De impact van de bovenbestuurlijke beslissingen op de lokale fiscaliteit in Vlaanderen : deelpaper 8

Transcriptie

1 Steunpunt Beleidsrelevant Onderzoek Bestuurlijke Organisatie Vlaanderen Spoor fiscaliteit De impact van de bovenbestuurlijke beslissingen op de lokale fiscaliteit in Vlaanderen : deelpaper 8 De impact van de politiehervorming op de lokale financiën (Voorlopige versie: mag niet verspreid worden buiten het steunpunt BOV) (Alle commentaar is welkom bij stijn.goeminne@hogent.be) Spoor Fiscaliteit - Hogeschool Gent Carine Smolders & Stijn Goeminne ABSTRACT Deze paper is de achtste van een reeks documenten waarin het onderzoek naar de bovenbestuurlijke effecten op de lokale fiscaliteit centraal staan. Deze bijdrage illustreert één van de bovenbestuurlijke beslissingen die in de schatting van de tarieven en tariefveranderingen zal meegenomen worden. Na een inhoudelijke toelichting van de politiehervorming, wordt nagegaan of gemeenten al dan niet financieel zwaarder worden belast sinds de politiehervorming. We gaan na of de criminaliteitsgraad, het OBV, het aantal inwoners, de bevolkingsdichtheid, het aantal gemeenten, de provinciale ligging en tenslotte de indeling volgens de Dessoy-typologie bepaalde verschillen in de uiteindelijke netto-last van de gemeenten wat betreft de lokale veiligheid bloot leggen. In een laatste onderdeel worden regressievergelijkingen opgesteld die de samenstelling van die netto-last verklaren.

2

3 Deelpaper 8 Inhoudsopgave Inhoudsopgave... 3 Lijst van grafieken... 4 Lijst van tabellen Inleiding Schetsing politiehervorming Toelichting bij de data-analyse Gemiddelde werkingssaldo Analyse van de gemiddelden Relatie met de tarieven Tariefhoogte Tariefaanpassing Bepalende kenmerken Criminaliteitsgraad Objectief Belastingvermogen Aantal inwoners Bevolkingsdichtheid Aantal gemeenten in de politiezone Provinciale ligging Dessoy Schatting van het werkingssaldo per capita Algemeen Statistische gegevens regressie werkingssaldo per capita 2000, 2001 en Regressievergelijkingen Filtering datareeksen Onafhankelijke variabelen Regressie-vergelijkingen Beschrijving coëfficiënten onafhankelijke variabelen Criminaliteitsgraad Werkloosheidsgraad Objectief Belastingvermogen Totale uitgaven per capita Dividendontvangsten per capita Gemeentefonds per capita Aantal inwoners Aandeel 65-plussers Aandeel min-20-jarigen Stad Verstedelijkingsgraad Dessoy-typologie Aantal gemeenten in de politie-zone Conclusie Bibliografie Data-informatie Bijlagen Toelichting bij de interpretatie van box plot diagrammen Box plot-diagrammen werkingssaldo politie C. SMOLDERS & S. GOEMINNE 3

4 De impact van de bovenbestuurlijke beslissingen op de lokale fiscaliteit in Vlaanderen 9.3 Box plot-diagrammen procentuele verandering werkingssaldo politie Box plot-diagrammen werkingssaldo politie per capita Box plot-diagrammen procentuele verandering werkingssaldo politie per capita Toelichting bij de Dessoy-typologie Lijst van grafieken GRAFIEK 1 Gemiddeld werkingssaldo (linkeras) en gemiddelde procentuele verandering van het werkingssaldo (rechteras); Periode GRAFIEK 2 Gemiddeld werkingssaldo per capita (linkeras) en gemiddelde procentuele verandering van het werkingssaldo per capita (rechteras); Periode GRAFIEK 3 Gemiddeld veranderingspercentage van het werkingssaldo per capita per groottecohorte; GRAFIEK 4 Gemiddeld werkingssaldo per capita volgens het aantal gemeenten waaruit de politiezone bestaat; GRAFIEK 5 Gemiddelde procentuele verandering van het werkingssaldo per capita volgens het aantal gemeenten waaruit de politiezone bestaat; GRAFIEK 6 Gemiddeld werkingssaldo per capita per provincie; Periode GRAFIEK 7 Procentuele verandering van het werkingssaldo per capita per provincie; Periode GRAFIEK 8 Werkingssaldo per capita; Gemeenten ingedeeld volgens de GRAFIEK 9 Dessoy-typologie; Periode Gemiddelde procentuele verandering van het werkingssaldo per capita; Gemeenten ingedeeld volgens de Dessoy-typologie; Periode GRAFIEK 10 Box plot voor het werkingssaldo GRAFIEK 11 Box plot voor het werkingssaldo GRAFIEK 12 Box plot voor het werkingssaldo GRAFIEK 13 Box plot voor het werkingssaldo GRAFIEK 14 Box plot voor het werkingssaldo GRAFIEK 15 GRAFIEK 16 GRAFIEK 17 GRAFIEK 18 Box plot voor de procentuele verandering van het werkingssaldo Box plot voor de procentuele verandering van het werkingssaldo Box plot voor de procentuele verandering van het werkingssaldo Box plot voor de procentuele verandering van het werkingssaldo GRAFIEK 19 Box plot voor het werkingssaldo per capita GRAFIEK 20 Box plot voor het werkingssaldo per capita GRAFIEK 21 Box plot voor het werkingssaldo per capita GRAFIEK 22 Box plot voor het werkingssaldo per capita GRAFIEK 23 Box plot voor het werkingssaldo per capita HOGESCHOOL GENT SPOOR FISCALITEIT

5 Deelpaper 8 GRAFIEK 24 GRAFIEK 25 GRAFIEK 26 GRAFIEK 27 Box plot voor de procentuele verandering van het werkingssaldo per capita Box plot voor de procentuele verandering van het werkingssaldo per capita Box plot voor de procentuele verandering van het werkingssaldo per capita Box plot voor de procentuele verandering van het werkingssaldo per capita Lijst van tabellen TABEL 1 Paired Samples T-testen van (1) de werkingssaldi en (2) de procentuele verandering van de werkingssaldi 2002 vs ; Periode TABEL 2 Paired Samples T-testen van de werkingssaldi per capita en de procentuele verandering van de werkingssaldi per capita & Paired Samples Correlations van de procentuele verandering van de werkingssaldi per capita 2002 vs ; Periode TABEL 3 Correlatietabel van het (1) OOV- en (2) APB-tarief en het werkingssaldo per capita; Periode TABEL 4 Statistische gegevens T-testen (1) OOV- en (2) APB-tarief vs. Werkingssaldo per capita; Periode TABEL 5 Correlatietabel van (1) de procentuele verandering van het OOVen APB-tarief en (2) de procentuele verandering van het werkingssaldo per capita; Periode TABEL 6 Statistische gegevens T-testen procentuele verandering tarieven vs. procentuele verandering werkingssaldo per capita; Periode TABEL 7 Correlatietabel van de criminalteitsgraad en het werkingssaldo per capita; Periode TABEL 8 Statistische gegevens T-testen Criminaliteitsgraad vs. Werkingssaldo per capita; Periode TABEL 9 Correlatietabel van de criminaliteitsgraad en de procentuele verandering van het werkingssaldo per capita; TABEL 10 Statistische gegevens T-test Criminaliteitsgraad vs. de procentuele verandering van het werkingssaldo per capita; TABEL 11 Correlatietabel van de criminaliteitsgraad en de procentuele verandering van (1) het OOV- en (2) het APB-tarief; TABEL 12 Correlatietabel van het OBV en het werkingssaldo per capita; Periode TABEL 13 Statistische gegevens T-testen OBV vs. Werkingssaldo per capita; TABEL 14 Periode Correlatietabel van het OBV en de procentuele verandering van het werkingssaldo per capita; TABEL 15 Statistische gegevens T-testen procentuele verandering werkingssaldo per capita vs. het OBV; Periode C. SMOLDERS & S. GOEMINNE 5

6 De impact van de bovenbestuurlijke beslissingen op de lokale fiscaliteit in Vlaanderen TABEL 16 Statistische gegevens T-test procentuele verandering van de tarieven van gemeenten uit de eerste vier OBV-clusters vs. gemeenten uit de laatste vier OBV-clusters; Periode TABEL 17 Correlatietabel van het aantal inwoners en het werkingssaldo per capita; Periode TABEL 18 Statistische gegevens T-testen aantal inwoners vs. werkingssaldo per capita; Periode TABEL 19 Correlatietabel van de inwonersklassen en de procentuele verandering van het werkingssaldo per capita; TABEL 20 Statistische gegevens T-test aantal inwoners vs. procentuele verandering van het werkingssaldo per capita; TABEL 21 Statistische gegevens T-test aantal inwoners vs. procentuele verandering van de tarieven; Periode TABEL 22 Correlatietabel van de bevolkingsdichtheid en het werkingssaldo per capita; Periode TABEL 23 Statistische gegevens T-testen Bevolkingsdichtheid vs. Werkingssaldo per capita; Periode TABEL 24 Correlatietabel van de bevolkingsdichtheid en de procentuele verandering van het werkingssaldo per capita; TABEL 25 Correlatietabel bevolkingsdichtheid vs. procentuele verandering van de tarieven; Periode TABEL 26 Statistische gegevens T-test procentuele verandering van de APBtarieven vs. het aantal inwoners per km 2 ; TABEL 27 Samenstelling politiezones TABEL 28 Correlatietabel van het aantal gemeenten in de politiezone en het werkingssaldo per capita; TABEL 29 Gemiddeld aantal inwoners per gemeente; TABEL 30 Statistische gegevens ANOVA-tabel gemiddeld werkingssaldo per capita volgens het aantal gemeenten in de politiezone; TABEL 31 Statistische gegevens ANOVA-tabel gemiddeld werkingssaldo per capita volgens het aantal gemeenten in de politiezone; TABEL 32 Correlatietabel van het aantal gemeenten in de politiezone en de procentuele verandering van het werkingssaldo per capita; TABEL 33 Statistische gegevens Anova-testen aantal gemeenten in de politiezone vs. procentuele verandering van de tarieven; Periode TABEL 34 Statistische gegevens ANOVA-tabel gemiddeld werkingssaldo per capita per provincie; Periode TABEL 35 Statistische gegevens ANOVA-tabel gemiddelde procentuele verandering van het werkingssaldo per capita per provincie; Periode TABEL 36 TABEL 37 Statistische gegevens ANOVA-analyse (between groups) van het werkingssaldo per capita; Gemeenten ingedeeld volgens de Dessoy-typologie; Periode Statistische gegevens ANOVA-analyse (between groups) van de gemiddelde procentuele verandering van het werkingssaldo per capita; Gemeenten ingedeeld volgens de Dessoy-typologie; Periode TABEL 38 Statistische gegevens lineaire regressie Afhankelijke variabele = werkingssaldo per capita 2000, 2001 en TABEL 39 Aantal gemeenten per Dessoy-cluster HOGESCHOOL GENT SPOOR FISCALITEIT

7 Deelpaper 8 1. Inleiding Drie probleemstellingen staan centraal in de studie waar deze deelpaper deel van uitmaakt. In een eerste bijdrage werd nagegaan of de recente toename van de lokale fiscale druk ongewoon is. Vervolgens werd onderzocht of de verhoging van de voornaamste lokale belastingen een algemeen verschijnsel betrof of situeerde het zich daarentegen in specifieke types van gemeenten? Tenslotte wordt gezocht naar mogelijke aanleidingen tot de sterke stijging van deze lasten gedurende de periode ? Deze paper vormt de achtste in een reeks van bijdragen waarin systematisch over de diverse onderzoeksactiviteiten van dit B-project wordt gerapporteerd. In deze paper (paper 8) behandelen we de derde probleemstelling : welke factoren zijn bepalend geweest voor de wijziging van de OOV- en APBtarieven? De variabele waarmee we de analyse hier verrijken situeert zich op het interbestuurlijke vlak. In deze bijdrage zoeken we verklaringen die te plaatsen zijn in de multi-level government context waarvan gemeenten deel uitmaken. De politiehervorming die vanuit het federale niveau werd uitgetekend, heeft een impact op de werking, organisatie en financiering van de voormalige gemeentepolitie, na de hervorming de lokale politie genoemd. Binnen het geheel van deze studie wordt in deze bijdrage de politiehervorming als bovenbestuurlijke beslissing toegelicht. In deze bijdrage wordt, na de schetsing van het algemeen kader van de politiehervorming en een toelichting bij de data-analyse, het gemiddelde werkingssaldo per capita en de evolutie ervan berekend en worden deze gegevens gekoppeld aan de hoogte en de evolutie van de lokale belastingtarieven. Een aantal kenmerken die verband houden met de hoogte van het werkingssaldo, worden beschreven en berekend. Tenslotte worden een aantal schattingen uitgevoerd om na te gaan welke kenmerken van gemeenten voorspellend zijn wat betreft het werkingssaldo per capita. C. SMOLDERS & S. GOEMINNE 7

8

9 Deelpaper 8 2. Schetsing politiehervorming Het (Octopus)akkoord van 7 december 1998 heeft het Belgische politie landschap grondig gewijzigd. Belangrijk voor dit onderzoek zijn de wijzigingen die dit akkoord teweeg hebben gebracht voor de gemeenten. In uitvoering van dit akkoord gingen op 1 januari politiezones van start, waarvan 118 in Vlaanderen. De hervorming organiseert het politioneel apparaat voortaan op twee niveaus : de federale politie en de lokale politie, waarbij de laatste een fusie betreft van de vroegere gemeentepolitie en de brigades van de rijkswacht. Voor de gemeenten betekende dit een hele aanpassing, niet alleen organisatorisch 1, maar evenzeer op financieel vlak. De financiering van de politiezones kent twee bronnen : de federale dotatie en de dotatie van de gemeenten die deel uitmaken van de politiezone. Op basis van de begrotingen van de politiezones berekende Dexia dat in 2003 de gewone ontvangsten voor 35,6% afkomstig waren uit de federale dotatie en voor 63,5% uit de lokale dotaties 2. 3 Indien beide bijdragen niet voldoen en de zones een tekort oplopen, dient dit tekort gedekt te worden door de deelnemende gemeente(n). Met de federale dotatie had de federale overheid de bedoeling ervoor te zorgen dat de gemeenten budgettair geen impact zouden ondervinden van de hervorming. De budgettaire neutraliteit stond voor de federale overheid centraal. Die dotatie moest oorspronkelijk de meerkost dekken die de loonmassa van de overgehevelde rijkswachters met zich brengt, aangevuld met een bedrag dat de aanpassing van de loonnormen van de ex-leden van de gemeentepolitie aan de nieuwe loonnormen overbrugt. 4 Gemeenten hebben reeds voor de inwerkingtreding van de hervorming aangeduid dat deze invulling van de federale dotatie niet in verhouding stond met de extra taken die de politiezones in het nieuwe werkingskader werden 1 Het doel van deze paper bestaat in het verduidelijken van de wijzigingen op financieel vlak, waardoor de praktische gevolgen van de hervorming niet de hoofdzaak vormen van deze bijdrage. 2 Het resterende bedrag is afkomstig uit prestaties en schuldontvangsten. We merken op dat de cijfers afkomstig zijn uit de begrotingen van de politiezones. Het betreffen geen cijfers uit de rekeningen. 3 DEXIA, 2003, VERENIGING VAN VLAAMSE STEDEN EN GEMEENTEN, 2002b, 2. C. SMOLDERS & S. GOEMINNE 9

10 De impact van de bovenbestuurlijke beslissingen op de lokale fiscaliteit in Vlaanderen toebedeeld en dat, ondanks de opname van het principe van de budgettaire neutraliteit voor gemeenten in het Octopusakkoord, de politionele uitgaven van de gemeenten sterk zouden stijgen. Naast de personeelskost voor de overgehevelde ex-rijkswachters en de aanpassing van de loonmassa van de ex-leden van de gemeentepolitie zijn er nog tal van andere kosten die uit de hervorming voortkomen, maar die niet in de berekening van de federale dotatie werden opgenomen. Dit betreffen dus nieuwe kosten, zoals de vergoeding voor de bijzonder rekenplichtige en de secretaris van de zone, het gebruik van lokale politieagenten voor de bezetting van de Astridcommunicatiecentra, 5 Indien de uitgaven stijgen en de federale dotatie is hier verhoudingsgewijs niet op berekend, betekent dit voor de gemeenten dus een fundamentele stijging van de uitgaven aan politie gezien gemeenten immers gehouden zijn om de mogelijke tekorten van de zone te financieren. Het resultaat van onderhandelingen van meerdere belangenorganisaties was dat de federale overheid over de brug kwam met een verhoging van de federale dotatie voor de zogenaamde aanvaardbare meerkost, waarbij de aanpassing afhankelijk was van de specifieke kenmerken van de individuele politiezones. In totaal werd voor de aanvaardbare meerkost een enveloppe van 84,58 miljoen euro voorzien, waardoor de totale federale bijdrage in ,31 miljoen euro bedroeg. 6 Naast de omvang van de federale dotatie, kreeg ook de verdeling van de dotatie met kritiek af te rekenen. De theoretische verdeelsleutel die de federale dotatie berekende (de zogenaamde KUL-norm 7 ) discrimineerde namelijk niet volgens de mate waarin gemeenten voordien in de gemeentelijke politie investeerden. Om hieraan tegemoet te komen werd een solidariteitsmechanisme ingevoerd ten voordele van zones met een meer kritieke financiële situatie. 8 5 VERENIGING VAN VLAAMSE STEDEN EN GEMEENTEN, 2002b, 3. 6 DEXIA, 2003, De KUL-norm is gebaseerd op universitair onderzoek en verdeelt de federale dotatie over de verschillende politiezones op basis van de minimale werkingsnormen, rekening houdend met de specifieke concrete kenmerken van elke zone, zoals de criminaliteit, de bevolkingsdichtheid, bevolkingskenmerken, het aantal verkeersongevallen, aanwezigheid van gerechtsgebouw, gevangenis, ). 8 DEXIA, 2003, HOGESCHOOL GENT SPOOR FISCALITEIT

11 Deelpaper 8 Ondanks de reeds aangebrachte aanpassingen staat de samenstelling en verdeling van de federale dotatie nog steeds ter discussie. Een aantal gemeenten en zones hebben het K.B. van 15 januari 2003 betreffende de bijkomende federale dotatie aan de lokale positie zelfs betwist voor de Raad van State. 9 De commissie ter begeleiding van de politiehervorming op lokaal niveau publiceerde in oktober 2003 reeds een tussentijdse evaluatie waarbij wordt voorgesteld om een aantal fel gecontesteerde artikelen omtrent de berekening en verdeling van de federale dotatie te herzien. Zelf stelt ze, hierbij gevolgd door Minister van Binnenlandse Zaken Patrick Dewael 10, voor om de norm te herdefiniëren. In haar voorstel wordt gesteld een zogenaamde financieringsnorm-bis op te stellen waarbij de federale dotatie aan de politiezone de som is van bijdragen berekend op basis van de kenmerken van de individuele gemeenten die van de politiezone deel uitmaken. Bedoeling moet alvast zijn dat de nieuwe norm alle criteria van toetsing, zoals objectiviteit, gelijkheidsbeginsel, moet kunnen doorstaan. 11 Op administratief vlak veranderde er voor de gemeenten heel wat. Politiezones voeren voortaan een eigen boekhouding en begroting. Daar waar voor de politiehervorming de ontvangsten en uitgaven met betrekking tot de gemeentepolitie nog werden opgenomen in de gemeenterekeningen, blijven er met betrekking tot de deelname in de politiezone nog maar weinig sporen over in de rekeningen van de gemeenten. Onafgezien van een aantal restboekingen wordt enkel nog de gemeentelijke dotatie aan de zone in de gemeentelijke rekeningen opgenomen. De verrichtingen onder functionele code 330, justitie en politie blijven voortaan dus beperkt tot een minimum aantal verrichtingen Op 22 januari 2004 was hieromtrent nog geen uitspraak. DE FINANCIEEL-ECONOMISCHE TIJD, 23 oktober 2003, 3. COMMISSIE TER BEGELEIDING VAN DE POLITIEHERVORMING OP LOKAAL NIVEAU, 2003, C. SMOLDERS & S. GOEMINNE 11

12

13 Deelpaper 8 3. Toelichting bij de data-analyse Het Ministerie van de Vlaamse Gemeenschap kon ons op het moment van de analyse 12 cijfergegevens verstrekken omtrent de ontvangsten en uitgaven die gemeenten registreerden onder functionele code 330 van de jaren 1998 tot en met Deze cijferreeks leende zich niet tot het onderzoeken van de impact van de politiehervorming op de lokale financiën. Op basis van een eigen enquête via fax aan alle Vlaamse gemeenten werden de cijfers opgevraagd uit de gemeentelijke rekeningen van het jaar 2002, het eerste jaar van de hernieuwde politiestructuur. 13 In tegenstelling tot eerdere studies omtrent de meerkost van de gemeenten ten gevolge van de politiehervorming betreffen het definitieve cijfers en dus geen begrotingscijfers. Op basis van deze nieuwe cijfers kan nagegaan worden wat de impact van de politiehervorming is op de lokale financiën en fiscaliteit van In wat volgt worden cijfers gebruikt uit de rekeningen van de gemeenten. We werken met het verschil van de totalen van de gewone uitgaven en de gewone ontvangsten die geregistreerd staan onder functionele code 330. In het verdere verloop van deze bijdrage noemen we dit verschil het werkingssaldo. In tegenstelling tot de meeste bijdragen over de financiële impact van de politiehervorming, corrigeren we de uitgaven voor politie dus met de ontvangsten. Dit saldo geeft aan hoeveel een gemeente jaarlijks meer uitgeeft aan dan ontvangt uit de werking van de lokale politie en is dus ruimer dan het begrip uitgave of kost. Het cijfer geeft aan welk deel van de politionele uitgaven gefinancierd wordt door de gemeente zelf. We meten hierdoor dus de netto-last van de politiewerking. 14 Dit werkingssaldo, uitgedrukt in euro per capita, wordt verder in deze bijdrage als parameter gebruikt voor de beoordeling van de meer- of minderkost van gemeenten ten gevolge van de politiehervorming gezien ze de financiële inspanning van de 12 De analyses werden gestart begin januari 2004 en afgerond midden maart Elke Vlaamse gemeente werd een fax verstuurd, inclusief een antwoordformulier waarbij gevraagd werd om het totaal aan ontvangsten en uitgaven, zowel gewone dienst als buitengewone dienst, dat onder de functionele code 330 in de rekening van 2002 werd opgenomen, ter beschikking te stellen. 229 gemeenten hebben hierop tijdig gereageerd, wat een responsgraad van 74,4% betekent. 14 Een positief cijfer geeft dus aan dat de uitgaven de ontvangsten overschrijden. Dit verschil wordt aangeduid als Werkingssaldo in Grafiek 1. C. SMOLDERS & S. GOEMINNE 13

14 De impact van de bovenbestuurlijke beslissingen op de lokale fiscaliteit in Vlaanderen gemeente voor politie weergeeft. 15 De buitengewone verrichtingen worden buiten beschouwing worden. Dexia gebruikt in haar jaarlijkse studie omtrent de gemeentefinanciën dezelfde werkwijze. Enkel op de operationele werking wordt ingegaan en de investeringen (zoals de aankoop van voertuigen, informatica of infrastructuurwerken) worden niet meegenomen gezien ervan uitgegaan wordt dat de financiële impact van deze investeringsprojecten zich pas met enkele jaren vertraging zullen vertalen in de gemeentelijke toelage aan de politiezones. 16 In geen van de analyses worden de gemeenten Voeren, Herstappe en Baarle- Hertog meegenomen gezien deze gemeenten voor de politiehervorming niet voorzien waren van gemeentelijke politie, maar enkel van een rijkswachtbrigade. 17 Indien de data van deze gemeenten in de analyses zou worden meegenomen, zou dit de gemiddelde waarden en de veranderingspercentages vertekenen. Tenslotte zullen voor verdere analyses voorafgaandelijk outliers opgespoord worden. De spreiding van bepaalde variabelen is te groot om statistisch verantwoorde uitspraken te doen. De gemeenten die dergelijke waarden laten optekenen worden uit de dataset gefilterd voor de betreffende variabele in het betreffende jaar. Samenvattend moet bij de beoordeling van de cijfers dus rekening gehouden worden een vijftal bemerkingen. Er dient opgemerkt te worden dat de data enkel de gewone dienst betreffen, dat gewerkt wordt met saldi en dus niet enkel met uitgaven, dat een aantal gemeenten op basis van het historische kenmerken niet in de analyse zijn opgenomen, dat de dataset van 2002 niet volledig is, maar is opgebouwd op basis van een enquête bij de 308 Vlaamse 15 We merken op dat deze werkwijze nooit 100% sluitend is. Het is niet uitgesloten dat gemeenten tot en met 2001 bepaalde uitgaven of ontvangsten die eigenlijk aan de politionele activiteiten zijn toe te schrijven op andere plaatsen in de rekeningen hebben ingeschreven (bijvoorbeeld onderhoud van het politiecommissariaat dat als algemeen onderhoud voor de gemeente wordt geboekt), waardoor de uitgaven onderschat kunnen worden. Slechts indien alle uitgaven correct verdeeld werden over de verschillende functionele codes, is bovenstaande vergelijking sluitend. Vanaf 2002 werden alle uitgaven voor de lokale politie gedaan vanuit de politiezone. De dotatie(s) van de gemeente aan de politiezone, eventueel verminderd met ontvangsten omtrent politiejustitie is meteen het totaalbedrag ten laste van de gemeenterekening. 16 DEXIA, 2003, 1 juni. 17 Bij de politiehervorming werd Voeren ingedeeld als politiezone. Herstappe vormt samen met Tongeren de politiezone Herstappe/Tongeren, Baarle-Hertog maakt deel uit van de politiezone Regio Turnhout. 14 HOGESCHOOL GENT SPOOR FISCALITEIT

15 Deelpaper 8 gemeenten met een responsgraad van 74,4%, wat als representatief mag worden beschouwd en tenslotte dat een aantal gemeenten als outlier uit de dataset werden verwijderd. C. SMOLDERS & S. GOEMINNE 15

16

17 Deelpaper 8 4. Gemiddelde werkingssaldo Het uitgangspunt van de federale regering bestond erin dat de politiehervorming een budgettair neutrale operatie zou zijn voor de lokale overheden. Dexia kwam op basis van een analyse van begrotingscijfers reeds tot de conclusie dat de invoering van de politiezones geen impact zou hebben op de evolutie van de netto-last van de politiefunctie. 18 Onder andere de VVSG stelde dat de hervorming net wel voor een duidelijke meerkost zou zorgen. Nagegaan zal worden of de gemeenten het eerste werkjaar van de hervormde lokale politie effectief als een budgettaire neutrale operatie hebben ervaren. Heeft de hervorming de gemeentefinanciën nu meer belast of niet? Hoeveel is het werkingssaldo gestegen en hebben de gemeenten hier op gereageerd door hun tarieven op te trekken? 4.1 Analyse van de gemiddelden Grafiek 1 illustreert de evolutie van het gemiddelde werkingssaldo. Gezien de cijfers een grote spreiding kennen, werden voorafgaand box plot-diagrammen opgesteld om outliers en extreme waarden op te sporen. Een toelichting bij het gebruik van de box plot-diagrammen is opgenomen in de bijlagen vanaf respectievelijk p. 81. Grafiek 1 werd opgesteld na weglating van de outliers en extreme waarden. In deze grafiek worden de gemiddelde werkingssaldi en de gemiddelde procentuele verandering van de werkingssaldi opgenomen. Zowel wat betreft het werkingssaldo zelf als de procentuele veranderingen ervan werden outliers en extreme waarden opgespoord. De diagrammen van deze analyses zijn opgenomen in de bijlagen 9.2 Box plot-diagrammen werkingssaldo politie vanaf p. 81 en 9.3 Box plot-diagrammen procentuele verandering werkingssaldo politie vanaf p DEXIA, 2003, 1 juni. C. SMOLDERS & S. GOEMINNE 17

18 De impact van de bovenbestuurlijke beslissingen op de lokale fiscaliteit in Vlaanderen GRAFIEK 1 GEMIDDELD WERKINGSSALDO (LINKERAS) EN GEMIDDELDE PROCENTUELE VERANDERING VAN HET WERKINGSSALDO (RECHTERAS); PERIODE , ,345 0,45 0,4 0,35 0, ,25 0, ,055 0,057 0,088 0,15 0,1 0, Werkingssaldo Procentuele verandering werkingssaldo Uit het verloop van Grafiek 1 is af te leiden dat de gemiddelde werkingssaldi een stijgend verloop kennen. In 1998 was dit nog euro, wat evolueerde tot euro in Dit stijgende verloop komt uiteraard ook tot uiting in de weergave van de gemiddelde procentuele verandering van de werkingssaldi. Het werkingssaldo steeg gemiddeld met 5,5% à 8,8% over de periode In 2002 steeg het gemiddelde saldo met 34,5%. Het gemiddelde stijgingspercentage van het werkingssaldo in 2002 ligt dus merkelijk hoger dan de voorgaande jaren, wat een aanduiding is van gemiddeld gezien een meerkost voor de gemeenten ten gevolge van de politiehervorming. 18 HOGESCHOOL GENT SPOOR FISCALITEIT

19 Deelpaper 8 De evolutie die visueel reeds merkbaar is in Grafiek 1, nl. dat het gemiddelde saldo voor de gemeenten hoger komt te liggen bij de start van de politiehervorming, is ook statistisch vast te stellen. De invoering van de nieuwe politiestructuur heeft de uitgaven van de gemeenten sterker dan voordien belast. Dat de verandering tussen de werkingssaldi van het jaar 2002 met de voorgaande jaren fundamenteel is, blijkt uit de uitgevoerde Paired Samples T-testen. De werkingssaldi van het jaar 2002 werd individueel uitgezet tegenover die van de drie voorgaande jaren. Hetzelfde werd gedaan voor de veranderingspercentages. Zoals Tabel 1 aangeeft, is de significantie telkens kleiner dan 0,001, wat op significante verschillen tussen de werkingssaldi van 2002 en die van de verschillende jaren duidt. Dezelfde vaststelling geldt eveneens voor de veranderingspercentages, waaruit volgt dat de wijzigingen van 2002 fundamenteel verschillend zijn van die van de voorgaande jaren. TABEL 1 PAIRED SAMPLES T-TESTEN VAN (1) DE WERKINGSSALDI EN (2) DE PROCENTUELE VERANDERING VAN DE WERKINGSSALDI 2002 VS ; PERIODE Vergelijkingsjaren (1) Werkingssaldi (2) Procentuele verandering werkingssaldi p t df p t df ,001-14, ,001-11, ,001-18, ,001-12, ,001-19, ,001-12, ,001-20, Teneinde gemeenten beter met elkaar te kunnen vergelijken, wordt in verdere analyses gebruik gemaakt van de ratio die het werkingssaldo uitdrukt per hoofd van de bevolking. Om de evolutie van die waarden in kaart te brengen werden ook de individuele veranderingspercentages berekend. De evolutie van de gemiddelden van deze waarden worden weergegeven in Grafiek 2. Voor de berekening van beide gemiddelden werden een aantal waarden die als outlier of extreme waarde worden beschouwd, uitgesloten. Ook voor de verdere analyses van deze variabelen worden deze waarden uit de testbatterij verwijderd. De uitgesloten waarden werden opgespoord op basis van box plot-diagrammen die zijn opgenomen in bijlagen 9.4 Box plotdiagrammen werkingssaldo politie per capita vanaf p. 87 en Voor de uitvoering van de T-testen werden de gemeenten uit de analyse verwijderd die in één van de betrokken jaren als outlier of extreme waarde werden beschouwd. C. SMOLDERS & S. GOEMINNE 19

20 De impact van de bovenbestuurlijke beslissingen op de lokale fiscaliteit in Vlaanderen Box plot-diagrammen procentuele verandering werkingssaldo politie per capita vanaf p. 91. GRAFIEK 2 GEMIDDELD WERKINGSSALDO PER CAPITA (LINKERAS) EN GEMIDDELDE PROCENTUELE VERANDERING VAN HET WERKINGSSALDO PER CAPITA (RECHTERAS); PERIODE ,00 0,4 69,21 70,00 0,342 0,35 60,00 50,00 46,15 49,26 51,47 54,86 0,3 0,25 40,00 0,2 30,00 0,15 20,00 10,00 0,00 0,088 0,052 0, ,1 0,05 0 Werkingssaldo per capita Procentuele verandering werkingssaldo per capita Grafiek 2 bevestigt de algemene trend die reeds bij het gemiddelde werkingssaldo werd vastgesteld. Ook de gemiddelde saldi per capita vertonen een stijgende trend. Gemiddeld genomen steeg het saldo per capita tussen de 5,2% en 8,8% in de periode In 2002 wordt opnieuw een fundamentele stijging vastgesteld. Gemiddeld genomen gaven gemeenten in ,86 euro per capita uit aan politie, terwijl dat in 2002 steeg tot gemiddeld 69,21 euro. Gemiddeld gaf een gemeente dus per inwoner 14,35 euro meer uit in 2002 dan in Ook uit het gemiddelde van de veranderingspercentages is deze stijging af te leiden. De invoering van de politiezones verhoogde de werkingssaldi per capita gemiddeld met 34,2%. 20 We kunnen dus veronderstellen dat 2002 een fundamentele breuk in de trend teweeg heeft gebracht. Wanneer de procentuele verandering van de werkingssaldi per capita van 2002 wordt gecorreleerd met die van de voorgaande jaren blijkt dat er geen significant verband is tussen de veranderingen in 2002 en de veranderingen van de jaren 1998, 1999, 2000 en 2001 (zie kolom (3) Tabel 2). Dat 2002 fundamenteel verschilt van de 20 Berekend als het gemiddelde van de individuele veranderingspercentages. 20 HOGESCHOOL GENT SPOOR FISCALITEIT

21 Deelpaper 8 voorgaande jaren wordt bevestigd door de uitgevoerde T-testen. Zowel de saldi per capita als de procentuele verandering ervan zijn in 2002 fundamenteel verschillend van die van de voorgaande jaren (zie kolommen (1) en (2) Tabel 2), waardoor gesteld kan worden dat 2002 als een breekpunt in de trend kan worden beschouwd. 21 TABEL 2 PAIRED SAMPLES T-TESTEN VAN DE WERKINGSSALDI PER CAPITA EN DE PROCENTUELE VERANDERING VAN DE WERKINGSSALDI PER CAPITA & PAIRED SAMPLES CORRELATIONS VAN DE PROCENTUELE VERANDERING VAN DE WERKINGSSALDI PER CAPITA 2002 VS ; PERIODE Vergelijkingsjaren Werkingssaldi per capita (1) Paired Samples T-test (2) Paired Samples T-test Procentuele verandering van de werkingssaldi per capita (3) Paired Samples Correlations p t df p t df corr. sign ,001-17, ,001-10, ,030 0, ,001-23, ,001-12, ,072 0, ,001-26, ,001-12, ,027 0, ,001-29, Uit het bovenstaande mag ondertussen duidelijk zijn dat de gemeenten in 2002 geconfronteerd werden met een meer dan abnormale stijging van de werkingssaldi. De gemiddelde procentuele verandering van die werkingssaldi, zowel absoluut als per capita, evolueert van tussen de 5% en de 8% in de jaren voor de hervorming naar meer dan 34% in het jaar Deze vaststellingen bevestigen de vooraf geuite vermoedens van de gemeenten en hun belangenorganisaties dat de politiehervorming een sterk negatieve impact zouden hebben op hun financiën. De federale dotatie dekte in 2002 ondanks de extra dotatie voor de aanvaardbare meerkost en de sociale dotatie dus niet de extra kosten waarmee de gemeenten ten gevolge van de hervorming werden geconfronteerd. De gemeentefinanciën werden in 2002 fundamenteel meer belast door de lokale politie dan dat dat voordien het geval was voor de gemeentepolitie. Er is dus met andere woorden geen sprake van lokale budgettaire neutraliteit. 21 We merken nogmaals op dat de gehanteerde cijfers vooreerst enkel betrekking hebben op de gewone dienst en als saldo van de uitgaven verminderd met de ontvangsten moet geïnterpreteerd worden, dat ten tweede bepaalde gemeenten op historische basis of als outliers en extreme waarden uit de dataset werden verwijderd en dat tenslotte de data van 2002 werd verzameld op basis van een enquête waarop 229 gemeenten cijfers beschikbaar stelden. 22 Voor de uitvoering van de T-testen werden de gemeenten verwijderd die in één van de betrokken jaren als outlier of extreme waarde werden beschouwd. C. SMOLDERS & S. GOEMINNE 21

22 De impact van de bovenbestuurlijke beslissingen op de lokale fiscaliteit in Vlaanderen Opvallend aan deze vaststellingen, die gebaseerd zijn op rekeningcijfers, is dat ze de bevindingen van Dexia tegenspreken. In de analyse van Dexia, op basis van begrotingscijfers, is geen abnormale stijging van de nettolast waar te nemen. Volgens de begrotingscijfers zou de jaarlijkse stijging in 2002 niet verschillen met die van de voorgaande jaren, waardoor Dexia expliciet besluit dat de invoering van de politiezones geen echte breuk in de evolutie van de gemeentelijke uitgaven inzake politie teweeg brengt. 23 Het mag duidelijk zijn dat de definitieve rekeningen een ander beeld op de politiehervorming laten schijnen en toelaten te stellen dat de hervorming weldegelijk de rekening van de gemeenten zwaarder heeft belast. Deze vaststelling hoeft ons niet te verwonderen. Eind 2001 stelde Minister Van Grembergen in een omzendbrief 24 nog het volgende : De overschrijding van de minimumnormen, noch andere uitgaven veroorzaakt door de hervorming, kunnen een voorwendsel zijn voor bijkomende financiële inspanningen vanwege het Vlaamse gewest. Zij kunnen evenmin worden ingeroepen om het niveau van andere dienstverlening te verminderen beneden een niveau waarop de bevolking redelijkerwijze aanspraak kan maken of om niet te voldoen aan bij wet bepaalde verplichtingen, zoals bij voorbeeld het indienen van een begroting in evenwicht samen met de erbij horende meerjarenplanning. De federale overheid heeft overigens bij herhaling de financiële neutraliteit van een geordende invoering van de politiehervorming op de gemeentebegrotingen bevestigd. Dit betekent dat het behoud van de politionele dienstverlening op het niveau van voor de hervorming geen extra uitgaven op de gemeentebegroting kan leggen. Op basis van bovenstaande richtlijnen, lag het voor de gemeenten dus voor de hand om de gemeentelijke toelage te begroten in dezelfde grootteorde van het werkingssaldo van het voorgaande jaar. Bovendien wordt expliciet gesteld dat indien bij de vaststelling van de gemeentebegroting de definitieve resultaten van de politiebegroting nog niet bekend waren, de gemeente zelf een raming diende te maken van de dotatie van 2002 door de totale netto 23 DEXIA, 2003, 1 juni. DEXIA, 2003, Omzendbrief BA 2001/16 van 7 december 2001 betreffende de lokale politie : vaststelling van de personeelsformaties; financiële gevolgen; vaststelling van de gemeentelijke dotaties; opstellen van de begrotingen 2002 ; 22 HOGESCHOOL GENT SPOOR FISCALITEIT

23 Deelpaper 8 kostprijs van de gemeentepolitie van als richtlijn te nemen en die dan te actualiseren in functie van de evolutie van de index. De politiehervorming heeft de lokale financiële last wat betreft politie grondig verstoord. Het bedrag van de federale dotatie aan de politiezones was dus niet voldoende om de gemeentelijke dotaties budgettair neutraal te laten vastleggen. De stijging van het lokale budget per capita bedroeg in jaren vooraf tussen de 5,2% en 8,8%, terwijl dat na invoering van hervorming niet minder dan 34,2% bedroeg. 4.2 Relatie met de tarieven Het vorige tekstdeel heeft aangetoond dat gemeenten door de politiehervorming met een fundamentele stijging van het werkingssaldo per capita werden geconfronteerd. De werkingssaldi per capita en meer bepaald de veranderingspercentages ervan vertonen in 2002 met de invoering van de lokale politie een trendbreuk. Een aantal vragen dringen zich op. Wetende dat gemeenten een belangrijk deel van de ontvangsten puren uit APB- en OOVontvangsten en dat de spreiding van het werkingssaldo per capita groot is, kan men zich afvragen of gemeenten met een hoog werkingssaldo per capita hogere APB- en OOV-tarieven heffen dan gemeenten met een lager werkingssaldo per capita? Men kan zich bovendien afvragen of de stijging van de werkingssaldi per capita in 2002 ten gevolge van de hervorming voor een verhoging van de lokale tarieven heeft gezorgd? Beide vragen staan centraal in dit onderdeel Tariefhoogte In eerste instantie wordt onderzocht of gemeenten met een hoog werkingssaldo per capita ook hogere tarieven heffen. Gemeenten met een hoger saldo per capita hielden tot en met 2001 een hoger OOV-tarief aan dan gemeenten met een lager saldo per capita. De correlatiecoëfficiënten zijn telkens positief (Tabel 3). Gemeenten met hoge 25 Expliciet gedefinieerd in omzendbrief BA 2001/16 van 7 december 2001 als de totale uitgaven voor de politie in de gewone dienst van de begroting 2001 verminderd met de totale ontvangsten voor de politie in de gewone dienst van de begroting 2001, federale dotatie inbegrepen. C. SMOLDERS & S. GOEMINNE 23

24 De impact van de bovenbestuurlijke beslissingen op de lokale fiscaliteit in Vlaanderen politionele uitgaven lijken voor de financiering hiervan dus beroep te doen op hogere OOV-tarieven. Bemerk dat deze stelling slechts opgaat tot en met Voor het saldo per capita van 2002 kan geen significant verband worden opgespoord met de OOV-tarieven, niet in het jaar zelf, noch in het daaropvolgende jaar. Opmerkelijk is wel dat het verband, hoewel niet significant, negatief is in Uit de T-testen kan bovendien afgeleid worden dat de OOV-tarieven van gemeenten die in 2002 boven het gemiddelde werkingssaldo per capita scoorden een lager gemiddelde tarief hanteerden (1.296,36 opc.) dan de gemeenten met een hoger dan gemiddelde werkingssaldo per capita (1.192,78 opc.). Enkel de verschillen in OOV-tarieven van 2002 zijn significant (Tabel 4). Voor het APB-tarief is de relatie tussen het tarief en het werkingssaldo per capita over de gehele periode significant negatief (Tabel 3, kolom (1)). Gemeenten met een hoger werkingssaldo per capita zetten dus een lager APB-tarief. Opvallend is wel dat de coëfficiënten in 2002 nagenoeg verdubbelen in vergelijking met de jaren voordien, waardoor gesteld kan worden dat nog meer gemeenten met een hoog (laag) werkingssaldo een laag (hoog) tarief hanteerden of dat gemeenten met een hoog (laag) werkingssaldo een lager (hoger) tarief hebben gezet. De tarieven van de gemeenten boven en onder het gemiddelde werkingssaldo zijn voor alle jaren significant verschillend (Tabel 4). TABEL 3 CORRELATIETABEL VAN HET (1) OOV- EN (2) APB-TARIEF EN HET WERKINGSSALDO PER CAPITA; PERIODE Werkingssaldo (1) Opcentiemen Onroerende Voorheffing (2) Aanvullende Personenbelasting per capita Corr. p 0,164 0,157 0,149 0,123 0,109 0,093-0,138-0,161-0,173-0,224-0,231-0,249 Sign. 0,006 0,009 0,013 0,040 0,070 0,120 0,022 0,007 0,004 0,000 0,000 0,000 Corr. p 0,190 0,186 0,180 0,148 0,135 0,111-0,240-0,261-0,269-0,303-0,309-0,329 Sign. 0,001 0,002 0,002 0,013 0,024 0,063 0,001 0,001 0,001 0,001 0,001 0,001 Corr. p 0,170 0,168 0,162 0,134 0,124 0,096-0,249-0,265-0,275-0,305-0,311-0,344 Sign. 0,004 0,005 0,006 0,024 0,038 0,109 0,001 0,001 0,001 0,001 0,001 0,001 Corr. p 0,160 0,156 0,151 0,111 0,104 0,065-0,166-0,180-0,192-0,224-0,231-0,273 Sign. 0,008 0,009 0,012 0,065 0,085 0,281 0,006 0,003 0,001 0,001 0,001 0,001 Corr. p 0,028 0,025 0,022-0,028-0,024-0,040-0,467-0,468-0,468-0,491-0,497-0,507 Sign. 0,695 0,717 0,756 0,688 0,728 0,564 0,001 0,001 0,001 0,001 0,001 0, Gemeenten die voor één van de onderzochte jaren als outlier of extreme waarde bij het werkingssaldo per capita werden aangeduid, werden uit de testbatterij verwijderd. 24 HOGESCHOOL GENT SPOOR FISCALITEIT

25 Deelpaper 8 TABEL 4 STATISTISCHE GEGEVENS T-TESTEN (1) OOV- EN (2) APB-TARIEF VS. WERKINGSSALDO PER CAPITA; PERIODE Werkingssaldo per capita (1) Opcentiemen Onroerende Voorheffing (2) Aanvullende Personenbelasting p t df p t df ,556 0, ,027-2, ,709 0, ,017-2, ,893 0, ,017-2, ,317-1, ,002-3, ,020-2, ,001-3, Wanneer de bevindingen van beide tarieven samen worden gelegd, kan gesteld worden dat gemeenten met een hoog werkingssaldo per capita hoge OOV- en lage APB-tarieven stelden. Gemeenten met een laag werkingssaldo werden gekenmerkt door hoge APB- en lage OOV-tarieven Tariefaanpassing De evolutie van de werkingssaldi per capita was gedurende de periode vrij stabiel met een gemiddelde verhoging tussen de 5,2 en 8,8%. In schril contrast hiermee staat het gemiddelde stijgingspercentage van 2002, dat 34,2% bedroeg. Kan de evolutie van de werkingssaldi per inwoner gekoppeld worden aan die van de tarieven? Voor de verandering van de werkingssaldi per hoofd van 1999 tot en met 2001 kan slechts heel uitzonderlijk een correlatie worden opgemerkt (Tabel 5) 28, wat aanduidt dat de evolutie van het werkingssaldo in deze periode weinig belang had voor de verandering van de tarieven. Voor 2002 ligt dit anders. De verandering van het werkingssaldo per inwoner in 2002 houdt volgens deze berekeningen weldegelijk verband met de evolutie van de tarieven. Voor de OOV blijkt dat er in 2002 zelf een significant positief verband is vast te stellen, voor de APB speelt dit slechts in 2003 een rol. Deze vaststellingen lijken erop te wijzen dat gemeenten de stijging van de werkingssaldi per capita (gedeeltelijk) hebben pogen op te vangen met een stijging van de tarieven. 27 Voor de T-testen werden de gemeenten die als outlier of extreme waarde wat betreft het werkingssaldo per capita werden aangegeven niet meegenomen in de analyse. 28 Statistisch significante correlaties werden grijs gearceerd in Tabel 5. C. SMOLDERS & S. GOEMINNE 25

26 De impact van de bovenbestuurlijke beslissingen op de lokale fiscaliteit in Vlaanderen Wat betreft de OOV geeft dit aan dat gemeenten reeds bij de vastlegging van het tarief van het jaar 2002 dit tarief positief bijstelden om enigszins het hoofd te bieden aan de meerkost die de politiehervorming tot gevolg zou hebben (kolom (1) Tabel 5). 29 Het APB-tarief geeft aan slechts in 2003 in positief verband te staan met de fundamenteel gestegen werkingssaldi per capita in 2001 en 2002, waardoor van een uitgestelde reactie kan worden gesproken (kolom (2) Tabel 5). TABEL 5 CORRELATIETABEL VAN (1) DE PROCENTUELE VERANDERING VAN HET OOV- EN APB-TARIEF EN (2) DE PROCENTUELE VERANDERING VAN HET WERKINGSSALDO PER CAPITA; PERIODE Procentuele verandering van het werkingssaldo (1) Procentuele verandering van de Opcentiemen Onroerende Voorheffing (2) Procentuele verandering van de Aanvullende Personenbelasting per capita Corr. p -0,028 0,010 0,096 0,064 0,049-0,042-0,002 0,042 0,028 0,113-0,013-0,074 Sign. 0,652 0,875 0,119 0,301 0,430 0,494 0,970 0,501 0,646 0,068 0,838 0, Corr. p 0,043 0,136-0,066 0,091 0,015-0,046 0,097 0,039-0,035 0,049-0,034-0,078 Sign. 0,481 0,027 0,282 0,136 0,805 0,449 0,116 0,530 0,575 0,425 0,578 0,207 Corr. p 0,032-0,071-0,071-0,007-0,049 0,055-0,063-0,019 0,056 0,055-0,047 0,104 Sign. 0,611 0,250 0,253 0,912 0,431 0,374 0,308 0,765 0,370 0,372 0,447 0,094 Corr. p -0,030 0,007 0,132 0,016 0,184 0,184 0,013 0,062-0,074-0,033-0,061 0,157 Sign. 0,680 0,929 0,071 0,828 0,012 0,108 0,862 0,401 0,318 0,654 0,410 0,033 Een aantal correlaties tussen de evolutie van de werkingssaldi per inwoner en de tariefaanpassingen zijn dus significant. Voor de relevante combinaties 31 zal nagegaan worden of de tariefverschillen tussen de gemeenten met een hoog veranderingspercentage van het werkingssaldo per inwoner fundamenteel verschillend zijn met die met een laag veranderingspercentage. Dit gebeurt aan de hand van een aantal T-testen. Een test waarbij de gemiddelde procentuele verandering van het werkingssaldo per capita in 2002 als splitsingsvariabele werd gebruikt geeft 29 De correlatie tussen de procentuele verandering van het werkingssaldo 2002 en de OOV 2000 is significant. Toch is het weinig waarschijnlijk dat dit wijst op een preventieve aanpassing van de tarieven aan de mogelijke meerkost die zich in 2002 manifesteerde gezien het wettelijke kader omtrent het financieringsmechanisme van de politiezones slechts dateert van De correlatie van de procentuele verandering van het werkingssaldo 2002 met de tariefveranderingen van de jaren voor 2001 zijn dus eigenlijk weinig relevant. DEXIA, 2003, Gemeenten die voor één van de onderzochte jaren als outlier of extreme waarde bij het werkingssaldo per capita werden aangeduid, werden uit de testbatterij verwijderd. 31 De correlaties die volgens de tijd relevant zijn, werden omlijnd. 26 HOGESCHOOL GENT SPOOR FISCALITEIT

27 Deelpaper 8 aan dat er geen significant verschil is tussen de tariefverandering van gemeenten die geconfronteerd werden met een aanpassing van het werkingssaldo per capita (rij 1 in Tabel 6). Het verschil is echter wel significant wanneer de vergelijkingsgroepen iets worden beperkt. Wanneer de vier uiterste decielen aan beide zijden tegenover elkaar uitgezet worden, is het verschil wel statistisch significant (rij 2 in Tabel 6). 32 De gemeenten die tot deciel 50 & 60 behoren tonen dus sterke gelijkenissen qua tariefstructuur. Wat betreft de correlatie tussen de verandering van het APB-tarief in 2003 en de veranderingen van de werkingssaldi per capita in 2001 en 2002 werden eveneens T-testen uitgevoerd. Een T-test waarin het gemiddelde veranderingspercentage van het werkingssaldo per hoofd van 2001 wordt gebruikt als splitsingsvariabele duidt geen significant verschil aan voor de verandering van het APB-tarief in 2003 (rij 3 in Tabel 6). Enkel indien beide vergelijkingsgroepen worden vernauwd tot de twee uiterste decielen aan beide zijden, is een statistisch significant verschil waar te nemen (rij 4 in Tabel 6). Tussen de verandering van het werkingssaldo in 2002 en de aanpassing van de APB-tarieven in 2003 is er geen significant verband, niet wanneer gemeenten boven en onder het gemiddelde aanpassingspercentage van het werkingssaldo per inwoner tegen elkaar worden afgetoetst (rij 5 in Tabel 6), evenmin als bij de T-testen waarbij de uiterste decielen worden getest (rij 6 in Tabel 6). 32 De decielen 10, 20, 30 en 40 vormen hierbij dus de eerste groep en de decielen 70, 80, 90 en 100 de tweede groep. Enkel de decielen rond de mediaan, zijnde 50 en 60, worden buiten beschouwing gelaten. C. SMOLDERS & S. GOEMINNE 27

28 De impact van de bovenbestuurlijke beslissingen op de lokale fiscaliteit in Vlaanderen TABEL 6 STATISTISCHE GEGEVENS T-TESTEN PROCENTUELE VERANDERING TARIEVEN VS. PROCENTUELE VERANDERING WERKINGSSALDO PER CAPITA; PERIODE Variabelen Splitsingswaarde procentuele verandering werkingssaldo p t df (1) % OOV % Werkingssaldo Gemiddelde 0,301 1, (2) % OOV % Werkingssaldo Decielen vs. Decielen ,099-1, (3) % APB % Werkingssaldo Gemiddelde 0,266 1, (4) % APB % Werkingssaldo Decielen vs. Decielen ,067-1, (5) % APB % Werkingssaldo Gemiddelde 0,297 1, (6) % APB % Werkingssaldo Deciel 10 vs. Deciel 100 0,166 1, Meermaals werd reeds gesteld en cijfermatig onderbouwd dat de politiehervorming een impact heeft gehad op de werkingssaldi per capita. De stijging die in 2002 werd opgetekend is fundamenteel verschillend van die van de voorgaande jaren. Vastgesteld kan worden dat gemeenten met een grote stijging in het werkingssaldo van 2002 in datzelfde jaar hun OOV-tarief sterker lieten stijgen dan gemeenten die slechts met een kleine verhoging werden geconfronteerd. Ook het APB-tarief werd bijgesteld, echter pas in De sterke stijging van de werkingssaldi in 2002 kan niet gekoppeld worden aan de OOV-tariefevolutie in Hoewel de verschillen in de aanpassing van het APB-tarief in 2003 niet significant zijn, lijkt het erop dat gemeenten twee opeenvolgende stijgingen van de OOV politiek niet mogelijk achtten en daarom kozen voor een stijging van de APB. 4.3 Bepalende kenmerken Uit 4.1 Analyse van de gemiddelden vanaf p. 17 mag duidelijk wezen dat de hervorming van de politie aan de gemeenten extra financiële inspanningen heeft gevraagd. De verandering van het werkingssaldo per capita in 2002 verschilde fundamenteel met die van de voorgaande jaren en gemeenten lijken hun tarieven daaraan te hebben aangepast. In wat volgt bestuderen we het profiel van de gemeenten met een hoog of laag werkingssaldo per capita of een sterke of zwakke verandering van het werkingssaldo per capita in De traditionele variabelen die in vorige 33 Voor de T-testen werden de gemeenten die als outlier of extreme waarde wat betreft het werkingssaldo per capita werden aangegeven niet meegenomen in de analyse. 28 HOGESCHOOL GENT SPOOR FISCALITEIT