Arbeidsorganisatie en personeelsbeschikbaarheid

Transcriptie

1 Arbeidsorganisatie en personeelsbeschikbaarheid Onderzoekers: dr. Sophie Op de Beeck, dr. Eva Platteau en dr. Jolien Vanschoenwinkel Promotor: prof. dr. Annie Hondeghem

2 Werkprogramma Arbeidsorganisatie en de duurzame inzet van personeel (Antecedenten van) personeelsbeschikbaarheid ( ) Innovatieve arbeidsorganisatie ( ) Antecedenten van personeelsbeschikbaarheid Hoe kan de aan- of afwezigheid van personeel op een effectieve manier beheerd worden? Conceptualisering van personeelsbeschikbaarheid Identificeren van (werkgebonden) factoren die personeelsbeschikbaarheid beïnvloeden Empirische analyse van personeelsbeschikbaarheid in de Vlaamse overheid

3 Inleiding tot problematiek Aandacht voor duurzame inzetbaarheid Chronisch probleem in de hoge afwezigheid van personeel Directe en indirecte kosten: bv. vervangingskosten, impact op dienstverlening, impact op collega s, enz. Monitoren van absenteïsme, ziekteverzuim, en welzijnsbeleid in organisaties Opvolgen van afwezigheden, maar ook aanwezige werknemers (extra) ondersteunen personeelsbeschikbaarheid Hoe kan de aan- of afwezigheid van personeel op een effectieve manier beheerd worden?

4 Personeelsbeschikbaarheid: conceptuele complexiteit Absenteïsme of afwezigheid Inconsistente definiëring Focus op operationalisering Duur en frequentie van afwezigheid Vrijwillige (bv. vakantie) versus onvrijwillige (bv. ziekte) afwezigheid Presenteïsme Aanwezigheid op het werk terwijl men ziek is Negatieve versus positieve invalshoek Personeelsbeschikbaarheid of aanwezigheid Focus op aanwezige werknemers Duidelijk verband, belangrijk onderscheid!

5 Personeelseffectieven in de Vlaamse overheid Overzicht evolutie Personeelsaantal Index ,8 98,1 105,6 105,1 Personeelsbeschikbaarheid (bruto VTE) Index ,6 98,7 104,7 104,9 Beschikbaarheidsratio (%) 89.6% 89.5% 90.1% 88.8% 89.4% Personeelsaanwezigheid (netto VTE) 18283, , , ,8 Index , ,9 99,1 Aanwezigheidsratio (%) 68.6% 68.3% 68.5% 66.2% 64.7% Prestatiegraad (BR/AR; %) 76.6% 76.4% 76.0% 74.6% 72.4% Ondanks toename personeelsaantal en personeelsbeschikbaarheid vanaf 2015 (uitbreiding toepassingsgebied en staatshervorming) is er een daling in de relatieve personeelsaanwezigheid én prestatiegraad. Achterliggende verklaringen?

6 Analysekader: antecedenten van personeelsbeschikbaarheid ANTECEDENTEN MEDIËRENDE VARIABELEN WERKNEMERSUITKOMSTEN INDIVIDU V E R W A C H T I N G E N & B I L L I J K H E I D Demografische kenmerken (bv. leeftijd) Persoonlijkheid Psychologisch kapitaal Familiale overwegingen JOB Jobontwerp (bv. autnomie, complexiteit) Rolduidelijkheid Flexibele werkarrangementen DIRECTE WERKOMGEVING Leiderschap Relatie met collega s JOBTEVREDENHEID WERKSTRESS BETROKKENHEID MOTIVATIE PERSONEELS- BESCHIKBAARHEID ABSENTEÏSME PRESENTEÏSME ANDERE (bv. productiviteit) ORGANISATIE Afwezigheidscultuur Organisatiepolitiek Erkenning vanuit de organisatie Arbeidsvoorwaarden

7 Bevindingen Vlaamse overheid Antecedenten personeelsbeschikbaarheid en welzijnsbeleid Categorie Variabele Verband PB? Welzijnsbeleid VO Demografische kenmerken Persoonlijkheid Individu Psychologisch kapitaal NEE Informeren en sensibiliseren rond welzijn Risicoanalyse psychosociale aspecten Screening opleidingsaanbod op welzijn Individuele talentbenadering Individuele hulpverlening: psycho-health keten Familiale overwegingen Implementatie plaats- en tijdsonafhankelijk werken Jobgerelateerd Jobontwerp JA (+) Rolduidelijkheid JA (-) Leiderschap Opleidingsaanbod zelfontplooiing Stimuleren van mobiliteit Individuele talentbenadering, job crafting Implementatie plaats- en tijdsonafhankelijk werken Flexibele werkarrangementen JA (+) Implementatie plaats- en tijdsonafhankelijk werken Directe werkomgeving Leiderschap JA (-) Opleiding leidinggevenden Beklemtonen van belang van leiderschap Rol van coach, rol van leider Oog voor people management in meerdere HR-processen Motiverend en waarderend gesprek met leidinggevende Organisatiebreed Relatie met collega s NEE Afwezigheidscultuur Organisatiepolitiek Erkenning vanuit de organisatie JA (+) Arbeidsvoorwaarden JA (+) - Bevorderen actief aanwezigheidsbeleid Welzijnsbarometer Bevorderen actief aanwezigheidsbeleid Welzijnsbarometer

8 Personeelsbeschikbaarheid en het welzijnsbeleid in de VO Evolutie beschrijvende statistieken Algemeen positief, goede tevredenheid Lichte daling bij enkele variabelen (of onderliggende items) in 2016 Verband met personeelseffectieven Verschillende van de verwachte verbanden bevestigd, zij het niet altijd in de verwachte richting Leiderschap als één van de grootste invloeden. Ook jobontwerp en flexibele werkarrangementen relatief grotere impact. Welzijnsbeleid (actieplan stress & burn-out) Rond verschillende aspecten reeds sterk uitgewerkte initiatieven Blinde vlekken (bv. relatie collega s) en aandachtspunten Belang van een geïntegreerde aanpak

9 Besluit Discussie Samenvattend analysekader op basis van literatuurstudie Huidig beleid sluit hierbij aan, maar enkele blinde vlekken en aandachtspunten Andere factoren in het spel naast antecedenten, bv. institutionele setup? Belangrijke evoluties vanaf 2015, in het bijzonder dalende personeelsaanwezigheid Praktische implicaties Definitie en doelstelling personeelseffectieven Inspelen op antecedenten van personeelsbeschikbaarheid Welzijn op de werkvloer: beleid vs. implementatie vs. perceptie?

10 Lopend werkprogramma Personeelsbeschikbaarheid en welzijn op de werkvloer HR-beleid op 3 niveaus Beoogd beleid: In welke mate en op welke manier besteedt men in het HR-beleid van de entiteiten aandacht aan welzijn en personeelsbeschikbaarheid? Geïmplementeerd beleid: In welke mate en op welke manier implementeren leidinggevenden het beleid rond welzijn en personeelsbeschikbaarheid in hun team? Hoe gaan leidinggevenden om met personeelsbeschikbaarheid in hun team? Gepercipieerd beleid: Hoe percipiëren werknemers het beleid rond welzijn en personeelsbeschikbaarheid? Welke factoren achten werknemers belangrijk in de beslissing tot aan- of afwezigheid, i.e. beschikbaarheid? Kwalitatief casestudyonderzoek Niveaus HR-beleid Analyseniveau Doelgroep Methode Beoogd Organisatie/entiteit HR-medewerker Interviews Geïmplementeerd Team Leidinggevende Interviews Gepercipieerd Individu Werknemer Focusgroepen Welzijn van beleid tot werkvloer

11 Contactgegevens KU Leuven Instituut voor de Overheid Parkstraat 45 bus 3609, 3000 Leuven, België Tel: +32 (0) Steunpunt Bestuurlijke Vernieuwing Tel: +32 (0)