Noord-Kaap kultivarproef onder besproeiing op Douglas in 2016

Transcriptie

1 Noord-Kaap kultivarproef onder besproeiing op Douglas in 216 André Prins (GWK), Chantel du Raan en Herman Haak (Aartappels Suid-Afrika) Die Noord-Kaap produksiestreek produseer sowat 3% van die totale aartappelproduksie in Suid-Afrika. Die streek verbou hoofsaaklik moere, maar ook vir die tafel- en verwerkingsmark onder besproeiing. Die hoofkultivars vir die produksie van moere is Up-to-Date, Lanorma en Eos terwyl die populêre keuses vir tafel- en verwerkingsaartappels Sifra, Mondial en Fabula insluit. Proewe is op Douglas uitgevoer wat in die mees ylbevolkte provinsie in Suid-Afrika geleë is en wat as 'n groot landbouen veeboerderygemeenskap dien. Douglas is geleë naby die samevloeiing van die Oranje- en Vaalrivier en vorm die grense met die Vrystaat en Namibië. Douglas is in 'n droë kontinentale gebied geleë met 'n jaarlikse gemiddelde reënval van tussen 211 en 334 mm (Figuur 1), waarvan die meeste in die herfs (Maart) ontvang word. Somers is matig tot warm, terwyl die winters weer koud is met ryp wat voorkom. Die hoof aanplanting geskied in Januarie en Februarie. Die proefperseel het bestaan uit 'n sandleemgrond en is geplant in 'n ewekansige blokontwerp met vyf herhalings. Verdere tegniese inligting rakende die proefperseel en uitleg is opgesom in Tabel 1. Page 46 CHIPS Januarie/Februarie 217

2 Bedryfsdienste Industry Services Dit is belangrik om daarop te let dat groeiperiodes die oesopbrengs van kultivars kan beïnvloed. Groeiperiodes word gedefinieer as die aantal dae vanaf opkoms tot natuurlike loofafsterwe, afhangend van die seisoen. Die presiese tydsberekening van die vyf groeifases (spruitontwikkeling, vegetatiewe groei, knolinisiasie, knolvulling en volwassenheid) hang af van die omgewing en die bestuurspraktyke wat wissel tussen lokaliteite, kultivars en groeiperiodes. Die kultivars in 216 se aartappelwerksgroepproewe word in tabel 2 weergegee. Figuur 1: Ligging van Douglas in die Noord-Kaap produksiegebied Tabel 1: Opsomming van tegniese inligting rakende proefperseel en uitleg. Plaas: Landzicht Boerdery Boer: Mnr. Jan Steenkamp Plantdatum: 26 Januarie 216 Oesdatum: 23 Augustus 216 Besproeiing / Droëland: Besproeiing Dubbel-of enkelrye: Dubbelrye Loofafsterwe: Natuurlik Tussen-ryspasiëring:.9 m In-ryspasiëring:.25m Proefperseel: 18 m 2 Plantestand: plante / hektaar Bemestingsprogram: Tyd van toediening: Voedingswaarde: N (kg/ha) P (kg/ha) K (kg/ha) Totaal Oesopbrengs en knolgrootte word ook beïnvloed deur die aantal halms per area en dus deur die aantal moere geplant asook die aantal halms per moer. Die aantal halms per moer is afhanklik van die aantal ogies per knol, die aantal spruite per ogie en die aantal stamme per spruit. Die aantal ogies per knol is kultivar-afhanklik, terwyl die aantal halms per knol beïnvloed word deur die moergrootte en die plantgereedheid van die moere. Dit is belangrik om daarop te let dat hierdie eienskappe tussen kultivars varieer. Die plantgereedheid, stand (%) en halmtelling van kultivars wat in die 216 proewe geplant is, word aangedui in Tabel 2. Temperatuur, dagliglengte en water is die belangrikste abiotiese faktore wat die groeipatroon, opbrengs en kwaliteit van aartappels beïnvloed. Om te bepaal wat die aanpassingsvermoë van nuwe kultivars in die Douglasomgewing is, is dit belangrik om hierdie faktore in aanmerking te neem wanneer die prestasie van verskillende kultivars geëvalueer word. Dit is ook belangrik dat die kultivars vir 'n aantal seisoene geëvalueer word omdat klimaat van seisoen tot seisoen verskil. Daaglikse en langtermyn-weerdata CHIPS January/February 217 Page 47

3 Tabel 2: Karaktereienskappe rakende groeiperiode, plantgereedheid, stand (%) en halmtellings vir elke kultivar aangewend. Kultivar Groeiperiode (Dae) 1 Plantgereedheid 2 Generasie Stand (%) Halms per plant Halms per hektaar FL Lanorma Kort (8-9) Laperla Kort (7-8) Mondial Kort tot medium (95-1) Taisiya Kort tot medium (1) Algemene riglyne en kategorieë (dae van opkoms tot natuurlike loofafsterwing, afhangend van die seisoen): Kort = 7-9 dae; Kort tot Medium = 8-1 dae; Medium = 9-11 dae; Medium tot Lank = 9-12; Lank = 9-14 dae. 2 Plantgereedheid van moere 1 Vars; 2 Effens vars; 3 Plant gereed; 4 Effens oud; 5 Oud. is verkry vanaf die LNR se Douglas: Luneburg-stasie ( , ). Die gemete reënval gedurende die 216-groeiseisoen was deurentyd effens minder as die langtermyn-gemiddeld, maar dieselfde patroon as in vorige jare is waargeneem (Figuur 2). Die minimum- en maksimumtemperatuur (Figuur 3) vir die 216-groeiseisoen het dieselfde patroon as in vorige jare gevolg met die uitsondering dat Februarie tot Maart hoër maksimumtemperature ondervind het, terwyl April tot die einde van die seisoen hoër minimumtemperature as die langtermyngemiddelde temperature getoon het. Die uitermatige maksimumtemperature wat aan die begin van die seisoen voorgekom het (hoër as 4 C) kon moontlik die vegetatiewe groeistadium en die begin van knolinisiasie negatief beïnvloed het. Die gemiddelde optimale temperature vir die vegetatiewe groeistadium is C terwyl die vir knolinisiasie en fotosintese tussen 15-2 C wissel. Hoe hoër die temperature bo 2 C styg, hoe minder knolle sal inisieer. Wanneer die temperatuur bo 29 C styg, sal min of selfs geen knolinisiasie of knolgroei voorkom nie as gevolg van die feit dat die koolhidrate gebruik word vir respirasie. Temperature onder vriespunt ( C) gedurende die groeiseisoen was waargeneem vroeg in Mei en weer vanaf Junie, en het voortgeduur tot aan die einde van die proef. Hitte-eenhede is 'n verdere belangrike faktor om in ag te neem aangesien die ontwikkeling van die plant hoofsaaklik gebaseer is op die versameling van hitte-eenhede. Daar word dus aanvaar dat die plant 'n sekere aantal hitteeenhede moet versamel om 'n ontwikkelingsfase te voltooi. Die hitte-eenhede vir die 216-groeiseisoen was regdeur die seisoen effens hoër (12.3%-13.9% hoër) as die langtermyn-gemiddelde hitte-eenhede en word aangedui in Figuur 4. Moontlike effekte as gevolg van ongunstige temperature (=hoë hitte-eenhede) sluit in die verlenging van die tyd wat nodig is vir ontwikkelingfases om te voltooi wat opbrengs asook kwaliteit negatief kan beïnvloed. Moontlik faktore wat kon bydra tot die 18.4% verhoging in opbrengs in vergelyking met die gemiddelde opbrengs van die vorige drie jaar, is dat 'n warmer winter vergeleke met die langtermyngemiddeld ondervind is. Slegs ligte ryp vroeg in Mei was waargeneem wat die groeiseisoen verleng het in vergelyking met vorige jare. Die opbrengsdata is statisties verwerk met behulp van die GenStat program en die gemiddelde was geskei deur gebruik te maak van die Tukey KBV-toets. Die kultivareffek gedurende die 216-proef (Figuur 5) was statisties beduidendend (p<. 5) ten opsigte van opbrengs terwyl die koëffisiënt van variasie hoog (24.4%), maar nog aanvaarbaar was. Die proefgemiddeld van al die kultivars word as 1% geneem. Die opbrengs van die individuele kultivars word dan deur die proefgemiddeld gedeel en elke kultivar se opbrengsprestasie word as 'n persentasie van die proefgemiddeld uitgedruk (opbrengsindeks). Die gemiddelde opbrengs (64.4 t/ha) vir die 216-seisoen was hoër in vergelyking met die proefgemiddelde van die vorige drie jaar (52.23 t/ha). Gedurende die 216-proef (Figuur 5) het die kultivar Taisiya die hoogste opbrengs behaal, en was dit beduidend hoër as kultivar FL218. FL218, wat nie statisties van Lanorma verskil nie, het aan die ander kant Page 48 CHIPS Januarie/Februarie 217

4 Bedryfsdienste Industry Services Totale reënval per maand 216 Kumulatiewe reënval 216 Langtermyn gemiddelde reënval Langtermyn kumulatiewe reënval Reënval (mm) Januarie Februarie Maart April Mei Junie Julie Augustus Plant 216 Oes Datum Figuur 2: Reënval gedurende die groeiseisoen (216) asook die langtermyn gemiddelde reënval. Maksimum temperatuur 216 Minimum temperatuur 216 Langtermyn gemiddelde maksimum temperatuur Langtermyn gemiddelde minimum temperatuur 5 4 Temperatuur ( C) Jan-16 9-Jan Jan Jan-16 2-Feb-16 1-Feb Feb Feb-16 5-Mar Mar Mar Mar-16 6-Apr Apr Apr-16 3-Apr-16 8-May May May-16 1-Jun-16 9-Jun Jun Jun-16 3-Jul Jul Jul Jul-16 4-Aug Aug-16 2-Aug-16 Plant 216 Datum Oes Figuur 3: Minimum en maksimum temperatuur ( C) gedurende die groeiseisoen (216) asook langtermyn. CHIPS January/February 217 Page 49

5 Totale hitte-eenhede 216 Kumulatiewe hitte-eenhede 216 Langtermyn gemiddelde hitte-eenhede Langtermyn kumulatiewe hitte-eenhede % 13.9% 12.3% Hitte-eenhede 1 5 Januarie Februarie Maart April Mei Junie Julie Augustus -5 Maand *Totale hitte-eenhede spesifiek bepaal vir aartappels (drumpel temperatuur = 5 C) as gewas [bereken vanaf uurlikse data]. Figuur 4: Hitte-eenhede gedurende die groeiseisoen (216) asook langtermyngemiddeld. Opbrengsindeks (%) Bemarkingsindeks (%) Taisiya a Kultivar Mondial Laperla Opbrengs van kultivars verskil nie statisties nie 12.1 a-c a-b Lanorma FL218 Opbrengs van kultivars verskil nie statisties nie 68.3 d 1.9 a-d Proefgemiddeld = 64.4 t/ha p <.5 KBV = KV% = Opbrengs en bemarkingsindeks as persentasie van die proefgemiddeld (%) *Waardes gevolg deur dieselfde letter is nie beduidend verskillend van mekaar nie. Figuur 5: Totale opbrengs- en bemarkingsindeks per kultivar vir 216 as persentasie van die proefgemiddeld. Page 5 CHIPS Januarie/Februarie 217

6 Bedryfsdienste Industry Services die swakste opbrengste gelewer. Hoër opbrengste as die proefgemiddeld (64.4 t/ha) was behaal deur die kultivars Taisiya, Mondial, Laperla en Lanorma. Ten einde die prestasie van die kultivars in terme van opbrengs en kwaliteit te bepaal, is die opbrengs, groottegroepverspreiding en klas gebruik om teen die gemiddelde markpryse vir die betrokke dag 'n bemarkingsindeks te bereken. Die opbrengs, vermenigvuldig met die heersende prys wat bepaal word deur die grootteverspreiding en gradering, gee die bemarkingsindeks (Figuur 5). Ten spyte van 'n groot persentasie klein aartappels het die kultivar Taisiya oor die algemeen die hoogste bemarkingsindeks behaal. Dit kan hoofsaaklik toegeskryf word aan 'n groot persentasie klas 1-aartappels (Figuur 7) wat die kultivar gelewer het. Groottegroepverspreiding en gradering is dus ook van die faktore wat gebruik word om aartappels te klas, daarom is dit belangrike faktore om in ag te neem om 'n optimale ekonomiese bemarkbare opbrengs te verseker. In Figuur 6 word die groottegroepverspreiding, in Figuur 7 die gradering van die opbrengs. Dit is ook belangrik om te let op die kultivars se vermoë en betroubaarheid om konsekwent te presteer, ongeag fluktuasies in die klimaat oor tyd. In Figuur 8 word die drie-jaar data aangetoon vir die kultivarproewe in die Douglas produksie-area. Dit blyk dat kultivar Lanorma die minste variasie toon vir die Douglas-area. Verder is dit ook belangrik om op die interne kwaliteit van die produk te fokus om 'n ekonomiese optimale bemarkbare opbrengs en dus winsgewendheid te verseker. Dit sluit belangrike faktore in soos die kook- en prosesseringseienskappe, soortlike gewig (SG) asook inwendige defekte (holhart, bruinvlek en vaatbundelverkleuring) wat opgesom word in Tabel 3. Gedurende die 216-groeiseisoen het die kultivars Fl 218, Lanorma en Mondial voldoen aan die skyfiekleur norm van >5 vir prosessering. Wat die soortlike gewig (SG) betref het slegs die kultivar Fl 128 voldoen aan die norm van 1.75 vir prosessering. Rakende die inwendige defekte, het die kultivar Laperla (2%) interne bruinvlek getoon. Geen holhart het voorgekom nie. C CHIPS January/February 217 Page 51

7 8 Klein Medium Groot Proefgemiddeld Grootteverspreiding (t/ha) = 64.4 t/ha 1 Taisiya Mondial Laperla Lanorma FL218 Kultivar Figuur 6: Grootteverspreiding van elke kultivar tydens die 216 finale oes. Tabel 3. Kook- en prosesseringseienskappe en interne kwaliteit van opbrengs vir 216 (Uitgevoer deur LNR-Roodeplaat). Kultivar Vleeskleur Kooktipe 1 Struktuur Verkleur na kook Skyfie- SG 3 Bruinvlek kleur 2 (%) FL 218 Geel M Medium Geen Lanorma Room EM Medium Geen Laperla Geel EM Medium Geen % - Mondial Geel EM Medium Geen Taisiya Geel EM Medium Geen Holhart (%) 1 BM Baie melerige tot losse tekstuur; M Melerig, krummelrige tot los aartappel; EM Effens melerige, vry ferm aartappel met fyn tot taamlike fyn tekstuur; NM Nie melerige, ferm aartappel met n fyn tekstuur. 2 Skyfiekleur met waarde >5 en sonder defekte is aanvaarbaar vir die droëskyfiebedryf. 3 Soortlike gewig van >1.75 is aanvaarbaar vir die prosesseringsbedryf. 3 Knolvorm indeks: Rond: <1.9; rond-ovaal: ; ovaal: ; lank-ovaal: ; lank: Norm (Aanvaarbaar vir prosessering) < Norm (Onaanvaarbaar vir prosessering) Page 52 CHIPS Januarie/Februarie 217

8 Bedryfsdienste Industry Services 8 Uitgooi Klas 3 Klas 2 Klas 1 Proefgemiddeld = 64.4 t/ha 5 Gradering (t/ha) Taisiya Mondial Laperla Lanorma FL218 Kultivar Figuur 7: Gradering van elke kultivar tydens die 216 finale oes Opbrengs as persentasie van die proefgemiddeld (%) FL218 Lanorma Laperla Mondial Kultivar Figuur 8. Prestasie van kultivars oor vier jaar uitgedruk as persentasie van die proefgemiddeld. CHIPS January/February 217 Page 53