Inspiratiesessie Inzetten op welzijn Burn-out in de zorg

Transcriptie

1 Inspiratiesessie Inzetten op welzijn Burn-out in de zorg Lode Godderis IDEWE / KU Leuven Erik Franck Universiteit Antwerpen/ Karel De Grote Hogeschool Gorik Kaesemans Zorgnet-Icuro Brussel 11 oktober Burn-out in de zorg

2 INTRO : BURN-OUT IN DE ZORG

3 Zorgnet-Icuro: een korte introductie Koepelorganisatie van Algemene Ziekenhuizen (AZ) Residentiële en ambulante initiatieven uit de Geestelijke Gezondheidszorg (GGZ) Voorzieningen uit de Ouderenzorg (OZ) Netwerk van voorzieningen, kennis-delende organisatie Leden: 775 erkende zorgorganisaties in Vlaanderen, stellen samen personeelsleden tewerk Expertisedomeinen: kwaliteitsbeleid, financiering, sociaalrechtelijke materies, medisch beleid, zorgorganisatie, governance, technologie&innovatie, HRbeleid, ethiek,

4 Intersectoraal project Zorgnet-Icuro: Burn-out in de zorg aanpakken, bevlogenheid stimuleren Motivering: onderzoek bij ziekenhuisartsen en verpleegkundigen -> 6 % kampt met een burnout, bijna 18% vertoont verhoogd risico op burn-out (L.Godderis, et al; 2012) gevolgen op niveau van werknemer: - concentratie- & geheugenproblemen, moeizamer beslissingen nemen, - verhoogd risico op klinische incidenten - dalende tevredenheid als werknemer - stijgende verloop-intentie (75% denkt eraan elders te gaan werken) - langdurige afwezigheid gevolgen voor de werkgever -> werkomgeving en arbeidsbeleving zijn bepalende factoren voor: - het aantrekken en behouden van personeel (Van den Heede, et al 2011) - het welzijn van medewerkers (Nahrgang e.a.,2011) - een kwaliteitsvolle dienstverlening (Halbesleben & Rathert, 2008) 4 Burn-out in de zorg

5 Intersectoraal project Zorgnet-Icuro: Burn-out in de zorg aanpakken, bevlogenheid stimuleren 5 Burn-out in de zorg

6 WAT IS EEN BURN-OUT? 6 Burn-out in de zorg

7 Burn-out: meest gebruikte definitie BURN-OUT (Maslach & Jackson, 1986 / Schaufeli, 1990) Emotionele uitputting Depersonalisatie Gevoel van verminderde persoonlijke bekwaamheid 7 Burn-out in de zorg

8 stress Model van stressweerbaarheid (Schacht, 2004) Acute stressoren Moeite/inzet Chronische stressoren UITPUTTING tijd 8 Burn-out in de zorg

9 Negatie als copingsmechanisme Negatie blijkt vaak onze preferentiële copingsstijl als het gaat om zorg dragen voor onze eigen emotionele en fysieke noden (Wallace, Lemaire, & Ghali, 2009, Lancet) Dit lijkt op korte termijn te werken omdat we wel wat stress kunnen bufferen MAAR het gevaar bestaat dat men door negatie in een negatieve spiraal terecht komt High-achievers zijn zo gepassioneerd bezig dat ze het negeren 9 Burn-out in de zorg

10 Cognitief SCHEMA VALKUIL Disfunctionele GEDACHTEN gedachten Gebeurtenis TRIGGER SLECHT GEVOELENS gevoel GEDRAG Onaangepast Vicieuze cirkel Gevolgen Korte Termijn Lange Termijn 10 Burn-out in de zorg

11 Persoonlijke stijl kan een kwetsbaarheid zijn : Perfectionisme Idealistisch zijn ( het goed willen doen ) Moeilijk nee kunnen zeggen Graag ja zeggen Veel aandacht besteden aan details Eerder geneigd zijn zichzelf zwaar te belasten Veel uren werken (werkverslaafd) Zich steeds moeten haasten Steeds moeten multitasken Steeds voor anderen zorgen en niet voor zichzelf Locus-of-control: bedreiging of opportuniteit Eerder geneigd zelfzorg activiteiten te verdagen (Bährer-Kohler, 2013; McCormack & Cotter, 2013) 11 Burn-out in de zorg

12 WAT KAN JE DOEN ALS WERKNEMER / COLLEGA? 12 Burn-out in de zorg

13 Primaire preventie VOORKOMEN staat centraal Risicofactoren reduceren Aard van stressoren veranderen (bron aanpakken) Destigmatiseren Bewustwording Gezonde levensstijl(gezondheidspromotie) sensibiliseringscampagnes rond stress/burn-out psycho-educatie rond psychische problemen(op het werk) ZELF-management (i/d basisopleiding) Zelfzorg Positieve emoties versterken 13 Burn-out in de zorg

14 Secundaire preventie Enerzijds optreden tegen eerste symptomen (screening!) Anderzijds ook schade ten gevolge van de problematiek voorkomen Richt zich op werknemers met een verhoogd risico Acties op niveau individu: bewustwording van signalen zelfinzicht(ggg-schema) en zelfmanagement zelfzorg beweging en activatie recuperatie(ontspanning; buikademhaling) sociale steun grenzen trekken(prioriteiten stellen) conflict management SNEL INGRIJPEN staat centraal Signalisering of vroegtijdige detectie Er is sprake van een verhoogd risico Interventies om erger te voorkomen 14 Burn-out in de zorg

15 15 Burn-out in de zorg

16 Tertiaire preventie CURATIE staat centraal Er is sprake van schade Interventies gericht op voorkomen van chroniciteit Hoge lijdensdruk Werkonbekwaamheid Gedragstherapie werkt je hebt een burn-out: waar naartoe? huisarts psychiater klinisch psycholoog-kinesitherapeut fasen in een behandeling v/e burnout: 1. psycho-educatie en aanvaarding 2. klachten-inventarisatie en klachtenreductie 3. oorzakelijke factoren in kaart brengen en aanpakken 4. re-integratie in de werkcontext 5. hervalpreventie verloop van een herstelproces: 16 Burn-out in de zorg

17 Herstelproces 17 Burn-out in de zorg

18 Hervalpreventie Rehabiliteren kost tijd Hervalpreventieplan Naar een beter evenwicht en ruimte Antwoord op volgende vragen: en toen was het op mijn sterke eigenschappen zijn mijn grootste valkuilen dus moet ik mijn opdracht mijn werk-aanbod om dit te kunnen realiseren mijn privé-vraag om dit te kunnen realiseren REHABILITATIE staat centraal Hervalpreventieplan Deeltijdse werkhervatting In overleg met diverse actoren 18 Burn-out in de zorg

19 WAT KAN JE DOEN ALS WERKGEVER / ORGANISATIE? 19 Burn-out in de zorg

20 JOB DEMANDS RESOURCES MODEL DETERMINANTS Job-demands werkdruk rolconflicten emotionele belasting Job Resources autonomie sociale steun vaardigheidsbenutting Personal characteristics BURNOUT WORK ENGAGEMENT CONSEQUENCES Personal well-being mentaal fysiek psychosom. Work-related behavior absenteïsme presenteïsme incidenten Attitudes verloopintentie arbeidstevredenheid engagement tot Burn-out in de zorg

21 Burn-out: het privilege van de zorg? Voltijds, evenwichtige jobs Hoge autonomie Geen complex werk Weinig risico Weinig contact met externe klanten Goede carrièremogelijkheden Goede verloning Emotioneel belastend werk Weinig autonomie over de werktijd Complexe taken (hoge deskundigheid) Veelvuldig contact met externe klanten Beperkte carrièremogelijkheden Hoge werkdruk Deeltijds werk Flexibele werkuren Weinig inspraak Beperkte ondersteuning vanuit management Weinig sociale steun Vandenbrande, T., Vandekerckhove, S, Vendramin, P., Valenduc, G., Huys, R., Van Hootegem, G., Hansez, I., Vanroelen, C., Puig-Barrachina, V., Bosmans, K. & De Witte, H. (2013). Kwaliteit van werk en werkgelegenheid in België. 21 Burn-out in de zorg

22 Burn-out aanpakken: groepsopdracht -> 4 X 4 matrix invullen 1e Preventie VOORKOMEN 2e Preventie SIGNALEREN/ SNEL INGRIJPEN 3e Preventie BEHANDELEN REÏNTEGRATIE/ HERVAL- PREVENTIE organisatie leidinggevenden teams individu 22 Burn-out in de zorg

23 Individu-gericht Organisatie-gericht Primaire preventie (voorkómen - preventief) Sensibilisatiecampagnes: bewustzijn verhogen Promoten van een gezonde levensstijl Inspelen op demands en resources Organisatiecultuur: ook aandacht besteden aan eigen gezondheid is van belang (zorgsysteem) Signalering (hoe opmerken) Self-assessment Opleiding i.k.v. stressmanagement Regelmatige screening: Risicoanalyse psychosociale aspecten Beschikbaarheid vertrouwenspersoon/ mentor Secundaire preventie (schade beperken - curatief) Cognitieve gedragstechnieken Coping (actief vs. passief) Rol vertrouwenspersoon/ mentor Bijsturing demands en resources + opvolging Combinatie : Individu & organisatie Sensibilisatiecampagnes Persoon-job fit bewaken Regelmatige screening (individuele risicoanalyses) Coaching en consultatie Support-groepen 23 Burn-out in de zorg

24 Wat is GELUK? 24 Burn-out in de zorg

25 Wat bepaalt ons geluk? Aanleg Gedrag Omstandigheden 25 Burn-out in de zorg

26 Wat bepaalt ons geluk? 26 Burn-out in de zorg

27 Bedankt! 27 Burn-out in de zorg