Willem Burger, Departement van Landbou: Wes-Kaap, Landbou-Ekonoom, Program Ondersteuning van Landbouers, Eden Distrik, George

Transcriptie

1 DIE EKONOMIE VAN LUSERN VERBOUING IN DIE KLEIN KAROO Willem Burger, Departement van Landbou: Wes-Kaap, Landbou-Ekonoom, Program Ondersteuning van Landbouers, Eden Distrik, George 1. INLEIDING Lusern produksie in die Klein Karoo is redelik algemeen met n wye aanwending. Lusern hooi en -saad is die hoof produkte met redelik gevestigde produksie praktyke. Die lusern bedryf in die Klein Karoo se grootste beperking is sekerlik die waterbesikbaarheid en sekere praktyke het ontwikkel as gevolg van hierdie beperking. Die droogte in die Suidkaap en Karoo het weereens die afhanklikheid bewys van die melk-, volstruis- en vleisbedrywe ten opsigte van die beskikbaarheid van hoë kwaliteit lusern hooi. Hierdie vraag na hooi het dan ook n invloed op die lusern saad bedryf. Die seisoenale aard van weidings beskikbaarheid het ook tot gevolg dat daar n seisoenale vraag na lusern is. Die voorsiening van lusernhooi vanaf die Klein Karoo word oorweegend gedryf deur die beskikbaarheid van water. Die seisoenale prys van lusern hooi hang grootliks af van die seisoenale vraag en die periodieke droogtes. Weens hierdie wisseling in die lusern mark is daar ook heelwat vrae oor die ekonomie van lusern verbouiing. Hierdie praatjie probeer van die vrae beantwoord. As gevolg van uiteenlopende situasies op plaasvlak en die wisseling in die mark word daar gepoog om tendense deur te gee en nie om akkurate begrotings syfers weer te gee nie. Daar word na die koste van lusern verbouiing gekyk in die vergelyking met alternatiewe stelsels. 2. METODE Bedryfstak begrotings is opgestel vir lusern. Data is van verskeie bronne en kundiges verkry. 1 / 11

2 Begrotings data is nie geverivieer nie en word dus slegs aangewend om verskillende scenarios met mekaar te vergelyk. Weens die variasie in produksie stelsels, opbrengste en pryse is van sekere aanames gebruik gemaak in die berekenings. Tabel 1: Aanames gebruik in die berekeing van bedryfstak begrotings en inkomste en koste per baal. Nommer Item Waarde 1 Diesel Koste R Arbeids koste (Werker) R / 11

3 3 Arbeidskoste (Trekker Drywer) R Aantal snysels per Jaar 6 5 Leeftyd van lusern 6 Jaar 6 3 / 11

4 Gewig van Rondebaal (1.5m) by 12% vog 330 kg 7 Gewig van vierkantige baal by 12 % vog 28 kg 3. LUSERN BEDRYFSTAK BEGROTINGS Lusern bedryfstak begroting is opgestel vir die vestiggings jaar en n normale produksie jaar. LUSERN BEGROTING: JAAR 1 BRUTO PRODUKSIE WAARDE Inkomste Beskrywing Eenheid Opbrengs/Ha Prys Lusern Hooi Ton 13.6 R Bruto Produksie Waarde DIREK TOEDEELBARE VERANDERLIKE KOSTE Saad Bemesting Gifstowwe 4 / 11

5 Ander Totale direk toedeelbare veranderlike koste NIE DIREK TOEDEELBARE VERANDERLIKE KOSTE Diesel Onderhoud Water Krag Totale nie direk toedeelbare veranderlike koste BRUTO MARGE VASTE KOSTE Arbeid Totale Vaste Koste TOTALE PRODUKSIE KOSTE MARGE BO KOSTE LUSERN BEGROTING: JAAR 2 tot 6 BRUTO PRODUKSIE WAARDE Inkomste Beskrywing Eenheid Opbrengs/Ha Prys Lusern Hooi Ton 18 R Bruto Produksie Waarde DIREK TOEDEELBARE VERANDERLIKE KOSTE 5 / 11

6 Bemesting Gifstowwe Ander Totale direk toedeelbare veranderlike koste NIE DIREK TOEDEELBARE VERANDERLIKE KOSTE Diesel Onderhoud Water Krag Totale nie direk toedeelbare veranderlike koste BRUTO MARGE VASTE KOSTE Arbeid Totale Vaste Koste TOTALE PRODUKSIE KOSTE MARGE BO KOSTE Die gemiddelde jaarlikse bruto produksie waarde van lusern oor n ses jaar periode is R19,077 per hektaar. Met n gemiddelde produksie koste (direk toeteelbare en nie direk toedeelbare veranderlike koste) per hektaar oor dieselfde periode van R9,539 is die gemiddelde bruto marge R9,538. Wanneer sekere oorhoofde kostes in berekening gebring word is die 6 / 11

7 gemiddelde marge bo voerkoste R8,951 per hektaar. Tabel 2: Sensitiwiteits ontleding (Opbrengs en Prys per ton) INFLOED VAN PRYS EN OPBRENGS OP MARGE BO KOSTE (Gemiddeld per jaar oor n 6 Obrengs (Ton/Ha) Prys (R/Ton) R 780 R R R 892 R R R R R R R R R R R R R R R R R14 01 R R R R / 11

8 Afhangend van die prys van lusern per ton en die opbrengste (ton per hektaar) volgens tabel 2 kan die marge bo koste per hektaar geweldig varieer. Die Lusern hooi bedryf is n redelike lae risiko bedryf wat die wisseling in die mark kan hanteer met steeds redelike marges per hektaar. Tabel 3: Inkomste en koste per baal Item Ronde Baal Vierkantige Baal Baalkoste (Veranderlike Koste) R Baalkoste (Vaste Koste) R Bruto Produksie Waarde R Totale Koste R Marge bo koste R By baalkoste is ingereken die baaltou, diesel en herstel en onderhoud op die trekkers en implemente. Dit beloop R80.11 op n ronde baal en R8.04 op n klein baal. By die vaste koste is arbeid, lisensies, versekering en depresiasie op trekkers en implemente ingereken. Op n rondebaal is dit R47,73 en op n klein baal is dit R5.17. Met om n deel baal of waar kontrakteurs lusern baal, is daar additionele kostes wat in berekening gebring word wat die kostes per baal sal verhoog. 8 / 11

9 4. ALTERNATIEWE PRODUKSIE STELSELS Die voordeel van die lusern bedryf in die Karoo is dat alternatiewe produksie stelsels, produkte en markgeleenthede bestaan wat die risiko kan verlaag met steeds goeie marges per hektaar. Met periodieke beperkte voorsiening van water word van die lusern lande aangewend vir saad produksie. Soos die lusern hooimark se pryse varieer, is daar ook groot variasie in lusern saad pryse en obrengste. Saad pryse word oorwegend beinvloed deur vraag en aanbod. Tabel 4: Invloed van saad obrengs en prys per kg saad op inkomste minus direkte oeskoste. Opbrengs in Kg Prys per Kg R 25 R R R R R R 28 R R R R R R 30 R R R R R / 11

10 R 33 R R R R R R 35 R R R R R gemaak. minus Om tussen Weens twee die stelsels variasie te vergelyk in opbrengste word normaalweg en pryse word van die gedeeltelike invloed daarvan begrotings op die gebruik die direkte kostes aangedui. Met saad produksie word ongeveer twee snysels van inkomste hooi. ingboet. Die daarvan hang dus grootliks af van verwagte opbrengste van lusern lusern minus Tabel direkte 5: Invloed oeskoste. van lusern hooi opbrengs (oor 2 snysels) en lusern hooi prys op inkomste Opbrengs in Ton/Ha Prys per Ton R 780 R R R R R R 892 R R R R R R R R R R R R R R R R R R / 11

11 R R R R R R R R R R R R R R R R R beskou. per Omdat hektaar. lusern Die vaste Dit hooi sluit koste die in lisensie, primêre om lusern produk verskekering saad is te word produseer en die depresiasie vaste kom koste dus maar verbonde additoneel, nie rente daaraan dit op beloop kapitaal as n R424,40 gegewe Die besluit uitkontrakteuring van die oes van saad kan dus ernstig oorweeg word. Die faktore wat nie. potensiele gaan verliese beinvloed opbrengs van hooiproduksie weens periodieke teenoor onvoldoende saadproduksie water sal oorwegend voorsiening, wees prys die van die lusern die prys van lusern saad. riglyne praktyk Die beweiding is daar van ongeveer lusern veral 30% deur tot 40% volstruise verliese is ook van n lusernweiding algemene praktyk. is. Die realiteit Die algemene raak ook is belangrik dat beweide wanneer lusern lusern vinniger bewei afneem gaan en word. gouer vervang moet word. Kultivar in keuses die 5. WANNEER OM LUSERN TE BEMARK met aan Die oestyd seisoenale in die pryse lente van en somer. lusern hooi In die wissel winter geweldig. styg die pryse Gewoonlik skerp is weens die pryse die seisoenale op sy laagste dus ruvoer. Pryse word oorwegend gedryf deur vraag en aanbod in die mark. Produsente tekort ernstig per baal na die om moontlikheid dit op te berg om beloop voordeel R57,43 te trek vir n uit groot die hoër baal lusern en R3,53 pryse vir in n die klein winter. baal. Die kyk opbergingskoste pryse sluit die depresiasie van ongeveer en R150 finansierings per ton vergelyk koste van word die stoor. met die Wanneer seisoenale die berekening lyk dit gebring baie voordelig word. maar die effek op die onderneming se kontantvloei moet wisseling ook in in 6. WANNEER MOET LUSERN HERVESTIG WORD moontlik as Die hoë uitstel. vestigings Produksie koste van praktyke lusern moet veroorsaak dus aangepas dat produsente wees om die lusern hervestiging hervestiging so lank so as normale moontlik opbrengs te stel. kan Wanneer dit oorweeg produksie word om vanaf lusern jaar te drie vervang. begin val met meer as 80% van lank n 7. AFSLUITING goeie en In die die vraag volstruisbedryf veebedryf na hoë word kwaliteit in lusern die Klein lusernhooi beskou Karoo as wees. en die Suidkus koning Die klein van van Karoo lusern die hooigewasse. is hooi ideal te gelee voorsien. Daar om die sal Spesifieke melkbedryf dus altyd n produksie saad pryse. stelsel het ontwikkel weens die watervoorsiening situasie en wisseling in die hooi en met van Die lusern laer marges risiko. hooi. van Daar Die lusern risiko geleenthede hooi van en die saad boerdery in produksie die hooimark omgewing kan vir goed word verhoogde vergelyk daardeur inkomste met verhoog ander deur bedrywe met die n opberging verdere maar negatiewe stelsel negatiewe het nie invloed n negatiewe op die kontantvloei. invloed op die Die winsgewindheid produksie van saad per hektaar in n geintergreerde nie. Daar is wel produksie ondersoek invloed word. op hooiproduksie wanneer lusern bewei word. Hierdie aspek moet verder n verbouiing van Soos water. met ook al Daar die redelik is ander verseker toegeneem landbou nog bedrywe ruimte het. Die om kan grootste die aanvaar effektiwiteit beperking word van dat is produksie produksie sekerlik die te kostes verbeter. beskikbaarheid met lusern 11 / 11