Het onhandige kind. Allemaal naar de revalidatiearts? Tanja Blom-Luberti, revalidatiearts

Transcriptie

1 Het onhandige kind Allemaal naar de revalidatiearts? Tanja Blom-Luberti, revalidatiearts

2 94 jaar onhandig in de medische literatuur DCD SI-probleem

3 De ijsberg en het topje DCD medisch /specialistisch pedagogisch/didactisch Onhandig en belemmerd therapeutisch onhandig ervaring, oefenen

4 DCD Developmental coordination disorder Moeite met (het aanleren van) motorisch activiteiten Moeite met automatiseren Moeite met generaliseren Doseren van kracht lastig Coördinatie (vloeiendheid) minder Evenwicht en balans problemen Vaak lager tempo van motorische activiteiten

5 en ook Problemen met de prikkelverwerking Lage spierspanning Slechte timing Slechte motorische planning Soms bewegingsonrust Soms hypermobiliteit van de gewrichten

6 Een praktijk testje

7 4 formele criteria motorische problemen die interfereren met het dagelijks leven (school, thuis, clubs), die niet door een gebrek aan ervaring worden veroorzaakt en die geen andere (neurologische) oorzaak hebben en die niet door een lage intelligentie verklaard worden en waardoor het kind in zijn ontwikkeling geremd wordt

8 Hoe uit het zich? Problemen met kleutervaardigheden Problemen met (constructie)speelgoed Problemen met schrijven Problemen met fietsen, klimmen, springen e.d. Problemen met gymmen Problemen met zwemmen, sporten

9 Maar ook Problemen met planning en organisatie Problemen met taal (kunnen verwoorden) Problemen in de ADL Problemen met visueel-ruimtelijke waarneming

10 En daardoor: Onzekerheid, faalangst Laag zelfbeeld Vermijdingsgedrag (clownesk, desinteresse) Problemen op school, thuis (gedrag, leerprestaties) Soms; lichamelijke problemen (buikpijn, slaapstoornis)

11 Bovendien

12 Motoriek - DCD Gedrag - ADHD /ADD 30-50% - ASS 30-40% Leren - Dyslexie 33-87% - NLD Communicatie - Dysfatische Ontwikkeling 11-27%

13 Dus toch atypical brain development?

14 Hoe voelt het?

15 Waardoor komt het? Waarschijnlijk multifactorieel Andere hersenontwikkeling; vertraagde/verstoorde ontwikkeling van neuronale netwerken ABD Neurologische basis, aanwijzingen hiervoor: Afwijkingen functionele MRI Ander achtergrondpatroon op EEG Neurologische soft signs Aantoonbare motor-planningsproblemen Vaker jongens Erfelijke aanleg, cluster van ontwikkelingsproblematiek (ADHD; ASS, leerstoornis)

16 Beeldvorming fmri respons bij kinderen met DCD trager en minder variabel (go/no go taak) Idem kinderen met AD(H)D zwak werkgeheugen meer moeite met snel switchen tussen taken minder activiteit in pariëtale regio s

17 NGST (Neurale Groep Selectie Theorie) Genetisch script maar Fors epigenetisch beïnvloed: baarmoeder en eerste jaren. Primaire repertoires: variatie. Uitproberen (primaire variabiliteit) Interactie met de omgeving. De efficiëntere patronen selecteren en aanpassen (secundaire variabiliteit).

18 Neuromotorische rijping Verdwijning van primitieve reflexen Verfijning van bewegingen (proximo-distale dissociatie, romprotaties) Kruising middellijn Ontwikkeling van handvoorkeur Bimanuele samenwerking Steeds minder meebewegingen

19 Motor imagery, planning and execution

20 SI bij DCD-kinderen Sensorische informatieverwerking: Hersenstam; filtering/demping Bij DCD: vaak tactiele overregistratie, proprioceptieve onderregistratie, auditieve en visuele overregistratie, vestibulaire onder- en overregistratie Prikkelmijders en prikkelzoekers

21

22 Het kind met DCD Allemaal naar de revalidatiearts?

23 Diagnose DCD alleen door arts (neuroloog, kinderpsychiater, revalidatiearts): DSM-V uitsluiten andere oorzaken en diagnose stellen op basis van Ontwikkelingsanamnese, motorische tests (mabc), vragenlijsten observatie Geen spreekuurdiagnose

24 DSM-V Coördinatieontwikkelingsstoornis Dyspraxie in de kindertijd Specifieke ontwikkelingsstoornis van de motorische functie.

25 Observatie revalidatieteam 3-4 weken Ergotherapie Fysiotherapie Psycholoog (vaak) Optioneel: Logopedie Maatschappelijk werk

26 Multidisciplinaire blik Testen Observaties Vragenlijsten Psychologisch onderzoek Kijken naar aanpak, planning, uitvoering, leerbaarheid Kijken naar reactie op faal- en succeservaringen Letten op aandacht/concentratie Ouder-kind interactie Stemming, emotie, gedrag

27 Na afronding Teambespreking met alle behandelaars Diagnose DCD bevestigd/verworpen Eindgesprek met ouders, zonder kind Zo nodig aanvullend onderzoek (GGZ) Advies t.a.v. therapie en school Afspraken nazorg, w.o. psycho-educatie

28 Centrale vraag: Wel of niet DCD? Waar heeft dit kind last van Hoe kan het kind geholpen worden?

29 Indien behandeling nodig Trainen vaardigheden volgens moderne inzichten Aanleren compensatiestrategieën Psycho-educatie kind (diapresentatie, spreekbeurt ondersteuning) Informatie omgeving Kijken naar inzet i.p.v. Resultaat Wat gaat wel goed?!

30 Oudervereniging Balans

31 Kennis van leerprocessen Taakgericht oefenen CO-OP (cognitieve taakaanpak) NMTT (neuromuscular task training; analyse van de motorische processen, specifieke training) Variabiliteit aanbrengen in de training Samenhang kennen Motorische en cognitieve ontwikkeling (Piaget) Disharmonisch IQ: VIQ >> PIQ soms Complexe executieve functies: sterke ontwikkeling tussen 5 e en 8 e levensjaar Coördinatie sterk gerelateerd aan werkgeheugen

32 CO-OP Doel Wat wil je leren? Plan Wat is je plan? Doen Check

33 Ook de psychosociale aspecten Attributies: extern versus intern Kinderen met DCD; niet-helpende attributies Maak het kind verantwoordelijk, bijv. doelen stellen, plan maken Juiste feedback geven Concreet gedrag Direct aansluitend Positief Sterke functies benoemen (schatgraven)!!

34 Het kind met DCD Allemaal naar de revalidatiearts? Ja: voor de diagnose indien duidelijke problematiek En dan? terughoudend met eindeloos therapieën in de 1 e lijn het gaat niet over: 50-70% persistentie hoe complexer de problematiek, des te meer persistentie m.n. praxis en executieve functiestoornissen lijken gerelateerd aan slechtere prognose

35 Van jongs af aan wist ik hoe ik moest voetballen. Als ik de bal pakte, wist ik wat ik moest doen om bij het doel te komen en te scoren. Mijn benen leken te weten hoe zij de bal moesten behandelen. (...)

36 Dank voor uw aandacht