Oos-Kaap kultivarproef onder besproeiing op Hankey in 2015

Transcriptie

1 Oos-Kaap kultivarproef onder besproeiing op Hankey in 215 Artikel: Pieter Ferreira (Produsent), Retief Celliers (Nelson Mandela Metropolitaanse Universiteit), Terence Brown en Chantel du Raan (Aartappels Suid-Afrika) Die Oos-Kaap produksiestreek produseer sowat 3% van die totale aartappelproduksie. Hierdie streek plant vir die tafel- en verwerkingbedryf onder besproeiing. Die hoofkultivars in die streek sluit in Mondial, Valor, Sifra en Eos. Die Gamtoosriviervallei word gekenmerk deur wye, vrugbare vloedvlaktes wat verband hou met laagliggende land, met styl minder vrugbare hange weerskante van die vallei. Die dorpe van Hankey en Patensie, Loerie en Thornhill is fokuspunte van hierdie hoë potensiaal landbougrondstreek. Aartappelproduksie daal in die Oos- Kaap as gevolg van beperkte grond vir wisselbou. Proewe is op Hankey uitgevoer wat 'n bimodale reënvalverspreiding het met lente- en herfspieke. Die jaarlikse gemiddelde reënval vir hierdie gebied is tussen 361 en 432 mm (Figuur 1). Die streek het twee seisoene en sluit 'n somer- en winteraanplanting in. Aartappels word egter hoofsaaklik in die winter geplant vanaf Maart tot en met Julie. Die opbrengs in die winteraanplanting is nie baie hoog nie, maar bemarkingsgeleenthede is gewoonlik beter teen einde van die jaar as gevolg van minder mededinging uit die Vrystaat. Die proefperseel is geplant in 'n ewekansige blokontwerp met drie herhalings. Verdere tegniese inligting rakende die proefperseel en uitleg is opgesom in Tabel 1. Dit is belangrik om daarop te let dat groeiperiodes die oesopbrengs van kultivars kan beïnvloed. Groeiperiodes Page 82 CHIPS Julie/Augustus 216

2 Figuur 1: Ligging van Hankey in die Oos-Kaap produksiestreek Tabel 1: Opsomming van tegniese inligting rakende proefperseel en uitleg. Plaas: Wagondrift Boer: Mnr. Pieter Ferreira Plantdatum: Junie 215 Oesdatum: Desember 215 Besproeiing / Droëland: Besproeiing Dubbel of enkel rye: Dubbelrye Loofafsterwe: Natuurlik Tussen-ryspasiëring:.8 m In-ryspasiëring:.25 m Proefperseel: 16 m2 Bemestingsprogram: Tyd van toediening: Voedingswaarde: N (kg/ha) P (kg/ha) K (kg/ha) Totaal word gedefinieer as die aantal dae van opkoms tot natuurlike loofafsterwe, afhangend van die seisoen. Die presiese tydsberekening van die vier groeifases hang af van die omgewing en die bestuurspraktyke wat wissel tussen lokaliteite asook kultivars, onder andere as gevolg van verskillende groeiperiodes (Tabel 2). Temperatuur, dagliglengte en water is die belangrikste abiotiese faktore wat die groeipatroon, opbrengs en kwaliteit van aartappels beïnvloed. Om te bepaal wat die aanpassingsvermoë van nuwe kultivars in Hankey is, is dit belangrik om hierdie faktore in aanmerking te neem wanneer die prestasie van verskillende kultivars geëvalueer word. Dit is ook belangrik dat die kultivars vir n aantal seisoene geëvalueer word omdat klimaat van seisoen tot seisoen verskil. Die weerstasie het 'n probleem ondervind en daar is dus nie data beskikbaar vir einde Junie nie. Die werklike gemete reënval vir die 215-proef was laer as die norm CHIPS July/August 216 Page 83

3 Tabel 2: Karaktereienskappe ten opsigte van groeiperiode vir elke kultivar aangewend. Groeiperiode (Dae) 1 Electra Kort tot medium (1) Elmundo Kort tot medium (9-1) Eos Medium (9-11) Labadia Kort tot medium (1) Lanorma Kort (8-9) Laperla Kort (7-8) Monate - - Mondeo Medium (9-11) Mondial Kort tot medium (95-1) Panamera Kort tot medium (95-1) Savanna Medium (9-11) Sifra Kort tot medium (9-1) Taisiya Kort tot medium (1) 1 Algemene riglyne en kategorieë (dae van opkoms tot natuurlike loofafsterwe, afhangend van die seisoen): Kort = 7-9 dae; Kort tot Medium = 8-1 dae; Me dium = 9-11 dae; Medium tot Lank = 9-12; Lank = 9-14 dae. 2 Plantgereedheid van moere 1 Vars; 2 Effens vars; 3 Plantgereed; 4 Effens oud; 5 Oud. vanaf Oktober tot en met Desember (Figuur 2). Vir die 215-groeiseisoen is uitermatige maksimum temperature (Figuur 3) gedurende Augustus, einde September, Oktober en Desember ondervind. 'n Hoër as gewoonlik minimum temperatuur gedurende 215 is ook ooglopend in die seisoen vanaf Julie tot en met Oktober waargeneem. Daar was ook groot verskille in maksimum- en minimum temperature regdeur die 215-seisoen. Hierdie uitermatige weersomstandighede kon die opbrengs asook kwaliteit van kultivars negatief beïnvloed het. Hitte-eenhede is 'n belangrike faktor om in ag te neem aangesien die ontwikkeling van die plant hoofsaaklik gebaseer is op die versameling van hitte-eenhede. Daar word dus aanvaar dat die plant 'n sekere aantal hitteeenhede moet versamel om 'n ontwikkelingsfase te voltooi. Die hitte-eenhede van die groeiseisoen was deurentyd hoër as normaalweg (langtermyn kumulatiewe hitte-eenhede) en word aangedui in Figuur 4. Die opbrengsdata is statisties verwerk met behulp van die GenStat - program en die gemiddelde was geskei deur gebruik te maak van die Tukey KBV-toets. Statistiesbetekenisvolle verskille (p<.5) was waargeneem ten opsigte van opbrengs (Figuur 5), terwyl die koëffisiënt van variasie hoog was (27%). Die proefgemiddeld van al die kultivars word as 1% geneem. Die opbrengs van die individuele kultivars word deur die proefgemiddeld gedeel en elke kultivar se opbrengsprestasie word as n persentasie van die proefgemiddeld uitgedruk. Die kultivar Panamera het die hoogste opbrengste behaal, en was beduidend hoër as die ander kultivars, behalwe vir die kultivars Labadia, Laperla, Mondeo, Savanna, Taisiya en Mondial. Lanorma het die swakste opbrengste gelewer. Die kultivars Panamera, Labadia, Laperla, Mondeo, Savanna, Taisiya en Mondial het hoër opbrengste as die proefgemiddeld (34.5 t/ha) behaal. Die proefgemiddeld was egter heelwat laer as die vorige jaar (62.5 t/ha) en 'n hoër persentasie klein in die groottegroepverspreiding (Figuur 6 a en b) was waargeneem. Dit kan moontlik toegeskryf word aan die hoë temperature gedurende knolvulling. Sodra die temperatuur 29 C en hoër is, kan dit lei tot die translokasie van voedingstowwe na ander plantdele in plaas van die knolle. Wanneer die temperatuur bo 29 C styg, sal geen knolinisiasie of knolgroei voorkom nie as gevolg van die feit dat die koolhidrate gebruik word vir respirasie. Dit kan dus ook veroorsaak dat daar 'n groot hoeveelheid klein knolletjies voorkom. Groottegroepverspreiding (Figuur 7) is een van die faktore wat gebruik word om aartappels te klas, daarom is dit 'n belangrike faktor om in ag te neem om 'n optimale ekonomies-bemarkbare opbrengs te verseker. Ten einde die prestasie van die kultivars in terme van opbrengs en kwaliteit te bepaal, is die opbrengs en groottegroepverspreiding gebruik om teen die gemiddelde markpryse vir die betrokke dag 'n bemarkingsindeks te bereken. Die opbrengs vermenigvuldig met prys gee die bemarkingsindeks (Figuur 5). Die kultivar Panamera het die hoogste bemarkingsindeks behaal. Dit kan toegeskryf word aan kultivar se hoë persentasie groot aartappels. s se vermoë en betroubaarheid om konsekwent te presteer, ongeag van fluktuasies in die klimaat oor tyd, is n verdere belangrike faktor om in ag te neem. In Figuur 8 word die drie jaar data aangetoon vir die opbrengs persentasie in die Hankey produksie-area. Daar was heelwat fluktuasie die afgelope drie jaar, maar dit blyk dat die kultivar Savanna die minste variasie toon. C Page 84 CHIPS Julie/Augustus 216

4 25 Totale reënval per maand 215 Kumulatiewe reënval 215 Langtermyn gemiddelde reënval Langtermyn kumulatiewe reënval 2 Reënval (mm) Plant Jul Aug Sept Okt November Desember 215 Oes Datum Figuur 2. Reënval gedurende die groeiseisoen asook die langtermyn gemiddelde reënval. Maksimum temperatuur 215 Minimum temperatuur 215 Langtermyn gemiddelde maksimum temperatuur Langtermyn gemiddelde minimum temperatuur 5 4 Temperatuur ( C) Jun Jun Jun-15 6-Jul Jul-15 2-Jul Jul-15 3-Aug-15 1-Aug Aug Aug Aug-15 7-Sep Sep Sep Sep-15 5-Oct Oct Oct Oct-15 2-Nov-15 9-Nov Nov Nov-15 3-Nov-15 7-Dec Dec Dec Dec-15 Plant 215 Oes Datum Figuur 3. Minimum en maksimum temperatuur ( C) gedurende die groeiseisoen asook langtermyn. CHIPS July/August 216 Page 85

5 Totale hitte-eenhede 215 Kumulatiewe hitte-eenhede 215 Langtermyn gemiddelde hitte-eenhede Langtermyn kumulatiewe hitte-eenhede 12 Hitte-eenhede % 39% 32% -2 Jul Aug Sept Okt November Desember -4 Maand Figuur 4. Hitte-eenhede gedurende die groeiseisoen asook langtermyn. Panamera Labadia Opbrengsindeks (%) Bemarkingsindeks (%) ab a Laperla 13.6 a-c Mondeo Savanna Taisiya Mondial Electra 11. a-d 19.2 a-e 16.3 a-f 12.6 a-g 99.9 b-h Monate Elmundo Eos 76.3 d-i 89.7 c-i 86.6 c-ii Proefgemiddeld = 34.5 t/ha Sifra Lanorma 47.2 i 55.2 h-i p <.5 KBV = 45.5 KV% = Opbrengs en bemarkingsindeks as persentasie van die proefgemiddeld (%) *Waardes gevolg deur dieselfde letter is nie beduidend verskillend van mekaar nie. Figuur 5. Totale opbrengs en bemarkingsindeks per kultivar as persentasie van die proefgemiddeld. Page 86 CHIPS Julie/Augustus 216

6 8 Klein Medium Groot Proefgemiddeld 214 a = 62.5 t/ha 5 Grootteverspreding (t/ha) Figuur 6a. Vergelyking tussen die groottegroepverspreiding van die214-groeiseisoen. 8 7 Klein Medium Groot Proefgemiddeld 215 b Grootteverspreiding (t/ha) = 34.5 t/ha 1 Figuur 6b. Vergelyking tussen die groottegroepverspreiding van die 215-groeiseisoen. CHIPS July/August 216 Page 87

7 Klein Medium Groot Proefgemiddeld = 62.5 t/ha Grootteverspreiding (t/ha) = 34.5 t/ha 1 Figuur 7. Groottegroepverspreiding van elke kultivar tydens finale oes. Opbrengs as persentasie van die proefgemiddeld (%) Eos Lanorma Mondial Savanna Sifra Figuur 8. Prestasie van kultivars oor drie jaar uitgedruk as persentasie van die proefgemiddeld. Page 88 CHIPS Julie/Augustus 216