HSN Project De Speling Genk De drijvende kracht van boeken in een taalbeleidsproject

Transcriptie

1 HSN 2012 Project De Speling Genk De drijvende kracht van boeken in een taalbeleidsproject

2 DOEL VAN DEZE PRESENTATIE inzicht in de werkende factoren van een geslaagd taalbeleidsproject inzicht in het realiseren van een krachtige taalleeromgeving door het werken met boeken ideeën en praktijkvoorbeelden meegeven waar jullie mee aan de slag kunnen

3 HET PROJECT DE START project loopt sinds september 2008 rond Taal en Diversiteit in de Scholengemeenschap De Speling in Genk doel = verbeteren van de mondelinge taalvaardigheid van kleuters. Daartoe wordt de nadruk gelegd op het realiseren van een krachtige taalleeromgeving en het omgaan met de aanwezige diversiteit in de klas hoe? via opleiding schoolinterne coaches die op hun beurt teams en individuele leerkrachten begeleiden, en door het betrekken van verschillende actoren

4 HET PROJECT SCHOOLJAAR doel = verbeteren van de mondelinge taalvaardigheid en het versterken van de geletterde ontwikkeling van kleuters en kinderen in het eerste leerjaar. Daartoe wordt de nadruk gelegd op het realiseren van een krachtige taalleeromgeving en het omgaan met de aanwezige diversiteit in de klas hoe? via opleiding schoolinterne coaches die op hun beurt teams en individuele leerkrachten begeleiden, en door het betrekken van verschillende actoren + inzetten op het realiseren van een krachtig taalbeleid voor de hele school

5 Taalbeleid? Taalbeleid is de structurele en strategische poging van een schoolteam om de onderwijspraktijk aan te passen aan de taalleerbehoeften van de leerlingen met het oog op het bevorderen van hun algehele ontwikkeling en het verbeteren van hun onderwijsresultaten.

6 Geletterdheid? Geletterdheid is de kennis en vaardigheid die nodig is om via schriftelijke communicatie te communiceren en informatie te verwerken, de vaardigheid om met numerieke en grafische gegevens om te gaan en de vaardigheid voor het gebruik van ICT. (Van den Branden, 2010, p.46)

7 Een krachtige geletterde omgeving

8 Acties op de scholen ACTIES taal de hele dag AANTAL SCHOLEN IIIIII kringgesprek in kleine kring Onthaal interactief vertellen herhaald vertellen Verteltafel Meespelen Kindvolgsysteem hoeken verrijken IIIIII IIIIII IIIIII IIIIIIIIIII IIIIIIII IIIIIIIIIII IIIII IIIII

9 De populariteit van acties met boeken fysiek tastbaar Fullan (2008): the meaning of educational change = om op leerlingniveau echt winst te boeken moeten doelen op leerkracht- en schoolniveau aansturen op: verandering van materialen- en bronnengebruik verandering van overtuigingen verandering van praktijken ondersteuning op mentaal, inhoudelijk en praktisch vlak

10 De populariteit van acties met boeken Leraren zijn pas in staat nieuwe ideeën in te voeren als er wordt uitgegaan van hun competentie, motivatie en betrokkenheid (Meijer en Stevens, 1997). Aspecten die motivatie voor verandering positief beïnvloeden Ik weet wat ik concreet wil leren en zie de betekenis ervan in. Ik geloof dat ik de nodige kennis, ervaring en vaardigheden heb. Ik voel me gerespecteerd als persoon door mijn omgeving. Ik ontvang de nodige hulp en ondersteuning. Ik heb een goed zicht op de vooruitgang en op de resultaten. Ik krijg erkenning.

11 INHOUDELIJKE BOUWSTENEN Doctoraatsonderzoek Machteld Verhelst (2001) op natuurlijke wijze veel en begrijpelijk taalaanbod motivatie met kennis van de wereld (actie) interactie

12 INHOUDELIJKE BOUWSTENEN Doctoraatsonderzoek Koen van Gorp (2010): WO-onderwijs (DNA-taak) Center for Research on Education, Diversity and Excellence vergelijkend onderzoek van aanpakken die tot succesvol leren hebben geleid Review naar indicatoren voor het maximaliseren van leerprestaties, leerwinst en welbevinden op basisscholen (Bieke Defraine e.a.)

13 KRACHTIGE (TAAL)LEEROMGEVING positieve, veilige en rijke omgeving betekenisvolle taken ondersteuning door interactie

14 Thema 'Ik shop'

15 Thema 'Ik shop' Het beste boodschappenboek Het beste boodschappenboek is op internet be-schikbaar als luisterboek (Nederlandse vertelstem). Een belletje geeft aan wanneer je de pagina moet omslaan. luisterprentenboeken.nl/201 2/02/28/het-besteboodschappenboek/

16 KRACHTIGE (TAAL)LEEROMGEVING positieve, veilige en rijke omgeving

17 10 vuistregels voor de Nederlandstalige school in een meertalige context

18 10 vuistregels 1. Het team maakt het onderwijs Nederlands uitdagend en zinvol. 2. Het team laat het gebruik van de eigen taal toe op de speelplaats. 3. De leerkracht maakt positieve opmerkingen over andere talen dan het Nederlands en reageert positief op het gebruik ervan. 4. De leerkracht laat toe dat de leerlingen tijdens groepswerk in een andere taal dan het Nederlands overleggen. 5. De leerkracht gebruikt het vertalen van een Nederlands woord in een andere taal als een woordleerstrategie.

19 10 vuistregels 6. De leerkracht benut de meertaligheid in zijn klas in de lessen taalbeschouwing. 7. De leerlingen gebruiken materiaal in een andere taal dan het Nederlands als bron voor leren. 8. De leerkrachten denken bewust met de kinderen en de ouders na over de rijkdom van meertaligheid. 9. Het team gebruikt de thuistaal om de communicatie met de ouders te bevorderen en/of maakt de communicatie in het Nederlands zo duidelijk mogelijk. 10. Het team respecteert de taalkeuze van de ouders.

20 Taalbeschouwing

21 VEILIG, POSITIEF EN RIJK KLIMAAT Inzetten van thuistaal meertalige boekjes in de boekenhoek woordenspin bij het thema van het boek in meerdere talen (met visuele ondersteuning) positief reageren wanneer de kinderen iets in de thuistaal over een boekje zeggen BETEKENISVOLLE TAKEN pre-teaching in thuistaal: laat kinderen in hun thuistaal over prenten van een boek vertellen voor ze het verhaal beluisteren in het Nederlands hervertellen in thuistaal herbeluisteren en herbekijken in thuistaal (bijvoorbeeld fundels) kinderen maken prenten bij het verhaal en mogen daar woorden/zinnen bijschrijven in Nederlands en/of thuistaal

22 ONDERSTEUNING DOOR INTERACTIE Inzetten van thuistaal kringgesprek over inhoud van een boek in thuistaal discussiëren in de thuistaal over de inhoud van een boek, tekst of taak geïsoleerde woorden in de thuistaal gebruiken om het begrijpen van het verhaal of de tekst te stimuleren

23 Inzetten van meertalige ouders boekjes vertellen in thuistaal ouders uitnodigen om boekjes in de thuistaal mee te brengen ouders uitnodigen om een verhaal te komen hervertellen in de thuistaal

24 Inrichting boekenhoek

25 KRACHTIGE (TAAL)LEEROMGEVING positieve, veilige en rijke omgeving betekenisvolle taken

26 1. Doelenbewustzijn maatstaf voorkomen valkuilen bepalend voor de af te leggen leerweg start van het taalbeleidsplan aanvangsniveau leerling af te leggen leerweg doelen

27 Het doel van het werken met boeken geletterdheid bevorderen Geletterdheid is de kennis en vaardigheid die nodig is om via schriftelijke communicatie te communiceren en informatie te verwerken, de vaardigheid om met numerieke en grafische gegevens om te gaan en de vaardigheid voor het gebruik van ICT. (Van den Branden, 2010, p.46) leesvaardigheid stimuleren LEESVAARDIGHEID = BL x TL (x Lp)

28 Technisch lezen ontwikkeling van geletterdheid vóór en bij aanvang van het formeel leesonderwijs technische vaardigheden zin in lezen en schrijven relatie tussen gesproken en geschreven woord compenserend en zorgverbredend: aanbod aan teksten die 'te moeilijk' zijn zelf te lezen

29 Begrijpend lezen Begrijpend luisteren Begrijpend lezen lager kleuter Leerkracht brengt aan Leerling past toe Bewust of onbewust

30 Leesplezier VOORLEZEN IS DE MOTOR VAN HET LEESPLEZIER EN DE LEESBELEVING (Walta, 1998) Het belang van leesbevordering blijkt uit een wereldwijd onderzoek onder gezinnen. Kinderen die opgroeien in een huis met meer dan 500 boeken, volgen gemiddeld drie jaar langer onderwijs! Ook heeft een kind van ouders met veel boeken, bijna 20% meer kans om de universiteit af te maken. Een kind in een huis met 25 boeken gaat twee jaar langer naar school. Stichting Lezen Vlaanderen waarschuwt in een artikel op haar website wel dat een stapel boeken in huis niet genoeg is: Het emotionele aspect van boeken lezen is heel belangrijk. Door samen te lezen, creëer je een geborgen sfeer. Elke avond een verhaaltje voorlezen biedt structuur aan kinderen, wat heel belangrijk is voor hun ontwikkeling.

31 Nog veel meer doelen... inzicht opbouwen in verhaalstructuren en tekstsoorten vertouwdheid met geschreven taal "Meteen pakte Wendy's mama haar breinaalden. Haar ogen glunderden. Wendy keek stilletjes toe hoe eerst de ene mouw en even later de andere op degrond dwarrelde."

32 Nog veel meer doelen... ontdekken wat je (later) allemaal zelf zou kunnen lezen literaire competentie: een lezer is literair competent als hij/zij wegwijs is in het brede aanbod van boeken en organisaties kennis heeft van kenmerken van literaire teksten en daarmee waardering kan opbrengen voor die teksten die waardering beargumenteerd kan formuleren

33 boekpromotie leesbevordering Nog veel meer doelen...

34 Nog veel meer doelen... uitbreiding van de mondelinge taalvaardigheid, bijvoorbeeld woordenschat Sociaal-emotioneel herkenning exploreren en verwerken van emoties samen genieten

35 Nog veel meer doelen... uitbreiding van kennis van de wereld omgaan met diversiteit: de wereld door een andere bril bekijken, cultuuroverdracht inleven in mensen en situaties

36 Nog veel meer doelen... leren om fantasie te gebruiken, stimuleren van creativiteit vrije interpretatie en verbeelding aan de macht betere concentratie, training van de hersenen

37 2. Herhaald en interactief voorlezen

38 Herhaald en interactief voorlezen kamishibai voorlezen/vertellen aan jongere kinderen uitstapmethodiek themaweek verhalencyclus verteltas...

39 Herhaald en interactief voorlezen

40 3. Inhoud van boekjes verwerken 50,0% 45,0% 43,0% 40,0% 35,0% 30,0% 29,1% 25,0% 22,8% 20,0% 15,0% 10,0% 5,0%,0% 3,8% 1,3%,0% 1 [helemaal niet] [in sterke mate] 6 [weet niet] 101 [schoolcode] * 425A Ik zorg ervoor dat kleuters mogelijkheden krijgen om over de inhoud van boekjes te praten en de inhoud ervan creatief te verwerken. Dit doe ik RESULTATEN VAN GOK-LEERLINGEN ZIJN HOGER IN KLASSEN WAAR LEERKRACHTEN HIEROP INZETTEN

41 Inhoud verwerken 1. Wat maakt een boek moeilijk? Waar gaat het over? Wat is de inhoud? 2. Hoe zorg ik voor activiteiten die de inhoud verduidelijken? Welke context ga je aanbieden opdat de kinderen het begrijpen?

42 Boeken: meer dan prenten! Oma Kat heeft een lekkere appeltaart gebakken. De hele familie Kat geniet ervan maar er is nog een stuk over. Wanneer alle katten een dutje doen, duikt de familie Muis op. Zij ruiken de appeltaart en genieten van het laatste stuk. Alleen wat kruimels blijven over. Wanneer de muizen een dutje doen, verschijnt de familie Mier. Die zijn dolgelukkig met de overgebleven kruimels. En wanneer oma Kat opnieuw zin krijgt om een taart de bakken, juichen de katten, de muizen en de mieren. En ze helpen allemaal mee

43 Betekenisvolle activiteiten het begrip van het verhaal verdiepen (vb. kringgesprek, nieuw einde bedenken, uitstapmethodiek...)

44 Betekenisvolle activiteiten inhoud van het boek creatief verwerken (vb. verteltafel, dramatiseren, bewegingsverhaal...)

45 Betekenisvolle activiteit: vooraf

46 Varkentje Jan /nieuwsbrief_02_prikkelende_boeken.pdf

47 KRACHTIGE (TAAL)LEEROMGEVING positieve, veilige en rijke omgeving betekenisvolle taken ondersteuning door interactie

48 1. Werken in kleine groepen verschuiving van klassikaal werken naar werken in kleine groepen, en zelfs naar éénéén interactie, bijvoorbeeld (her)vertellen in kleine groep kringgesprekken over onderwerp van een boek in kleine kring praten over (inhoud van) boeken in de boekenhoek

49 Interactiestijl leerkrachtstijl interactiestijl taaltypes: 1. de regisseur 2. de tester 3. de entertainer 4. de helper 5. het drukke baasje 6. de toeschouwer 7. de participant

50 PRAKTIJKVOORBEELD: ZOEPERMAN

51 Praktijkvoorbeeld Zoeperman positieve, veilige en rijke omgeving betekenisvolle taken ondersteuning door interactie

52 Praktijkvoorbeeld Zoeperman

53 TAALBELEID nood aan evaluatie-instrumenten op leerlingen leerkrachtniveau mondelinge vaardigheden KOBI-TV SALTO CITO toets derde leerjaar MILOS kijkwijzer krachtige leeromgeving

54 Evaluatie geletterdheid Geletterdheid G-screen G-scan

55 Waarom succesvol project? DE KRACHT VAN COACHING inhoudelijk, praktisch, mentaal DE KRACHT VAN EEN GEZAMENLIJK KADER/MODEL DE KRACHT VAN SCHOLEN GEBRUIKEN DE KRACHT VAN WERKEN OP VERSCHILLENDE NIVEAUS DE KRACHT VAN DOELGERICHT STAPSGEWIJS CREËREN VAN SUCCESERVARINGEN DE KRACHT VAN LANGETERMIJN...

56 onderzoek HET VERVOLG... met resultaten op schoolniveau en resultaten op scholengemeenschapniveau uitbreiding naar de hele lagere school focus houden op mondelinge vaardigheden maar met verdere uitbreiding geletterheid coaches voor de lagere school scholen ondersteunen in uitbouw van taalbeleid

57 Contactgegevens Loman Jozefien Centrum voor Taal en Onderwijs Blijde Inkomststraat 7 bus Leuven 016/ Fien.Loman@arts.kuleuven.be