Suidwes-Vrystaat kultivarproef onder besproeiing op Petrusburg in 2016/2017

Transcriptie

1 Suidwes-Vrystaat kultivarproef onder besproeiing op Petrusburg in 216/217 Johan Odendaal (Produsent), Jano Hugo (Suidwes-Vrystaat Aartappelwerkgroep), Chantel du Raan en Herman Haak (Aartappels Suid-Afrika) Die Suidwes-Vrystaat aartappelproduksiegebied, waar aartappelproduksie hoofsaaklik onder besproeiing plaasvind, produseer sowat 3% van die totale aartappelproduksie in Suid-Afrika. Hierdie streek plant hoofsaaklik vir die tafelmark en lewer voorafverpakte gehalte aartappels. Verwerkingsmaatskappye koop aartappels in hierdie streek aan as daar 'n tekort aan aartappels vir verwerking in die land bestaan. Die standaardkultivars vir die tafelmark is Mondial en Sifra. Die Suidwes-Vrystaat produksiegebied het n droë kontinentale klimaat en ontvang n baie lae gemiddelde reënval van tussen 318 en 432mm/ jaar wat meestal gedurende die somer voorkom. Baie warm somers kom voor, terwyl die winters weer Page 64 CHIPS Mei/Junie 217

2 baie koud is met strawwe ryp (Junie-Augustus). Die proef is onder besproeiing in 'n sandgrond met kleipersentasie van 12% geplant op die plaas van mnr. Johan Odendaal op Petrusburg. Die proefperseel was 'n ewekansige blokontwerp met drie herhalings. Verdere tegniese inligting rakende die proefperseel en uitleg is opgesom in Tabel 1. Figuur 1: Ligging van Petrusburg in die Suidwes-Vrystaat produksiegebied Tabel 1: Opsomming van tegniese inligting rakende proef area en uitleg. Plaas: Biesiesdam Boer: Mnr. Johan Odendaal Plantdatum: 25 Augustus 216 Oesdatum: 19 Januarie 217 Besproeiing / Droëland: Besproeiing Dubbel- of enkelrye: Dubbelrye Loofafsterwe: Natuurlik Tussen-ryspasiëring:.9 m In-ryspasiëring:.3 m Proefperseel per eenheid: 18 m 2 Plantestand: 37 37plante / hektaar Moergrootte: 25-telling (gemiddeld 1 g) Bemestingsprogram: Voedingswaarde: N (kg/ha) P (kg/ha) K (kg/ha) Tydens plant Knolinisiasie (topbemesting) Totaal Dit is belangrik om daarop te let dat groeiperiodes die oesopbrengs van kultivars kan beïnvloed. Groeiperiodes word gedefinieer as die aantal dae vanaf opkoms tot natuurlike loofafsterwe, afhangend van die seisoen. Die presiese tydsberekening van die vyf groeifases (spruitontwikkeling, vegetatiewe groei, knolinisiasie, knolvulling en volwassenheid) hang af van die omgewing en die bestuurspraktyke wat wissel tussen lokaliteite, kultivars en groeiperiodes. Die kultivars betrokke in die werkgroepproef gedurende 216/217, word in Tabel 2 weergegee. Oesopbrengs en knolgrootte word ook beïnvloed deur die aantal halms per area, dus die aantal moere geplant asook die aantal halms per moer. Die aantal halms per moer is afhanklik van die aantal ogies per knol, die aantal spruite per ogie en die aantal stamme per spruit. Die aantal ogies CHIPS May/June 217 Page 65

3 Tabel 2: Karaktereienskappe rakende groeiperiode, plantgereedheid, stand (%) en halmtellings vir elke kultivar in 216/217. Groeiperiode (Dae) 1 Plantgereedheid Stand (%) Halms per plant 1 Algemene riglyne en kategorieë (dae van opkoms tot natuurlike loofafsterwe, afhangend van die seisoen): Kort = 7-9 dae; Kort tot Medium = 8-1 dae; Medium = 9-11 dae; Medium tot Lank = 9-12; Lank = 9-14 dae. 2 Plantgereedheid van moere 1 Vars; 2 Effens vars; 3 Plantgereed; 4 Effens oud; 5 Oud. Halms per hektaar Almera Kort (85) Bonnata Medium (9-11) Casino El Mundo Kort tot medium (9-1) Electra Kort tot medium (1) Fandango Medium tot lank (12) Farida Medium tot lank (12) Georgina Medium (9-11) Labadia Kort tot medium (1) Lanorma Kort (8-9) Laperla Kort (7-8) Libertie Medium (9-11) Markies Medium (11) Mondeo Medium (9-11) Mondial Kort tot medium (95-1) Panamera Kort tot medium (95-1) Rumba Medium (9-11) Savanna Medium (9-11) Sifra Kort tot medium (9-1) Valor Medium (1-11) per knol is kultivar-afhanklik, terwyl die aantal halms per knol beïnvloed word deur die moergrootte en die plantgereedheid van die moere. Dit is belangrik om daarop te let dat hierdie eienskappe tussen kultivars varieer. Die plantgereedheid, stand (%) en halmtelling van kultivars wat in die 216/217-proef geplant is, word aangedui in Tabel 2. Temperatuur, dagliglengte en water is die belangrikste abiotiese faktore wat die groeipatroon, opbrengs en kwaliteit van aartappels beïnvloed. Om te bepaal wat die aanpassingsvermoë van nuwe kultivars in die Petrusburg-omgewing is, is dit belangrik om hierdie faktore in aanmerking te neem wanneer die prestasie van verskillende kultivars geëvalueer word. Dit is ook belangrik dat die kultivars vir 'n aantal seisoene geëvalueer word omdat klimaat van seisoen tot seisoen verskil. Die daaglikse en langtermynweerdata is verkry vanaf die LNR se Petrusburg-stasie ( , ). Die kumulatiewe reënval gedurende die 216/217-groeiseisoen was deurentyd effens onder die normale (langtermyn gemiddelde). Page 66 CHIPS Mei/Junie 217

4 Totale reënval per maand 216/217 Kumulatiewe reënval 216/217 Langtermyn gemiddelde reënval Langtermyn kumulatiewe reënval Reënval (mm) Augustus September Oktober November Desember Januarie Plant 216/217 Oes Datum Figuur 2: Reënval gedurende die groeiseisoen (216/217) asook die langtermyn gemiddelde reënval. Temperatuur ( C) Maksimum temperatuur 216/217 Minimum temperatuur 216/217 Langtermyn gemiddelde maksimum temperatuur Langtermyn gemiddelde minimum temperatuur 15-Aug-16 2-Aug Aug-16 3-Aug-16 4-Sep-16 9-Sep Sep Sep Sep Sep-16 4-Oct-16 9-Oct Oct Oct Oct Oct-16 3-Nov-16 8-Nov Nov Nov Nov Nov-16 3-Dec-16 8-Dec Dec Dec Dec Dec-16 2-Jan-17 7-Jan Jan Jan Jan-17 Plant 216/217 Datum Figuur 3: Minimum- en maksimumtemperatuur ( C) gedurende die groeiseisoen (216/217) asook langtermyn. Oes CHIPS May/June 217 Page 67

5 Volgens die gemete reënval gedurende die 216/217-groeiseisoen het dit meer as gewoonlik gedurende Januarie gereën tydens (skilset) in vergelyking met die langtermyn-weerdata (Figuur 2). Ongeag die hoër reënval gedurende Januarie was die kumulatiewe reënval vir 216/217 aan die einde van die groeiseisoen steeds laer as die langtermyn kumulatiewe reënval. Die minimum- en maksimumtemperature (Figuur 3) vir die 216/217-groeiseisoen het dieselfde patroon as vorige jare gevolg, met die uitsondering dat vanaf einde Oktober tot einde Desember tydens (vullingstadium) hoër minimum- asook maksimumtemperature geheers het. Verder was die maksimumtemperature egter laer tydens Januarie (vulling- en skilset-stadium) in vergelyking met die langtermyn gemiddelde. Gedurende Oktober tot Desember het die maksimumtemperatuur gedurig tussen 3-38 C gewissel. Wanneer die temperatuur bo 29 C styg, sal min of selfs geen knolgroei voorkom nie as gevolg van die feit dat die koolhidrate vir respirasie gebruik word. Hierdie uitermatige weersomstandighede kon die opbrengs asook kwaliteit van kultivars negatief beïnvloed het. Geen rypskade het gedurende die groeiseisoen voorgekom nie. Hitte-eenhede is ook 'n belangrike faktor om in ag te neem aangesien die ontwikkeling van die plant hoofsaaklik gebaseer is op die versameling van hitte-eenhede. Daar word dus aanvaar dat die plant 'n sekere aantal hitte-eenhede moet versamel om 'n ontwikkelingsfase te voltooi. Die hitte-eenhede van die 216/217-groeiseisoen het regdeur die seisoen min of meer dieselfde patroon gevolg. Gedurende Desember 216 was die hitte-eenhede 12.2% teenoor die langtermyn data terwyl Januarie 217 'n 11.4% verskil getoon het (Figuur 4). Moontlike effekte as gevolg van ongunstige temperature (=hoë hitteeenhede) sluit in die verlenging van die tyd wat nodig is vir ontwikkelingfases om te voltooi wat opbrengs asook kwaliteit negatief kan beïnvloed. Ongeag die feit dat die hitte-eenhede hoër as normaal was deur die seisoen, was die opbrengs slegs effens laer as die gemiddelde opbrengs van die vorige twee jaar. Die opbrengsdata is statisties verwerk met behulp van die GenStat program en die gemiddelde was geskei deur gebruik te maak van die Tukey KBV-toets. Die kultivareffek gedurende die 216/217-proewe (Figuur 5) was statisties hoogsbeduidend (p<. 1) ten opsigte van opbrengs terwyl die koëffisiënt van variasie laag (16.5%) was. Dit dui dus aan dat die proewe goed uitgevoer en die resultate betroubaar Totale hitte-eenhede 216/217 Kumulatiewe hitte-eenhede 216/217 Langtermyn gemiddelde hitte-eenhede Langtermyn kumulatiewe hitte-eenhede 2 Hitte-eenhede Augustus September Oktober November Desember Januarie Maand 11.4% 17.2% Figuur 4: Hitte-eenhede gedurende die groeiseisoen (216/217) asook langtermyn. Page 68 CHIPS Mei/Junie 217

6 Panamera Fandango Laperla El Mundo Sifra Lanorma Farida Georgina Electra Labadia Valor Bonnata Libertie Mondial Mondeo Casino Markies Savanna Rumba Almera Opbrengs van kultivars verskil nie statisties nie Opbrengs (%) Bemarkingsindeks (%) Opbrengs van kultivars verskil nie statisties nie 54.6 p 74.3 g-p 12.8 a 119. ab a-c a-d a-e a-f 16.7 a-g 15.9 a-h 15.7 a-i 13.1 a-j 11.1 a-k 97.6 a-l 97.2 a-m 96.6 a-n 91.7 a-o 89.1 a-p 88.8 a-p 88. a-p Proefgemiddeld = 58.2 t/ha p <.1 KBV = 36.6 KV% = Opbrengs- en bemarkingsindeks as persentasie van die proefgemiddeld (%) vir 216/217 *Waardes gevolg deur dieselfde letter is nie beduidend verskillend van mekaar nie. Figuur 5: Totale opbrengs en bemarkingsindeks per kultivar vir 216/217 as persentasie van die proefgemiddeld. X Klein Baby Klein Klein medium Medium Groot medium Groot Proefgemiddeld 8 Proefgemiddeld van vorige 3 jaar = 62.2 t/ha 7 Grootteverspreiding (t/ha) in = 58.2 t/ha Figuur 6: Groottegroepverspreiding van elke kultivar tydens die 216/217-finale oes. CHIPS May/June 217 Page 69

7 is. Die proefgemiddeld van al die kultivars word as 1% geneem. Die opbrengs van die individuele kultivars word dan deur die proefgemiddeld gedeel en elke kultivar se opbrengsprestasie word as 'n persentasie van die proefgemiddeld uitgedruk (opbrengsindeks). Die gemiddelde opbrengs (58.2 t/ha) vir die 216/217-seisoen was effens laer in vergelyking met die proefgemiddelde van die vorige twee jaar (62.2 t/ha). Ten opsigte van die 216/217-proef (Figuur 5) het die kultivar Panamera, wat statisties verskil het van Rumba en Almera, die hoogste opbrengs behaal. Almera wat nie statisties verskil het van Rumba, Savanna, Markies, en Casino nie, het die swakste opbrengste gelewer. Hoër opbrengste as die proefgemiddeld (58.2 t/ha) was behaal deur die kultivars Panamera, Fandango, Laperla, El Mundo, Sifra, Lanorma, Farida, Georgina, Electra, Labadia en Valor. Ten einde die prestasie van die kultivars in terme van opbrengs en kwaliteit te bepaal, is die opbrengs, groottegroepverspreiding en klas gebruik om teen die gemiddelde markpryse vir die betrokke dag 'n bemarkingsindeks te bereken. Die opbrengs, vermenigvuldig met die heersende prys wat bepaal word deur die groottegroepverspreiding en gradering, gee die bemarkingsindeks (Figuur 5). Ongeag die feit dat Laperla nie die hoogste opbrengs getoon het nie het die kultivar oor die algemeen die hoogste bemarkingsindeks behaal, hoofsaaklik as gevolg van 'n kombinasie van 'n hoë persentasie Groot en Klas 1 aartappels. Farida het die tweede hoogste bemarkingsindeks behaal met Sifra kort op sy hakke wat toegeskryf kan word aan 'n hoë persentasie Klas 1 gradering (Figuur 7) wat die kultivars gelewer het. Almera het die laagste bemarkingsindeks getoon. Groottegroepverspreiding en gradering is derhalwe ook van die faktore wat gebruik word om aartappels te klas, daarom is dit belangrike faktore om in ag te neem om optimale ekonomiese bemarkbare opbrengs te verseker. In Figuur 6 word die groottegroepverspreiding weergegee en in Figuur 7 die gradering van die opbrengs. Dit is ook belangrik om te let op die kultivars se vermoë om konsekwent te presteer, ongeag fluktuasies in die klimaat oor tyd. In Figuur 8 word die driejaar data aangetoon vir die kultivarproewe in die Petrusburg-produksie-area. Dit blyk dat kultivars Sifra, Mondial, Panamera en Savanna die minste variasie toon vir die Petrusburg area. Belangrike kwaliteiteienskappe soos die kook- en prosesseringseienskappe, soortlike gewig (SG) 8 Uitskot Klas 3 Klas 2 Klas 1 Proefgemiddeld 7 6 Proefgemiddeld van vorige 3 jaar = 62.2 t/ha 216/217 = 58.2 t/ha Gradering (t/ha) vir Figuur 7: Gradering van elke kultivar tydens die 216/217-finale oes. Page 7 CHIPS Mei/Junie 217

8 Opbrengs as persentasie van die proefgemiddeld (%) Almera Savanna Mondial Labadia Lanorma Sifra El Mundo Laperla Panamera Figuur 8. Prestasie van kultivars oor drie jaar uitgedruk as persentasie van die proefgemiddeld. CHIPS May/June 217 Page 71

9 asook inwendige eienskappe (holhart, bruinvlek en vaatbundelverkleuring) word opgesom in Tabel 3. Gedurende die 216/217-groeiseisoen het al die kultivars, behalwe Almera, El Mundo, Georgina, Laperla, Liberty, Sifra en Valor, aan die skyfiekleurnorm van >5 voldoen. Wat die soortlike gewig (SG), betref het al die kultivars, behalwe Almera, Electra, Fandango, Georgina, Laperla en Valor, aan die norm van 1.75 voldoen. Geen holhart- of bruinvlekvoorkoms is egter by enige van die kultivars aangeteken nie. C Tabel 3. Kook- en prosesseringseienskappe en interne kwaliteit van opbrengs vir 216/217 (Uitgevoer deur LNR-Roodeplaat). Vleeskleur Kooktipe 1 Verkleur na kook Skyfie- SG 3 Holhart kleur 2 (%) Papkook Bruinvlek (%) Almera Geel EM Medium Geen Bonnata Geel EM Medium Geen Casino Geel EM Medium Geen El Mundo Geel EM Medium Geen Electra Geel EM Medium Geen Fandango Geel EM Medium Geen Farida Geel EM Medium Geen Georgina Donker geel EM Medium Geen Labadia Geel M Medium Geen Lanorma Room M Medium Geen Laperla Geel EM Medium Geen Libertie Room BM Pap Geen Markies Geel EM Medium Geen Mondeo Room M Medium Geen Mondial Geel M Medium Geen Panamera Geel EM Medium Geen Rumba Geel M Medium Geen Savanna Room M Medium Geen Sifra Room M Medium Geen Valor Room EM Medium Geen BM Baie melerige tot losse tekstuur; M Melerig, krummelrige tot los aartappel; EM Effens melerige, vry ferm aartappel met fyn tot taamlike fyn tekstuur; NM Nie melerige, ferm aartappel met ʼn fyn tekstuur. 2 Skyfiekleur met waarde >5 en sonder defekte is aanvaarbaar vir die droëskyfiebedryf. 3 Soortlike gewig van >1.75 is aanvaarbaar vir die prosesseringsbedryf. Norm (Aanvaarbaar vir prosessering) < Norm (Onaanvaarbaar vir prosessering) Page 72 CHIPS Mei/Junie 217