BEGROTING 2015 PROVINCIE GRONINGEN BEGROTING 2015 GEÏNTEGREERDE PROGRAMMA- EN PRODUCTENBEGROTING

Transcriptie

1 BEGROTING 2015 GEÏNTEGREERDE PROGRAMMA- EN PRODUCTENBEGROTING 2015

2 Geïntegreerde Programma- en Productenbegroting 2015 De geïntegreerde Programma- en Productenbegroting 2015 en de bijbehorende bijlagen zijn een uitgave van de provincie Groningen en zijn verschenen in augustus 2014.

3 2

4 INHOUDSOPGAVE geïntegreerde PROGRAMMA- en PRODUCTENBEGROTING 2015 Inleiding. 5 Deel 1. Begroting 2015 in één oogopslag Deel 2. Programmaplan Deel 3. Paragrafen 173 Deel 4. Financiële begroting Afkortingenlijst

5 4

6 Inleiding Voor u ligt de geïntegreerde Programma- en Productenbegroting De provinciale begroting voor 2015 verschijnt in papieren vorm deels in kleur en deels in zwart-wit (bijlagen). Via onze website is deze volledig in kleur te downloaden. Tot en met begrotingsjaar 2013 hebben wij gewerkt met twee begrotingen. Dit heeft te maken met de invoering van het Besluit Begroting en Verantwoording (BBV) 2004 en de invoering van het duale stelsel op 12 maart De invoering van het duale stelsel heeft geleid tot een scherpere afbakening tussen de bevoegdheden van Provinciale Staten en het college van Gedeputeerde Staten. PS stellen de kaders (Programmabegroting) en controleren; het college bestuurt, voert uit (Productenbegroting) en legt verantwoording af. Met ingang van begrotingsjaar 2014 zijn Programmabegroting en Productenbegroting met name uit efficiencyoverwegingen en het zoveel mogelijk voorkomen van dubbelingen geïntegreerd tot één geïntegreerde Programma- en Productenbegroting. De geïntegreerde Programma- en Productenbegroting 2015 is in de huidige opzet onderverdeeld in een beleidsbegroting (deel 1 tot en met 3) en een financiële begroting (deel 4). Zie onderstaand schema. BEGROTING 2015 Geïntegreerde Programma- en Productenbegroting 2015 inleiding deel 1. begroting 2015 in één oogopslag deel 2. programmaplan deel 3. paragrafen deel 4. financiële begroting 2015 a. financieel beleid op hoofdlijnen b. overzicht baten en lasten, inclusief meerjarenramingen per programma Bijlagen bij de geïntegreerde Programma- en Productenbegroting 2015 Deel 1. Begroting 2015 in één oogopslag Dit deel van de geïntegreerde Programma- en Productenbegroting 2015 bevat een korte financiële samenvatting van de begroting Deel 2. Programmaplan Opbouw en indeling Het programmaplan is het onderdeel van de begroting voor de Staten dat is opgebouwd uit zogenoemde programma s. De functionele indeling in de bekende begrotingshoofdstukken is sinds 2004 niet langer verplicht. Dit omdat de begroting vooral een document dient te zijn waarmee Provinciale Staten kunnen sturen. Het is van belang dat het programmaplan Provinciale Staten ondersteunt bij deze taken. Daartoe dient het programmaplan te zijn ingedeeld zoals Provinciale Staten het wensen. In 2003 hebben uw Staten uitspraken gedaan over het in de Programmabegroting te hanteren onderscheid naar programma s en subprogramma s, ook wel thema s genoemd. De indeling naar programma s vindt plaats volgens de meest recente POP+-indeling. Zie deel 4 van de geïntegreerde Programma- en Productenbegroting 2015, paragraaf 2. Overzicht van baten en lasten, pagina 273 en volgende. De indeling van de thema s en de productgroepen is ten opzichte van de Programma- en Productenbegroting 2014 op een enkel onderdeel gewijzigd. Bij programma Bereikbaar Groningen is in verband met de nieuwe beheersituatie vaarweg Lemmer- Delfzijl met ingang van 2014 productgroep 3302 (Beheer en onderhoud hoofdvaarwegen) vervallen en bij paragraaf Bedrijfsvoering productgroep 1703 (Diensten voor derden hoofdvaarwegen) als nieuwe productgroep opgenomen. Ook zijn de namen van productgroepen 3303 en 3306 aangepast op de nieuwe beheersituatie. Inleiding 5

7 Bij programma Karakteristiek Groningen, thema PLG, zijn in het kader van PLG2 drie nieuwe productgroepen geïntroduceerd, te weten 6206 Natuurontwikkeling (PLG), 6207 Natuurbeheer (PLG) en 6208 Landschap (PLG). Dit ter vervanging van productgroep 6203 Natuur (PLG) en 6204 Landschap en cultuurhistorie (PLG). Het programmaplan bestaat uit negen extern gerichte programma s en een overzicht Algemene dekkingsmiddelen. De negen programma s bestaan uit één of meerdere subprogramma s, ook wel thema s genoemd. Om een voorbeeld te geven. Het programma Bestuur is op te delen in de thema s Provinciale Staten, Overige bestuursorganen, Bestuurlijke samenwerking en Communicatie. In principe vindt op themaniveau de autorisatie door uw Staten plaats. In het huidige stramien voor het programmaplan wordt bij elk programma gestart met het vermelden van de maatschappelijk doelen. Daarbij wordt een relatie gelegd met het collegeprogramma Vervolgens worden per thema op het niveau van Provinciale Staten de doelen en het beleidskader beschreven en wordt op het niveau van Gedeputeerde Staten een opsomming gegeven van de bij het betreffende thema behorende productgroepen met een korte omschrijving. In het huidige stramien wordt op verschillende onderdelen gewerkt met twee verschillende kleuren. Deze kleuren geven de verschillende actoren aan (oranje = Provinciale Staten, geel = Gedeputeerde Staten). Na het beschrijven van de doelen en het beleidskader volgt een pagina met kengetallen (themaniveau) en prestatie-indicatoren (productgroepniveau). Dit om bij de Voorjaarsnota en de Integrale Bijstelling te kunnen werken met een digitale monitor waarin deze elementen een plaats hebben gekregen. Daarna worden als eerste de belangrijkste prioriteiten van het komende begrotingsjaar vermeld. Vervolgens worden per productgroep de overige prioriteiten inzichtelijk gemaakt. Hier is vooral het onderscheid tussen de kaderstellende taak van Provinciale Staten en de uitvoerende taak van Gedeputeerde Staten van belang. De belangrijkste prioriteiten moeten worden gezien als kaderstellend en behoren dus tot het domein van uw Staten. De prioriteiten op productgroepniveau zijn vooral uitvoerend en daarmee dus voorbehouden aan ons college. Op deze wijze proberen wij te bewerkstelligen dat wij een begroting opstellen, waaruit duidelijk blijkt welke informatie voor welke actor is. Documenten dienen immers goed aan te sluiten bij de taken en verantwoordelijkheden van de verschillende actoren. De financiële tabel lasten en baten per thema is qua opzet gelijk aan die in de Begroting Bij het uitwerken van de teksten hebben wij het uitgangspunt gehanteerd een onderwerp alleen op te voeren als actueel belangrijk als dit voor uw Staten iets nieuws is dat voor u relevant is in 2015, bijvoorbeeld qua te nemen besluiten. Dit betreft zowel de voorgenomen bezuinigingen, het voorgenomen nieuw beleid als belangrijke ontwikkelingen binnen het bestaande beleid. In principe nemen wij geen zaken op die vertraagd zijn en als gevolg daarvan doorlopen in 2015 en ook geen 'going concern'-zaken die op uitvoering gericht zijn van programma s die al door uw Staten zijn vastgesteld. Deze zijn zo nodig op productgroepniveau benoemd onder het kopje 'Voornaamste (overige) activiteiten'. Hierdoor kan het aantal actueel belangrijke onderwerpen bij zowel de thema s als productgroepen redelijk beperkt blijven. Deel 3. Paragrafen Een ander onderdeel van de geïntegreerde Programma- en Productenbegroting wordt gevormd door een aantal paragrafen. In deze paragrafen worden onderwerpen van belang voor het inzicht in de financiële positie behandeld. De paragrafen bevatten de beleidsuitgangspunten van beheersmatige activiteiten en de lokale heffingen. Via deze paragrafen kunnen de Staten ook hier nadrukkelijk zelf de beleidsuitgangspunten vaststellen. Het gaat bijvoorbeeld om het aangeven van het beleid over het weerstandsvermogen: daarbij geven wij inzicht in het huidige risicoprofiel, welke beheersmaatregelen er worden genomen om de risico s zo beperkt mogelijk te houden en hoe de benodigde weerstandscapaciteit zich verhoudt tot de beschikbare weerstandscapaciteit. Het BBV stelt een aantal paragrafen in zowel de begroting als het jaarverslag verplicht, waarbij de provincies een grote vrijheid hebben bij de invulling ervan. Het BBV schrijft voor, dat de begroting voor de Staten tenminste de volgende paragrafen bevat: weerstandsvermogen en risicobeheersing, financiering, bedrijfsvoering, lokale heffingen, onderhoud kapitaalgoederen, grondbeleid en verbonden partijen. 6 Inleiding

8 Het te voeren grondbeleid is nader uitgewerkt in de vorig jaar gepresenteerde Nota Grondbeleid, Goed Doorgrond. Zie voordracht nr. 40/2013. Evenals in de Begroting 2014 is in de Begroting 2015 weer een paragraaf Duurzaamheid opgenomen. De opzet van deze paragraaf is echter ten opzichte van vorig jaar gewijzigd. In de paragraaf Duurzaamheid van de Begroting 2015 werken we met een matrix duurzame ontwikkeling waarbij per thema wordt aangegeven welke beleidsonderdelen, activiteiten en/of projecten in 2015 een belangrijk onderdeel vormen. Deel 4. Financiële begroting 2015 Financiële problematiek De financiële begroting 2015 en de bijbehorende meerjarenramingen zijn omgeven met de nodige onzekerheden. Deze hebben vooral te maken het te voeren rijksbeleid en in het bijzonder met de mogelijke gevolgen van de voorgenomen decentralisatie van taken van het Rijk naar gemeenten en provincies. Opzet financiële begroting 2015 Het BBV schrijft voor dat de financiële begroting (als onderdeel van de Programmabegroting) bestaat uit twee onderdelen: de uiteenzetting van de financiële positie en het overzicht van de baten en lasten. 1. De uiteenzetting van de financiële positie Gezien het belang van inzicht in de financiële positie, mede met het oog op de continuïteit van de provincie, dient de provincie voldoende aandacht te besteden aan de financiële positie. Samen met het overzicht van baten en lasten is de uiteenzetting van de financiële positie het deel van de begroting dat de basis vormt voor de controle van de rechtmatigheid en het getrouwe beeld van de jaarrekening door de accountant. 2. Het overzicht van baten en lasten Via vaststelling van de begroting autoriseren de Staten het college tot het doen van uitgaven. Gezien het belang van een goed inzicht in baten en lasten is het inzichtelijk de baten en lasten per programma, en in onze situatie met een onderverdeling naar thema, weer te geven in een apart overzicht. Dit overzicht vervult een functie bij de autorisatie van de baten en lasten en dient daarom integraal te zijn, dat wil zeggen moet alle baten en lasten zoals opgenomen in het programmaplan bevatten. Bijlagen geïntegreerde Programma- en Productenbegroting 2015 De bijlagen bij de geïntegreerde Programma- en Productenbegroting 2015 geven nadere informatie over onder meer de formatie met bijbehorende personeelslasten, de financiering, de toerekening van apparaatskosten, de lasten en baten per comptabele functie onderverdeeld naar kosten- en inkomstencategorieën, de gehanteerde uitgangspunten bij het opstellen van de meerjarenramingen, de te verstrekken subsidies en het geraamde EMU-saldo. De bijlagen, die betrekking hebben op de financiering, hebben als peildatum begin april De sindsdien opgetreden ontwikkelingen zullen wij zichtbaar maken in de Integrale Bijstelling Inleiding 7

9 8 Inleiding

10 Deel 1. Geïntegreerde Programma- en Productenbegroting 2015 Begroting 2015 in één oogopslag Begroting 2015 in één oogopslag 9

11 10 Begroting 2015 in één oogopslag

12 1. Begroting 2015 in één oogopslag 1.1. Algemeen De financiën van de provincie komen op een aantal momenten in het jaar uitgebreid aan de orde. In het voorjaar komt allereerst de Jaarrekening aan bod. Daarin geven wij een verantwoording van het in het voorgaande jaar uitgevoerde beleid en de daarvoor gepleegde inzet van financiële middelen. Daarop volgend presenteren wij de Voorjaarsnota waarin het financiële kader voor de komende jaren wordt geschetst en op hoofdlijnen voorstellen worden gedaan voor het in de komende jaren uit te voeren beleid. In het najaar volgt dan de Begroting. Hierin is het totaal aan inkomsten en uitgaven voor het komende jaar vastgelegd en wordt een nadere uitwerking gegeven aan de in de Voorjaarsnota voorgestelde hoofdlijnen van beleid. In de inleiding bij deze Begroting zijn wij nader ingegaan op de opbouw van de Begroting Later in het najaar verschijnt dan nog de Integrale Bijstelling waarin een beeld wordt gegeven van de stand van zaken met betrekking tot de uitvoering van het beleid in het lopende begrotingsjaar Middelen en bestedingen 2015 provincie Groningen In deel 4 van deze begroting zullen wij nader ingaan op de middelen die de provincie Groningen in 2015 naar verwachting ter beschikking staan. In deel 2 van deze begroting besteden wij vooral aandacht aan de beleidsvoornemens per programma en de daarvoor benodigde middeleninzet Middelen 2015 De middelen van de provincie (in 2015 in totaal 325,82 miljoen) komen voor een belangrijk deel van het Rijk (in 2015 naar verwachting circa 43%). Het gaat daarbij om de uitkering uit het Provinciefonds en de rijksbijdragen ten behoeve van specifieke taken, de zogenaamde specifieke uitkeringen. Voor de inkomsten van de provincie kan de volgende onderverdeling worden gehanteerd: 1. uitkering Provinciefonds; 2. specifieke uitkeringen; 3. provinciale belastingen; 4. leges en andere heffingen; 5. bespaarde rente/dividenden; 6. overige inkomsten; 7. reserves Middelen 2015 (bedragen x 1.000,--) Uitkering Provinciefonds 2. Specifieke uitkeringen 3. Opcenten motorrijtuigenbelasting 4. Leges en andere heffingen 5. Bespaarde rente/dividenden 6. Overige baten 7. Reserves ,58% 22,90% 16,10% 0,32% 25,21% 4,91% 9,97% Begroting 2015 in één oogopslag 11

13 In het navolgende worden deze verschillende middelen nader toegelicht. 1. Uitkering Provinciefonds ( 67,06 miljoen, aandeel 20,58%) In 1948 is het Provinciefonds opgericht. De uitkeringen uit dit fonds zijn in principe vrij besteedbaar. De verdeling van de middelen uit dit fonds over de provincies vindt plaats op basis van een wettelijke vastgestelde verdeelsleutel. Die verdeelsleutel is reeds enige malen gewijzigd, voor het laatst in Voor de verdeling van de algemene uitkering uit het Provinciefonds over de provincies worden vanaf 2012 de volgende maatstaven gehanteerd (tussen haakjes het aandeel van de provincie Groningen in %): a. aantal inwoners (3,46%); b. aantal inwoners landelijke gebieden (6,05%); c. aantal jongeren beneden 20 jaar (3,25%); d. gewogen weglengte provinciale wegen (6,82%); e. aantal woonruimten (3,56%); f. oeverlengte (6,20%); g. oppervlakte land (6,91%); h. oppervlakte water (8,05%); i. oppervlakte EHS-groen (3,05%); j. oppervlakte bedrijventerreinen (4,09%); k. aantal inrichtingen gevaarlijke stoffen (8,33%); l. aantal banen totaal (3,10%); m. aantal banen stuwende werkgelegenheid (2,84%); n. aantal inwoners met omgevingsadressendichtheid < (0%); o. groei inwonertal, prognose 2030 ten opzichte van 2009 (5,28%); p. krimp inwonertal, prognose 2030 ten opzichte van 2009 (14,65%); q. vast bedrag per provincie (8,33%). Bij de verdeling van de middelen speelt de factor inwonertallen nog steeds een belangrijke rol. Omdat onze provincie relatief weinig inwoners heeft is het niet verwonderlijk dat onze provincie een niet al te groot aandeel in de totale uitkering uit het Provinciefonds heeft. Naast de bovengenoemde uitgavenmaatstaven kent het Provinciefonds nog een inkomstenmaatstaf, te weten de opbrengst per opcent motorrijtuigenbelasting. Deze is bedoeld om voor elke provincie zoveel mogelijk een gelijkwaardig voorzieningenniveau te kunnen realiseren bij een gelijke belastingscapaciteit (het zogenaamde derde aspiratieniveau). In onderstaande tabel geven wij een samenvatting van de voor 2015 geraamde opbouw van het Provinciefonds en het aandeel van de provincie Groningen daarin. (bedragen x 1 miljoen) Omschrijving 2015 landelijk Groningen Algemene uitkering 277,14 39,735 Decentralisatie-uitkering ontwikkeltaken 390,85 16,136 Overige decentralisatie-uitkeringen 289,26 11,188 Totaal 957,25 67,059 Via het onderdeel Overige decentralisatie-uitkeringen worden in 2015 de uitkeringen ten behoeve van Natuur, restauratie rijksmonumenten, Europese zwemwaterrichtlijn en bestuursovereenkomst Afsluitdijk beschikbaar gesteld. 2. Specifieke uitkeringen ( 74,62 miljoen, aandeel 22,90%) Specifieke uitkeringen, ook wel doeluitkeringen genoemd, worden door de rijksoverheid verstrekt ter (gedeeltelijke) bekostiging van de aan provincies en gemeenten opgelegde taken. Activiteiten waar in 2015 specifieke uitkeringen voor worden ontvangen zijn: beheer en onderhoud Noord-Willemskanaal ( 0,43 miljoen); Brede Doeluitkering infrastructuur en Openbaar Vervoer ( 68,62 miljoen); bijdrage Lauwersmeer/Lauwersoog ( 0,58 miljoen); diensten voor derden - beheer en onderhoud hoofdkanalen ( 4,99 miljoen). 12 Begroting 2015 in één oogopslag

14 3. Provinciale belastingen ( 52,45 miljoen, aandeel 16,10%) De provincies hebben al sinds 1981 de mogelijkheid opcenten te heffen op de hoofdsom van de motorrijtuigenbelasting. De provincies mogen per 1 januari 2014 maximaal 109,1 opcenten heffen. De provincie Groningen heft momenteel 87,1 opcenten. Dat aantal stijgt per 1 januari 2015 naar 88,4. Per 1 januari 2015 zal het maximum aantal te heffen opcenten naar verwachting worden verhoogd naar 110,7. Onder deze heffing vallen per 1 januari 2014 zo n personenauto s en circa motoren. Een deel daarvan is vrijgesteld van de heffing (circa ) en een klein deel (circa 2.200) betaalt 25% van het tarief. Voor personenauto s, die het volledige tarief betalen, varieert de heffing in 2015 (uitgaande van 88,4 opcenten) tussen circa 51,-- en circa 821,-- per jaar (naar rato van het gewicht van het voertuig). Een heffing van 88,4 opcenten met ingang van 1 januari 2015 zal voor onze provincie in 2015 een inkomst betekenen van circa 52,45 miljoen. Zou onze provincie in 2015 het maximum aantal opcenten heffen dan betekent dat een meerinkomst van circa 13,25 miljoen. 4. Leges en andere heffingen ( 1,05 miljoen, aandeel 0,32%) De opbrengst van leges en andere heffingen is in vergelijking met de omvang van de andere inkomstenbronnen van de provincie relatief klein. Het gaat hier bijvoorbeeld om de leges in het kader van de Ontgrondingenwet, de leges Wabo, de grondwaterheffing, haven- en kadegelden, recognities en dergelijke. Voor 2015 wordt de opbrengst van de bovengenoemde heffingen geraamd op circa 1,05 miljoen. 5. Bespaarde rente/dividenden ( 82,15 miljoen, aandeel 25,21%) Betreft onder andere het rentevoordeel wegens aanwending van het eigen vermogen, renteopbrengsten van uitgezette gelden en verstrekte leningen (waaronder de brugleningen Enexis), dividenduitkering wegens deelneming in het aandelenkapitaal van de BNG en Enexis. 6. Overige inkomsten ( 16,01 miljoen, aandeel 4,91%) Deze groep bestaat uit een diversiteit aan inkomsten. Het betreft onder andere bijdragen van derden wegens door de provincie te verrichten werkzaamheden, projectbijdragen van andere overheden, beschikkingen over voorzieningen ter afdekking van bepaalde provinciale uitgaven. 7. Reserves ( 32,49 miljoen, aandeel 9,97%) Een deel van de uitgaven wordt bekostigd uit reserves. Deze reserves zijn geoormerkt voor bestedingen op bepaalde beleidsterreinen en bevatten middelen, die in de loop der tijd voor deze uitgaven apart zijn dan wel worden gezet. Voorbeelden zijn de rentebaten brugleningen en het dividend van Enexis, die worden toegevoegd aan de reserve ESFI (zie onderdeel bespaarde rente/dividenden) en die worden gereserveerd voor onder meer uitgaven met betrekking tot infrastructurele werken, zoals aanleg en reconstructie van wegen. Zodra deze uitgaven in de exploitatie worden opgenomen wordt ter dekking een beroep op de reserve ESFI gedaan. Voor 2015 gaat het bij dit onderdeel om de volgende bijdragen uit de provinciale reserves: - reserve ESFI ten behoeve van recreatieve vaarroutes 2,05 miljoen - reserve ESFI ten behoeve van reservering ringwegen " 0,95 miljoen - reserve ESFI ten behoeve van Investeringsbudget Lauwersmeer/Lauwersoog " 3,00 miljoen - reserve ESFI ten behoeve van Regiovisie Groningen-Assen 2030 " 1,21 miljoen - reserve Leefbaarheid ten behoeve van krimp Eemsdelta " 1,78 miljoen - reserve Overboeking kredieten - convenant bedrijventerreinen " 2,18 miljoen - reserve Overboeking kredieten - Green Deal " 1,77 miljoen - reserve Actieprogramma Werk, Energie, Leefbaarheid " 9,00 miljoen - egalisatiereserve Grondwaterheffing in verband met GIS " 0,01 miljoen - reserve Ontgrondingen in verband met saldo lasten en baten 2015 " 0,04 miljoen - reserve PLG in verband met saldo lasten en baten 2015 " 4,71 miljoen - reserve Provinciale bijdrage bodemsanering programmakosten 2015 " 3,10 miljoen - reserve RSP - Lauwersmeer/Lauwersoog " 0,42 miljoen - reserve RSP - kosten AKP " 0,29 miljoen - reserve AKP " 0,05 miljoen - Algemene reserve - subsidies buiten cultuurnota " 0,13 miljoen - Algemene reserve - aanvulling subsidie Marketing Groningen " 0,09 miljoen - Algemene reserve - herschikking begrotingsruimte " 1,70 miljoen Begroting 2015 in één oogopslag 13

15 Bestedingen Lasten 2015 per programma De bestedingen van de provincie kunnen op vele manieren worden gerubriceerd. Gebruikelijk is een indeling naar beleidsvelden, zoals deze in begroting en rekening worden onderscheiden. In begroting en rekening worden de volgende beleidsterreinen onderscheiden, namelijk: 1. Leven en wonen in Groningen (wonen en leefbaarheid) 2. Ondernemend Groningen (bedrijvigheid) 3. Bereikbaar Groningen (mobiliteit en infrastructuur) 4. Karakteristiek Groningen (natuur en landschap, Programma Landelijk Gebied) 5. Schoon/Veilig Groningen (water, milieu, risicobeleid/veiligheid) 6. Energiek Groningen (energie en klimaat) 7. Gebiedsgericht (POP/gebiedsgericht) 8. Welzijn, sociaal beleid, jeugd, cultuur (sociaal beleid, jeugd, cultuur en media) 9. Bestuur (PS, overige bestuursorganen, bestuurlijke samenwerking, communicatie) P. Bedrijfsvoering (waaronder kwaliteit ambtelijk apparaat, ICT, huisvesting) 0. Algemene dekkingsmiddelen (rentelasten kort geld, reservering voor onvoorziene uitgaven, onverdeelde apparaatskosten). - Stortingen in reserves Bestedingen 2015 (bedragen x 1.000,--) ,33% 8,29% 33,40% 8,46% 5,21% 1,89% 5,49% 5,44% 4,79% 2,21% 8,79% 11,71% 1. Leven en wonen in Groningen 2. Ondernemend Groningen 3. Bereikbaar Groningen 4. Karakteristiek Groningen 5. Schoon/Veilig Groningen 6. Energiek Groningen 7. Gebiedsgericht 8. Welzijn, sociaal beleid, jeugd, cultuur 9. Bestuur Paragraaf bedrijfsvoering 0. Overzicht algemene dekkingsmiddelen Reserves In 2015 zullen de provinciale lasten (exclusief investeringen) naar verwachting in totaal ca. 322,81 miljoen bedragen. Ongeveer 33,40% (circa 107,81 miljoen) daarvan wordt in 2015 besteed op het gebied van verkeer en vervoer. Het gaat daarbij dan met name om het beheer en onderhoud van wegen en waterwegen, bijdragen in de kosten van infrastructurele werken en exploitatiebijdragen OV. 14 Begroting 2015 in één oogopslag

16 Lasten 2015 per categorie De lasten van in totaal 322,81 miljoen bestaan uit de volgende componenten: - personeelskosten (exclusief personele kosten m.b.t. investeringswerken) 49,94 miljoen - overige apparaatskosten (kosten gebouwen, inrichting en apparatuur; exclusief investeringswerken) " 17,51 miljoen - programmakosten (goederen en diensten, subsidies, projectbijdragen) " 183,42 miljoen - kapitaallasten (rente en afschrijvingen) " 31,98 miljoen - overige lasten, waaronder stortingen in voorzieningen " 2,16 miljoen - stortingen in reserves " 37,80 miljoen De personeelskosten inclusief investeringswerken (aanleg wegen en waterwegen) bedragen in 2015 in totaal circa 50,03 miljoen. Van dit bedrag wordt circa 3,14 miljoen toegerekend aan investeringswerken. Het overige deel ad 46,89 miljoen komt ten laste van de exploitatie. Rekening houdend met de nog niet aan programma's toegedeelde apparaatskosten dan resteert er een bedrag van bij benadering 49,94 miljoen. Bij stortingen in de reserves ad 37,80 miljoen gaat het in 2015 op hoofdlijnen om: - bijdrage aan de reserve ESFI 31,28 miljoen - bijdrage aan de reserve RSP " 3,58 miljoen - bijdrage aan de reserve Leefbaarheid krimpgebieden " 0,30 miljoen - bijdrage aan de reserve EHS Zuidlaardermeer - Midden-Groningen " 0,23 miljoen - bijdrage aan de reserve PLG " 0,03 miljoen - bijdrage aan de egalisatiereserve Grondwaterheffing (incl. bespaarde rente) " 0,03 miljoen - bijdrage aan de reserve Provinciale bijdrage bodemsanering " 0,19 miljoen - bijdrage aan de reserve Afkoopsommen kunstwerken Winschoterdiep " 0,36 miljoen - bijdrage aan de reserve AKP " 0,30 miljoen - bijdrage aan de Algemene reserve - risicoafdekking revolverend mkb-fonds " 1,50 miljoen In onderstaand schema zijn de lasten per programma naar de bovengenoemde categorieën ingedeeld. (bedragen x 1.000,--) Omschrijving apparaatskostekostelasten programma- kapitaal- overige bijdrage aan Totaal lasten reserves 1. Leven en wonen in Groningen 3.632, ,0 0,3 0,0 300, ,2 2. Ondernemend Groningen 4.497, , ,8 0, , ,2 3. Bereikbaar Groningen , , ,1 0,0 0, ,2 4. Karakteristiek Groningen 5.432, ,5 0,0 0,0 130, ,3 5. Schoon/Veilig Groningen 6.813, ,6 176,5 149,9 201, ,4 6. Energiek Groningen 2.356, ,8 0,0 0,0 0, ,4 7. Gebiedsgericht 2.012, ,5 0,0 0,0 0, ,5 8. Welzijn, sociaal beleid, jeugd, cultuur 3.915, ,4 135,0 0,0 0, ,1 9. Bestuur , ,2 0,0 0,0 0, ,4 Bedrijfsvoering (incl. hoofdkanalen) 6.954,2 145,6 34,8 0,0 0, ,6 0. Algemene dekkingsmiddelen 4.109,8 511, , ,6 0, ,2 Bijdragen aan reserves 0,0 0,0 0,0 0, , ,6 Totaal , , , , , ,1 Waarvan: - Personeelskosten , ,8 - Materiële apparaatskosten , , , ,0 Begroting 2015 in één oogopslag 15

17 Relatie tussen middelen 2015 en bestedingen 2015 per programma In het navolgende schema hebben wij een relatie gelegd tussen de bestedingen per programma en de herkomst van deze middelen. (bedragen x 1.000,--) Omschrijving Bestedingen De bestedingen worden bekostigd uit: 2015 Specifieke uitkeringen Leges Overige baten Bijdragen uit reserves Algemene middelen 1. Leven en wonen in Groningen ,2 0,0 0, , , ,0 2. Ondernemend Groningen ,2 0,0 0, , , ,5 3. Bereikbaar Groningen , ,5 133, ,6 953, ,7 4. Karakteristiek Groningen ,3 0,0 0, , , ,0 5. Schoon/Veilig Groningen ,4 0,0 917,4 754, , ,6 6. Energiek Groningen 6.105,4 0,0 0,0 0, , ,4 7. Gebiedsgericht ,5 576,1 0,0 178, , ,4 8. Welzijn, sociaal beleid, jeugd, cultuur ,1 0,0 0,0 218,6 132, ,5 9. Bestuur ,4 0,0 0,0 172,4 0, ,0 Bedrijfsvoering (incl. hoofdkanalen) 7.134, ,9 0, ,8 0,0 1,9 0. Algemene dekkingsmiddelen ,2 0,0 0,0 476, , ,4 Bijdragen aan reserves ,6 0, ,6 Totaal , , , , , ,1 Nog in te vullen begrotingsruimte , ,9 Totaal, inclusief begrotingsruimte , , , , , ,0 Waarvan: - Provinciefonds ,0 - Opbrengst opcentenheffing m.r.b ,3 - Rentebaten, dividenden etc ,7 Totaal algemene middelen ,0 In de grafieken op de volgende pagina maken wij bovenstaande cijfers op een andere wijze inzichtelijk. Grafiek herkomst middelen per programma volgens Begroting 2015 Uit deze grafiek blijkt dat met name de bestedingen op het terrein van Bereikbaar Groningen in belangrijke mate worden bekostigd uit de specifieke uitkeringen van het Rijk. Daarentegen worden de bestedingen op het terrein van Ondernemend Groningen, Karakteristiek Groningen, Schoon/Veilig Groningen, Energiek Groningen, Bestuur en de bijdragen aan de reserves grotendeels bekostigd uit de algemene middelen. Deze algemene middelen worden verkregen uit onze uitkering uit het Provinciefonds, de opbrengst opcentenheffing motorrijtuigenbelasting, rentebaten en dividenden. 16 Begroting 2015 in één oogopslag

18 Herkomst middelen 2015 per programma (bedragen x 1.000,--) Algemene middelen Bijdragen uit reserves Overige baten Leges Specifieke uitkeringen Grafiek bestemming middelen 2015 naar programma In deze grafiek is voor de vijf inkomstenbronnen aangegeven aan welk programma ze in 2015 naar verwachting zullen worden besteed. Hieruit blijkt dat de specifieke uitkeringen ( 74,62 miljoen) en de algemene middelen ( 198,64 miljoen) de belangrijkste dekkingsmiddelen zijn voor de bekostiging van de bestedingen op de verschillende beleidsterreinen. Verder komt de begrotingsruimte 2015 van 3,01 miljoen vanuit de algemene middelen. Bestemming middelen 2015 naar programma's (bedragen x 1.000,--) Bijdragen aan reserves 0. Algemene dekkingsmiddelen Bedrijfsvoering (incl. hoofdkanalen) 9. Bestuur Welzijn, sociaal beleid, jeugd, cultuur Gebiedsgericht Energiek Groningen Schoon/Veilig Groningen Karakteristiek Groningen Specifieke uitkeringen Leges Overige baten Bijdragen uit reserves Algemene middelen 3. Bereikbaar Groningen 2. Ondernemend Groningen 1. Leven en wonen in Groningen Begroting 2015 in één oogopslag 17

19 Verdeling specifieke uitkeringen 2015 per programma ( 74,62 miljoen) 0,77% 6,69% 3. Bereikbaar Groningen 7. Gebiedsgericht Bedrijfsvoering (incl. hoofdkanalen) 92,54% Inzet algemene middelen 2015 per programma ( 198,64 miljoen) 3,49% 17,95% 10,98% 13,02% 0,00% 17,84% 1. Leven en wonen in Groningen 2. Ondernemend Groningen 3. Bereikbaar Groningen 4. Karakteristiek Groningen 5. Schoon/Veilig Groningen 6. Energiek Groningen 7. Gebiedsgericht 8. Welzijn, sociaal beleid, jeugd, cultuur 9. Bestuur Bedrijfsvoering (incl. hoofdkanalen) 0. Algemene dekkingsmiddelen Bijdragen aan reserves 7,69% 8,67% 10,36% 1,67% 2,18% 6,15% Restant begrotingsruimte De nog niet ingevulde begrotingsruimte bedraagt voor 2015 circa 3,01 miljoen. De begrotingsruimte bedraagt gemiddeld 3,40 miljoen per jaar. Vooralsnog gaan we in deze collegeperiode in ons financieel beleid uit van een flexibel budget van tenminste 2 miljoen per jaar. Gelet op de onzekerheden met betrekking tot het begrotingsbeeld en de start van een nieuwe collegeperiode in 2015 stellen wij voor nu geen verdere invulling aan deze ruimte te geven. 18 Begroting 2015 in één oogopslag

20 In de onderstaande grafiek hebben wij het verloop van de nog niet ingevulde begrotingsruimte in beeld gebracht. Flexibel budget volgens begroting 2015 (bedragen x 1.000,--) Begroting 2015 in één oogopslag 19

21 Onderstaand geven wij u enkele overzichten van de belangrijkste kerngegevens van onze provincie Kerngegevens begroting 2015 Omschrijving Waarde Lengte provinciale wegen (km) 524 Lengte provinciale fietspaden (km) 226 Lengte provinciale vaarwegen (km) 143 Lengte sloten (km) 579 Bermoppervlakte (ha) 460 Vaste bruggen, viaducten en tunnels 182 Beweegbare bruggen provinciale vaarwegen 47 Sluizen provinciale vaarwegen 7 Bushaltes 498 Verkeersregelinstallaties (GOP + GVT + VRI) 41 Tunnelgemalen 19 Oppervlakte land (ha) per Oppervlakte water (ha) per Aantal inwoners per : waarvan jonger dan waarvan 20 tot en met 64 jaar waarvan 65 jaar en ouder Aantal gemeenten 23 Aantal waterschappen (inclusief Wetterskip Fryslân) 3 Per inwoner in euro s: uitgaven begrotingsruimte langlopende leningen per reserves en voorzieningen per uitkering Provinciefonds opbrengsten opcenten motorrijtuigenbelasting Samenstelling Provinciale Staten De zetelverdeling in Provinciale Staten ziet er sinds mei 2011 als volgt uit: Partij Zetels Partij van de Arbeid (PvdA) 12 Volkspartij voor Vrijheid en Democratie (VVD) 6 Socialistische Partij (SP) 6 Christen Democratisch Appèl (CDA) 5 Democraten 66 (D66) 3 Partij voor de Vrijheid (PVV) 3 ChristenUnie (CU) 3 GroenLinks (GL) 3 Vrij Mandaat 1 Partij voor de Dieren (PvdD) 1 Totaal Begroting 2015 in één oogopslag

22 Deel 2. Geïntegreerde Programma- en Productenbegroting 2015 Programmaplan beschrijving per programma Programmaplan

23 22 Programmaplan

24 INHOUDSOPGAVE Deel 2. Programmaplan Inleiding Leven en wonen in Groningen. 27 Wonen en leefbaarheid Ondernemend Groningen. 35 Bedrijvigheid Bereikbaar Groningen Mobiliteit en Infrastructuur Karakteristiek Groningen.. 61 Natuur en landschap Programma Landelijk Gebied (PLG) Schoon/Veilig Groningen.. 77 Water Milieu 84 Risicobeleid/Veiligheid Energiek Groningen 97 Energie en klimaat Gebiedsgericht. 105 POP/Gebiedsgericht Welzijn, sociaal beleid, jeugd, cultuur Sociaal beleid. 116 Jeugd Cultuur en media Bestuur Provinciale Staten Overige bestuursorganen Bestuurlijke samenwerking Communicatie Overzicht algemene dekkingsmiddelen Algemene dekkingsmiddelen Onvoorziene uitgaven Programmaplan

25 Inleiding In dit deel van de geïntegreerde Programma- en Productenbegroting 2015 wordt bij elk programma en de daarbinnen te onderscheiden thema's een beschrijving gegeven van het voorgenomen beleid aan de hand van de vragen: Wat willen wij bereiken (beleid en doelen op termijn)? Wanneer (wanneer gereed)? Wat gaan we daarvoor doen (activiteiten/resultaten)? Wat mag het kosten (middelen)? De totale begroting van lasten en baten heeft in 2015 een geraamde omvang van ongeveer ,--. Een belangrijk deel van deze middelen is vastgelegd voor uitgaven binnen de verschillende programma's. In 2015 verwachten wij bij volledige realisering van de vanaf 2011 lopende bezuinigingen en de maatregelen in de Voorjaarsnota 2013 en 2014 een begrotingsruimte van circa 3,01 miljoen. Doordat de omvang van de in 2010 vastgestelde bezuinigingen geleidelijk aan oploopt van circa 7,1 miljoen in 2011 naar bijna 34 miljoen in 2015 en in de Voorjaarsnota 2013 en 2014 (bezuinigings)maatregelen zijn doorgevoerd kan het hoofd worden geboden aan de financiële gevolgen van eerder vastgestelde rijksbezuinigingen op het Provinciefonds en is er enige ruimte voor nieuw beleid. Dit nieuw beleid is voor een belangrijk deel vastgelegd in de Voorjaarsnota Rekening houdend met dit nieuwe beleid varieert de omvang van het flexibel budget in de periode volgens de huidige inzichten tussen circa 3,4 miljoen in 2016 en circa 3,7 miljoen in In de volgende grafiek komt de ontwikkeling van de begrotingsruimte tot uitdrukking. Financieel perspectief (bedragen x 1.000,--) VJN2014 BG In deel 4 van de Begroting 2015 gaan wij nader in op de herkomst en bestedingen van de provinciale middelen. 24 Programmaplan

26 In onderstaande grafieken hebben wij inzichtelijk gemaakt, waar de provinciale middelen in 2015 in hoofdlijnen vandaan komen en hoe deze middelen naar verwachting aan de verschillende programma's zullen worden besteed. Op die manier krijgt u een globaal beeld van de onderlinge verhoudingen bij de inzet van provinciale middelen per programma in Het aandeel van de specifieke uitkeringen is met ingang van 2015 fors gedaald door de decentralisatie van de Jeugdzorg naar de gemeenten. De percentages in deze grafiek wijken licht af van die in de provinciale informatiepagina over de Begroting 2015, omdat in bovenstaande grafiek het begrotingssaldo 2015 van circa 3,01 miljoen niet is meegeteld bij het totaal van de uitgaven voor 2015 (bij het onderdeel algemene dekkingsmiddelen). Programmaplan

27 Het aandeel van het programma Welzijn, sociaal beleid, jeugd, cultuur is met ingang van 2015 fors afgenomen doordat de taak met betrekking tot de Jeugdzorg per 1 januari 2015 wordt gedecentraliseerd naar de gemeenten. In meerjarig perspectief en in absolute zin ziet de onderlinge verhouding er als volgt uit Bestedingen (bedragen x 1 miljoen) Leven en wonen in Groningen 2. Ondernemend Groningen 3. Bereikbaar Groningen 4. Karakteristiek Groningen 5. Schoon/Veilig Groningen 6. Energiek Groningen 7. Gebiedsgericht 8. Welzijn, sociaal beleid, jeugd, cultuur 9. Bestuur Paragraaf bedrijfsvoering 0. Overzicht algemene dekkingsmiddelen Reserves 26 Programmaplan

28 1. Leven en wonen in Groningen Inleiding Het programma Leven en wonen in Groningen bestaat uit het thema Wonen en leefbaarheid. Wij werken aan een aantrekkelijke woon-, werk- en leefomgeving. Bij de ruimtelijke ordening en ontwikkeling van onze provincie streven wij naar een duurzame ruimtelijke kwaliteit. Concreet is hierover in het collegeprogramma het volgende opgenomen: Wij willen de kwaliteit en bereikbaarheid van voorzieningen op peil brengen en houden. Duurzaamheid en leefbaarheid zijn gebaat bij de versterking van de groene en blauwe ruimtelijke kwaliteit. Dit betekent voor ons bij gebiedsopgaven een integrale aanpak van landschap, landschapselementen, water, energie en landbouw. We willen een balans tussen enerzijds beschermen en anderzijds economische ontwikkeling. In de economische kerngebieden (Regio Groningen-Assen, in de Eemsdelta, in Hoogezand, Winschoten, Stadskanaal en Veendam) bieden we veel ruimte aan wonen en bedrijvigheid. In het landelijk gebied zijn we daarin terughoudend. De woningbouwprogrammering wordt kwantitatief en kwalitatief regionaal afgestemd. Leven en wonen in Groningen 27

29 Wonen en leefbaarheid Doelen en beleidskader Doel van het beleid: Het realiseren van een aantrekkelijke woon-, werk- en leefomgeving met een duurzame ruimtelijke kwaliteit. Beleidskader: Provinciaal Omgevingsplan en Provinciale Omgevingsverordening Beleidskader Stedelijke Vernieuwing Nota Ruimte voor daadkracht PS Productgroep 9101 Ruimtelijke ontwikkeling Ontwikkelen van strategisch ruimtelijk beleid Handhaven en versterken van kernkarakteristieken van de provincie GS Productgroep 9102 Realisatie ruimtelijk beleid Inzet van bestuurlijke en proactieve juridische sturingsinstrumenten ter realisering van ruimtelijk beleid Toezien dat provinciale ruimtelijke belangen worden geborgd in bestemmingsplannnen en andere ruimtelijke plannen en besluiten van gemeenten Voorbereiden en vaststellen provinciale inpassingsplannen Productgroep 9201 Wonen Doorslaggevende rol bij het opvangen van de gevolgen van de bevolkingsdaling Toezien dat gemeenten voldoen aan hun taakstellingen huisvesting vergunninghouders Activeren en ondersteunen plannen van inwoners voor de bijdrage aan de leefbaarheid Doorslaggevende rol bij totstandbrenging van samenwerking tussen partijen in het kader van leefbaarheid Waar nodig faciliteren dat woon- en leefbaarheidsplannen voor de krimpgebieden met urgentie worden uitgevoerd Initiëren en doorslag geven bij samenwerking tussen drie Topkrimpgebieden in Nederland en anticipeergebieden Initiëren dat krimpproblematiek bij Tweede Kamer en ministers volwaardig meegewogen wordt bij maatregelen en te ontwikkelen beleid 28 Leven en wonen in Groningen

30 Kengetallen en prestatie-indicatoren Kengetallen thema Gerealiseerd Omschrijving kengetal Bron Waardering van de Groningers van de kwaliteit van de leefomgeving Groninger Panel Prestatie-indicatoren productgroepen (incl. procesindicatoren) Gerealiseerd Streefwaarden Productgroep Omschrijving prestatie-indicator Bron Alle 23 gemeenten halen hun halfjaarlijkse Huisvestingswet artikel 60b taakstelling huisvesting vergunninghouders 2 e halfjaar: 20 gemeenten 1 e halfjaar: 20 gemeenten 2 e halfjaar: 22 gemeenten 1 e halfjaar: 23 gemeenten 2 e halfjaar: 23 gemeenten cf cf cf Leven en wonen in Groningen 29

31 Actueel belangrijke onderwerpen N.v.t. 30 Leven en wonen in Groningen

32 Overige actuele ontwikkelingen en voornaamste activiteiten Ruimtelijke ontwikkeling (productgroep 9101) Voornaamste activiteiten Resultaten/activiteiten Ontwikkelen van strategisch ruimtelijke beleid: in planjaar 2015 Nederlands-Duitse commissie voor de Ruimtelijke Ordening, subcommissie Noord: door middel van opgebouwd netwerk vroegtijdig de provinciale RO-belangen inbrengen in beleidsontwikkeling van Duitse overheden; afronding herziening van het grensoverschrijdend Ruimtelijk Ontwikkelingsconcept. Handhaven en versterken van de kernkarakteristieken van de provincie Groningen: afronden kwaliteitskaart en -gids voor het doorontwikkelen van de kernkarakteristieken; uitdragen ambassadeurschap voor ruimtelijke kwaliteit met name door excursie voor gemeentebestuurders; overdracht bouwblok-op-maatmethode tot 2 ha met aflopende middelen aan Libau; voeren keukentafelgesprekken over plannen voor agrarische schaalvergroting met een bouwblok boven 2 ha; begeleiding van grote ruimtelijke ingrepen op het vlak van ruimtelijke kwaliteit: - advisering over optimale ruimtelijke inpassing van de provinciale energieopgaven bijv. de windparken N33, Delfzijl en Eemshaven; - landschappelijke inpassing bouw datacenter bij de Eemshaven. advisering over optimale inpassing van infrastructurele projecten (wegen, kanalen, kunstwerken, fietspaden, spoorwegen etc.) in het landschap of het stedelijk gebied zoals Zuidelijke Ringweg en stationsgebied Groningen. Realisatie ruimtelijk beleid (productgroep 9102) Voornaamste activiteiten Resultaten/activiteiten Inzet van bestuurlijke en proactieve juridische sturingsinstrumenten ter in planjaar 2015 realisering van het ruimtelijk beleid: voor zover noodzakelijk het herzien van bestuursovereenkomsten over de regeling van agrarische ontwikkelingen in bestemmingsplannen; het herzien van de POV ter uitvoering van het ruimtelijke beleid in de Omgevingsvisie. Toezien dat provinciale ruimtelijke belangen worden geborgd in bestemmingsplannen, andere ruimtelijke plannen en omgevingsvergunningen van gemeenten: kennisoverdracht en samenwerking 1. samen met de VGG themabijeenkomsten houden waarin kennis wordt uitgewisseld over actuele onderwerpen; 2. bijdragen aan de actualisering van bestemmingsplannen voor de Eemshaven en voor het industriegebied Oosterhorn; op aanvraag nemen van uitvoeringsbesluiten op grond van de Omgevingsverordening (ontheffing, verklaring van geen bedenkingen, wijziging grens buitengebied, doen van principe-uitspraken, vaststellen nadere regels); het voeren van overleg, zo nodig gevolgd door het indienen van een zienswijze, instellen van beroep, het geven van een reactieve aanwijzing en verzoeken om bestuursrechtelijke handhaving. Leven en wonen in Groningen 31

33 Wonen (productgroep 9201) Voornaamste activiteiten Resultaten/activiteiten in planjaar 2015 Monitoren (in samenwerking met derden) bevolking, woningbouw en transformatie woningvoorraad per regio en gemeente: - regionale woningmarktmonitor Oost-Groningen; - regionale woon- en leefbaarheidsmonitor Eemsdelta; - monitor woningbouw Groningen-Assen. Uitvoeren nota 'Ruimte voor daadkracht': Implementatie van de woon- en leefbaarheidsplannen die zijn opgesteld in de 3 krimpregio's met verschillende partijen onder meer de gemeenten, woningcorporaties, onderwijs- en zorginstellingen etc. Hiermee leveren wij een bijdrage aan de leefbaarheid van de krimpgebieden in onze provincie. Het gaat hierbij om: - het op gang komen en uitbouwen van omvangrijke krimp-sloopplannen; - grootscheepse renovatie van de woningvoorraad; - het verminderen van de winkeloppervlakte en het compacter maken van winkelgebieden in stedelijke centra; - het verwezenlijken van gecombineerde anderhalvelijns zorgcentra; - het combineren van voorzieningen; - het opzetten van een omvangrijk programma om de achteruitgang van de particuliere woonvoorraad te voorkomen. Over de voorgang zullen we rapporteren. Activeren en ondersteunen van innovatieve (burger)initiatieven van inwoners en regionale en lokale partijen ten behoeve van leefbaarheid in de krimpregio's. Activeren en ondersteunen van de ca. 10 lopende Groningse experimenten met betrekking tot verbetering van de particuliere woningvoorraad. Dit leidt tot de volgende resultaten: - een bruikbare set Gronings gereedschap voor de aanpak van de problemen in de particuliere voorraad; - afspraken over een Investeringsfonds; - een grote coalitie van betrokkenen met breed gedragen besef van omvang en ernst van de problematiek en bereidheid om aan de oplossingen bij te dragen. We maken de stand op van de samenwerking met het Rijk, zoals we die hebben vastgelegd in het convenant 'Groningen op koers'. De samenwerking met de andere krimpprovincies en de gezamenlijke lobby richting het Rijk worden voortgezet. Hierbij kan het gaan om aandacht voor knellende wet- en regelgeving. De inzet is om het Rijk te vragen om experimenteel en tijdelijk de drie topkrimpprovincies ontheffing te verlenen van knellende regels, bijvoorbeeld bij de zorgsector, zowel bij het goed bedienen van de vraag als bij het oplossen van het overaanbod aan zorgvastgoed. 32 Leven en wonen in Groningen

34 Tabel 1.1. Lasten en baten programma Leven en wonen in Groningen, thema Wonen en leefbaarheid (bedragen in duizenden euro's) LASTEN rekening begroting begroting meerjarenraming na 2015 wijziging Productgroepen 9101 Ruimtelijke ontwikkeling Realisatie ruimtelijk beleid Wonen Totaal lasten BATEN rekening 2013 (bedragen in duizenden euro's) begroting begroting meerjarenraming 2014 na wijziging Productgroepen 9101 Ruimtelijke ontwikkeling Realisatie ruimtelijk beleid Wonen Totaal baten Saldo thema Wonen en leefbaarheid Toelichting ramingen LASTEN 9101: Apparaatskosten Bouwheerschap Bouwblok-op-maatmethode GREX Blauwestad Overige bijdragen Kapitaallasten : Apparaatskosten Diverse bijdragen : Apparaatskosten ISV3 (via Provinciefonds) Collectief Particulier Opdrachtgeverschap (CPO) 53 Leefbaarheid krimpgebieden Leefbaarheid niet-krimpgebieden 556 Overige bijdragen BATEN 9101: Diverse baten Blauwestad GREX Blauwestad : ISV Leven en wonen in Groningen 33

35 TOELICHTING BIJZONDERHEDEN 9101-lasten Nieuw beleid Bouwblok-op-maatmethode loopt tot en met Dit is inclusief de voorgenomen bezuinigingen in het kader van de Voorjaarsnota Op basis van de GREX2014 Blauwestad hebben wij de raming van lasten en baten voor 2014 en 2015 bepaald. In de Voorjaarsnota 2015 komen wij met (nieuwe) ramingen voor 2015 en lasten De bijdrage ISV3 via het Provinciefonds loopt tot en met De budgetten zijn daarom eveneens tot en met 2014 beschikbaar. Daardoor nemen de middelen voor leefbaarheid krimpgebieden van 2014 op 2015 navenant af. In het kader van nieuw beleid Leefbaarheid niet krimpgebieden zijn er alleen nog in 2014 middelen beschikbaar. 34 Leven en wonen in Groningen

36 2. Ondernemend Groningen Inleiding Het programma Ondernemend Groningen bestaat uit het thema Bedrijvigheid. Dit programma richt zich op een versterkte duurzame groei van economie en werkgelegenheid in combinatie met behoud en versterking van de fysieke omgeving. Hierbij gaat het o.a. om een optimaal vestigingsklimaat voor bedrijven met een goede kennisinfrastructuur, innovatiemogelijkheden, een goed functionerende arbeidsmarkt en een goede bereikbaarheid. Centrale thema's hierbij zijn werk, energie, healthy ageing en bio based economy. Tevens willen wij samen met andere partijen investeren in de arbeidsmarktkansen voor jongeren. Concreet is hierover in het collegeprogramma incl. addendum het volgende opgenomen: Naast het handhaven van de speerpuntsectoren in het provinciaal economisch beleid, zetten we in op de drie topgebieden Energie, Life Sciences/Healthy Ageing en Biobased Economy. We willen zowel voor bestaande bedrijven als voor nieuwe bedrijven aantrekkelijker voorwaarden creëren om zich hier te vestigen: een uitstekende ICT-, onderwijs- en verkeersinfrastructuur en een goed leefklimaat. Voor de versterking van de toeristische infrastructuur maken we extra middelen vrij. Het versterken van de kenniseconomie, door samenwerking tussen Groninger bedrijven en kennisinstellingen te stimuleren, vinden wij belangrijk. Wij zien kansen in een gemeenschappelijke promotie van Groningen als vestigingsplaats voor bedrijven. Meer Groningers moeten werk krijgen door arbeidsmarkt en opleiding nog beter op elkaar af te stemmen. We willen participatiemogelijkheden van jongeren op de arbeidsmarkt vergroten. We zien dit als een prioriteit in ons bestaande arbeidsmarktbeleid. Ondernemend Groningen 35