Prikkelverwerking bij kinderen met een Developmental Coordination Disorder (DCD)

Transcriptie

1 Prikkelverwerking bij kinderen met een Developmental Coordination Disorder (DCD) Bert Steenbergen Radboud University Nijmegen Australian Catholic University, Australia Centre for Disability and Development Research

2 Wat is Developmental Coordination Disorder?

3 Developmental Coordination Disorder? Motorische coordinatie stoornis: Fijn motorisch Grof motorisch Problemen met uitvoeren: Dagelijkse vaardigheden Schoolse vaardigheden Coordinatie Moeite met aanleren bewegingen

4 DSM-V DCD: Dagelijkse activiteiten, die coördinatie van bewegingen vereisen, worden duidelijk slechter verricht dan leeftijdsgenootjes. Dit heeft aantoonbare gevolgen voor schoolse en/of dagelijkse activiteiten. Problemen zijn niet te verklaren door: - Medische conditie - Ontwikkelingsachterstand Diagnose vaak pas op schoolleeftijd

5 DSM-V criteria DCD Criterium A. Het verwerven en uitvoeren van gecoördineerde motorische vaardigheden verloopt aanzienlijk onder het niveau dat verwacht mag worden gezien de kalenderleeftijd van de betrokkene en de mogelijkheden om de vaardigheden te leren en te gebruiken. (DSM 5 concept vertaling) Criterium B: De deficiëntie in motorische vaardigheid van criterium A vormt een significante en persisterende belemmering bij algemene dagelijkse levensverrichtingen (ADL) passend bij de kalenderleeftijd (zoals zelfverzorging en voorziening in levensonderhoud), en hebben invloed op de schoolprestaties, voorbereidende beroepsactiviteiten, beroepsactiviteiten, vrijetijdsbesteding en spel.

6 DSM-V criteria DCD Criterium C: De symptomen beginnen in de vroege ontwikkelingsperiode. Criterium D: De deficiënties in de motorische vaardigheden worden niet beter verklaard door een verstandelijke beperking (verstandelijke ontwikkelingsstoornis) of visusstoornis, en kunnen niet worden toegeschreven aan een neurologische aandoening die invloed heeft op beweging (zoals cerebrale parese, spierdystrofie, een degeneratieve stoornis). -> diagnose door kinderrevalidatie arts, kinderarts, jeugdarts, kinderneuroloog of kinderpsychiater

7 Kenmerken DCD: Later bereiken motorische mijlpalen Houterige bewegingen Lage spierspanning Moeite om evenwicht te bewaren Onrust in hun lichaam: moeite om stil te zitten Aanleren motorische taken minder spontaan Vermijden tik- en balspelletjes Schrijven is moeilijk

8 Prevalentie en consequenties 5-6% van de kinderen heeft DCD 1 Motorische beperking Cognitie, ADL, schoolse vaardigheden, sociaal emotioneel - Problemen op basisschool, maar ook middelbare school 2 - Perceptuele en motorische problemen 3 - Sociaal emotionele problemen 3 - Problemen met leren (o.a. schrijven) 1. DSM-IV 2. Hellgren, Gillberg, Gillberg & Enerskog (1993) 3. Ousins & Smyth (2003)

9 Bijkomende problemen Overlap DCD ADHD (tot 50%, Barkley 1990) Dyslexie Problemen met spreken: onduidelijk, stotteren Laag zelfbeeld Bron:

10 Disciplines die kinderen met DCD behandelen Motorische Remedial Teaching -> groepsverband: spel en bewegingsactiviteiten Oefentherapie -> (senso)motorische ontwikkeling aansluiting bij ADL Fysiotherapie -> motorische vaardigheden verbeteren en ontwikkelen Ergotherapie -> zelfstandigheid van het kind in ADL vaardigheden 1 ste lijn. vs. Revalidatiecentra

11 Behandelingen Taakgerichte behandelingen worden aanbevolen, zoals: - Cognitive Orientation to daily Occupational Performance (CO-OP) Polatjako & Mandich 2004 Cognitieve benadering van het dagelijks motorisch functioneren Zelfgekozen doelen Goal-Plan-Do-Check - Neuromotor Task Training (NTT) Niemeijer 2007 Sturen van beweging en controle, motorisch leren Vaardigheden uitvoeren die voor kind belangrijk zijn in ADL

12 Het belang van motoriek I Uitvoering van activiteiten van het dagelijks leven Participatie in de samenleving The ICF-CY model (World Health Organisation, 2007)

13 Het belang van motoriek II 2015 Movement development as an academic topic has often been overshadowed by research into cognitive and social development. Central, however, to the effective implementation of many cognitive intentions or social engagement is the ability to move effectively, and in the manner intended. If that smoothness of interaction is not attained, because of either a developmental issue or an age-related decline, then an individual s quality of life can be markedly affected (foreword by Prof. J. Wann)

14 Developmental Coordination Disorder (DCD) Welke mechanismen liggen ten grondslag aan de motorische beperking?

15 Een probleem met bewegingsplanning: The internal model deficit 2014 Evidentie uit studies naar Motorische inbeelding Motorische planning Online controle

16 Bewegingsplanning? Anticipatory planning implies that subjects go beyond immediately available perceptual information and take into account the demands of an upcoming task during the planning of this particular task (Johnson-Frey et al., 2004) Of... in gewoon Nederlands: Probeer te voorspellen hoe je beweging eindigt en hou daar rekening mee voordat je begint

17 Een voorbeeld van alledag.. Hoe pakken we een kopje op?

18 Maar ook.. Hoe ren ik van de ene pion naar de andere

19 Of... hoe steek ik een drukke straat over?

20 Empirische studies naar bewegingsplanning bij DCD Motorische inbeelding Motorische planning Online controle

21 Het testen van motorische inbeelding Mentale rotatie van handen Mentale chronometrie

22 Mentale rotatie van handen Is het een linker- of rechterhand?

23

24

25

26 Motorische inbeelding bij kinderen met DCD Hoofdbevindingen Mentale rotatie van handen: Langzamere responsen en meer fouten Mentale chronometrie: Inbeelding niet motorisch van aard

27 Empirische studies naar bewegingsplanning bij DCD Motorische inbeelding Motorische planning Online controle

28 Het testen van motorische planning (Jongbloed-Pereboom et al., 2013)

29 Motorische planning bij kinderen met DCD Hoofdbevindingen Mindere anticipatie op comfortabele eindhoudingen Planningsproblemen vooral bij complexe taken

30 Algemene conclusie It appears that the process of internal modeling when using different effector systems is impaired in children with DCD 2014

31 Even een stukje theorie Het interne model van bewegingscontrole (Bubic et al., 2010)

32 Het trainen van motorische planning (dus het interne model van bewegingsplanning) Bestaande trainingsprogramma s voor motoriek

33 Het trainen van het interne model? Twee manieren: Motorische inbeelding (MI) Actie observatie (AO) Gebaseerd op studies die aantonen dat bij MI en AO dezelfde hersengebieden betrokken zijn als bij het plannen van bewegingen Hersenactiviteit tijdens motorische inbeelding

34 Actie observatie

35 Action observation training in Revalidatie d.m.v. actie observatie: Een voorbeeld bij kinderen met CP Cerebral Palsy 2012 Deelnemers 2 groepen (6-11 jaar) met CP: -1- observatie training (kijken van video clips en 2 minuten uitvoeren van de actie) -2- controle groep (kijken van video clips zonder motorische acties, wel uitvoeren van acties) 3 weken interventie met pre- en post-testing (Melbourne Assessment Scale)

36 Clips van dagelijkse activiteiten

37 Resultaten

38 Motorische inbeelding Motorische inbeelding = levendig inbeelden dat je een beweging uitvoert, zonder echt te bewegen

39 Het wordt al in de topsport al gebruikt...

40 Revalidatie d.m.v. motorische inbeelding: Volwassenen met een hersenbeschadiging Oudere mensen met een beroerte of Parkinson (e.g. Page et al., 2007; Zimmermann-Schlatter et al., 2008; Pelosin et al., 2010) Bijvoorbeeld Systematische review van Sharma et al. (2006): 5 Randomized Controlled Trials.effecten sindsdien meestal gerepliceerd.

41 Training via motorische inbeelding en actie observatie ook bij kinderen met DCD? Vanaf welke leeftijd kunnen ze motorisch inbeelden? Hoe vaak, hoe veel en hoe intensief moeten we trainen? Zijn kinderen in staat om de werkelijke beweging te onderdrukken? Is het mogelijk om nieuwe taken te leren?...

42 Trainen van motorische vaardigheden via MI-training bij DCD MI training lijkt even effectief als motorische training (Wilson et al. 2002) MI-training even effectief als traditionele training

43 Trainen van motorische vaardigheden via MI-training bij DCD 10 jaar later, een replicatie studie

44 Conclusie Training via Actie Observatie en Motorische Inbeelding lijken goede manieren om de motorische problemen bij kinderen met DCD te verminderen Maar nu Systematische test via de Randomized Controlled Trial methode

45 Inschrijven via:

46 Dank voor uw aandacht! Voor verdere informatie zie: