TOEKOMST BIBLIOTHEEK OOSTZAAN PLAN VAN AANPAK & STAND VAN ZAKEN EN ONTWIKKELINGEN

Transcriptie

1 TOEKOMST BIBLIOTHEEK OOSTZAAN PLAN VAN AANPAK & STAND VAN ZAKEN EN ONTWIKKELINGEN Gemeente Oostzaan april 2013

2 INHOUDSOPGAVE INLEIDING ONTWIKKELINGEN IN DE BIBLIOTHEEKSECTOR LANDELIJKE CIJFERS NIEUWE BIBLIOTHEEKWET DIGITALISERING E-books Bibliotheek.nl FUNCTIES VAN DE BIBLIOTHEEK Culturele functie Maatschappelijke functie ONTWIKKELINGEN IN ZAANSTAD DE BIBLIOTHEEK IN OOSTZAAN KENGETALLEN SUBSIDIE BIBLIOTHEKEN IN DE REGIO MOGELIJKHEDEN VOOR BEZUINIGEN Collectie Personeel Huisvesting CONCLUSIES EN AANBEVELINGEN CONCLUSIES AANBEVELINGEN VERVOLG... 12

3 INLEIDING De gemeenteraad heeft bij de begrotingsbehandeling 2013 aangegeven te willen onderzoeken of een bezuiniging van ,- op het lokale bibliotheekwerk vanaf 2015 mogelijk is. Ook wil de raad duidelijkheid over de gevolgen van de digitalisering voor het lokale bibliotheekwerk. Doel van het onderzoek naar de toekomst van de bibliotheek in Oostzaan is het ontwikkelen van een visie op de vorm en inhoud van het lokale bibliotheekwerk vanaf 2015, waarbij de gevolgen van de digitalisering en de mogelijkheden voor bezuinigingen vanaf 2015 duidelijk worden. Het uiteindelijke doel van de visie op het toekomstige bibliotheekwerk is een lokale bibliotheekvoorziening die aansluit op de ontwikkelingen in de bibliotheeksector en die een bezuiniging op het lokale bibliotheekwerk vanaf 2015 mogelijk maakt. Deze memo beschrijft het plan van aanpak voor het onderzoek naar de toekomst van de bibliotheek in Oostzaan en informeert de raad over de stand van zaken en ontwikkelingen. De probleemstelling voor het onderzoek naar de toekomst van de bibliotheek in Oostzaan luidt als volgt: Hoe geeft de gemeente Oostzaan vanaf 2015 invulling aan het lokale bibliotheekwerk, welke bezuinigingen op het lokale bibliotheekwerk vanaf 2015 zijn daarbij reëel en wat zijn de gevolgen van de digitalisering voor het lokale bibliotheekwerk? Om antwoord te geven op deze probleemstelling, moeten de volgende deelvragen worden beantwoord: 1. Op welke functies van de lokale bibliotheek wil de gemeente zich vanaf 2015 richten en welke doelgroepen wil de gemeente met haar bibliotheekvoorziening ondersteunen? 2. Behoudt de gemeente haar lokale vestiging? 3. Wat houdt de digitalisering van de bibliotheeksector in en welke gevolgen heeft dat voor de bibliotheek in Oostzaan? Plan van aanpak Om antwoord te krijgen op de probleemstelling en deelvragen van dit onderzoek, volgen we in 2013 het volgende plan van aanpak: 1. Informeren In deze memo informeren we de raad over de stand van zaken en ontwikkelingen in de landelijke bibliotheeksector en het lokale bibliotheekwerk. De informatie dient als ondersteuning voor de raad om keuzes te kunnen maken voor de toekomst van de bibliotheek in Oostzaan. 2. Richting kiezen Middels een digitale vragenlijst, leggen we de raad voor de zomer een aantal keuzes voor. De keuzes die de raad maakt, bepalen de richting van het toekomstige bibliotheekbeleid in Oostzaan. 3. Scenario s opstellen Aan de hand van de keuzes die de raad heeft gemaakt, stellen we een aantal toekomstscenario s voor de bibliotheek in Oostzaan op. Voor- en nadelen, kosten en mogelijke bibliotheekaanbieders komen daarbij aan de orde. 2

4 4. Definitieve keuze maken In het derde kwartaal van 2013 besluit de gemeenteraad, aan de hand van de uitgewerkte scenario s, over de toekomst van de lokale bibliotheek. 3

5 1. ONTWIKKELINGEN IN DE BIBLIOTHEEKSECTOR De openbare bibliotheek is ooit begonnen als volksbibliotheek. Doel van de volksbibliotheek was om het volk te faciliteren zich te ontwikkelen. De volksbibliotheek, die op het versterken van de eigen zuil was gericht, ging over in de openbare bibliotheek: een bibliotheek voor alle stromingen en lagen uit de bevolking en gefinancierd uit algemene middelen. De functie van de bibliotheek is nooit veranderd en geldt nog steeds. Volksontwikkeling heet nu persoonlijke ontwikkeling en bestaat uit: - zuivere kennis (feiten); - praktische kennis (hoe werkt het, hoe doe je het, hoe hoort het); - smaak en oordeelsvorming (verdiepen en verbreden van de smaak). De middelen waarmee de ontwikkeling van de bevolking wordt gefaciliteerd, zijn in de loop van de tijd wel veranderd: de moderne bibliotheek biedt naast boeken ook veel andere vormen van media aan. In de memo van 14 mei 2012 heeft het college de gemeenteraad geïnformeerd over de ontwikkelingen in het openbaar bibliotheekwerk. Sindsdien is er niet veel nieuwe informatie bijgekomen. De volgende ontwikkelingen zijn actueel in de bibliotheeksector en van invloed op het bibliotheekwerk in Oostzaan. 1.1 Landelijke cijfers Landelijk daalt het aantal uitleningen van boeken, ook bij de jeugd, en bij zowel fictie als non-fictie boeken. Ook het aantal bezoeken aan de bibliotheek is in de afgelopen jaren gedaald in Nederland. Met name de doelgroepen jongeren (onder de 12 jaar) en veellezers (vrouwen en ouderen), bezoeken de bibliotheek. De daling geldt ook voor de verkoop van boeken. De landelijke omzet van e-books daarentegen stijgt. Deze omzet betrof echter in 2012 nog slechts 2,7% van de totale boekenmarkt. Voor de Bibliotheek in de Zaanstreek geldt de genoemde daling niet: het aantal leden, bezoekers en uitleningen is in de afgelopen jaren juist gestegen (zie paragraaf 2.1). 1.2 Nieuwe bibliotheekwet De nieuwe bibliotheekwet zou in 2014 in werking treden. Die is uitgesteld en gaat volgens de laatste plannen op 1 januari 2015 van kracht. Belangrijkste punten in de nieuwe bibliotheekwet zullen zijn: - scheiding tussen de fysieke (lokaal) en digitale (landelijk) bibliotheek; - verdeling van verantwoordelijkheden tussen de verschillende overheidslagen; - landelijke digitale bibliotheek (Bibliotheek.nl). 1.3 Digitalisering De digitale bibliotheek is meer dan de fysieke bibliotheek in een digitaal jasje. Het is meer dan alleen de digitale versie van een boek (e-book). Het gaat hierbij om alle manieren waarop je aan informatie kunt komen, dus bijvoorbeeld ook Google. Het betreft ook metadata: informatie over de boeken. De betekenis van de digitale bibliotheek zit hem in het bij elkaar brengen van al deze bronnen en de samenhang aanbrengen. 4

6 1.3.1 E-books Voor fysieke boeken geldt het auteursrecht. Deze bepaalt hoe, waar en wanneer het werk openbaar gemaakt of verveelvoudigd mag worden. Dit geldt ook voor andere informatiedragers als cd s, dvd s etc. Zodra de informatie digitaal beschikbaar komt (dus geen informatiedragers heeft), kun je het systeem van auteursrechten niet meer in stand houden. Door deze nieuwe ontwikkeling, verlopen de onderhandelingen met de uitgevers erg moeizaam en is er nog steeds geen akkoord bereikt over de licentie van e-books. Om die reden zijn er nog maar heel weinig e-books op de markt. De verwachting is dat het nog enkele jaren duurt voordat het aandeel van e-books gaat groeien. Daarna zal de toename een grote vlucht nemen. Daarbij moet wel rekening gehouden worden met een overgangsperiode en kan niet elk fysiek boek zonder meer vervangen worden door een e-book. Het is aan de gemeente om te bepalen of de lokale bibliotheek nog fysieke boeken aan bepaalde doelgroepen (bijvoorbeeld ouderen) wil aanbieden. In de overgangsjaren van fysieke boeken naar e-books, bereikt de gemeente geen bezuiniging. Er zal een moment komen, waarop het digitale boek het fysieke boek volledig heeft vervangen en er geen fysieke lokale bibliotheek meer nodig is. Dat zal echter niet in de komende jaren zijn. De toekomst van De Bieb vanaf 2015 en de jaren daarna gelden als overgangsfase naar een volledig digitale bibliotheek Bibliotheek.nl Stichting Bibliotheek.nl bouwt in opdracht van het ministerie van OCW een landelijke digitale bibliotheek, waarop alle lokale bibliotheken in de toekomst aangesloten moeten zijn. Bibliotheek.nl brengt samenhang aan in alle digitale informatiebronnen, is informatiespecialist en biedt een gidsfunctie. Dit doet ze door samenwerking met de Koninklijke Bibliotheek, erfgoedinstellingen, archieven en universiteitsbibliotheken. Daarnaast streeft ze naar een groot aanbod van educatieve media voor de jeugd en voor het onderwijs. Bibliotheek.nl is op dit moment voornamelijk gericht op aanbod voor volwassenen. Aansluiting bij de digitale bibliotheek, brengt de volgende kosten voor gemeenten met zich mee: aansluiting In 2011 werden de kosten van aansluiting van de lokale bibliotheek op Bibliotheek.nl berekend op ,-. Daarvoor kon elke bibliotheek in Nederland subsidie bij het ministerie aanvragen. De Bieb voor de Zaanstreek heeft daar geen gebruik van gemaakt. exploitatie en beheer De kosten voor exploitatie en beheer van Biblitheek.nl worden in ieder geval tot en met 2016 betaald door het ministerie van OCW. Voor de periode daarna is er nog geen duidelijkheid. Het streven van Bibliotheek.nl is om de bekostiging door OCW op te laten nemen in de nieuwe bibliotheekwet, waardoor deze structureel wordt. Hierover bestaat nog geen zekerheid. digitale content Vanaf 2015 zal een uitname uit het gemeentefonds plaatsvinden voor de financiering van de centrale inkoop van e-content. De VNG spreekt over een bedrag van in totaal 15 tot 25 miljoen euro. De uitname zal een groeipad volgen. Over de hoogte van het bedrag, het groeipad en de verdeling over de gemeenten, nemen OCW en VNG in 2014 een besluit. Daarnaast gaat de gebruiker van Bibliotheek.nl betalen voor een abonnement op de digitale bibliotheek ( 10,- tot 20,- per jaar), naast het abonnement op de lokale bibliotheek, en moet ze betalen voor elk boek dat ze bestelt uit de landelijke digitale catalogus. De Bieb voor de Zaanstreek heeft zich nog niet aangesloten bij Bibliotheek.nl, omdat er volgens haar teveel onduidelijkheden zijn over de producten die Bibliotheek.nl kan gaan 5

7 leveren, de kosten voor de gemeente en de gebruiker, de bescherming van de persoonsgegevens van de bibliotheekleden en de ontwikkelingen in de markt van de e- books. Zodra Bibliotheek.nl voldoende content biedt voor haar abonnementhouders, dan hoeft de lokale bibliotheek geen digitale bibliotheekvoorziening meer aan te bieden. Via de greep uit het gemeentefonds worden dan de kosten voor de digitale bibliotheek door gemeenten betaald. Het is nog niet bekend hoe hoog de kosten van de landelijke digitale bibliotheek voor elke gemeente zullen zijn. De verwachting is niet dat de digitale bibliotheekvoorziening tot een bezuiniging voor de gemeente leidt. 1.4 Functies van de bibliotheek Als gevolg van de recente ontwikkelingen, verandert ook de functie van de bibliotheek. Van het uitlenen van boeken en andere media, komt het accent in de toekomst meer te liggen op het ondersteunen van mensen in hun informatiebehoefte. De bibliotheek maakt dan meer onderdeel uit van het welzijnsbeleid in plaats van het cultuurbeleid. Het is voor een gemeente belangrijk om te bepalen welke functie de bibliotheek voor de gemeente vervult of moet gaan vervullen en welke doelgroepen de bibliotheek moet (gaan) bedienen Culturele functie De bibliotheek maakt in veel gemeenten onderdeel uit van het lokale cultuurbeleid. De inwoners worden gestimuleerd om te lezen, en lezen wordt daarbij vooral gezien als hobby. De bibliotheek biedt ook een ontmoetingsfunctie, een plek waar mensen bij elkaar komen en elkaar ontmoeten. De gemeente richt zich met haar beleid op de veellezers, met name volwassenen en mobiele ouderen. Dit is de functie die de bibliotheek in Oostzaan op dit moment met name vervult. De verwachting is dat door de overgang naar e-books, de fysieke lokale bibliotheek op den duur de doelgroep veellezers (volwassenen en later de ouderen) verliest. De vraag is of je met het gemeentebeleid nog (alleen) moet inzetten op de culturele functie van de bibliotheek Maatschappelijke functie In een tijd als deze, moet de gemeente zich afvragen of de bibliotheek niet veel meer een maatschappelijke taak heeft: het ondersteunen van mensen in hun persoonlijke ontwikkeling en bij het zoeken naar informatie: het zoeken naar werk, het maken van een beroepskeuze, het vinden van informatie voor de studie, het zoeken naar informatie van de gemeente. De bibliotheek kan een vindplaats zijn, waar informatie bij elkaar wordt gebracht en mensen op alle niveaus worden ondersteund bij het zoeken naar informatie. De bibliotheek kan vaardigheidscursussen aanbieden in het onderwijs, of computertrainingen voor ouderen en allochtone meisjes. De bibliotheek kan een verzameling zijn van UWV, VVV, serviceloket van de gemeente etc. De bibliotheek kan ook werk- en studieplekken bieden met pc s, wifi en een goede kop koffie. De bibliotheek kan ook naar de doelgroepen toe gaan: naar de jeugd in het onderwijs, naar verzorgingstehuizen of zorg- en gezondheidscentra. Collecties op locatie worden dan op de doelgroep afgestemd en de doelgroepen worden door de bibliotheek ondersteund in hun ontwikkeling, op basis van hun specifieke behoeften. Met de maatschappelijke functie van de bibliotheek bedien je specifieke doelgroepen die ondersteuning nodig hebben bij het lezen en zoeken naar informatie, bijvoorbeeld de jeugd, werklozen, mensen met weinig inkomen, allochtone meisjes. Het gemeentegeld wordt ingezet, daar waar het nodig is. De bibliotheek ondersteunt dan het welzijnsbeleid (onderwijs, jeugd, participatie) van de gemeente en bevordert de zelfredzaamheid en zelfstandigheid van de inwoners. 6

8 1.5 Ontwikkelingen in Zaanstad Ook de gemeente Zaanstad heeft te maken met bezuinigingen en wil de subsidie aan De Bieb voor de Zaanstreek vanaf 2015 fors verlagen. Zaanstad betaalt bijna 90% van de totale subsidie aan de Bieb voor de Zaanstreek en De Bieb richt daarom haar beleid op de gemeente Zaanstad: de vestigingen in Oostzaan en Wormerland worden volgens het model van de vestigingen van Zaanstad geëxploiteerd. De keuzes die de gemeente Zaanstad in het kader van de bezuinigingen maakt voor haar bibliotheekvoorziening, zijn daarmee direct van invloed op de situatie in Oostzaan. De gemeente Zaanstad werkt op dit moment een aantal scenario s voor de toekomst van de bibliotheek uit en dit jaar beslist de gemeenteraad over het bibliotheekbeleid in Zaanstad vanaf

9 2. DE BIBLIOTHEEK IN OOSTZAAN 2.1 Kengetallen Onderstaande tabel geeft inzicht in het gebruik van de bibliotheek in Oostzaan vanaf Aantal jeugdleden Aantal volwassen leden Aantal bezoekers Aantal uitleningen Aantal activiteiten Openingsuren per week 25 51,5 51,5 Tabel 1: Gebruik van de openbare bibliotheek in Oostzaan vanaf In tegenstelling tot de landelijke trend, is er sinds 2010 een forse stijging in het gebruik (aantal leden, bezoekers en uitleningen) van De Bieb in Oostzaan. De Bieb voor de Zaanstreek is voortdurend in ontwikkeling en op zoek naar vernieuwingen die het service- en kwaliteitsniveau in stand houden en bevorderen. De Bieb heeft sinds 2010 de volgende ontwikkelingen in gang gezet: introductie van nieuwe abonnementssysteem (2010); start van de diverse leesprojecten voor baby s, peuters en kleuters (2010, 2011); introductie biebbus Noorderschool (2011, en daling jeugdleden vanaf 2013); introductie onbemande openingsuren (2011), waardoor een forse stijging van het aantal openingsuren zonder extra kosten; introductie retailconcept (2011), waarbij bezoekers als consument worden benaderd. 2.2 Subsidie De gemeente Oostzaan heeft een vaste subsidierelatie met De Bieb voor de Zaanstreek, uitgewerkt in een meerjarenovereenkomst. De huidige overeenkomst loopt van 2012 t/m In 2012 is een eerste bezuiniging op het lokale bibliotheekwerk van ,- gerealiseerd als gevolg van het delen van de bibliotheekruimte met het Servicepunt WWZ. Bovendien heeft De Bieb in 2011 de met de gemeente overeengekomen weerstandsreserve van ,- bereikt en hoeft zij vanaf 2012 niet meer jaarlijks een bedrag van 7.000,- te reserveren voor het opbouwen van die reserve. In 2013 realiseert de bibliotheek opnieuw een bezuiniging van 5.000,- door per 1 januari 2013 te stoppen met de bibliotheekbus voor de Noorderschool. De subsidie per inwoner van de gemeente Oostzaan komt in 2013 neer op 22, Bibliotheekwerk Huur en servicekosten Totaal subsidie Tabel 2: Subsidie voor het openbare bibliotheekwerk in Oostzaan in 2011, 2012 en

10 De raad streeft naar een bezuiniging van ,- op het lokale bibliotheekwerk vanaf Dit resulteert in subsidie van ,- voor de bibliotheek in Oostzaan. Het bedrag van 15,50 per inwoner van de gemeente Oostzaan vindt De Bieb voor de Zaanstreek niet acceptabel, omdat dit grote afbreuk doet aan het service- en kwaliteitsniveau van de bibliotheek in Oostzaan. 2.3 Bibliotheken in de regio Vrijwel alle bibliotheken in de regio hebben het afgelopen jaar te maken gekregen met een bezuinigingstaakstelling vanuit de gemeente. Ook voor de toekomst wensen de meeste gemeenten een bezuiniging op het lokale bibliotheekwerk. Onderstaande tabel geeft een inventarisatie. Alle subsidies zijn inclusief huisvesting. Tabel 3: Inventarisatie openbare bibliotheken in de regio. * onder voorbehoud 2.4 Mogelijkheden voor bezuinigen Er zijn verschillende manieren voor de gemeente om te bezuinigen op het lokale bibliotheekwerk. De voornaamste pijlers die mogelijk een bezuiniging opleveren, zijn de collectie, het personeel en de huisvesting. Voor alle mogelijkheden geldt dat de gemeente eerst moet besluiten op welke functies en doelgroepen de bibliotheek zich in de toekomst moet richten (zie ook paragraaf 1.4) Collectie In paragraaf 1.1 zien we dat met name jonge kinderen onder de 12 jaar en vrouwen en ouderen de bibliotheek bezoeken. Het stoppen met het aanbieden van boeken voor een of meer van deze doelgroepen, zorgt voor een bezuiniging op de kosten van zowel de collectie als de huisvesting. De gemeente moet dan een duidelijke keuze maken voor de doelgroepen die ze in de toekomst wel en niet wil bedienen met de lokale bibliotheek en de functie die ze met de bibliotheek wil vervullen. De aanbieder van het bibliotheekwerk in Oostzaan, De Bieb voor de Zaanstreek, wil haar collectie niet inkrimpen in de vestiging van de KunstGreep, omdat zij haar huidige niveau van service en kwaliteit wil behouden. Voor De Bieb is het wel bespreekbaar om een duidelijk keuze te maken voor een of meer specifieke doelgroepen, de collectie daarop aan te passen, en de groepen actief op te gaan zoeken (zie ook huisvesting). Je kunt bijvoorbeeld de collectie verkleinen door geen boeken meer voor volwassenen aan te bieden. De culturele functie van lezen verdwijnt daarmee grotendeels en je richt je collectie met name op maatschappelijk doelgroepen als jeugd, ouderen of mensen in een sociale achterstandssituatie Personeel De bibliotheek kan op het personeel bezuinigen door vrijwilligers in te zetten. De Bieb voor de Zaanstreek geeft aan dat zij niet verder kan bezuinigen op personeel in Oostzaan: in de vestiging in Oostzaan is geen bibliothecaris aanwezig en bovendien zijn er al veel onbemande openingsuren ingevoerd. De bibliotheek wil tijdens de bemande openingsuren geen vrijwilligers inzetten, maar met het huidige personeel de kwaliteit en het serviceniveau behouden. Een commerciële aanbieder van bibliotheekdiensten kan 9

11 voor de gemeente wel een bibliotheekvoorziening met vrijwilligers realiseren. De gevolgen zijn dan: minder ruime openingstijden, een kleinere collectie boeken, minder kwaliteit van de dienstverlening, alleen nog een uitleenfunctie van de lokale bibliotheekvoorziening en geen maatschappelijke functie als leesbevordering en persoonlijke ontwikkeling van de inwoners Huisvesting Er zijn verschillende mogelijkheden om te bezuinigen op de huisvesting van de lokale bibliotheek, afhankelijk van hoeveel gebruik de inwoners van Oostzaan in de toekomst van een lokale bibliotheekvoorziening kunnen maken. Wel fysieke ruimte in de KunstGreep Voordeel is het behoud van een fysieke bibliotheek in het centrum van Oostzaan en het behoud van de culturele, maatschappelijke en ontmoetingsfunctie van de bibliotheek in de KunstGreep. Inwoners hebben op korte afstand een bibliotheekvoorziening. a. de fysieke ruimte verkleinen (kleinere collectie) Het nadeel is dat de lokale bibliotheek nog maar een klein aanbod aan boeken heeft voor de inwoners van Oostzaan en de kans is groot dat het aantal leden, bezoekers en uitleningen afneemt. De huidige bibliotheekaanbieder gaat niet akkoord met mindere oppervlakte van de bibliotheek in de KunstGreep. b. de fysieke ruimte delen met een andere sociaal-culturele instelling Voordeel is dat de kosten van de ruimte gedeeld worden. Het is echter niet eenvoudig om een instelling te vinden die gebruik kan en wil maken van de ruimte van de bibliotheek, zonder dat er veel aan de ruimte hoeft te worden veranderd. Ook moeten openingstijden op elkaar aansluiten, alsook op die van het Servicepunt WWZ die al gebruik maakt van de ruimte van de bibliotheek. Geen fysieke ruimte in de KunstGreep Het voordeel is dat de kosten van huisvesting zullen afnemen, doordat deze mogelijk worden vervangen door goedkopere uitleenlocaties. Het nadeel is dat de bibliotheek uit het centrum van Oostzaan verdwijnt. De bibliotheek zorgt in de KunstGreep voor levendigheid en biedt een ontmoetingsfunctie. c. collecties voor specifieke doelgroepen op locatie De bibliotheek kan bijvoorbeeld een mediatheek op scholen inrichten, of boekenkasten in verzorgingstehuizen. Of alleen een bibliotheekbus inzetten. d. gebruik van een vestiging in Zaandam In plaats van een centrale vestiging in het centrum van Oostzaan of uitleenpunten op specifieke locaties, kunnen de inwoners gebruik maken van een vestiging van de bibliotheek in Zaandam. De Bieb voor de Zaanstreek zal hiervoor kosten in rekening brengen bij de gemeente Oostzaan, maar deze zijn lager dan de huisvestingslasten van de bibliotheeklocatie in de KunstGreep. Een nadeel is dat de inwoners geen bibliotheekvoorziening dicht bij huis hebben. Verwacht mag worden dat het aantal Oostzaanse leden en bezoekers van de bibliotheek afneemt door deze maatregel. Alleen de veellezers (volwassenen), zullen nog gebruik maken van de bibliotheekvoorziening. De bibliotheek heeft dan alleen nog een culturele functie. e. geen fysieke boeken meer aanbieden aan de inwoners van Oostzaan In deze situatie heeft de gemeente helemaal geen kosten voor huisvesting meer en kunnen de inwoners van de gemeente geen gebruik maken van een lokale, fysieke bibliotheekvoorziening. De inwoners kunnen op termijn gebruik gaan maken van de landelijke Bibliotheek.nl. De gemeente kan de bibliotheek in deze situatie niet meer inzetten om bepaalde doelgroepen te ondersteunen. 10

12 11

13 3. CONCLUSIES EN AANBEVELINGEN 3.1 Conclusies Landelijk neemt het gebruik van de lokale, fysieke bibliotheek af. Voor Oostzaan geldt dit niet: het aantal leden, uitleningen en bezoekers van De Bieb voor Oostzaan is in de afgelopen jaren toegenomen door het blijven vernieuwen en ontwikkelen van De Bieb voor de Zaanstreek voor een minimaal kwaliteits- en serviceniveau. De keerzijde daarvan is dat de kosten voor de bibliotheek per inwoner van Oostzaan hoger zijn dan in de regiogemeenten. De digitalisering in de bibliotheeksector is ingezet, maar wordt tegengehouden door een aantal factoren, voornamelijk de onderhandelingen met de uitgevers van e-books en het wachten op de nieuwe bibliotheekwet Er mag verwacht worden dat er in de toekomst een omslagpunt komt, waarop de digitale bibliotheek het volledig heeft overgenomen van de lokale bibliotheek. Op dat moment is er geen fysieke bibliotheek, in welke vorm dan ook, meer nodig. Dit omslagpunt laat echter nog jaren op zich wachten en tot die tijd worden fysieke boeken en e-books naast elkaar aangeboden. De komende jaren gelden voor de lokale bibliotheek als overgangsfase in de digitalisering, die vooralsnog geen bezuiniging voor de gemeente oplevert. Bezuinigingen op het lokale bibliotheekwerk kunnen wel op een andere manier worden gerealiseerd: door de collectie te verkleinen of op specifieke doelgroepen te richten, door inzet van vrijwilligers bij het uitlenen van boeken, en door alternatieven voor de lokale huisvesting. 3.2 Aanbevelingen Aan de hand van de conclusies en de informatie uit voorgaande hoofdstukken, kan een aantal aanbevelingen worden gedaan voor de toekomst van het lokale bibliotheekwerk vanaf Bepaal welke functie de bibliotheek in de toekomst moet vervullen voor de inwoners van Oostzaan (leesbevordering, ontmoetingsfunctie, vindplaats, verzamelplaats, ondersteuning in lezen en het zoeken naar informatie, ondersteuning van het onderwijs, ondersteuning van maatschappelijke achterstandsgroepen). 2. Bepaal welke doelgroepen je als gemeente met het lokale bibliotheekwerk wilt bedienen en welke mensen je wilt ondersteunen (veellezers, de jeugd, specifieke achterstandsgroepen). 3. Zoek de verbinding met andere lokale beleidsterreinen (jeugd, onderwijs, welzijn), waarbij de bibliotheek bijvoorbeeld het onderwijs ondersteunt, of het jeugd- of welzijnsbeleid. 4. Bepaal hoe je als gemeente je bibliotheekvoorziening aan wilt bieden en op welke plekken je de bibliotheek het meest efficiënt inzet. Dit is afhankelijk van de functie en de doelgroepen waar je je als gemeente op richt; hoe wil je die doelgroepen faciliteren? 3.3 Vervolg De raad streeft naar een bezuiniging van ,- op het lokale bibliotheekwerk vanaf Om te bepalen hoe die bezuiniging gerealiseerd gaat worden, moet de raad eerst duidelijke keuzes maken voor de toekomst van de lokale bibliotheek vanaf Binnenkort zal aan de raad een aantal keuzes worden voorgelegd, waarmee ze haar 12

14 richting kan bepalen. Die keuzes gaan met name over de functie en doelgroepen van de lokale bibliotheek. Bovengenoemde aanbevelingen kunnen ondersteunen in de beantwoording van de vragen door de raad. Op basis van de keuzes die de raad maakt voor de functie en doelgroepen van de lokale bibliotheek, wordt een aantal scenario s voor de toekomst van de bibliotheek uitgewerkt. Voor- en nadelen, kosten en mogelijke bibliotheekaanbieders worden daarin meegenomen. De scenario s worden in het derde kwartaal van 2013 voor besluitvorming voorgelegd aan de raad. 13