De premieparadox. Wie betaalt te weinig... en toch teveel?

Transcriptie

1 Wie betaalt te weinig... en toch teveel? Februari 2016

2 Over dit onderzoek: Deze publicatie analyseert het verschil tussen de kostendekkende en de feitelijke premie van alle pensioenfondsen in het verslagjaar Het brengt deze twee grootheden in verband met de vereiste dekkingsgraad en de nominale dekkingsgraad om te beoordelen tegen welke prijs de aanspraken zijn ingekocht. Het onderzoek is autonoom uitgevoerd door The Pension Rating Agency in februari Deze publicatie is een uitgave van: The Pension Rating Agency B.V. Prinsengracht KG Amsterdam Hoewel de grootst mogelijke zorgvuldigheid is betracht bij de samenstelling van deze publicatie, aanvaardt The Pension Rating Agency B.V. geen enkele aansprakelijkheid voor eventuele onvolkomenheden of onjuistheden. In voorkomende gevallen zullen deze in een latere uitgave worden gerectificeerd en/of aangevuld. The Pension Rating Agency B.V Alle rechten voorbehouden. Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd en/of openbaar gemaakt op welke wijze dan ook zonder schriftelijke toestemming vooraf van The Pension Rating Agency B.V. 2

3 Inhoudsopgave 1. De prijs van pensioen evenwichtige premies Onderzoek Premiedekkingsgraad Pensioenpremies zuiver, gedempt en feitelijk Betaald vs. Kostprijs een premievergelijking Inkoopdekkingsgraad Een nieuwe graadmeter: inkoopdekkingsgraad Resultaten algemeen Analyse inkoopdekkingsgraad Analyse solidariteitsbijdrage en financieringsverschil Resultaten premiebeleid Het belang van de premiebetaler en het fonds, 4 kwadranten Analyse kwadrant I Analyse kwadrant II Analyse kwadrant III Analyse kwadrant IV Conclusie Bijlage I - Technische bijlage Bijlage II - Top-10 fondsen

4 1. De prijs van pensioen evenwichtige premies Werkgevers en werknemers hebben in 2014 tezamen 31 miljard premie aan pensioenfondsen betaald. Met deze premies werden nieuwe aanspraken aangekocht, herstelpremies betaald en indexatie en aanvullende regelingen gefinancierd. De totale kostprijs van de nieuwe aanspraken lag echter 1,7 miljard hoger. De zuivere kosten van de nieuw opgebouwde Nederlandse pensioenen werden dus niet gedekt. Kijken we op individueel pensioenfondsniveau, dan zien we dat bij 4 van de 10 fondsen de premies (ver) onder de kostprijs van het nominale pensioen liggen. Het verschil loopt op tot 10 á 15% en in de meest uitzonderlijke gevallen tot wel 30% van de feitelijke premie. In het economische verkeer vinden we het normaal om voor producten een prijs te betalen die minimaal gelijk, maar doorgaans hoger is dan de kostprijs. Bedrijven die producten stelselmatig onder de kostprijs verkopen maken verlies. In de wereld van pensioenen wordt onder stringente wettelijke voorwaarden het onder de kostprijs inkopen van aanspraken toegestaan. Dit lijkt op het eerste gezicht in strijd met het voornaamste doel van de Pensioenwet, namelijk het waarborgen van pensioenuitkeringen. Toch zien we in de praktijk dat bij een aanzienlijk deel van de fondsen in 2014 pensioen onder de kostprijs is ingekocht. Naast het gehanteerde premiebeleid en premiekortingen, worden deze verschillen in premie veroorzaakt door de gedempte premiesystematiek. Bij premiebetaling kunnen de belangen van twee groepen met elkaar botsen: de belangen van enerzijds de premiebetalers en anderzijds de eigenaren van reeds opgebouwde aanspraken (in dit onderzoek voor het gemak uitgedrukt als het fonds ). De eigenaren van reeds opgebouwde aanspraken zijn de gepensioneerden, de slapers en de actieve deelnemers. De laatste categorie heeft ook een rol als premiebetaler. Afhankelijk van de omvang van zijn reeds opgebouwde rechten zal de actieve deelnemer het ene belang boven het andere stellen. Pensioenfondsen zijn bij het vaststellen van de hoogte van de premie gedwongen om premiebetalers of het fonds te bevoordelen en de ander automatisch te benadelen. Deze noodzaak ontstaat door de afwijking tussen de vereiste en de nominale dekkingsgraad. Als het pensioenfonds de deelnemer vraagt de kostprijs te betalen voor de nieuwe aanspraken, dan vraagt het impliciet om een prijs te betalen op het niveau van de vereiste dekkingsgraad. Als sprake is van een reservetekort, ofwel de nominale dekkingsgraad is lager dan de vereiste dekkingsgraad, dan vindt een impliciete waardeoverdracht plaats van de premiebetaler aan het fonds. Als de nominale dekkingsgraad hoger is dan de vereiste, dan levert het fonds juist een impliciete subsidie aan de premiebetaler. De nominale dekkingsgraden zijn op dit moment laag en de afwijkingen met de vereiste dekkingsgraden zijn groot. Pensioenfondsen moeten besluiten bij wie zij de rekening voor dit 4

5 verschil neerleggen. Vragen zij de premiebetalers om de kostprijs van de nieuwe aanspraken te betalen, dan laten zij deze groep volledig opdraaien voor het verschil. Als zij echter het fonds volledig laten opdraaien voor de rekening, dan wordt een forse korting gegeven op de nieuw opgebouwde rechten en versterkt de financiële positie niet. Bij premiebetaling moeten dus per definitie verschillende belangen afgewogen worden. In het publieke debat worden vraagtekens gezet bij de houdbaarheid en rechtvaardigheid van het pensioenstelsel dat gebaseerd is op intergenerationele solidariteit. Hierbij worden spanningen, die zich uiten in zorgen over indexeren en korten, tussen pensioengerechtigden en actieven blootgelegd. Premiediscussies in het bijzonder gaan veelal over betaalbaarheid, uitgedrukt als percentage van de pensioengrondslag, en de gevolgen hiervan voor caoonderhandelingen en dus de hoogte van het salaris. Pensioenfondsbesturen zouden tijdens de gesprekken met de sociale partners een evenwichtige belangenafweging tussen de verschillende groepen deelnemers hoog op de agenda moeten zetten en in het jaarverslag de argumenten voor het gekozen premiebeleid moeten verantwoorden. Zodoende wordt duidelijk op welke wijze de rekening wordt gedeeld tussen de verschillende belanghebbenden. Het is niet onredelijk om te eisen dat deelnemers hierover geïnformeerd worden. De Nederlandsche Bank (DNB) heeft de bevoegdheid het premiebeleid op basis van artikel 105 van de Pensioenwet te beoordelen op de daaraan ten grondslag liggende evenwichtige belangenafweging en, bij onevenwichtigheid, te sanctioneren met een aanwijzing of boete. Het artikel schrijft voor dat het bestuur bij de uitoefening van zijn taak de belangen van de bij het fonds betrokken actieve deelnemers, slapers, gepensioneerden, andere aanspraakgerechtigden en werkgever op evenwichtige wijze behartigt. Het gaat om een open norm, waarbij het pensioenfondsbestuur de beleidsvrijheid heeft om te bepalen wanneer er sprake van evenwichtige belangenafweging is. Het is primair aan het fonds om te verantwoorden dat aan deze eis is voldaan. Specifiek voor het premiebeleid beoordeelt de zogenaamde generatie-evenwicht-toets hoe de premie is vastgesteld en of er een opslag op de kostendekkende premie is ontstaan ofwel de opslag groter is geworden. 1 Dit kan onder meer gebeuren als een fonds de pensioenopbouw heeft verlaagd, overeenkomstig de versobering van het Witteveenkader, maar de premie niet evenredig heeft laten meedalen. Fondsen zullen aan hun belanghebbenden moeten uitleggen waarom er een opslag boven het niveau van de kostendekkende premie is ontstaan en onderbouwen hoe die opslag aan verschillende generaties ten goede komt. Dit artikel schrijft dus voor dat verklaard moet worden waarom de premie afwijkt van de (gedempte) kostendekkende premie. Dit lijkt te impliceren dat er sprake is van een evenwichtige belangenafweging als de feitelijke premie gelijk is aan de (gedempte) kostendekkende premie. Deze eenzijdige benadering laat de belangenafweging, veroorzaakt door het verschil tussen de nominale en de vereiste dekkingsgraad, dus buiten beschouwing, terwijl juist dit verschil een belangentegenstelling tussen de premiebetaler en het fonds oplevert. Het is de vraag hoeveel bewustzijn er leeft onder fondsbesturen, toezichthouders en premieonderhandelaars over dit cruciale aspect van de belangenafweging bij premiestelling. 1 Kamerstukken I 2014, 33847, nr. 3, p

6 Hoe de fondsen, al dan niet bewust, met dit aspect van de evenwichtige belangenafweging omgaan, is onderwerp van dit onderzoek. In het verslagjaar 2014 spraken de meeste jaarverslagen over een evenwichtige belangenafweging die doorgaans door de visitatiecommissie positief werd beoordeeld. Een argumentatie of kwantitatieve onderbouwing rondom de evenwichtige belangenafweging was echter zelden aanwezig. Dit onderzoek levert een instrumentarium om de evenwichtige belangenafweging te kwantificeren. 6

7 2. Onderzoek Dit onderzoek analyseert voor alle pensioenfondsen de financiële verhouding tussen de actieve premiebetalende deelnemer en het pensioenfonds. Meer in het bijzonder gaat het in op de prijs die betaald wordt voor nieuwe aanspraken en hoe deze prijs zich verhoudt tot de financiële middelen die beschikbaar zijn voor de reeds opgebouwde rechten. Het onderzoek bestaat uit twee delen. Deel één laat zien hoe het premiebesluit in het (wettelijke) kader van de evenwichtige belangenafweging uitgelegd moet worden en beschrijft de verschillende gehanteerde premiedefinities. Het maakt zichtbaar hoeveel premie er feitelijk is betaald en hoeveel premie, in termen van kostendekkendheid, betaald zou moeten zijn. Naast totaalcijfers worden in dit onderzoek ook cijfers van individuele pensioenfondsen gepubliceerd. Het tweede deel analyseert of de financiële status van het fonds in het voor- of nadeel van de deelnemer is. De pensioenpremies worden aan de dekkingsgraad gerelateerd en beoordeeld wordt bij welke fondsen de premie, middels het verworven recht, direct na betaling in waarde stijgt of daalt. Deze waardeverandering is afhankelijk van het niveau van de dekkingsgraad. Met andere woorden, heeft de deelnemer baat bij premiebetaling aan het desbetreffende fonds? Om tot dat oordeel te komen, wordt een nieuwe dekkingsgraad geïntroduceerd: de inkoopdekkingsgraad. Dit onderzoek stelt de prijs die betaald is voor de aanspraken vast door de feitelijke premie te relateren aan de kostendekkende premie. Door deze ratio te relateren aan de vereiste dekkingsgraad, wordt een uitspraak gedaan over hoe deze premiebetaling zich verhoudt tot de actuele financiële situatie van het fonds. Deze twee graadmeters geven inzicht in de belangenafweging tussen de actieve premiebetalende deelnemer en het fonds en leveren daarmee een kwantitatieve bijdrage aan de evenwichtige belangenafweging. De eerste graadmeter beschrijft een financieringstekort- of overschot. De tweede graadmeter geeft aan of er een solidariteitsbijdrage door het fonds aan de deelnemer wordt geleverd, of dat de deelnemer juist een solidariteitsbijdrage levert aan het fonds. De tekens (+ of -) die behaald worden op de twee graadmeters delen de pensioenfondsen in vier groepen op. Een financieringstekort dat samengaat met een solidariteitsbijdrage van het fonds aan de deelnemer betekent dat de hoogte van de feitelijke premie voor de deelnemer twee maal voordelig uitpakt. De deelnemer betaalt in dit geval minder dan de kostprijs voor de nieuwe aanspraken en ontvangt een solidariteitsbijdrage van het fonds. De tegengestelde uitslag ontstaat als er sprake is van een financieringsoverschot, in combinatie met een solidariteitsbijdrage van de deelnemer aan het fonds. De deelnemer betaalt in deze situatie juist meer dan de kostprijs voor de nieuwe aanspraken en levert een bijdrage aan de solvabiliteitspositie van het fonds. 7

8 Een spanningsveld tussen de twee graadmeters ontstaat als de tekens tegengesteld zijn. Een financieringstekort dat samengaat met een solidariteitsbijdrage van de deelnemer aan het fonds, betekent dat een bijdrage gevraagd wordt van de deelnemer om de financiële situatie van het fonds te versterken, maar dat het fonds er voor kiest om de deelnemer hier niet de volledige kostprijs voor te laten betalen. Als er sprake is van een financieringsoverschot dat samengaat met een solidariteitsbijdrage van het fonds aan de deelnemer betekent dit dat de deelnemer meer dan de kostprijs voor de nieuwe aanspraken heeft betaald, maar dat de premiebetaling de financiële positie van het fonds toch verzwakt. Beoordeeld wordt of de financiële positie ex ante (begin van het jaar) van het fonds, in termen van een reservetekort of -overschot, verklaart welke van de vier vormen van premiebeleid gevoerd wordt. Een evaluatie ex post (einde jaar) evalueert vervolgens de gerealiseerde ontwikkeling van het reservetekort dan wel overschot. In 2015 zijn de spelregels veranderd. De introductie van het nftk, de generatie-evenwicht-toets en de versobering van het Witteveenkader hebben invloed op de vereisten rondom vaststelling van zowel de feitelijke als de kostendekkende premie. Het beeld dat in dit onderzoek is geschetst zal in 2015 veranderen. Of deze verscherpte regelgeving bijdraagt aan een verbeterde communicatie over dit onderwerp zal nog moeten blijken. Dit onderzoek wordt daarom ingezet als nulmeting Premiedekkingsgraad Dit eerste deel van het onderzoek beschrijft de premiedekkingsgraad voor alle pensioenfondsen. Begonnen wordt met de uiteenzetting van het theoretisch kader, gevolgd door een bespreking van de resultaten voor het verslagjaar Pensioenpremies zuiver, gedempt en feitelijk De kostendekkende premie beschrijft de hoeveelheid premie die ontvangen zou moeten worden om de aangekochte aanspraken te kunnen financieren. Pensioenfondsen zijn wettelijk verplicht (art. 128 Pw) om elk jaar de kostprijs van pensioen vast te stellen. Een afdoende prijsstelling is noodzakelijk om niet op voorhand met tekorten te maken te krijgen. Volgens artikel 2 van het besluit FTK moet bij de berekening van de kostendekkende premie worden uitgegaan van dezelfde grondslagen als die waarmee de technische voorzieningen worden vastgesteld. Het is gebruikelijk hiervoor de Ultimate Forward Rate (UFR) te gebruiken. Fondsen hebben de mogelijkheid om in plaats van de kostendekkende premie een gedempte kostendekkende premie te hanteren. In dat geval wordt niet gerekend met de actuele rentetermijnstructuur, maar wordt uitgegaan van een voortschrijdend gemiddelde van de rente met een maximumperiode van 10 jaar of met het verwachte portefeuillerendement. Deze premie wordt aangeduid met de term gedempte kostendekkende premie. Door de demping geeft deze 8

9 premie echter geen actueel beeld van de werkelijke status van de binnenkomende en benodigde premies. Het doel van de gedempte premie methode is om schommelingen in de premie, door grillige rendementen of een dalende of stijgende rente, over een langere periode te dempen om zodoende premiestabiliteit te bieden. Een direct gevolg van de daling van de rente in de afgelopen jaren is dat voor de berekening van de gedempte kostendekkende premie, doorgaans een hogere rente is gebruikt dan voor de zuiver kostendekkende premie. Hierdoor is de gedempte kostendekkende premie bij 85% van de onderzochte fondsen lager dan de zuiver kostendekkende premie. FIGUUR 1 Pensioenpremies Figuur 1 beschrijft de zuiver kostendekkende premie, de gedempte kostendekkende premie en de feitelijke premie. Een vergelijking tussen de zuiver kostendekkende premie en de feitelijke premie geeft inzicht in het financiële effect op het fonds vanuit de ontvangen premiestroom. Door de verhouding te nemen van de zuiver kostendekkende en feitelijke premie vinden we een uitdrukking voor het financieringstekort of overschot van de aangekochte aanspraken. Indien de verhouding tussen de feitelijke en kostendekkende premie groter is dan één, wordt er meer betaald dan de kostprijs van de aanspraken, wat voor de financiële staat van het fonds gunstig is. Een verhouding kleiner dan één belast de financiële ontwikkeling van het fonds, omdat in deze situatie minder dan de kostprijs betaald wordt voor de uitgegeven aanspraken. 9

10 De feitelijke premie dient hoger te zijn dan de gedempte kostendekkende premie, maar kan lager zijn dan de zuiver kostendekkende premie. In dit onderzoek kijken we naar de relatie tussen de feitelijke premie en de actuele kostprijs van de aanspraken die hiermee ingekocht worden, de zuiver kostendekkende premie. Deze ratio wordt premiedekkingsgraad genoemd. Hiervoor wordt de volgende definitie gehanteerd: De premiedekkingsgraad is de verhouding tussen de feitelijke premie en de actuarieel benodigde premie voor nieuwe pensioenopbouw (vastgesteld op basis van de actuele marktrente). Als deze dekkingsgraad meer dan 100 bedraagt, is er meer dan de kostprijs voor de aanspraken betaald. Als de premiedekkingsgraad onder de 100 ligt, is er minder dan de kostprijs betaald. Bijna 40% van de pensioenfondsen had in 2014 een premiedekkingsgraad van minder dan honderd en liet hun deelnemers te weinig premie betalen Betaald vs. Kostprijs een premievergelijking In 2014 is op basis van de onderzoekspopulatie 28,68 miljard premie aan 244 Nederlandse pensioenfondsen betaald. Deze fondsen vertegenwoordigen ruim 90% van het premievolume van de totale markt. Totaalcijfers wijken af van cijfers zoals door DNB gepresenteerd, omdat herstelpremies, inhaalpremies en aanvullende premies zijn uitgesloten (zie technische bijlage voor premiedecompositie). Van de 244 fondsen maken 169 fondsen gebruik van de gedempte kostendekkende premie als maatstaf voor de feitelijke premie. De resterende 75 fondsen hanteren de zuiver kostendekkende premie. Premiedekkingsgraad 180% 160% 140% 120% 100% 80% 60% 40% 20% 0% fondsen premiedekkingsgraad GRAFIEK 1 Premiedekkingsgraad In grafiek 1 is de verhouding tussen de feitelijke premie en de kostendekkende premie afgebeeld, de zogenaamde premiedekkingsgraad, op basis waarvan de fondsen van laag naar hoog zijn gerangschikt. 10

11 In 2014 lag bij 40% van de onderzochte pensioenfondsen de feitelijke premie onder het niveau van de kostendekkende premie. In 2013 lag dat percentage nog op 56%. De steile afbuiging wordt veroorzaakt door het premiebeleid of door verleende premiekortingen van 7 pensioenfondsen. In totaal hebben 94 fondsen een premiedekkingsgraad van minder dan 100%, bij 17 fondsen wordt precies de kostendekkende premie betaald en 133 fondsen komen boven de 100% uit. In de deelverzameling pensioenfondsen die gebruik maken van de gedempte kostendekkende premie is bij meer dan de helft, 87 van de 169 fondsen, de feitelijke premie lager dan de kostendekkende premie. De belangrijkste conclusies: De premiedekkingsgraden liggen tussen 4% en 164%. De 7 pensioenfondsen met de laagste premiedekkingsgraden verantwoorden het premieniveau in het jaarverslag. Meer dan de helft van de fondsen die werken met een gedempte premie systematiek betaalt een feitelijke premie die lager ligt dan de kostprijs van de aanspraken die hier mee aangekocht worden. Een verband tussen de hoogte van de nominale dekkingsgraad en de premiedekkingsgraad bestaat niet. De premiedekkingsgraad beschrijft hoe het bedrag dat betaald is voor de nieuwe aanspraken zich verhoudt tot de kostprijs. Het maakt echter slechts een deel van de belangenafweging met betrekking tot de premie inzichtelijk. Het tweede aspect dat meegenomen moet worden om het niveau van de premiebetaling te beoordelen, is de actuele financiële situatie. Hiervoor wordt de inkoopdekkingsgraad geïntroduceerd Inkoopdekkingsgraad Het tweede deel van het onderzoek beschrijft de inkoopdekkingsgraad voor alle pensioenfondsen. Begonnen wordt met een uiteenzetting van het theoretisch kader, gevolgd door een bespreking van de resultaten voor het verslagjaar Een nieuwe graadmeter: inkoopdekkingsgraad Een gangbare graadmeter voor de financiële positie van een pensioenfonds is de dekkingsgraad. De dekkingsgraad geeft aan hoeveel vermogen beschikbaar is om de verplichtingen te financieren. De verhouding van de feitelijke premie en de kostendekkende premie beschrijft een zelfde ratio, namelijk hoeveel geld er beschikbaar is voor de nieuwe aanspraken. In deel I van figuur 2 wordt deze ratio weergegeven. Deze ratio wordt de premiedekkingsgraad genoemd en de resultaten zijn beschreven in de voorgaande paragraaf. In figuur 2 is zichtbaar dat de zuiver kostendekkende premie uit twee delen bestaat. Het ene deel beschrijft de waarde van de ingekochte aanspraken en het andere deel beschrijft de hoogte van de risico-opslag die nodig is om het fonds financieel gezond te houden. Het vereist eigen vermogen heeft vergelijkbare eigenschappen, maar dan met betrekking tot alle verplichtingen van het fonds. Door de zuiver kostendekkende premie te relateren aan de 11

12 vereiste dekkingsgraad kunnen de nieuwe aanspraken op vergelijkbare wijze beoordeeld worden als de totale voorziening. In het voorbeeld is 100% zuiver kostendekkende premie gelijk aan een vereiste dekkingsgraad van 120. De feitelijke premie past op een zelfde wijze in het begrippenkader van de vereiste dekkingsgraad als de kostendekkende premie. Door het percentage feitelijk versus zuiver kostendekkend (in dit voorbeeld 90%) te relateren aan de vereiste dekkingsgraad, wordt het inkoopniveau van de nieuwe aanspraken vastgesteld. Deze grootheid is de inkoopdekkingsgraad. Waar de vereiste dekkingsgraad is gekoppeld aan de kostendekkende premie, is de inkoopdekkingsgraad de evenknie van de feitelijke premie. In het voorbeeld is de inkoopdekkingsgraad gelijk aan 108 (90% van de vereiste dekkingsgraad). FIGUUR 2 Inkoopdekkingsgraad Financieringstekort/-overschot en solidariteitsbijdrage Het verschil tussen de nominale dekkingsgraad en de inkoopdekkingsgraad wordt gevormd door een solidariteitsbijdrage. Deze bijdrage beschrijft de financiële overdracht tussen het fonds en de premiebetaler. In deel III van de grafiek zijn de dekkingsgraden naast elkaar gezet. De inkoopdekkingsgraad is hoger dan de nominale dekkingsgraad, wat betekent dat de deelnemers een solidariteitsbijdrage van 13% aan het fonds hebben betaald. Als het inkoopniveau lager dan de actuele dekkingsgraad is, ontvangen deelnemers een solidariteitsbijdrage. Het fonds kampt echter wel met een financieringstekort, aangezien de vereiste dekkingsgraad van 120% ruim boven de inkoopdekkingsgraad van 108% ligt. 12

13 De volgende begrippen worden gehanteerd: Inkoopdekkingsgraad is de verhouding tussen de feitelijke en kostendekkende premie vermenigvuldigd met de vereiste dekkingsgraad. Deze dekkingsgraad maakt zichtbaar tegen welke dekkingsgraad de nieuwe aanspraken ingekocht worden en maakt de feitelijke premie vergelijkbaar met de nominale of vereiste dekkingsgraad. Financieringstekort-/overschot wordt gebruikt om het verschil tussen de vereiste dekkingsgraad en de inkoopdekkingsgraad weer te geven. Het tekort of overschot beschrijft hoeveel meer of minder is betaald voor de nieuwe aanspraken dan de kostprijs. Een financieringstekort ontstaat als de inkoopdekkingsgraad lager is dan de vereiste dekkingsgraad. Er is sprake van een overschot als de inkoopdekkingsgraad hoger is dan de vereiste dekkingsgraad. Solidariteitsbijdrage beschrijft het verschil tussen de inkoopdekkingsgraad en de nominale dekkingsgraad. De actieve deelnemer betaalt een solidariteitsbijdrage aan het fonds als de nominale dekkingsgraad lager is dan de inkoopdekkingsgraad. Er wordt een bijdrage ontvangen door de premiebetaler van het fonds als de nominale dekkingsgraad hoger is dan de inkoopdekkingsgraad Resultaten algemeen Analyse inkoopdekkingsgraad Uit de totale onderzoekpopulatie hebben 202 pensioenfondsen de vereiste dekkingsgraad (primo) in hun jaarverslag opgenomen. Hierdoor kan van evenzoveel fondsen de inkoopdekkingsgraad bepaald worden. Inkoopdekkingsgraad vs. vereiste dekkingsgraad 150% 100% 50% 0% -50% % fondsen vereiste dekkingsgraad inkoopdekkingsgraad financieringsverschil GRAFIEK 2 Inkoopdekkingsgraad versus vereiste dekkingsgraad In grafiek 2 is de inkoopdekkingsgraad van deze fondsen afgebeeld, gerangschikt van laag naar hoog. Deze inkoopdekkingsgraad is afgezet tegen de vereiste dekkingsgraad. Het verschil tussen deze twee is weergegeven in de reeks financieringsverschil. Bij 53% van de fondsen was de inkoopdekkingsgraad gelijk aan of hoger dan de vereiste dekkingsgraad. Bij deze fondsen was dus sprake van een financieringsoverschot van de nieuwe 13

14 aanspraken. Dit overschot bedroeg gemiddeld 14%. Bij fondsen die een financieringstekort registreerden, was het tekort gemiddeld 15%. Naarmate de inkoopdekkingsgraad stijgt, is er vaker sprake van een financieringsoverschot. Toch hebben van de fondsen met de 100 laagste inkoopdekkingsgraden 16 fondsen een financieringsoverschot. De helft van dit aantal betreft volledig herverzekerde fondsen. Ook bestaat er geen vaste relatie tussen de hoogte van de inkoopdekkingsgraad en de vereiste dekkingsgraad. Inkoopdekkingsgraad vs. nominale dekkingsgraad 150% 100% 50% 0% -50% % fondsen nominale dekkingsgraad inkoopdekkingsgraad solidariteitsbijdrage GRAFIEK 3 Inkoopdekkingsgraad versus nominale dekkingsgraad Bij 57% van de fondsen was de inkoopdekkingsgraad gelijk aan of hoger dan de nominale dekkingsgraad. Met andere woorden bij 116 fondsen was dus sprake van een solidariteitsbijdrage van de premiebetalende deelnemer aan het fonds. Het verschil was gemiddeld 16%. Bij de fondsen die een solidariteitsbijdrage leverden aan de deelnemers, was de bijdrage gemiddeld 15%. Fondsen met de laagste inkoopdekkingsgraden hebben veelal relatief hoge nominale dekkingsgraden. Dit komt overeen met het beeld uit de grafische presentatie van het financieringstekort zoals weergegeven in grafiek 2. Ook is zichtbaar dat bij de eerste 60 fondsen (gerangschikt naar inkoopdekkingsgraad) de premiebetaler een solvabiliteitsbijdrage van het fonds ontvangt. Naarmate de inkoopdekkingsgraden hoger worden, is vaker sprake van een solvabiliteitsbijdrage van de premiebetaler aan het fonds. 14

15 Analyse solidariteitsbijdrage en financieringsverschil Met behulp van de inkoopdekkingsgraad is enerzijds inzicht in de feitelijke betaling voor de aangekochte aanspraken mogelijk en is anderzijds zichtbaar bij welke fondsen de premiebetalende deelnemers een solidariteitsbijdrage ontvangen of een solidariteitsbijdrage betalen. Deze kengetallen geven een antwoord op de vraag: wie betaalt te weinig en toch te veel? Solidariteitsbijdrage vs. financieringsverschil 65% 45% 25% 5% -15% % -55% -75% fondsen reservetekort/-overschot solidariteitsbijdrage financieringsverschil GRAFIEK 4 Solidariteitsbijdrage versus financieringsverschil Onder bepaalde omstandigheden ontstaat er een premieparadox. In het geval een deelnemer minder dan de kostprijs voor de nieuw opgebouwde rechten betaalt, worden rechten opgebouwd tegen een prijs die voor de premiebetaler voordelig is, maar nadelig voor het fonds. Als de actuele dekkingsgraad van het fonds echter onder een bepaald niveau ligt, zal de dekkingsgraad als gevolg van de premiebetaling stijgen, wat een positief effect op de financiële staat van het pensioenfonds heeft. De deelnemer heeft naast de premie voor zijn pensioenaanspraken een extra solidariteitsbijdrage betaald die direct ten gunste van het pensioenfonds komt. De financiële middelen die tegenover de reeds bestaande aanspraken staan, worden daardoor versterkt en daarmee komt de solidariteitsbijdrage indirect ten gunste van de overige deelnemers. Zodoende bestaat er een continue spanningsveld tussen fonds en actieve deelnemer. In grafiek 4 zijn de fondsen gerangschikt op basis van de solidariteitsbijdrage (het verschil tussen de inkoopdekkingsgraad en de nominale dekkingsgraad). Een premiebetaler heeft baat bij een negatieve solidariteitsbijdrage en het fonds heeft baat bij een positieve solidariteitsbijdrage. De grafiek maakt zichtbaar dat een solidariteitsbijdrage van het fonds aan de deelnemer veelal samengaat met een financieringstekort. Zeker op het moment dat beide graadmeters enige omvang hebben, slaat het teken vaak dezelfde kant op. 15

16 2.4. Resultaten premiebeleid Het belang van de premiebetaler en het fonds, 4 kwadranten De solidariteitsbijdrage kan betrekking hebben op een bijdrage van het fonds aan de deelnemer en andersom. Bij het financieringsverschil kan sprake zijn van een financieringstekort of een financieringsoverschot. Door beide indicatoren in ogenschouw te nemen kunnen de fondsen ingedeeld worden in 4 categorieën. In tabel A staan de vier combinaties waarin het fonds en de deelnemer kunnen verkeren. Deze vier categorieën worden in dit onderzoek aangeduid met de term kwadrant. Totaal zijn er 202 pensioenfondsen opgenomen in het onderzoek. Van dit totaal hebben 116 pensioenfondsen een solidariteitsbijdrage van de deelnemers gevraagd waarvan 91 fondsen een financieringsoverschot kenden en 25 een financieringstekort. De resterende 86 fondsen hebben een solidariteitsbijdrage aan de deelnemers geleverd. Van die fondsen kenden 69 fondsen een financieringstekort en 17 een financieringsoverschot. TABEL A Solidariteitsbijdrage en financieringsverschil Fonds naar deelnemer (-) Deelnemer naar fonds (+) Totaal Financieringstekort (-) Financieringsoverschot (+) Totaal De combinatie van solidariteitsbijdrage en financieringsverschil levert de volgende vier kwadranten: Kwadrant I Solidariteitsbijdrage van fonds aan deelnemer en financieringstekort In het eerste kwadrant heeft het pensioenfonds te weinig premie ontvangen om de nieuwe aanspraken kostendekkend te kunnen financieren. Deelnemers daarentegen hebben minder dan de kostprijs voor de nieuwe aanspraken betaald en ontvangen tegelijkertijd een solidariteitsbijdrage. De deelnemers hebben derhalve tweemaal profijt van premiebetaling bij het desbetreffende fonds. Zowel het financieringstekort als de geleverde solidariteitsbijdrage zijn een belasting voor de solvabilteit van het pensioenfonds. Kwadrant II Solidariteitsbijdrage van fonds aan deelnemer en financieringsoverschot In deze situatie hebben de deelnemers meer dan de kostprijs van de nieuwe aanspraken betaald, wat in een financieringsoverschot voor het fonds resulteert. Daarnaast heeft het fonds echter een solidariteitsbijdrage aan de deelnemers geleverd, waardoor ook deze categorie de solvabiliteitspositie van het fonds verzwakt. Deelnemers hebben dan wel een hogere premie 16

17 betaald dan kostendekkend benodigd zou zijn, maar de financiële positie van het fonds is dusdanig sterk dat daarvoor (deels) door het fonds wordt gecompenseerd middels de bijdrage. Kwadrant III Solidariteitsbijdrage van deelnemer aan fonds en financieringstekort In het derde kwadrant betalen de deelnemers een solidariteitsbijdrage aan het fonds, wat de financiële situatie van het fonds versterkt. Daar staat tegenover dat het fonds de deelnemers niet de volledige kostprijs van de nieuwe aanspraken laat betalen. Kwadrant IV Solidariteitsbijdrage van deelnemer aan fonds en financieringsoverschot Het laatste kwadrant beschrijft de situatie waarbij het pensioenfonds dubbel voordeel haalt uit de premiebetaling van deelnemers. De deelnemers betalen een hogere premie dan kostendekkend nodig is. Het surplus komt ten goede aan de financiële buffer van het pensioenfonds. Daarnaast betalen de deelnemers ook nog een solidariteitsbijdrage, die ten goede komt aan de financiële situatie van het fonds Analyse kwadrant I In de grafieken zijn de solidariteitsbijdragen en financieringsverschillen opgenomen. Om de premiebetaling te relateren aan de financiële status van het fonds, zijn tevens de reservetekorten/-overschotten en de mutaties van deze reserve weergegeven. Uitgangspunt hierbij is het reservetekort/-overschot ultimo 2013 en ultimo 2014 van de individuele fondsen. Per kwadrant zullen de cijfers van de pensioenfondsen weergegeven worden. I - Solidariteitsbijdrage van fonds aan deelnemer en financieringstekort 20% 0% -20% % -60% -80% -100% fondsen reservetekort/-overschot financieringstekort solidariteitsbijdrage mutatie reservetekort/-overschot GRAFIEK 5 Solidariteitsbijdrage van fonds aan deelnemer en financieringstekort 17

18 De eerste categorie fondsen kenmerkt zich door een solidariteitsbijdrage van het fonds aan de deelnemer, dat gepaard gaat met een tekort op de financiering van de nieuwe aanspraken. Deze premiestelling wordt gevoerd door 69 fondsen (34% van de onderzoekspopulatie). Dit beleid heeft een verzwakkend effect op de solvabiliteitspositie van het fonds, omdat zowel onder de kostprijs van de nieuwe aanspraken ingekocht wordt als onder het actuele solvabiliteitsniveau van het fonds. De gemiddelde solidariteitsbijdrage van het fonds aan de deelnemer bedroeg 19%. Aanspraken werden dus gemiddeld 19 punten onder de nominale dekkingsgraad ingekocht. Ten opzichte van de vereiste dekkingsgraad is het verschil 18%, zoals zichtbaar gemaakt middels het financieringstekort. Kenmerkend voor deze categorie is de mix tussen fondsen met een reserveoverschot (52% van de fondsen) en fondsen met een reservetekort (48% van de fondsen). Met name de fondsen die een grote solidariteitsbijdrage leveren, verkeren vaker in een gezonde financiële positie. Om inzicht te geven in de situatie van individuele pensioenfondsen is in de bijlage een tabel opgenomen, waarin een overzicht is gegeven van pensioenfondsen met de grootste geleverde solidariteisbijdrage in combinatie met een financieringstekort Analyse kwadrant II 25% 20% 15% 10% 5% II - Solidariteitsbijdrage van fonds aan deelnemer en financieringsoverschot 0% -5% -10% -15% -20% -25% fondsen reservetekort/-overschot financieringsoverschot solidariteitsbijdrage mutatie reservetekort/-overschot GRAFIEK 6 Solidariteitsbijdrage van fonds aan deelnemer en financieringsoverschot 17 Fondsen voerden een premiebeleid waarbij zij de deelnemers meer lieten betalen dan de kostprijs van de aanspraken. Dit financieringsoverschot varieerde tussen 1% en 19% en bedroeg gemiddeld 5%. Hiertegenover stelden de fondsen een solidariteitsbijdrage aan de deelnemer. Deze liep op tot 18% en was gemiddeld eveneens 5%. 18

19 Fondsen, waarbij deze situatie zich voordoet, hebben een inkoopdekkingsgraad die hoger ligt dan de vereiste dekkingsgraad en lager dan de nominale dekkingsgraad. Al deze fondsen laten dus een reserveoverschot zien. Dit overschot varieerde tussen 1% en 25% en bedroeg gemiddeld 11%. Het beleid dat deze fondsen voeren wordt gekenmerkt door dit reserveoverschot en werkt in de praktijk zo uit dat de rekening voor de sterke financiële positie van het fonds gedeeld wordt met de deelnemer. Bij 8 fondsen was de solidariteitsbijdrage van het fonds aan de deelnemer groter dan het overschot dat zij vroegen aan de deelnemer boven de kostprijs van de nieuwe aanspraken. Dit waren tevens de fondsen die de grootste solidariteitsbijdrage leverden (fonds 1 t/m 6, 9 en 11). Deze fondsen kozen er dus voor om iets meer dan de helft van dit verschil voor hun rekening te nemen. De andere fondsen gaven meer gewicht aan het belang van het behouden van de stabiele financiële situatie. Gedurende het jaar is bij 9 van de 17 fondsen het reserveoverschot afgenomen met gemiddeld 4%. Bij 8 fondsen versterkte de financiële positie van het fonds met gemiddeld 2%. Met name de fondsen met een geleverde solidariteitsbijdrage groter dan de gevraagde opslag op de kostprijs lieten een daling van het reservetekort zien Analyse kwadrant III III - Solidariteitsbijdrage van deelnemer aan fonds en financieringstekort 25% 20% 15% 10% 5% 0% -5% -10% -15% -20% -25% fondsen reservetekort/-overschot financieringstekort solidariteitsbijdrage mutatie reservetekort/-overschot GRAFIEK 7 Solidariteitsbijdrage van deelnemer aan fonds en financieringstekort 25 Fondsen (12% van de onderzoekspopulatie) voerden een premiebeleid dat tegengesteld was aan de vorige groep. Deze fondsen vroegen een solidariteitsbijdrage van de deelnemers en lieten een financieringstekort van de nieuwe aanspraken toe. In tegenstelling tot de vorige 19

20 categorie kenmerken deze fondsen zich dus (per definitie) door een reservetekort. De nominale dekkingsgraad van deze fondsen ligt altijd lager dan de vereiste dekkingsgraad. Ook hier delen de fondsen impliciet een rekening. De fondsen vragen de deelnemers de financiële positie van het fonds te versterken, maar nemen hun slechte uitgangspositie mee in het vaststellen van de hoogte van de premie voor de nieuwe aanspraken door het verlenen van een korting op de kostprijs. Het is de vraag of dit een bewuste keuze is van fondsen en of deze belangenafweging het argument is geweest bij het vaststellen van het beleid. Met behulp van de begrippen financieringstekort en solidariteitsbijdrage worden de solidariteitseffecten van de gekozen premiestelling wel zichtbaar. Het financieringstekort was gemiddeld -2% en varieerde tussen 0% en -14%. De solidariteitsbijdrage liet eenzelfde spreiding zien, met een gemiddelde van 6%. Het reservetekort bij deze fondsen was gemiddeld 9%. Bij 9 fondsen was het financieringstekort groter dan de gevraagde solidariteitsbijdrage. Minder dan de helft van het reservetekort werd in dit geval bijgedragen door de deelnemer. Het grootste deel van de fondsen (17) vroeg echter een bijdrage voor de versterking van de financiële positie van het fonds die groter was dan het financieringstekort van de nieuwe aanspraken. Met name de fondsen die om een relatief grote bijdrage vroegen, gaven vrijwel geen korting op de kostprijs Analyse kwadrant IV 75% 65% 55% 45% 35% 25% 15% 5% -5% -15% -25% IV - Solidariteitsbijdrage van deelnemer aan fonds en financieringsoverschot fondsen reservetekort/-overschot financieringsoverschot solidariteitsbijdrage mutatie reservetekort/-overschot GRAFIEK 8 Solidariteitsbijdrage van deelnemer aan fonds en financieringsoverschot De laatste categorie bevat 91 fondsen (45% van de onderzoekspopulatie) en vormt daarmee de grootste groep. De deelnemers in deze categorie betalen een opslag op de kostprijs van de nieuwe aanspraken en leveren een bijdrage aan de solvabiliteitspositie van het fonds. 20

21 De solidariteitsbijdrage van de deelnemers aan het fonds was gemiddeld 19% en varieerde van 1% tot ruim boven de 60%. Het financieringsoverschot was gemiddeld 16%, met een vergelijkbare spreiding. 70% Van de fondsen in deze categorie had een reservetekort. Dit tekort was gemiddeld 7%. Indien sprake was van een overschot, bedroeg dit gemiddeld 5%. De gevoerde premiestelling draagt per definitie bij aan de versterking van de solvabiliteitspositie van het fonds. Bij 70% van de fondsen versterkte die positie inderdaad. De versterking bedroeg gemiddeld 4% en de verzwakking 3,5%. De fondsen met een tekort lieten in 75% van de gevallen een versterking zien, terwijl de fondsen met een overschot in slechts 60% van de gevallen een zelfde ontwikkeling doormaakten. In de bijlage is een tabel opgenomen met de 10 pensioenfondsen die de grootste solidariteitsbijdrage van hun deelnemers vroegen en tevens een financieringsoverschot kenden. 21

22 3. Conclusie Evenwichtige belangenafweging - nieuwe graadmeters Pensioenfondsen stellen verschillende dekkingsgraden vast, maar een brug tussen het niveau van de premie en de vereiste dekkingsgraad of nominale dekkingsgraad ontbreekt. Met de introductie van de inkoopdekkingsgraad heeft dit onderzoek het mogelijk gemaakt om de feitelijke premie te beoordelen in verhouding tot deze grootheden. Het begrip solidariteitsbijdrage, dat gedefinieerd is als het verschil tussen de inkoopdekkingsgraad en de nominale dekkingsgraad, beschrijft of de prijs die is betaald voor de nieuwe aanspraken de solvabiliteitspositie van het fonds versterkt of verzwakt. Het financieringstekort- of overschot is gedefinieerd als het verschil tussen de inkoopdekkingsgraad en de vereiste dekkingsgraad. Dit begrip geeft aan of de prijs die is betaald voor de nieuwe aanspraken hoger of lager ligt dan de kostprijs. Resultaten: Alles voor het fonds óf alles voor de premiebetaler De resultaten op de solidariteitsbijdrage en het financieringsverschil delen de pensioenfondsen op in vier kwadranten. Veruit de meeste pensioenfondsen (45%) scoren positief op beide graadmeters. Dit betekent dat zij de premiebetalers meer dan de kostprijs laten betalen voor de nieuwe aanspraken én de deelnemers vragen om de financiële positie van het fonds te versterken. Uit de onderzoekspopulatie hanteert 34% van de fondsen een hieraan tegengestelde premiestelling. De premiebetalende deelnemer betaalt een premie die onder de kostprijs ligt en verzwakt met deze betaling bovendien de financiële status van het fonds, omdat beneden de nominale dekkingsgraad ingekocht wordt. Resultaten: De rekening delen Bij de tussenliggende categorieën wordt de rekening door de premiebetaler en het fonds gedeeld. Bij de ene categorie (12%) vragen de fondsen om een relatieve versterking van de buffers, maar worden de aanspraken tegelijkertijd onder de kostprijs ingekocht. De andere categorie (8%) laat een verzwakking van de buffers toe, maar brengt bij de premiebetalers via een opslag op de kostprijs van de aanspraken toch een deel van het verschil tussen de nominale en de vereiste dekkingsgraad in rekening. 22

23 Resultaten: Is het reservetekort/-overschot maatgevend? Het reservetekort- of overschot, gedefinieerd als het verschil tussen de nominale en de vereiste dekkingsgraad, laat zien dat een fonds meer of minder vermogend is dan vereist. 40% Van de fondsen heeft een reserveoverschot, 60% heeft te maken met een tekort. De categorie fondsen die zowel op de solidariteitsbijdrage als op het financieringstekort/-overschot positief scoren, vragen om een versterking van de financiële positie van het fonds. In deze categorie heeft 70% van de fondsen een reservetekort. Opvallender is de categorie fondsen die twee keer negatief scoren. Bij deze fondsen heeft de premiebetaling een verzwakkend effect op de dekkingsgraad. Toch heeft bijna 50% van deze fondsen een reservetekort, waarbij het de vraag is of deze fondsen het zich kunnen veroorloven onder de kostprijs in te kopen. In totaal (alle categorieën) vraagt 57% van de fondsen een solidariteitsbijdrage aan de premiebetaler. Vanuit prudentieel oogpunt kan dit beoordeeld worden als verstandig. De premiebetaler betaalt hier echter wel de rekening voor. In het publieke debat wordt veel aandacht geschonken aan de belangenafweging in termen van wel/niet korten en wel/niet indexeren en waarmee de focus ligt op de relatie tussen uitkeringen en de voorzieningen. De solidariteitsbijdrage van de premiebetalende deelnemer aan het fonds legt juist de nadruk op de relatie tussen de premie en de voorzieningen. Bij de genoemde 57% van de fondsen is de financiële positie dusdanig zwak dat de premiebetaler hier nadeel van heeft. De overige fondsen (43%) leveren een solidariteitsbijdage aan de premiebetaler. De financiële positie van het fonds verzwakt hierdoor. Vanuit prudentieel oogpunt kan dit worden beoordeeld als onverstandig, tenzij het fonds genoeg vet op de botten heeft. Het blijkt echter dat 40% van deze groep een reservetekort heeft en het maar de vraag is of deze fondsen de geleverde solidariteitsbijdrage wel kunnen permitteren. Wat maakt een belangenafweging evenwichtig? Is er een common practice? De hoogte van de premie is van vele factoren afhankelijk. Een eenduidige instructie voor het te voeren beleid op basis van het reservetekort of -overschot is niet voorhanden. Er lijkt een algemene tendens te zijn dat fondsen met een reserveoverschot vaker een solidariteitsbijdrage aan de deelnemer geven en dat fondsen met een reservetekort met een grotere regelmaat juist hulp vragen aan de premiebetaler om de financiële positie van het fonds te versterken. Zijn er externe factoren van invloed? Wie onderhandelt het best? Het aantal afwijkingen op deze algemene stelregel is echter groot. Oorzaken hiervoor kunnen enerzijds gezocht worden in factoren die niet meegenomen zijn in dit onderzoek. Sommige fondsen hebben bijvoorbeeld veel meer premie-inkomsten ten opzichte van de bestaande verplichtingen dan anderen, waardoor de invloed van de premie op de financiële status van het fonds minder groot is. Ook zijn in dit onderzoek herstel- en inhaalpremies uitgesloten. Anderzijds en wellicht meer voorstelbaar zijn andere externe factoren van invloed op de hoogte van de premie, zoals het percentage van het salaris of de pensioengrondslag, de hoogte van de premies 23

24 in voorgaande jaren, de wijze van premiedemping en de onderhandelingskracht van het fonds en de sociale partners. Er wordt altijd iemand benadeeld Pensioenfondsen maken met de premiestelling impliciet altijd een belangenafweging tussen de premiebetaler en het fonds. Deze belangenafweging overlapt deels met de belangenafweging tussen jongeren en ouderen, die in het publieke debat omtrent pensioenen regelmatig als een conflict wordt weergeven. Enkel in de theoretische situatie dat de nominale dekkingsgraad en de vereiste dekkingsgraad gelijk zijn, bestaat door de feitelijke premie gelijk te stellen aan de kostendekkende premie de mogelijkheid om niemand te benadelen. Alle andere situaties leveren een nadeel op voor één van beide partijen en een voordeel voor de ander. Er moet dus altijd een afweging gemaakt worden hoe de feitelijke premie zich verhoudt tot zowel de vereiste dekkingsgraad als de nominale dekkingsgraad. Wat is het beste beleid? Een fonds dat er voor kiest om de vereiste dekkingsgraad centraal te stellen, staat hiermee geen financieringstekort of -overschot toe. Het gevoerde beleid stelt dan dat de kostprijs van de premie betaald moet worden. De focus kan echter ook gelegd worden op de nominale dekkingsgraad. Het gevoerde beleid staat dan juist afwijkingen van de kostprijs toe, maar vraagt de premiebetalende deelnemer geen bijdrage te leveren aan (of te ontvangen van) het fonds. Hybride beleidsvormen die deze uitersten deels toepassen, of de toepassing af laten hangen van omstandigheden zoals het niveau van de nominale dekkingsgraad, zijn uiteraard ook mogelijk. Conclusie In dit onderzoek is gekeken naar de resultaten van de premiestelling en niet naar het gevoerde beleid. In hoeverre fondsen bovenstaande afweging expliciet maken in het premiebeleid is daarmee niet onderzocht. Het onderzoek maakt wel inzichtelijk dat er in de praktijk diverse uitwerkingen zijn, die naar alle waarschijnlijkheid in meer of mindere mate worden beïnvloed door factoren van buitenaf. Dit onderzoek ontdoet de premiestelling van deze externe factoren en biedt met de indicatoren twee perspectieven die het effect van de premiebetaling inzichtelijk maken. De context van het fonds zal moeten bepalen waarom een bepaald belang zwaarder weegt dan een ander belang en welke partij onder welke omstandigheden het kind van de rekening is. Dit onderzoek levert nieuwe graadmeters die de hoogte van de rekening bepalen en biedt overzicht bij wie pensioenfondsen op dit moment de rekening neerleggen. 24

25 Bijlage I - Technische bijlage TPRA legt informatie vast uit publieke bronnen, zoals jaarverslagen en algemeen bedrijfstechnische nota s van Nederlandse pensioenfondsen. Niet alle fondsen zijn echter verplicht hun jaarverslag te publiceren, zodat niet alle marktgegevens beschikbaar zijn. Het aantal fondsen in de TPRA-database beslaat 90% van de totale markt. In dit onderzoek zijn alleen fondsen opgenomen waarbij in 2014 nog actieve premieopbouw heeft plaatsgevonden. Om die reden zijn gesloten fondsen en fondsen in liquidatie buiten de populatie gehouden. Het onderzoek bevat 244 pensioenfondsen. Voor wat betreft het totaal aan betaalde premies zijn er verschillen tussen de data van DNB en de data van TPRA. De feitelijk betaalde premie die DNB op haar website publiceert, is 4,1 miljard hoger dan de feitelijke premie in dit onderzoek. Dit verschil ligt enerzijds in het aantal onderzochte fondsen en ontstaat anderzijds door premiecompositie. Zo heeft DNB de premie van alle pensioenfondsen opgenomen, terwijl in dit onderzoek de premies van 244 pensioenfondsen zijn meegenomen. Omdat het kleine pensioenfondsen betreft, zijn deze verschillen marginaal. Als de feitelijke premie wordt ontleed en geschoond van premiedelen die evenmin in de zuiver kostendekkende premie zijn opgenomen, dan komen we tot het verschil van 4,1 miljard. Het gaat om premies voor herstel of indexatie, dotaties ten behoeve van de overgangsregeling vroegpensioen (VPL) en stortingen voor aanvullingsregelingen. De feitelijke premie zonder correctie komt uit op 28,77 miljard en is daarmee 100 miljoen hoger dan de feitelijke premie. 25

26 Bijlage II - Top-10 fondsen TABEL B Premiedekkingsgraad Laagste 10 % Hoogste 10 % Calpam 4% IFF 132% Ford** 14% ING 133% Spoorwegen* 41% Sagittarius 135% Pon (Ring A* 42% Vopak 142% Unilever* 45% Citigroup 143% Provisum* 47% Rabobank 147% Sigarenindustrie* 57% F. van Lanschot 150% Schoen, Leder en Lederwarenindustrie 67% De Nederlandsche Bank 155% Lloyds s Register 68% Chevron 157% Slagersbedrijf 69% Kuwait Petroleum 164% *Premiekorting **Premiebeleid Tabel B geeft de laagste 10 en de hoogste 10 premiedekkingsgraden van de onderzoekspopulatie weer. Een zevental fondsen met de laagste premiedekkingsgraden geeft in het jaarverslag een toelichting op het feit dat de kostendekkende premie lager is dan de feitelijke premie. Twee fondsen hanteren, in overeenstemming met hun premiebeleid, een lagere feitelijke premie dan kostendekkend benodigd is. Premiekorting is bij de resterende 5 fondsen de reden van de lage premiedekkingsgraden. TABEL C Solidariteitsbijdrage van fonds aan deelnemer Fonds Solidariteitsbijdrage Financieringstekort overschot 2013 Reservetekort/- Reservetekort/- overschot 2014 Ford -103% -99% 4% 12% PON (Ring A) -88% -83% 5% 39% Unilever -85% -65% 20% 15% Spoorwegen -74% -72% 2% -5% Provisum -71% -62% 9% 7% Sigarenindustrie -60% -48% 12% 13% Schoen, Leder en Lederwarenindustrie -41% -37% 4% 4% Baksteenindustrie -40% -33% 7% 6% Huisartsen -38% -22% 16% 17% Mars -35% -36% 0% -2% 26