen bestemde beleefbibliotheekprogramma s en de digitale mogelijkheden die er zijn. Hele gezinnen brengen hun zondagmiddagen regelmatig samen door in de bibliotheek. De centrale bibliotheek ontvangst jaarlijks bezoekers. Het merendeel daarvan is herhalingsbezoek. Dagelijks komen tot bezoekers naar de bibliotheek met een gemiddelde verblijfduur van > 1 uur. De bibliotheek is een plek waar velen rondneuzen en allerlei media vinden die ze ter plekke raadplegen, bekijken, beluisteren en lezen en natuurlijk ook lenen. Met zo n uitleningen blijft het warenhuis in de centrale bibliotheek een belangrijke plek houden. Aan de ene kant is de collectie in 2018 al veel multimedialer en digitaler geworden. Aan de andere kant zorgt bestellen via de website, dat voor alle gebruikers heel normaal is, voor zo n uitleningen uit netwerkcollecties, die via dagelijks transport komen en gaan. Randvoorwaarden en uitgangspunten Uit bezoeken aan diverse bibliotheken in Nederland en het buitenland, gesprekken en impressies is een ambitie en referentiebeeld geformuleerd over belangrijke thema s van de nieuw te ontwikkelen centrale vestiging. De samenvatting van deze ambitie is in dit hoofdstuk gegeven. Beursgebouw, bestaand gebouw of nieuwbouw In dit programma van eisen wordt het concept van een moderne, toekomstbestendige bibliotheek beschreven. Dit concept wordt verfijnd naar fysieke verschijningsvormen, die op hun beurt weer worden vertaald naar vierkante meters. Vorm volgt functie en de benoemde randvoorwaarden zijn de uitgangspunten bij de beoordeling van een bibliotheekgebouw. Het Beursgebouw is heel goed te revitaliseren als bibliotheek. In opdracht van de bibliotheek is in 2010 door Architectenbureau Aequo een compleet plan gemaakt voor de restyling van het bibliotheekconcept, het gebouw en de stedenbouwkundige omgeving. De ligging, het beschikbare vloeroppervlak en de grote mogelijkheden van het Beursgebouw zijn grote pluspunten. Eventuele andere mogelijkheden in bestaande bouw of nieuwbouw zullen op basis van dit programma van eisen tegen elkaar afgewogen moeten worden. Locatie Uitgangspunt voor de locatie van de centrale bibliotheek is een plek in de binnenstad. De visie gaat uit van culturele bedrijvigheid in het gebied en een goede doorstroming van publiek naar het winkelgebied. De locatie van de bibliotheek sluit aan bij stromen van winkelend publiek en cultuurbezoekers. De bibliotheek is de meest bezochte publieke functie van Leeuwarden. Voor de bibliotheek is het daarom een eis om goed zichtbaar te zijn in het straatbeeld en is als gebouw herkenbaar in de stad. Vanaf de straatzijde moet de functie van het gebouw goed afleesbaar zijn. Er is een goede bereikbaarheid per fiets, fietsparkeren is goed geregeld en er is geen grote afstand naar autoparkeervoorzieningen. De locatie is via het openbaar vervoer makkelijk bereikbaar met een stopplaats van de (streek)bus voor de deur. Voor een goed verblijfsklimaat dient het onderbrengen van (ondergeschikte) horeca mogelijk te zijn, incl. terrasmogelijkheid. Karakter en aard van het gebouw Het karakter van het gebouw moet gekenmerkt worden door zichtbaarheid. Er is een hoge mate van flexibiliteit van het gebouw als het gaat om indeelbaarheid en veranderbaarheid, met uitzondering van de hoofdstructuur / verticale verbindingen. De functies van de bibliotheek moeten vanaf de straatzijde zichtbaar zijn. Het toepassen van glas in het gebouw moet het overzicht bevorderen en zorgt ervoor dat het gebouw van binnen licht is. Tegelijk biedt het gebouw mogelijkheden om media te kunnen presenteren met verschillende lichtniveau s en is het lichtniveau en toetreding van dien aard dat het geen last oplevert bij het beeldschermgebruik. In verband met flexibel gebruik van het gebouw is het gebruik van een zogenaamde systeemvloer aan te bevelen. De verbinding met de openbare ruimte gebeurt door een ruime, lichte en overzichtelijke entree, laagdrempelig en doelmatig te gebruiken. Het gebouw moet goed bereikbaar zijn voor aan- en afvoer van materialen en media met transportbussen. Het laden en lossen moet overdekt kunnen plaatsvinden in verband met de kwetsbaarheid van de materialen voor vocht. Het expeditiebusje dient nabij de dienstingang geparkeerd te kunnen worden voor aanvulling, schoonmaak e.d. Gebouwsfeer Voor een prettige sfeer, beleving en goede gebruiksmogelijkheden mogen de (publieke) ruimten van de bibliotheek niet te klein worden. De publieksruimten moeten overzicht bieden, je moet kunnen zien waar je bent en je moet de vloer kunnen overzien. Bij meer verdiepingen zijn er liften en roltrappen, de positie van dezen in het gebouw mag een naar verdieping gesegmenteerd gebruik niet frustreren. De bibliotheek wordt ingedeeld in verschillende ruimtetypes. Elk kent z n eigen karakter, functionaliteit, presentatie en sfeer. Kleurgebruik is geen taboe en kan gedurende de gebruiksduur wisselen. De bibliotheek nodigt uit om er langdurig te verblijven

8 Presentatie materialen De collecties worden ruim en voor 50% frontaal gepresenteerd in combinatie met tal van displays. Digitale etalages en presentaties maken zichtbaar wat niet in huis is wat digitaal raadpleegbaar is. Steeds meer titels en bronnen zijn digitaal beschikbaar en raadpleegbaar via vele aantrekkelijk geplaatste beeldschermen. Gebruik van digitale bronnen moet in privacy mogelijk zijn. Er is een heldere routing die als een catwalk met displays langs diverse themacollecties en domeinen voert. Via focuspunten is zichtbaar in welk themagebied iemand zich bevindt. De kasten staan niet in een magazijnopstelling, zijn in het middengebied laag en aan de randen hoger. Hierdoor ontstaat een avontuurlijkere sfeer die verrast en uitnodigt om te vinden in plaats van te zoeken. Bijzondere functionaliteiten Een bijzondere plek wordt ingenomen door exclusieve domeinen voor de jeugd- en jongeren doelgroepen 0-8 jaar, 8-12 jaar en De verschillende deelbibliotheken krijgen een specifiek karakter, en zijn uitermate multimediaal en digitaal. Er zijn diverse deels open en deels afgesloten activiteitenruimten voor diverse doelgroepen en soorten programma s in verschillende omvang, met onder andere een flexibele theaterfunctie, moderne presentatiemogelijkheden die dient als voorleesplek, lezingenruimte of theater. Het StadsStudieCentrum met computers en diverse soorten studieplekken is een verbijzondering in het gebouw. Net als enkele multifunctionele ruimten dienen deze echter wel een visuele verbinding te blijven houden met de bibliotheekfunctie. Er is een kleinschalige huiskamerbioscoop. Adequate restauratieve voorzieningen zorgen voor de ondersteuning van een goed verblijfsklimaat. Gedacht kan worden aan een literair lunchcafé. Gesitueerd op een plek die ook voor niet - reguliere bibliotheekbezoekers aantrekkelijk is. Het café moet beschikken over een volledige vergunning. Bedrijfsvoering De bibliotheek heeft de ambitie om de openingstijden fors te verruimen. De bibliotheek is in de toekomst altijd 7 dagen in de week open, dus ook altijd op zondag. De service en dienstverlening is gebaseerd op 100% zelfservice. Er zal zo min mogelijk gewerkt worden met traditionele balies en zoveel mogelijk met wandelende informatiemedewerkers (WIM). Informatie- en communicatietechnologie De ICT-component is een integraal en essentieel onderdeel van het primaire proces van de bibliotheek. Zowel bij de processen rond uitlenen, als rond het raadplegen en gebruiken van digitale bronnen en programma s. Digitalisering en ICT worden optimaal benut om een langdurige relatie op te bouwen met gebruikers. De digitale bibliotheek zorgt voor optimale en individuele ondersteuning van gebruikers zowel thuis via Internet als in de bibliotheek op de vele digitale werkplekken. De cursusruimten zijn uitgerust met digitale presentatievoorzieningen. Algemeen Het ontwerp van bibliotheek dient te voldoen aan de vigerende Nederlandse wet- en regelgeving. In het bijzonder: het bouwbesluit het Handboek voor Toegankelijkheid (2003) (ITS-niveau) Overige randvoorwaarden De planning en de financiële randvoorwaarden moeten te zijner tijd in aparte documenten worden uitgewerkt. Beschrijving te huisvesten functies In dit hoofdstuk worden de functies omschreven die de bibliotheek Leeuwarden nodig heeft om te kunnen functioneren en om haar ambities te realiseren. Het gaat hierbij om: 1. De catwalk 2. De bibliotheek als warenhuis 3. De beleefbibliotheek 4. De digitale bibliotheek 5. De servicebibliotheken 6. Het kantoor Catwalk Beleef bibliotheek Warenhuis Service bibliotheken Kantoren De catwalk De catwalk voert de gebruiker van buiten naar binnen en binnen langs de hoofdfuncties van de nieuwe bibliotheek de bibliotheek als warenhuis, de beleefbibliotheek, de digitale bibliotheek en de specifieke servicebibliotheken. De catwalk is de rode draad door het gebouw, de route die verleidt om gelopen te worden. Opeenvolgende en in de tijd steeds weer nieuwe presentaties en displays leiden langs alles wat de bibliotheek te bieden heeft. De catwalk is de verkeersruimte in een gebouw die slim ingezet wordt en de ruggengraat vormt voor de route door de bibliotheek. De catwalk heeft een aantal eigen deelfuncties. De ordening langs de catwalk wordt in De onderscheiden functie worden beschreven en toegelicht.de ruimtelijke consequenties van deze functies zijn opgenomen in de ruimtelijst. In onderstaande schema is de onderlinge samenhang weergegeven Digitale bibliotheek Strategische doelgroepen Maatschappelijke doelgroepen belangrijke mate bepaald door de themabibliotheken van het warenhuis en de servicebibliotheken. De toegang, de entree met automatische schuifdeuren tot de bibliotheek en de catwalk moet een prominente plek krijgen en van buiten goed zichtbaar zijn. Binnenkomende bezoekers moeten meteen een gevoel van welkom krijgen. De hal is een zelfstandige ruimte waarin meerdere functies met elkaar gecombineerd worden. De hal is het vertrekpunt van de catwalk met de eerste aantrekkelijke displays. Door middel van kleurgebruik en meubilair wordt deze ruimte aantrekkelijk (en flexibel) ingericht. In dit gebied is de receptie waar bezoekers met hun eerste vraag terecht kunnen

9 Het karakter van de hal is dat van kortverblijf. de plek op de catwalk waar men daadwerkelijk met Er moet ruimte zijn voor: wordt ingedeeld. Het is met nadruk de bedoeling om een hoge de routing door de bibliotheek kan beginnen. Wie de sorteerapparatuur De bibliotheek beschikt over een (multi)mediale doorloop te genereren. materialen ingeleverd heeft en weer weg wil gaan, ca. 14 boekenkarren collectie. Deze bestaat uit media, fictie, non- In de nabijheid van de hal bevindt zich de komt in ieder geval langs een aantal displays en een enkele sorteertafels fictie en tijdschriften waarvan 20-40% is uitgeleend. bibliotheekwinkel. Hier is een ruim assortiment uitleenpunt. opstelruimte voor te verzenden kratten (50 stuks) Van de collectie wordt 50% frontaal geplaatst materialen en gadgets rond lezen, kijken en Voor de logistieke afhandeling en de beveiliging met materialen en gedisplayd. luisteren en met de mogelijkheid afgeschreven werkt de bibliotheek met RFID-techniek. De logistieke opstelruimte voor ontvangen materialen (20 stuks) Aansluitend en ermee verbonden worden materialen te kopen. systemen voor inname, uitgifte, transport en het opslag voor niet gebruikte kratten en karren (40 onderdelen van de servicebibliotheken, de Voor passanten is het mogelijk op of aan de gevel beveiligings- antidiefstalsysteem zijn gekoppeld aan stuks) beleefbibliotheek en de digitale bibliotheek informatie van de bibliotheek te zien. Zo kan het bibliotheekautomatiseringssysteem. vier personeelsstations voor verwerken van geplaatst. De catwalk verbindt de onderdelen, op de bijvoorbeeld een voorbijganger zien welke activiteit Het innamepunt bestaat uit 2 of 3 materialen, reserveringen, etc. catwalk worden presentaties en displays vanuit het er bijna gaat starten, welke tentoonstelling er in de inleverbrievenbussen met beeldschermen in een warenhuis geplaatst. bibliotheek is en wat de nieuwste aanwinsten zijn. servicewand. Hier kan tijdens openingstijden Uitleen- en servicepunten Het warenhuis wordt ingedeeld in deelbibliotheken, Hiervoor wordt gebruik gemaakt van een digitale bibliotheekmateriaal ingeleverd worden. Een uitleenpunt bestaat uit zelfbedieningsapparatuur eilanden. In een themabibliotheek worden alle etalage / videowall op basis van narrowcasting. Voor inleveren buiten openingstijd wordt in de voor uitlenen en een servicepunt voor betalen, verschillende media per onderwerp geïntegreerd Voor bezoekers is een garderobe beschikbaar met buitengevel een extra inleverbrievenbus gemaakt. printen en kopiëren en een pc om eigen gegevens geplaatst en aantrekkelijk gepresenteerd. Er is bagagekluisjes in de nabijheid van publiekstoiletten. Ook zijn hier een aantal afhaalkluisjes aangebracht. te raadplegen. Het uitlenen van media gebeurt sprake een specifieke aankleding en presentatie met Bij meer verdiepingen vormen roltrappen en liften onderdeel van de catwalk. Ze zijn een geïntegreerd onderdeel van de Sorteercentrum / Logistiek centrum / beveiliging door middel van zelfbedieningsapparatuur met RFID technologie. Er wordt op een strategische plek op de catwalk per een eigen sfeer per themabibliotheek. Via focuspunten wordt op de catwalk zichtbaar bij welke themabibliotheek iemand zich bevindt. Op de basisrouting door het gebouw en langs de functies Sorteercentrum verdieping een uitleen- en servicepunt geplaatst. catwalk zijn actuele displays uit het collectie-eiland van de bibliotheek. Achter de servicewand is een sorteerruimte met Bij het uitleen- en servicepunt op de begane te vinden. Een themagebied is overzichtelijk en Het warenhuis sorteerapparatuur waar de materialen gesorteerd worden om naar de juiste plek te gaan in de grond is ook een klantenservice-punt waar vragen rond uitleen en lidmaatschap gesteld kunnen vooral via beelden bewegwijzerd. Er wordt vanuit lagere kasten in het gebied gewerkt Het warenhuis is het concept voor de vernieuwing publieksruimten. Aan de sorteerapparatuur is worden of ondersteuning geboden wordt bij naar hogere kasten naar de rand van het gebied. van de traditionele uitleenbibliotheek. een transportsysteem gekoppeld waarmee de selfservicehandeling rond inschrijven, reserveren en Binnen de thema bibliotheek wordt 50% frontaal Kern van de ontwikkeling van de bibliotheek als teruggebrachte media getransporteerd worden naar aanvragen, uitleen en inname, betalen, printen en gepresenteerd. warenhuis is gelegen in de keuze voor een tal de collectiegebieden waar ze in de kast geplaatst kopiëren. Er is een koppeling / integraties met onderdelen van strategische doelgroepen waarop de centrale moeten worden. De media worden door het In de nabijheid van de klantenservice kunnen leners de servicebibliotheken, de beleefbibliotheek en de bibliotheek wordt ingericht. Dat geldt voor elke transportsysteem afgeleverd op een voor het publiek zelfstandig gereserveerde materialen ophalen. digitale bibliotheek. vestiging. Voor de centrale bibliotheek zijn de bereikbare kast/plank. belangrijkste strategische doelgroepen: Beveiligde zones Ordening Dynamische gezinnen Logistieke centrum Alle media en zo nodig ook apparatuur is Het warenhuis wordt in 9 themabibliotheken Studenten en starters Het logistieke centrum is het knooppunt voor met rfid labels beveiligd om het ongeautoriseerd opgedeeld die ieder fysieke media Cultuurgenieters transport en tussen de Leeuwarder bibliotheek en meenemen van materiaal tegen te gaan. Beveiliging bevatten. In ieder geval zijn er afzonderlijke eilanden Traditionele gezinnen het Friese bibliothekennetwerk. Het is ook de plek gebeurt door middel van veiligheidspoortjes. In voor 0-8 jaar, 8-12 jaar en jaar. Welvarende genieters waar nieuw ontvangen materialen worden verwerkt ieder geval zijn er poortjes bij de uitgang. Er kunnen De jeugd- en jongerenbibliotheken kenmerken zich De keuze voor de prioriteiten in de collecties, de en de verzendingen voor naar de vestigingen meerdere zones gecreëerd worden indien nodig. door een uiterst multimediale en digitale uitstraling. wijze van indelen en presenteren en displayen wordt klaargemaakt worden. De publieksruimten worden voorzien van een Daarnaast zijn er zes themabibliotheken waarin gebaseerd op deze doelgroepen. Ook wordt gezorgd Gebruikers van de bibliotheek hebben de bewakingssysteem met camera s. In- en uitgangen en verschillende media doelgroepgericht bijeen zijn voor een aansluiting met de beleefbibliotheek en mogelijkheid om via de online catalogus materialen de voorzieningen aan de buitenkant van het gebouw gebracht en aantrekkelijk gepresenteerd worden. de digitale bibliotheek. De indeling van de collecties te bestellen uit alle openbare bibliotheken in zoals de inleverbrievenbus worden ook in dit systeem Deze themabibliotheken worden samengesteld uit de voor deze doelgroepen bepaalt in belangrijke mate Nederland. De materialen worden bezorgd in een opgenomen. huidige collecties fictie, non-fictie, muziek en film. de hoofdordening van bibliotheek. In de bibliotheek als warenhuis wordt een aantal vestiging naar keuze. Ook kunnen bij elke vestiging de materialen ingeleverd worden. Steeds meer De collecties van het warenhuis Tussen de themabibliotheken / eilanden dient ruimte opgenomen te worden voor het lezen, luisteren deelfuncties onderscheiden. klanten maken gebruik van deze dienst wat een leidt Het warenhuis wordt gebruikt voor het onderbrengen van muziek of het kijken van een dvd. Dit kan in Innamepunt tot een toenemende grootschalige stroom van media tussen alle vestigingen. De systemen en de logistieke van de collecties voor de strategische doelgroepen. De collectiegebieden worden naar aan doelgroepen uitvoering per eiland verschillend zijn. De ene keer klassieke leestafels, dan weer een loungebank of Het innamepunt ligt niet direct bij de ingang maar is ruimte moeten zodanig toegerust worden dat ze gekoppelde assortimentsgebieden ingedeeld, waarbij bijvoorbeeld een hightech karakter waar uitgezochte wel zichtbaar bij binnenkomst. Het is gesitueerd op deze stroom adequaat kunnen verwerken. voor de jeugd naar leeftijdsgroepen 0-8, 8-12 en muziek en dvd s gespeeld kunnen worden